Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

tematy egzaminacyjne dla studentów INP UW w roku akademickim 2003/2004

1. Teorie międzynarodowego podziału pracy: teorie przedklasyczne, teorie kosztów absolutnych, teorie kosztów względnych, teorie kosztów realnych, teorie kosztów alternatywnych, teorie obfitości zasobów, sformalizowana teoria obfitości zasobów, współczesne teorie rozwoju międzynarodowego. Strony 2-3

2. Miernik wpływu handlu zagranicznego na gospodarkę narodową. Handel zagraniczny a dochód narodowy. Pojęcie inwestycji zagranicznych i oszczędności zagranicznych. Dochód narodowy wytworzony a dochód narodowy podzielony. Udział handlu zagranicznego we wzroście gospodarczym. Saldo handlu zagranicznego a stopa inwestycji, handel zagraniczny jako czynnik zwiększając możliwości akumulacji kapitału. Strony 4-7

3. Korzyści z handlu międzynarodowego towarami i usługami. Międzynarodowy handel usługami. Wpływ handlu zagranicznego na tempo wzrostu dochodu narodowego poprzez tzw. efekty mnożnikowe. Funkcjonowanie mechanizmu mnożnika inwestycyjnego w gospodarce zamkniętej. Eksport a efektywny popyt w gospodarce otwartej. Rola importu i oszczędności w przebiegu cyklu koniunkturalnego. Mnożnik handlu zagranicznego. Warunki swobodnego funkcjonowania mechanizmu mnożnika eksportowego. Inwestycje pobudzone (supermnożnik). Handel zagraniczny a przenoszenie się koniunktury w skali międzynarodowej. Strony 7-10

4. Czynniki produkcji. Pojęcie międzynarodowych przepływów czynników produkcji. Przyczyny i skutki międzynarodowych przepływów kapitału. Klasyfikacja obrotów kapitałowych: kapitał pożyczkowy i kapitał produkcyjny. Międzynarodowe przepływy kapitału pożyczkowego - kredyty finansowe ł zagraniczne inwestycje bezpośrednie. Międzynarodowe przepływy siły roboczej. Międzynarodowy transfer wiedzy technicznej. Strony 10-11

5. Ceny międzynarodowe. Relacje cen, popytu i podaży. Kształtowanie się cen surowców, środków żywości i artykułów przemysłowych na rynku światowym. Przyczyny niestabilności cen surowców i artykułów rolnych w krótkim okresie, przyczyny względnej stabilności cen wyrobów przemysłowych. Długookresowe tendencje kształtowania się cen na rynku międzynarodowym. Zjawisko rozwierania się tzw. nożyc cen. Pojęcie i rodzaje terms o f trade. Strony 11-13

6. Kursy walutowe. Czynniki określające kurs walutowy, teoria parytetu siły nabywczej, teoria elastyczności, efekt Fishera, teoria parytetu stóp procentowych. Pojęcie wymienialności walut. Ekonomiczny mechanizm i skutki dewaluacji i rewaluacji waluty narodowej. Ryzyko" walutowe. Sposoby zarządzania ryzykiem walutowym metody zewnętrzne i wewnętrzne. Strony 13-17

7. Bilans płatniczy. Struktura bilansu płatniczego według zaleceń Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Obroty bieżące i obroty kapitałowe. Równowaga bilansu płatniczego. Sposoby przywracania równowagi bilansu płatniczego. Bilans płatniczy w Polsce 1990-2002. Strony 17-19

8. Zagraniczna polityka ekonomiczna. Pojęcie zagranicznej polityki ekonomicznej. Klasyfikacja środków zagranicznej polityki ekonomicznej państwa. Cła i polityka celna. Ekonomiczny mechanizm cła importowego, pojęcie. tzw. incydencji ceł. Ekonomiczny mechanizm ceł w strefie wolnego handlu i unii celnej, efekt kreacji i efekt przesunięcie handlu, tzw. efekt inwestycyjny. Narzędzia parataryfowe. Narzędzia pozataryfowe. Strony 19-22

9. Międzynarodowa polityka ekonomiczna (II wykłady). Pojęcie międzynarodowej polityki ekonomicznej. Międzynarodowe porozumienia towarowe. Międzynarodowe organizacje gospodarcze. GATT/WTO, MFW, WB. Perspektywy rozwoju - pojęcie nowej architektury finansów oraz perspektywy rozwoju WTO. Strony 22-23

10. Integracja. Przyczyny tendencje do integracji regionalnej we współczesnej gospodarce światowej. Mechanizm, formy i typy międzynarodowej integracji gospodarczej. Przegląd ugrupowań integracyjnych. Strony 24-25

1. Teorie międzynarodowego podziału pracy

Teorie przedklasyczne (najstarsze teorie dotyczące handlu międzynarodowego):

1 - koncepcja psychozy leku przed brakiem towarów; państwa-miasta dazyly do uzyskania mozliwie jak najwiekszej ilosci dobr, starajac sie jednoczesnie oferowac w zamian mozliwie jak najmniej. Przez podzial pracy chciano dysponowac towarami umozliwiajacymi zaspokojenie owczesnych potrzeb produkcyjnych i konsumpcyjnych.

2 - dogmat słusznej cenny: kazdy towar ma swoja sluszna cene, powyzej/ponizej ktorej nie powinien byc sprzedany (cena pokrywajaca koszty produkcji); sw. Tomasz z Akwinu.

3 - doktryna merkantylizmu:

• Pierwsze teoretyczne ujecie problematyki handlu

• Dopatrywano sie zrodel bogactwa narodu w korzystnym ksztaltowaniu sie bilansu handlowego i bilansu szerzej rozumianej wymiany gospodarczej z zagranica.

• Przeswiadczenie o celowosci zwiekszania przez kazdy kraj zasobow roznego rodzaju kruszcow szlachetnych.

• Postulowano stosowanie polityki ekonomicznej ukatwiajacej osiagniecie tych celow (ograniczenie importu za pomoca cel, kontyngentow importowych itd. oraz promowanie exportu przez udzielanie subsydiow).

• W poczatkowym okresie kladziono nacisk na zwiekszenie zasobow kruszcow.

• W okresie merkantylizmu wlasciwego kladziono nacisk na celowosc zwiekszania zasobow zagranicznych pieniedzy (w tym zlota i srebra)

eksportować więcej niż import.=> uzyskuje się dopływ złota;

• A. Smith stwierdzil, UNLESS obu krajom podejmujacym bez przymusubwzajemny handel, osiagaja korzysci, nie angazowalyby sie.

Teoria kosztów absolutnych

• A. Smith

• Pierwsza, stosunkowo dobrze rozwinięta teoria handlu m-n.

• Podstawa rozwoju specjalizacji m-n i źródłem osiągania korzyści z handlu m-n jest występowanie miedzy państwami bezwzględnych różnic kosztów wytwarzania (mierzone tutaj nakładem pracy)

• Jeśli określony kraj A jest bardziej efektywny (dysponuje absolutną przewagą) w produkcji dobra X, a zarazem jest mniej efektywny niż kraj B (tzn. nie dysponuje nad krajem B absolutną przewagą) w produkcji dobra Y, to oba kraje mogą osiągnąć korzyści wskutek rozwoju wzajemnego podziału pracy i to bez względu na stan bilansu handlowego, pod warunkiem, że kraj A eksportuje do kraju B całość lub część produkcji towaru X, w przypadku którego dysponuje absolutną przewagą, w zamian za import z kraju B całości lub części produkcji towaru Y, w przypadku którego absolutna przewaga dysponuje. jego partner handlowy;

Teoria kosztów realnych

• J.Viner

• Możliwości korzystnej specjalizacji m-n istnieją wtedy, gdy miedzy współpracującymi krajami występują względne różnice 'realne' ujmowanych i wyrażanych w pieniądzu kosztów zastosowania pracy i innych czynnków produkcji.

• Zasada ta sprowadza się do swoistego przeformułowania klasycznej zasady kosztów względnych, polegającej na uwzględnieniu w rachunku nakładów i wyników większej liczby czynników.

teorie kosztów względnych (teoria kosztów komparatywnych)

• Ricardo lub Torrens

• Możliwości korzystnej specjalizacji m-n istnieją również w warunkach utrzymywania się miedzy 2 krajami absolutnych różnic kosztów produkcji wyrażonych nakładem pracy=> także wtedy, gdy jeden z nich wytwarza wszystkie wyroby taniej/drożej niż drugi

• Przesłanką wystarczającą rozwoju specjalizacji i handlu m-n jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy.(klasycznie omawiana zasada kosztów względnych)=> IF KRAJ A POSIADA ABSOLUTNA PRZEWAGE NAD KRAJEM B W OBU TOWARACH, NIECH SPECJALIZUJE SIE W PRODUKCJI I EXPORCIE TEGO TOWARU, KTORY MOZE WYPRODUKOWAC STOSUNKOWO TANIEJ NIZ KRAJ B (=> tego towaru, w przypadku którego jego przewaga nad krajem B, mierzona nakładami pracy, jest stosunkowo największa lub brak przewagi jest stosunkowo najmniejszy). KRAJ B POWINIEN SIE SPECJALIZOWAC W PRODUKCJI I EXPORCIE TOWARU, W PRZYPADKU KTOREGO NIEKORZYSTNA POZYCJA TEGO KRAJU UJAWNIA SIE W STOSUNKOWO NAJMNIEJSZYM STOPNIU.

teorie kosztów alternatywnych:

• sformułowana przez Haberlera

• Każdy kraj dysponuje określonym zasobem czynników produkcji, które mogą być alternatywnie w gałęzi produkującej np. pszenice (p) lub gałęzi produkującej np. sukno(s).

• Każdy kraj jest w stanie wytworzyć pewna ilość p koncentrując się wyłącznie na jego produkcji (bądź towaru s, bądź kombinacja=> część czynników produkcji do jednej gałęzi, część do drugiej)=> zawsze jest możliwość wyboru produkcji towaru-> powoduje to powstanie kosztów nazwanych kosztami alternatywnymi.

• koszty alternatywne=> konieczność rezygnacji z produkcji określonej ilości towaru p po to, aby wytworzyć określoną ilość towaru s (lub na odwrót)=> rozwijanie korzystnej specjalizacji międzynarodowej-> BUT! przesuniecie musi odbywać się w sposób racjonalny

• Konieczność rozwoju specjalizacji istnieje w sytuacji zróżnicowania kosztów alternatywnych w różnych krajach

• Każdy kraj powinien się specjalizować w tych dziedzinach, w których ma relatywnie niższe koszty alternatywne (zasada kosztów alternatywnych)

• Podstawowym założeniem odróżniającym teorie kosztów alt. od klasycznej teorii kosztow wzglednych jest odrzucenie teorii wartosci opartej na pracy.

• Haberler proboje takze odejsc od nierealistycznych zalozen stalosci kosztow produkcji i dzialania wylacznie prawa proporcjonalnych przychodow

sformalizowana teoria obfitosci zasobów:

• Istotnym elementem stoz jest twierdzenie o wyrownywaniu sie czynnikow produkcji (Samuelson)

• Teoria obfitosci zasobow nie tlumaczyla zmniejszenia sie absolutnych roznic cen, rozumianego jako proces wyrownywania sie we wspolpracujacych krajach stawek pla i stop procentowych.

• Powyzszy proces przedstawia wlasnie Sanuelson formulujac zarazem warunki, w ktorych rozwoj handlu m-n moze doprowadzic do calkowitego wyrownania sie cen czynnikow produkcji:

> doskonala konkurencja na rynku towarow i czynnikow produkcji

> brak jakosciowych roznic miedzy takimi samymi czynnikami w dwoch krajach (przy roznym ich wyposazeniu w zasiby)

> czesciowa, a nie calkowita specjalizacja

> identyczne funkcje produkcji w obu krajach

> brak kosztow transportu

wspólczesne teorie rozwoju handlu miedzynarodowego:

A) teorie neoczynnikowe

• Rozszerzenie rozwazan Heckschera, Ohlia i Samuelsona na wieksza liczbe czynnikow produkcji niz tylko kapital i praca.

• Nalezy uwzglednic zasoby naturalne oraz niejednorodnosc czynnikow pracy i kapitalu.

• Proponuja dzielic prace na prosta i zlozona, kapital zas na rzeczowy i kapital ludzki (w zasadzie jest niczym innym jak praca zlozona).

• Uogolniaja zasade obfitosci zasobow, sprowadzajac do zasady, ze kazdy kraj powinien exportowac towary, ktorych wytwarzanie wymaga wiekszego zastosowania relatywnie obfitych czynnikow produkcji, i importowac towary, ktorych produkcja wymaga wiekszego zastosowania czynnikow wzglednie malo obfitych

B) teorie neotechnologiczne

• Teoria luki technologicznej; Teoria cyklu zycia produkcji; Teoria korzysci skali.

• Uwzglednia sie w nich zmiany spowodowane ciaglym rozwojem postepu technicznego.

• Teoria luki technologicznej-> kladzie nacisk na mozliwosci rozwoju korzystnego handlu dzieki m-narodowym roznicom w poziomie wiedzy techn. i tempie postepu technicznego.

• Teoria cyklu zycia produkcji-> podkresla w/w mozliwosci; handel m-n jest pochodna przechodzenia danego produktu-innowacji kolejno przez 3 fazy (innowacja, dojrzewanie, standaryzaja)

• Teoria korzysci skali produkcji i zbytu-> uzupelnienie poprzednich; korzysci skali produkcji i zbytu wystepuja wtedy, gdy wielkosci produkcji i zbytu rosna szybciej niz naklady czynnikow produkcji; mozna mowic o:

- statycznych korzysciach skali (krokookreswych)-> gdy wskutek specjalizaji zwiekszaja sie serie produkcyjne i serie sprzedazy, co prowadzi do:

> obnizenia jednostkowych kosztow wytwarzania dzieki zmniejszeniu czestotliwosci przestawiania aparatu produkcyjnego,

> wzrostu wydajnosci pracy zatrudnionych, > rozlozenia kosztow stalych na wieksza liczbe jednostek,

> dokonywania drobnych, stopniowych usprawnien stosowanej techniki produkcji

- dynamicznych korzysciach skali (sredniookresowych i dlugookresowych)-> gdy wystepuja bardziej radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego, co prowadzi do:

> poprawy technologii wytwarzania,

> zwiekszenia zdolnosci produkcyjnej urzadzen,

> wzrostu ich sprawnosci

C) teorie popytowo-podazowe

• Duze znaczenie czynnikow podazowych i popytowych (ksztaltowanie sie wielkosci i struktury popytu)

• Jedna z istotnych korzysci z rozwoju handlu m-n jest lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentow i inwestorow pod wzgledem ilosci oraz pod wzgledem jakosci

Bardzo potrzebne jest rozwijanie handlu wewnatrzgaleziowego (jego istota sprowadza sie do jednoczesnego importu i exportu towarow tych samych galezi i branz), poniewaz oprocz mozliwosci lepszego zaspokojenia potrzeb konsumentow oraz osiagnieciavkorzysci skali w sferze produkcji i zbytu, przyczynia sie on do lepszego wykorzystania zasobow, a takze znacznie zmniejsza trudnosci w realizowaniu procesow restrukturyzacyjnych (=> mozna go wykorzystywac jako instrument przeciwdzialania tendencjom protekcjonistycznym).

2. Miernik wpływu handlu zagranicznego na gospodarkę narodową

Na ten temat znalazlem 2 zasady ( chyba sie nie wykluczają więc podam dwie)

Wpływ handlu zagranicznego na wzrost dochodu narodowego zależy od tego, czy w kraju występuje nadwyżka czy niedobór oszczędności. W przypadku niedoboru oszczędności ujemne saldo pozwala przyspieszyć tempo wzrostu dochodu narodowego. W gospodarce zamkniętej tempo wzrostu zależy od udziału inwestycji w dochodzie narodowym i od efektywności tych inwestycji. Ujemne saldo umożliwia zatem w warunkach niedostatku kapitału szybsze tempo wzrostu. W przypadku nadmiaru oszczędności impulsem do wzrostu może stać się wzrost dodatniego salda handlu zagranicznego. Wzrost następuje wtedy w wyniku działania mechanizmów mnożnikowych.

Handel zagraniczny wprowadza na rynek krajowy konkurencję, zmuszając producentów do walki o miejsce na nim. W rezultacie firmy krajowe zmuszone są do obniżania kosztów i wprowadzania innowacji. Podobnie eksporterzy, chcąc utrzymać się na wymagającym rynku międzynarodowym, muszą stale poprawiać efektywność swych działań. Korzysta na tym cała gospodarka.

Wielkość dochodu z handlu m. określana na 2 sposoby (w obu inwest. na stałym poziomie, bez zmian w aparacie prod.):

1. formuła wolumenowa

2. formuła wartościowa

1. Formuła wolumenowa

Uznaje, że dochód nar. można określić via suma jednostek fiz. towarów i usług sprowadzonych do porównywalności. To uproszczenie. O wielkości dochodu decydują 2 czynniki:

• zatrudnienie

• wydajność pracy (efektywność gospodarowania)

Im większe zatrudnienie [wydajność] przy danej wydajności [zatrudnieniu], tym większy wolumen tow. i usł.

I to samo przy handlu m.

Wolumen eksportu. Im większe zatrudnienie [wydajność] przy danej wydajności [zatrudnieniu], tym większy wolumen tow. i usł. eksportowanych (dochód z nich).

Wolumen importu trudniej liczyć, bo trzeba określi wartość tow. importowanych i wartość towarów, które byłyby wyprod. w kraju, gdyby nie ten import. Im wolumen importowanych > od wolumenu potencjalnych, tym dochód z importu większy.

Wolumen dochodu z m. podz. pracy określany via różnica iloczynu przeciętnej wydajności pracy i zatrudn. w danym kraju w war. gosp. otwartej a iloczynem przeciętnej wydajności pracy i zatrudnienia w war. gosp. zamkn.

Wolumen dochodu z handlu m. określany via różnica iloczynu przeciętnej wydajności pracy i zatrudn. w danym kraju przy prod. tow. i usł. eksportowanych a iloczynem przeciętnej wydajności pracy i zatrudnienia zastępujących import w war. gosp. zamkn.

W gosp. zamkn. wzrost dochodu zależy wyłącznie od zwiększenia zatrudn. lub wzrostu wydajności czynn. prod. Tu dochód nar. = zatrudn. mnożone z wydajnością D = Z × W

W gosp. otw. all ww. + efekty z handlu m. (saldo) D = Z × W - H

Saldo = eksport + import. Czyli D = Z × W - I + E

2. Formuła wartościowa

Tu zerowe saldo z handlu m. Dochód z handlu m. zależy wyłącznie od efektywnosci eksp. i imp.

Dochód tu to różnica entre sumą nakładów na prod. tow. i usł. importowanych w war. gosp. zamkn.

a sumą nakładów na prod. tow. i usł. eksportowanych w war. gosp. otw.

Dochód z m. podz. pracy > dochód z handlu m.

Np. kraj produkuje 100 samolotów po koszcie 20. Rozwój wymiany. Może prod. 200 samolotów po koszcie 15, z czego 100 na jego potrzeby, a 100 na eksport.

Tu dochód z m. podz. pracy to różnica entre kosztem prod. 200 samolotów przed wymianą i po wymianie.

Tu dochód z handlu zagr. to różnica entre kosztem prod. 100 samolotów przed wymianą i po wymianie.

Zysk z eksportu, gdy wartość zagraniczna tow. eksportowanych > wartość krajowa tych tow.

Zysk z importu, gdy wartość krajowa tow. zastępujących import > wartość zagraniczna tow. importowanych

Zysk z handlu m. w ujęciu komparatywnym (eksp. + imp.), gdy suma różnic entre wartością eksp. a imp. w cenach zagr. a wartością imp. a eksp. w cenach krajowych > 0

Czyli D = Ek - Ik + Iz - Ez

Korzyść z handlu m. gdy wolumen imp. > wolumen eksp.

Wpływ zmiany cen na doch. nar. odzwierciedlają wskaźniki terms of trade (patrz ceny m.)

Handel zagraniczny a dochód narodowy.

Przyczyny importu:

• koszt prod. danego towaru w kraju jest bezwzgl. wyższy od zagr. (nieopłacalność)

• koszt prod. danego towaru jest relat. wyższy od zagr. (nieopłacalność)

• potrzeba zaspokojenia zróżnicowanego popytu na różnorodne towary i usługi

• lepszej jakości

• umowy m.

• przyzwyczajenie do danych prod. (prefer. kons.)

• brak prod. w danym kraju tego tow. (opóźn. techn., klimat, brak zasobów) - przejściowy lub trwały

• Długookresowy, stały brak towaru powodowany str.(wykszt., opóźn. itp.), geogr., klimat. przesłankami

import niezbędny (wyłączny), np. kakao i ropa naft. w Pl. (nie może zostać wyeliminowany).

• Średniookresowy, przejściowy brak towaru ze względów ekon. i techn., możliwy do out w 10 - 15 lat.

• Krótkookresowy, import niezbędny, koniunkturalny (nieurodzaj, strajk, kryzys, dobrobyt).

• Import niezbędny sensu stricto - w kraju niet towaru w ogóle (bezwzgl. niezbędny, komplementarny do prod. krajowej)

• Import niezbędny sansu largo - towar w niedostat. ilościach wzgl. zapotrzebowania (względnie niezbędny, substytucyjny wzgl. prod. krajowej)

• m. różnice kosztów i cen towarów (różny popyt, wyposaż., korzyści skali, jakość czynn., war. nat., intensywność działaln. gosp., wykwalif. pracown.)

• różne towary i prefer. konsumentów i inwestorów (wysublimow. potrzeby, cena nie gra roli)

Przyczyny eksportu:

• chęć zysku

• nadwyżka

• popyt zewn.

• polityka korporacji transnar. (by wejść na rynek, koszt wejścia na rynek = koszt wprowadz. towaru na ten rynek)

• monopol w prod. czyli trwałe lub przejściowe dysponowanie 1ymi towarami przy ich braku w innych krajach

I znów klimat, technologie, zasoby, prawo, restrykc. współpr. m., asynchroniczność cykli koniunkt.

Dysponowanie względne - wewn. aparat prod. umożliwia podaż > popyt wewn.

Dysponowanie absolutne (tylko tu mają)

• m. komparatywne różnice cen i kosztów

I znów inny popyt, koszta, czynn. prod., korzyści skali, jakość czynn., war. nat., kwalifik. kadr.

• strategia przedsiębiorstw, m.in. na zróżnicow. popyt na rynkach i prefer. konsum.

Dochód nar. = konsumpcja + produkcja + wydatki rządowe

Dochód z handlu m. brutto (z amortyzacją) - PKB (wartość all finalnych dóbr o usług wytworzonych przy użyciu istniejących czynn. prod. i sprzedanych na rynku w danym okresie. Suma wartości rynkowej all nakładów składających się na produkcję finalną.)

Dochód z handlu m. netto (bez amortyzacji) - brutto pomniejszone o wartość fiz. lub ekon. zużycia majątku trwałego

Zwiększ. dochodów nar. via handel m.:

• wzrost importu wzgl. eksportu (inwestycje via kredyty zagr.)

• poprawa efektywn. gospodarowania (korzystne relacje cen dewizowych tow. i usł. eksp. i import., wzrost wydajności krajowej prod. via import technol., wzrost serii prod., rozszerz. rynków zbytu, konkurencja m. obniżka kosztów prod. krajowej

Pojęcie inwestycji zagranicznych i oszczędności zagranicznych.

To import i eksport, patrz dalej w punkcie handel zagr. a wzrost gosp.

Dochód narodowy wytworzony a dochód narodowy podzielony. (to chodzi o brutto i netto)

Dochód narodowy brutto D_b- to suma wartości nowo wytworzonej (dodanej netto) i zużytych środków pracy w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

D_b(mps)=C_a+V+M.

Dochód narodowy netto D_n- to suma wartości nowo wytworzonej (dodanej netto) w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

D_n=V+M

 

Dochód Narodowy - DN - obejmuje całość dochodów wypłaconych za wykorzystanie czynników produkcji w określonym czasie ich właścicielom oraz niepodzielne zyski przedsiębiorstw, przeznaczone na ich rozwój. Dochód narodowy jest sumą procentów płac i rent oraz niepodzielnych zysków przedsiębiorstw. DN jest równy całkowitym kosztom produkcji dóbr i usług zawartych w PNN.

Udział handlu zagranicznego we wzroście gospodarczym.

Transformacyjna f. handlu m. - handel m. może transformować str. wytworzonego doch. nar.

Dopasowywanie str. doch. do str. potrzeb prod. i konsump. w kraju. Często duży rozdźwięk entre potrzebami o wytworz. doch., wyprod. tow. i usł.(bo bog. nat., kapitał, praca, techn. nie wystarczające).

Tendencja do ujednolicania się w skali m. potrzeb prod. (wszechstronność) i konsum.(bardziej zróżnicow., zależnie od polityki gosp.).

Handel m. pokonuje barierę strukturalną, pozwala rozszerzyć asortyment via import.

A zapłata via eksport, który pozwala zwiększyć wolumen prod. tow. i usł. (stąd zwiększ. korzyści ze specjaliz. m. + nadwyżkowe tow. i usł. tu).

Taki zdeterminow. strukturalnie imp. i eksp. to niezbędny imp. i eksport, vs zaburz. na rynku, w prod., w inwest.

Gdyby nie handel m., to kraje musiałyby produkować wedle potrzeb, co niesie pogorszenie jakości prod., zwiększ. kosztów prod., zmniejsz. tempa postępu itp.

Redystrybucyjna f. handlu m. - handel m. może redystrybuować dochód nar.

Pozwala zmieniać proporcje podziału doch. nar. entre akumulację i konsum.

Wydatkowania doch. nar. w gosp. zamkn. = suma:

• konsump. (bieżące potrzeby ludn.)

• inwest. (przyszłe potrzeby gosp.)

• wydatki rządowe (finansow. zbrojeń, dróg, szkoln., opieki społ.)

• oszczędności

Tu inwest. muszą się równać oszczędnościom, bo

D = I + K + Wrz

D - K - Wrz = I

a skoro all dochód pomniejszony o wydatki kons. i rządowe oznacza oszczędności,

D - K - Wrz = O, to

I = O

Zatem zmniejsz. kons. i wyd. rząd. pozwala zaoszczędzić i inwestować.

Inne zależności w gosp. otw.

D = I + K + Wrz + Eksp - Imp

I = D - K - Wrz + Imp - Eksp

a skoro:

O = D - K - Wrz

to

I = O + Imp - Eksp

czyli

I + Eksp = O + Imp

W gosp. otw. eksport jest traktowany jako inwestycja zagr. a import jako oszczędności zagr.

Im większa przewaga eksp. nad importem (dodatnie saldo handl.), tym mniejsze inwest. w kraju.

Bowiem eksport zwiększa doch. nar. wzrost zatrudn., płac, wydajności pracy, a to niekorzystne war. dla inwest.

Jeśli import przeważa nad eksportem (ujemne saldo handl.), tym mniejsze oszczędn. krajowe.

Nadwyżka importu oznacza uzupełnienie akumulacji krajowej, jej zaś wpływ na dochód podzielony jest identyczny jak oszczędności (zwiększenie wolumenu tow. i usł.).

Nadwyżka eksp. przy niepełnym wykorz. mocy prod. korzystna, wzrasta doch. nar. Większy popyt na tow. kraj.

Nadwyżka imp. działa depresyjnie w syt. statycznej, gdy niet rozbudowy aparatu prod. via inwest (co zwiększyłoby popyt). Zmniejsza popyt na tow. krajowe.

Saldo handlu zagranicznego a stopa inwestycji.

Inwestycje to dynamiczny model doch. nar.

W gosp. zamkn. wzrost doch. nar. zależy od śr. efektywności i rozmiarów inwestycji a stopa wzrostu doch. nar. zależy od śr. efektywności i stopy inwestycji.

Dochód narodowy można rozpatrywać w dwóch aspektach:

w gospodarce zamkniętej

w gospodarce otwartej

W gospodarce zamkniętej dochód narodowy (Y) jest :

sumą konsumpcji (K) i inwestycji (I): Y = K + I lub

sumą konsumpcji (K) i oszczędności (O): Y = K + O.

Warunkiem równowagi w gospodarce zamkniętej jest więc równanie: O = I. Równość ta zachodzi w gospodarce zawsze (ex post). Jeżeli samoistne procesy gospodarcze generują zbyt duże oszczędności w stosunku do podejmowanych inwestycji, pojawiają się w gospodarce tendencje recesyjne. Spada oprocentowanie depozytów, a więc słabną bodźce do oszczędzania. Obniżające się ceny kredytów skłaniają do inwestowania i w rezultacie ustala się równowaga: O = I. W przypadku za małych oszczędności pojawia się presja inflacyjna, rośnie oprocentowanie wkładów i kredytów, rosną oszczędności i maleją inwestycje aż do momentu ustanowienia równowagi.

W gospodarce otwartej wprowadza się kategorie eksportu (Ex) i importu (Im): Y = K + I + Ex - Im, przy czym: Ex - Im = D, to saldo handlu zagranicznego. Ponieważ Y = K + O, więc równanie równowagi w gospodarce otwartej można zapisać następująco:

O = I + (Ex - Im) lub O + Im = Ex + I.

Dodatnie saldo handlu zagranicznego: D₍₊₎ = Ex - Im > 0, to inwestycje zagraniczne, gdyż część oszczędności krajowych służy do finansowania nadwyżki w handlu zagranicznym. Dodatnie saldo może być finansowane przez:

eksporterów, którzy wykorzystują część należności za sprzedane towary za granicą, np. pozostawiając je na rachunkach bankowych, dokonując inwestycji bezpośrednich bądź portfelowych,

banki handlowe, które odkupują dewizy od eksporterów i pozostawiają je za granicą w formie własnych inwestycji,

państwo, które wykupuje nadwyżkę od banków handlowych i powiększa o nią swoje rezerwy walutowe lub nabywa inne aktywa za granicą (udziały w spółkach, nieruchomości, prawa).

Ujemne saldo handlu zagranicznego: D_(-) = Im - Ex > 0, to oszczędności zagraniczne, które powiększają zasób oszczędności krajowych. Ujemne saldo może być finansowane przez:

-napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich lub portfelowych,

-kredyty kupieckie i kredyty zagranicznych banków handlowych,

-kredyty państwowe i instytucji międzynarodowych,

-pomoc zagraniczną,

-transfery zagraniczne,

-spadek rezerw dewizowych państwa.

Przyczyny rozwoju importu towarami:

-koszty produkcji zastępującej import są bezwzględnie wyższe w stosunku do zagranicy,

-koszy produkcji zastępującej import są relatywnie wyższe w stosunku do zagranicy,

-istnieje potrzeba zaspokojenia zróżnicowanego popytu na różnorodne towary i usługi.

3. Korzyści z handlu międzynarodowego towarami i usługami

Międzynarodowy handel usługami.

Usługi to czynności, które tworzą nowe wartości użytkowe: niematerialne, niewidoczne, nie nadające się do składowania i transportu, wymagające działania ludzi. Są one świadczone odpłatnie, w większości wypadków na rzecz usługobiorców z własnego kraju. Usługa jest przedmiotem kupna-sprzedaży (eksportu-importu) i staje się towarem. Przepływ usług tzw. samodzielnych (wyodrębnionych) ujmują statystyki międzynarodowego handlu. Natomiast usługi tak ściśle uzależnione i związane z innymi formami międzynarodowych wpływów gospodarczych i odpowiednio wchodzące w koszty innych kontraktów, iż nie można ich wyodrębnić i zarejestrować, to usługi niesamodzielne, są one objęte statystykami celnymi. Tylko usługi samodzielne mogą być wymienioną pozycją w bilansie płatniczym kraju eksportera lub importera takich usług.

Najczęściej stosowane w statystykach klasyfikacje usług w handlu międzynarodowym:

• Usługi sensu scricto (transport, turystyka międzynarodowa, ubezpieczenia niehandlowe, usługi komunikacyjne, reklama)

• Usługi czynnikowe - odstępowanie innemu krajowi czynników produkcji czyli kapitału i pracy (dochody odkapitału zainwestowanego za granicą - dywidendy; dochody z pracy za granicą)

Wśród krajów rozwijających się najwięksi eksporterzy i importerzy usług to jednocześnie najbardziej zaawansowane w rozwoju kraje, z najdynamiczniejszymi przyrostami PKB i odpowiednio dynamiką eksportu towarowego.

Wpływ handlu zagranicznego na tempo wzrostu dochodu narodowego poprzez tzw. efekty mnożnikowe.

Można wyróżnić wpływ handlu zagranicznego na wielkość dochodu narodowego od strony podaży i strony popytu. W pierwszym przypadku handel zagraniczny, przez ujemne saldo obrotów handlowych z zagranicą, powiększa podaż towarów dostępnych w danym okresie w kraju. Z kolei działając od strony popytu, handel zagraniczny umożliwia zwiększenie całkowitego zapotrzebowania ponad wielkość popytu krajowego, powiększając w ten sposób wielkość dochodu narodowego wytworzonego.

Funkcjonowanie mechanizmu mnożnika inwestycyjnego w gospodarce zamkniętej.

Mnożnik - współczynnik określający rozmiary całkowitego wpływu, jaki zmiana jednej wielkości ekonomicznej wywiera na drugą wielkość, której ta pierwsza jest składnikiem.

Mechanizm mnożnikowy stanowi o roli handlu zagranicznego w określeniu wielkości całego popytu, a tym samym poziomie aktywności gospodarczej danego kraju lub inaczej mechanizm mnożnikowy jest stosowany przede wszystkim do wyjaśniania ostatecznego wpływu na gospodarkę, znajdującą się w stanie niepełnego wykorzystania mocy wytwórczych, początkowego impulsu pobudzającego ją do wzrostu. W gospodarce zamkniętej można wyróżnić następujące impulsy:

• Inwestycje autonomiczne

• Przyrost wydatków z budżetu państwa

• Spadek podatków

• Konsumpcję autonomiczną

Istota wszystkich tych czynników polega na tworzeniu dodatkowego popytu, mogącego zaktywizować gospodarkę.

Teoria mnożnika sprowadza się do twierdzenia, że wielkość ostatecznego przyrostu dochodu pod wpływem każdego z wymienionych wyżej czynników znacznie przewyższa wielkość dodatkowego popytu początkowego.

• Mnożnik handlu zagranicznego.

• Warunki swobodnego funkcjonowania mechanizmu mnożnika eksportowego.

• Inwestycje pobudzone (supermnożnik).

• Handel zagraniczny a przenoszenie się koniunktury w skali międzynarodowej.

W gospodarce rynkowej charakteryzującej się nie wykorzystanymi możliwościami produkcyjnymi, będącymi efektem przewagi podaży nad popytem, w przypadku wystąpienia określonych impulsów wzrostu gospodarczego może być uruchomiony mechanizm mnoż-nikowy. Mechanizm ten spowoduje zwiększenie dochodu narodowego w skali większej, niż wynikałoby to bezpośrednio z wielkości tych impulsów.

Warunkiem powstania efektów mnożnikowych jest zwiększenie popytu konsumpcyjnego. Załóżmy, że takim impulsem pierwotnym stał się wzrost inwestycji. W efekcie powstał popyt na dobra kapitałowe niezbędne do zrealizowania tych inwestycji (popyt na materiały budowlane, maszyny i urządzenia, itp.). Zwiększyło się też zatrudnienie. Spowodowało to wzrost produkcji dóbr kapitało­wych, a także wzrost dochodów pracowników zatrudnionych przy tej produkcji. Zostały one w części przeznaczone na wzrost oszczęd­ności, w części zaś na zwiększenie konsumpcji. Dochody wydane na konsumpcję bieżącą zwiększyły popyt na towary i usługi dotychczas nie sprzedane i zalegające półki sklepowe czy magazyny. Ich sprzedaż pobudziła produkcję i zwiększyła dochody pracowników zatrudnionych przy tej produkcji. Te dodatkowe dochody znowu zwiększyły wydatki konsumpcyjne itd. Stopniowo przyrosty popytu będą malały. W wyniku tego będą też malały przyrosty produkcji i dochodu narodowego. W końcu całkowicie wygaśnie oddziaływa­nie impulsu.

Działanie mnożnika eksportowego jest takie samo jak działanie mnożnika inwestycyjnego. Różnica sprowadza się do tego, iż impul­sem pierwotnym uruchamiającym mechanizm mnożnika handlu międzynarodowego nie są inwestycje, lecz eksport. Podobnie jak poprzednio, przyrost dochodu narodowego z tytułu wzrostu eksportu zależy nie tylko od wielkości tego eksportu, lecz także od wydatków konsumpcyjnych pracowników zatrudnionych zarówno przy produk­cji eksportowej, jak i przy produkcji krajowych towarów i usług konsumpcyjnych. Wzrost eksportu zwiększa przede wszystkim docho­dy pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji ekspor­towej. Dochody te są w części oszczędzane, w części zaś przeznaczane na konsumpcję, co prowadzi do wzrostu produkcji towarów i usług konsumpcyjnych i w ślad za tym —wzrostu dochodów pracowników zatrudnionych przy tej produkcji. Zjawisko to obejmuje cały proces produkcyjny, począwszy od impulsu pierwotnego i skończywszy na fazie produkcyjnej, w której wygasa działanie impulsu.

Łączny przyrost dochodu narodowego z tytułu wzrostu ekspor­tu jako impulsu pierwotnego obejmuje więc wiele faz procesu produkcyjnego i jest rozłożony w czasie. Od momentu powstania impulsu aż do jego wygaśnięcia może upłynąć wiele lat.

Mnożnik handlu międzynarodowego może przybierać różne wartości. Może on być równy jedności, większy lub mniejszy od jedności. W pierwszym przypadku wzrost dochodu narodowego jest równy wzrostowi eksportu. Współczynnik mniejszy od jedności oznacza, iż dochody związane ze wzrostem eksportu są w całości oszczędzane lub wydawane na zakup towarów i usług impor­towanych, a ponadto na te cele są absorbowane dochody nie związane bezpośrednio ze wzrostem eksportu. W przypadku gdy mnożnik jest większy od jedności, przyrost dochodu narodowego przewyższa pierwotny przyrost eksportu.

W warunkach gospodarki otwartej wartość mnożnika inwes­tycyjnego (k o) podlega korekcie. Oprócz impulsów inwestycyjnych występują wówczas także impulsy eksportowe, zwiększające dodat­kowo dochód narodowy przez wzrost popytu. W gospodarce otwartej mnożnik jest odwrotnie proporcjonalny nie tylko do oszczędności, lecz także do importu. Im import jest większy, tym mnożnik jest mniejszy. Import absor­buje bowiem popyt krajowy, który i tak jest deficytowy w stosunku do podaży towarów i usług.

W gospodarce otwartej przyrost dochodu narodowego zależy więc od przyrostu inwestycji i przyrostu eksportu - z formalnego punktu widzenia mnożnik inwes­tycyjny w gospodarce otwartej jest taki sam jak mnożnik ekspor­towy.

W gospodarce otwartej mogą wystąpić dwa impulsy pierwotne:

inwestycyjny i eksportowy. Mówienie o mnożniku eksportowym jest pewnym uproszczeniem. Zakłada się bowiem, iż nie ma impulsu inwestycyjnego, lecz tylko eksportowy. Tak samo postępuje się mówiąc o mnożniku w gospodarce zamkniętej (/:;), kiedy przyjmuje się założenie, iż nie ma impulsu eksportowego, lecz tylko inwes­tycyjny. W praktyce impulsy te występują równolegle lub nakładają się na siebie.

W efekcie w gospodarce otwartej przyrost dochodu narodowe­go zależy od wielkości inwestycji i eksportu, inicjujących wzrost gospodarczy, oraz od krańcowej stopy oszczędzania i krańcowej stopy importu, lub też od krańcowej stopy konsumpcji i krańcowej stopy importu. Im krańcowa stopa oszczędzania i krańcowa stopa importu są mniejsze, tym mnożnik w gospodarce otwartej jest większy. Jednocześnie im krańcowa stopa konsumpcji jest większa, tym mnożnik jest większy.

Innymi słowy, z punktu widzenia mnożnika powinno się im­portować jak najmniej towarów i usług konsumpcyjnych; aby popyt wykreowany przez przyrost inwestycji i eksportu kierować na zakup towarów i usług krajowych. Najlepiej byłoby, gdyby popyt ten został skierowany wyłącznie na zakup towarów i usług krajowych.

W przypadku gdy przyrost popytu na krajowe towary i usługi konsumpcyjne ma charakter długookresowy, moce produkcyjne zostają w pełni wykorzystane. W efekcie tego pojawiają się tenden­cje do wzrostu inwestycji; noszą one nazwę inwestycji pobudzonych i są finansowane z oszczędności.

Formuła supermnożnika i jego istota:

W przypadku gdy przyrost popytu na krajowe towary i usługi konsumpcyjne ma charakter długookresowy, moce produkcyjne zostają w pełni wykorzystane. W efekcie tego pojawiają się tendencje wzrostu inwestycji , noszą one nazwę inwestycji pobudzonych i są finansowane z oszczędności.

W przedstawionej sytuacji formuła mnożnika zmienia się w formułę supermnożnika :

Wartość supermnożnika jest odwrotnie proporcjonalna do krańcowej stopy oszczędzania i krańcowej stopy importu raz wprost proporcjonalna do krańcowej stopy inwestycji pobudzonych. Ujemny wpływ oszczędności na poziom dochodu narodowego dotyczy tylko okresu krótkiego przy niepełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych gospodarki. W okresach dłuższych oszczędności stanowią źródło finansowania inwestycji , od których zależą przekształcenia strukturalne w gospodarce , i jej modernizacja.

Przykład liczbowy

źródłem impulsu mnożnikowego jest wyłącznie eksport, nie wzrastają natomiast inwestycje autonomiczne. Zwięk­szenie eksportu o 1000 zł jest równoznaczne ze wzrostem produkcji i zatrudnienia, a w konsekwencji także płac w wysokości 1000 zł; o tyle też wzrasta dochód narodowy. Zwiększenie produkcji i za­trudnienia nie jest trudne, gdyż zgodnie z założeniami w gospodarce rynkowej są wolne moce produkcyjne i nie zatrudnieni pracownicy.

W drugim roku uzyskane przez pracowników płace są dzielone według podanych wyżej proporcji: 500 zł na konsumpcję, 300 xl na oszczędności i 200 zł na zakup towarów importowanych. Łączny przyrost, dochodu narodowego wyniesie więc 1500 zł.

W trzecim roku konsumpcja zwiększy się o 250 zł, łączna trzyletnia konsumpcja zainicjowana impulsem eksportowym zaś wzrośnie o 750 zł. Oszczędności w tym roku zwiększą się o 150 zł (do 450 zł), import o 100 zł (do 300 zł), dochód narodowy zaś o 250 zł (do 1750 zł).

W czwartym roku konsumpcja wzrośnie o 125 zł, oszczędności zmniejszą się w stosunku do roku poprzedniego o 100 zł, gdyż posłużyły do sfinansowania inwestycji pobudzonych w kwocie 175 zł. Dochód narodowy zwiększy się w roku czwartym w po­równaniu z trzecim o 300 zł (o 125 zł w wyniku wzrostu konsumpcji i o 175 zł w wyniku wzrostu inwestycji pobudzonych). Łączny dochód po czterech latach funkcjonowania mechanizmu mnoż­nikowego wyniesie 2050 zł, w tym 1000 zł z tytułu wzrostu eksportu.

W piątym roku konsumpcja zwiększy się o 150 zł (do 1025 zł), oszczędności o 60 zł (do 410 zł), import o 60 zł (do 410 zł) i inwestycje pobudzone o 30 zł (do 205 zł). Dochód narodowy wzrośnie o 180 zł (150 zł z tytułu zwiększenia konsumpcji i 30 zł z tytułu zwiększenia inwestycji pobudzonych). W sumie, po pięciu latach działania mechanizmu mnożnik owego, wartość dochodu narodowego wyniesie 2230 zł (w tym 1000 zł w efekcie zwiększenia eksportu).

Porównanie przyrostów poszczególnych wartości składających się na supermnożnik wskazuje na stopniowe wygasanie impulsów;

przyrosty są bowiem coraz mniejsze. Po kilku następnych latach będą one zmierzały do zera.

Co to jest mnożnik handlu zagranicznego - podaj jego wzór.

W mnożnikie gospodarki otwartej , przyrost dochodu narodowego ma 2 źródła:

• Inwestycje autonomiczne

• Impulsy eksportowe ( produkcja na eksport )

W gospodarce otwartej:

ΔY = k_e ( ΔI +Δex )

K_e - mnożnik inwestycyjno-eksportowy

W gospodarce otwartej istnieją 2 strumienie mnożników:

• mnożnik inwestycyjny

• mnożnik eksportowy

Jeżeli założymy że w rozpatrywanym okresie nie następują żadne zmiany inwestycji

jedynym czynnikiem pobudzającym wzrost popytu jest wzrost eksportu ( Δ Ex ):

niech ΔI = O

ΔY = k_e Δex

nożnik otrzymamy mnożnik handlu zagranicznego zwany mnożnikiem eksportowym który można wyrazić za pomocą wzoru :

Przyrost eksportu w danym kraju zależy od wzrostu importu w innym kraju. Ten z kolei uzależniony jest od zmian wielkości jego dochodu. Impuls początkow, który wystąpi w w danym kraju przenosi się za granicę za pośrednictwem handlu międzynarodowego, gdzie stwarza kolejne pozytywne bodźce, które jak fala powracają z powrotem do pierwszego kraju w postaci zwiększonego popytu na jego eksport. Taki mechanizm dochodowy może mieć również i negatywne konsekwencje w chwili, gdy w danym kraju obniży się poziom wydatków, a zatem l dochodów. We współczesnym świecie spadek, czy wzrost dochodu w krajach najbardziej uprzemysłowionych wywołuje skutki dla wielu innych regionów świata. Największym załamaniem koniunktury w wyniku spadku popytu z zagranicy był kryzys gospodarczy w latach 1929-1933. Przeniósł się on z USA do Europy.

4. Czynniki produkcji

1) Za międzynarodowe czynniki produkcji (dalej jako MCP) uważa się:

• kapitał

• siłę roboczą

• ziemię

• wiedzę techniczną

2) Przepływ międzynarodowych czynników produkcji to ich transfer, import z innego państwa lub eksport do niego.

3) Przyczyny i skutki MCP

- główny motyw: chęć pozyskania wyższego zysku

- gdy istnieje sytuacja niemożności zastosowania kapitału na rynku wewnętrznym lub

gdy jest go za dużo

• skutki dla kraju wywożącego kapitał:

- pogorszenie bilansu płatniczego w przypadku gdy inwestycja przynosi straty

- polepszenie bilansu pł. Gdy przynosi zyski

- utrata potencjalnych miejsc pracy w kraju

- wzrost eksportu gdy zaopatrzenie pochodzi z kraju rodzimego lub pogorszenie eksportu gdy produkty wyprodukowane za granicą wypierają produkty krajowe

• skutki dla państw przywożących kapitał:

• największe korzyści czerpią kraje rozwijające się w wyniku zwiększenia napływających funduszy, powstawania nowych miejsc pracy, ożywienia gosp.

• za negatywne skutki dla tych państw można uważać: likwidację krajowego przemysłu (konkurencja) lub przepływ nowoczesnych technologii gdy gospodarka tego kraju nie jest na to przygotowana

• w krajach już rozwiniętych, korzyścią jest wymiana wiedzy i nowej technologii lub szansa rozwoju regionów mniej zaawansowanych gospodarczo

• zapobiegnięcie monopolizacji w kraju w danej dziedzinie

• negatywnymi skutkami dla obu rodzajów państw jest strach przed następstwami zdominowania gospodarki narodowej przez obcy kapitał (np. sankcje ekonomiczne, czy nagłe wycofanie obcego kapit.)

- obawa przed nadmiernym eksploatowaniem zasobów naturalnych

• skutki międzynarodowe:

• postęp techniczny

• proces integracyjny (polityka ekonomiczna)

• internacjonalizacja procesu gospodarczego

• rozwój wielkich korporacji transnarodowych

• światowy kryzys zadłużeniowy, szczególnie krajów rozwijających się i państw Europy Środkowo-Wsch (niesie to za sobą wzrastające obciążenie ich obsługą długu oraz różne negatywne skutki społeczne, tj. rozpiętość rozwojową państw, hamuje dynamikę wzrostu gospodarczego świata, w skrajnym przypadku falę ubóstwa, głodu i problemów politycznych)

4) Klasyfikacja obrotów kapitałowych

kapitał pożyczkowy- to wymieniane w skali międzynarodowej wkłady gotówkowe oraz różnego rodzaju papiery wartościowe (najczęściej obligacje) z wyłączeniem akcji.

Kapitał produkcyjny- występuje w postaci inwestycji bezpośrednich lub tzw. inwestycji portfelowych (długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych, zwłaszcza w obligacjach i akcjach)

5) Międzynarodowe przepływy kapitału pożyczkowego

kredyty finansowe- polegają na daniu do dyspozycji kredytobiorcy, określonych środków finansowych bez ograniczenia sposobu ich wykorzystania.

Najczęściej są one przyznawane w formie pieniężnej przez banki jednego kraju bankom innego kraju. Mogą być one przeznaczone na dowolne cele. Takich kredytów mogą też udzielać agendy rządowe i organizacje międzynarodowe (np.. na stabilizację waluty).

Kredyty udzielane są wg stałej lub płynnej stopy procentowej. Często potrzebne są gwarancje udzielane przez rząd ponieważ podmioty podlegają innej jurysdykcji krajowej.

zagraniczne inwestycje bezpośrednie- podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub też przejmowanie kierownictwa już istniejącego przedsiębiorstwa. Inwestycje bezpośrednie zostały zdominowane przez tzw. korporacje transnarodowe- przedsiębiorstwa, które posiadają udziały w firmach zlokalizowanych więcej niż w jednym kraju i kontroluje te udziały.

6) Międzynarodowy przepływ siły roboczej- to zmiana miejsca pobytu i zamieszkania pracownika na okres nie krótszy niż 1 rok.

Przyczyna (cel)- chęć osiągnięcia większego dochodu, płacy

Kraj przyjmujący imigrantów uzyskuje na ogół nieco większe korzyści niż kraj ich pochodzenia:

• zyskuje pracowników (najczęściej młodych i wykształconych)

• może też stracić, pozbawiając miejsc pracy swoich obywateli

• musi przystosować emigrantów, z czym łączą się różne problemy społeczne

7) Międzynarodowy transfer wiedzy technicznej- ma miejsce wtedy, gdy określona wiedza dostępna w danym momencie w jednym kraju, staje się znana w innym w sposób odmienny niż niezależne badania, poszukiwania czy doświadczenia

wiedza techniczna- jest produktem wiedzy naukowej, a także doświadczenia zdobywanego w czasie produkcji. W jej skład wchodzą: wynalazki, projekty inwestycyjne itp., dzieli się na:

-wiedzę ogólną np. obróbka metali

-wiedzę szczegółową, dotyczącą konkretnego wynalazku, receptury, pomysłu itp.

Nośnikami wiedzy są: ludzie, publikacje, dokumenty, czasopisma, same towary.

Wiedza może być odpłatna (np. licencje) lub przekazana bezpłatnie

5. Ceny międzynarodowe

Cena - wyrażona w pieniądzu wartość towaru, usługi waluty zagranicznej, określonego czynnika produkcji.

Powstaje w wyniku zderzenia się popytu i podaży. Jest to efekt:

• Odchodzenia od przewagi podaży tego towaru nad popytem na ten towar

• Odchodzenia od przewagi popytu na ten towar nad jego podażą.

Ceny kształtują się na rynku, tzn. miejscu spotkania się popytu i podaży.

Rynek międzynarodowy wyróżnia się specyfiką

• Nie wszystkie towary i usługi są przedmiotem handlu międzynarodowego i nie mają ceny ani wartości międzynarodowej.

• Połączone różnorodne rynki narodowe w jeden rynek międzynarodowy są mniej elastyczne niż rynek narodowy.

• Różnie kształtują się relacje popytu i podaży oraz ceny.

Również na rynku międzynarodowym można mierzyć relacje między popytem, podażą i ceną. Jako miernika używa się tzw. elastyczności cenowe. Wyróżnia się:

• Cenowe elastyczności popytu

• Cenowe elastyczności podaży

• Cenowe elastyczności punktowe ( w danym punkcie)- jest to współczynnik wskazujący na reakcję popytu na zmianę ceny, gdy zmiana ceny jest bardzo mała.

• Cenowe elastyczności popytu typu łukowego- wskazuje na siłę reakcji popytu przy dużych zmianach cen

Reakcje popytu i podaży na zmiany cen

• „Ujemne nachylenie krzywej popytu”- gdy cena spada, popyt wzrasta, a gdy cena wzrasta popyt maleje

• „dodatnie nachylenie krzywej podaży”- gdy cena wzrasta, wzrasta też podaż, a gdy cena maleje, spada też podaż

Na kształt ceny na rynku międzynarodowym wpływa też zmiana dochodów. Wpływają one także na kształtowanie się krzywych popytu i podaży. Jeśli wzrastają dochody, wzrasta popyt, co można mierzyć za pomocą dochodowej elastyczności popytu. Ze wzrostem dochodu wzrasta podaż, co mierzy dochodowa elastyczność podaży.

Kształtowanie się międzynarodowych cen towarów.

1. w krótkim okresie( zmiany o charakterze koniunkturalnym)

• towary standaryzowane: surowce, art. Rolno-spożywcze. Mogą być łatwo zastąpione przez inne, gdy producent podniesie cenę. Ich walory użytkowe są identyczne, łatwo je klasyfikować bez względu na miejsce wytwarzania.

W krótkim okresie ich ceny charakteryzują się znaczną zmiennością. Przyczyny tego są różne.

Ogólnie cenowa elastyczność popytu na te towary jest wyższa niż cenowa elastyczność podaży, przy czym obie te wartości są niskie, co wpływa na kształtowanie się cen.

Przyczyny wahań cen i zmiany popytu na żywność i surowce wynikają z

-niestabilności własnej produkcji w kraju importującym ,

-zmiany stanów aktywności gospodarczej w głównych ośrodkach ekonomicznych

-czynniki pozaekonomiczne.

• Towary zindywidualizowane-charakteryzują się walorami użytkowymi określanymi przez potrzeby indywidualnych odbiorców lub poszczególnych segmentów rynku. Trudne do określenia są różnice między walorami użytkowymi , często maja charakter pozorny i umowny. Są to art. Przemysłowe, pozornie standaryzowane art.. spożywcze: niektóre gatunki tytoniu, win, koniaków.

Krótkim okresie ich ceny są znacznie bardziej stabilne niż ceny towarów standaryzowanych.

Przyczyny:

-decydujące znaczenie ma kształtowanie się na relatywnie wysokim poziomie cenowej elastyczności podaży, wyższej od cenowej elastyczności popytu, ale obie te wartości są znacznie wyższe niż w przypadku towarów standaryzowanych.

-ceny w mniejszym stopniu zależą od kształtowania się kosztów, stanu koniunktury, sytuacji politycznej, nastrojów społecznych.

2. w długim okresie.

Do czynienia wtedy mamy z przemianami o charakterze strukturalnym i technicznym. Towarzyszą temu zmiany w dochodach. W tym celu wykorzystuje się wskaźniki dochodowej elastyczności podaży i popytu.

Do badania zmian relacji cen mających miejsce w handlu międzynarodowym służą narzędzia zwane terms of trade

• towarowe terms of trade -relacje zmian ( indeksu) cen w eksporcie do zmiany ( indeksu) cen w imporcie. Jest to najczęściej używany miernik. Jego wzrost jest traktowany jako zjawisko pozytywne.

• Dochodowe terms of trade - wskaźnik zmian cen w obrotach handlowych danego kraju otrzymany w wyniku pomnożenia towarowych terms of trade przez indeks eksportu. Dają odpowiedź na pytanie, czy w porównaniu z okresem wyjściowym dany kraj może sprowadzić z zagranicy więcej czy mniej dóbr. Wzrost ponad 100 wskazuje, że dany kraj ma zwiększone możliwości importu.

• Cenowe terms of trade - wskazuje na względne zmiany cen w eksporcie danego kraju do względnych zmian cen towarów importowanych przez ten kraj. Taki kierunek zmian oznacza zwiększona siłę nabywczą. Pojawiają się, gdy ceny towarów eksportowych w danym okresie rosną szybciej niż ceny towarów importowanych przez ten kraj. Taki kierunek zian oznacza zwiększone możliwości nabywcze.

• Ilościowe terms of trade - zmiany ilości towarów, jakie dany kraj musi eksportować, aby móc importować określone ilości towarów.

• Czynnikowe terms of trade starają się odnosić wahania cen w eksporcie i imporcie do zmian w kształtowaniu się niektórych tendencji wewnątrz gospodarki danego kraju.

• -jednoczynnikowe terms of trade oznaczają relacje zmian cen towarów eksportowych oraz towarów importowych przez dany kraj w określonym czasie, skorygowaną o zmiany wydajności czynników produkcji zatrudnionych w produkcji eksportowej ( za jednostkę pracy zatrudnioną w sektorze eksportowym można kupić więcej dóbr importowych).

• -dwuczynnikowe terms of trade wskazuje na zmiany cen i zmiany wydajności pracy kraju X względem kraju innego ( zmiany relacji cen towarów eksportowych i importowanych przez dany kraj są korygowane prze zmiany relacji wymiennych czynników produkcji zawartych w towarach wywożonych przez ten kraj do czynników produkcji zawartych w towarach przywożonych).

6. Kursy walutowe

Kurs walutowy to cena pieniądza 1 kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju. Kształtuje się on jako popyt i podaż na zagr. środki płatnicze.

Podaż dewiz na rynku kraj. - eksporterzy

Popyt na dewizy na rynku kraj. - importerzy i all którzy muszą dokonać płatności zagr.

Rodzaje kursów walut.

• kurs walut. = cena pieniądza kraju A wyrażona w pieniądzu kraju B, kształtuje się w miejscu spotkania podaży i popytu na zagr. środki płatnicze

• rodzaje kursów

1. arbitralny (sztywny) - cena pieniądza danego kraju ustalona przez odpow. władze wobec pieniądza innego kraju, nie ulegająca zmianom w dłuższym okresie

2. stały - cena pieniądza danego kr. wyrażona w pieniądzu innego kr., ale odpow. władza monetarna (bank centralny) zobow. do utzrymywania wahania kursu w pewnych gr. np. + lub - 1% - '44 Bretton Woods

• w war. systemu waluty złotej

• w war. systemu waluty sztabowo-złotej

• w war. systemu waluty dewizowo-złotej

• zmienny - cena pieniądza danego kr., a odpow. władza monetarna kontroluje wahania tego kursu lub pozostawia pełną swobodę (brudny lub czysty kurs zmienny)

• dualny system kursowy - oprócz rynku urzędowego - rynek prywatny np. kantorowy w Polsce, więc urzędowe kursy walut i prywatne okr. przez siły rynkowe

• jednolity - kurs o okr. poziomie, stosowany przy zawieraniu wszystkich transakcji

• zróżnicowany - w różnych przekrojach:

• podmiotowym - różne kursy dla pryw. osób pr., dla przedsięb. pań.

• przedmiotowym - odmienne dla transakcji handl., trans. usługami, w obrotach kap.

• geogr. - w stos. z różnymi pań.

1. podwartościowy - nie doszacowany, kurs rynkowy niższy od kursu równowagi

2. nadwartościowy - przeszacowany, wyższy

3. efektywny - kurs obliczany w stos. do walut do gł. partnerów handl.

4. efektywny realny - ile towarów zagr. można uzyskać za wolumen towarów kr.

5. nominalne - gdy stopy inflacji się nie uwzględnia

6. realne - kursy skorygowane o stopy inflacji

7. bezpośrednie - kurs marki niem. wyrażony w dolarach amer.

8. krzyżowe - uzyskuje się przez podzielenie kursu 2 walut w stos. do trzeciej waluty np. funta szterlinga

9. oparte na otwartym koszyku innych walut

10. oparte na zamkniętym koszyku innych walut

11. bieżące - na rynkach bieżących (kasowych)

terminowe - na rynkach terminowych, gdzie zakup/sprzedaż walut z wyprzedzeniem w stos. do terminu dostawy walut - 1, 3, 6 miesięczne

Czynniki określające kurs walutowy.

• ekonom.

1. strukturalne

• poziom rozwoju i struktura gosp.

• poziom konkurencyjności gosp.

• sytuacja w bilansie płatniczym

• techniczne

• intensywność i struktura przemian tech.

• poziom rozwoju zaplecza tech. funkcjonowania rynków

1. koniunkturalne

• tempo wzrostu PKB

• tempo inflacji

• zmiany stóp proc.

• pozaekonom.

1. polityczne

• stopień stabilizacji polit.

• stopień ryzyka polit.

• szoki polit.

1. instytucjonalne

• stosowane rozwiązania systemowe

• stopień liberalizacji rynków

• stosowana polityka pieniężna, fiskalna

• częstotliwość i sposoby interwencji BC

1. psychologiczne

• oczekiwania społ., świata biznesu

• poziom ryzyka finansowego

• wewnętrzne - zależne od kr.

• zewnętrzne - niezależne od kr.

• wpływające bezpośrednio na poziom kursów

• wpływające pośrednio - poprzez zmiany czynników koniunk., polit., psychol.

• czynniki ww mogą oddziaływać stabilizująco lub destabilizująco na poziom kursów walut. - wahania kursów

1. antycypowane - nie antycypowane (oczekiwane lub nie przez rynek)

2. permanentne - okresowe (deficyt - wahania zw. z cyklem koniunk.)

3. realne - monetarne (dot. zachodzących procesów - dot. stóp proc. i ich poziomów)

4. ogólnoekonm. - specyficzne dla branż (dot. całej gosp. - dot. okr. branż)

związane z silnymi lub słabymi oczekiwaniami zmian kursów

Teorie:

• teoria parytetu siły nabywczej

• opiera się na relacjach cen między pań.

• kurs walut. = ceny towarów kr. : ceny towarów zagr. (bedące przedmiotem wymiany m.)

• poziom kursu zależy od wydajności pracy w kr. i za gr.

• ale pewne słabości, bo kurs może odchylać się od wyznaczonego

• teoria elastyczności

• sprowadzają się do bilansu handl.

• poziom kursu zależy od zmian w kr. i zagr. popycie i podaży

• to będzie potęgowało skalę importu i eksportu

• efekt Fishera = teoria racjonalnych oczekiwań

• kurs zależny od oczekiwań dot. kształtowania się kursu w przyszłości

• nominalna stopa proc. = realna stopa proc. + oczekiwana stopa inflacji

• a realna stopa proc. = nominalna stopa proc. z przeszłości skorygowana o przyszłą stopę inflacji

• teoria parytetu stóp procentowych

• kurs zależny od poziomu stopy procentowej w poszcz. krajach = podejście monetarne

Teoria bąbli spekulacyjnych - kurs kształtowany pod wpływem oczekiwań i spekulacji rynkowych.

Kurs nigdy nie jest w równowadze - przewart., niedowart.

Pojęcie wymienialności walut.

Wymienialność walut polega na prawie swobodnego kupowania i sprzedawania obcego pieniądza, w tym złota, za walute krajową oraz dokonywania rozliczeń międzynarodowych w walucie narodowej i walutach obcych bez jakichkolwiek ograniczeń.

• ze względu na przedmiot wymiany:

1. wymienialność na złoto

2. wymienialność na wszystkie inne waluty (tzw całkowita)

3. wymienialność na określone waluty ( w obrębie stref walutowych)

• ze względu na tytuł do wymiany:

1. wymienialność zupełna

2. wymienialność częściowa

• ze względu na podmiot wymiany:

1. wymienialność wewnętrzna (mogą to robić jedynie obywatele, krajowe podmioty gosp…)

2. wymienialność zewnętrzna ( mogą to robić rezydenci zagraniczni)

Ekonomiczny mechanizm i skutki dewaluacji i rewaluacji waluty narodowej.

Mechanizmy i skutki dewaluacji i rewaluacji.

Polityka kursowa to świadoma polityka państwa zmierzająca do obniżenia lub podwyższenia ceny waluty narodowej w walutach innych krajów. W systemie kursów stałych polityka kursowa polega na zmianie parytetu waluty w złocie lub walucie wymienialnej na złoto. Jeżeli zmniejszamy ilość złota lub waluty wymienialnej na złoto, którą można otrzymać za walutę narodową, dokonujemy dewaluacji waluty. Zwiększając natomiast ilość złota lub waluty wymienialnej na złoto, którą możemy otrzymać za jednostkę naszej waluty, dokonujemy jej rewaluacji.

Bezpośredni efekt osiągniętej aprecjacji jest taki sam jak rewaluacji, a deprecjacji jak dewaluacji, gdyż w pierwszym przypadku następuje wzrost ceny danej waluty, w drugim - jej spadek. (W języku potocznym określeń dewaluacja i rewaluacja używa się zamiennie z określeniami deprecjacja i aprecjacji.)

Dewaluacja jest bardzo popularnym środkiem polityki dostosowawczej (omówione jest to niżej przy punkcie: cenowy mechanizm dostosowawczy). Istota i celem dewaluacji jest względne potanienie towarów krajowych i względne podrożenie towarów zagranicznych, co w rezultacie może prowadzić do wzrostu eksportu i obniżenia importu, a w konsekwencji także do poprawy bilansu płatniczego. Aby dewaluacja mogła doprowadzić do osiągnięcia tego celu, musi tez być spełnionych kilka warunków dotyczących elastyczności popytu na import i eksport, określanych mianem warunku Marshalla - Lernera (warunek ten jest umówiony w dalszej części). Należy także zaznaczyć, że dewaluacja pociąga za sobą poważne zagrożenie w postaci inflacji (szerzej umówione jest to w dalszej części).

Od chwili zniesienia systemu kursów stałych dewaluacja jest szeroko stosowana przez wiele krajów cierpiących na deficyt bilansu płatniczego. Jeżeli powodem trudności w równoważeniu bilansu płatniczego jest zbyt wysoki kurs własnej waluty, to dewaluacja jest z pewnością uzasadniona. Powodem jej tak szerokiego zastosowania jest prostota tego narzędzia oraz fakt, że dotyka ona w jednakowym stopniu wszystkich utrzymujących kontakty gospodarcze z zagranicą. Istotną rzeczą jest także to, ze korzyści z jej zastosowania są stosunkowo łatwo dostrzegalne, możliwości niepowodzenia oraz zagrożenia z nią związane są natomiast widoczne jedynie dla fachowców, a poza tym ujawniają się w dłuższym okresie.

Cenowy mechanizm dostosowawczy.

Cenowy mechanizm dostosowawczy prowadzi do przywrócenia zachwianej równowagi bilansu płatniczego za pośrednictwem zmian cen.

• cenowy mechanizm dostosowawczy w warunkach kursów płynnych.

W warunkach kursów płynnych automatyczny cenowy mechanizm przywracania równowagi bilansu płatniczego jest uruchamiany za pośrednictwem zmian kursów.

Deficyt bilansu płatniczego prowadzi do deprecjacji waluty danego kraju na rynku walutowym, w wyniku której ceny jego dóbr i usług wyrażone w walutach zagranicznych się obniżają. Jednocześnie rosną ceny dóbr i usług zagranicznych wyrażonych w walucie narodowej. W sumie zatem ceny wywołane deprecjacją waluty kraju, w którym występuje deficyt bilansu płatniczego, mogą spowodować wzrost eksportu i spadek importu, a tym samym przyczynić się do przywrócenia równowagi bilansu płatniczego.

Podobnie lecz w przeciwnym kierunku, mechanizm ten będzie działał w przypadku nadwyżki bilansu płatniczego. W jej wyniku nastąpi aprecjacja waluty danego kraju, co z kolei prowadzi do względnego podrożenia dóbr i usług oferowanych przez ten kraj odbiorcom zagranicznym i względnego potanienia towarów i usług zagranicznych dla odbiorców krajowych. Dzięki temu stworzone zostają warunki do zwiększenia importu i zmniejszenia eksportu, czyli przywrócenia równowagi bilansu płatniczego.

W przypadku gdy zagraniczny popyt na eksport danego kraju i krajowy popyt na import są sztywne, zmiany kursu walutowego nie prowadza do automatycznego przywrócenia równowagi bilansu płatniczego.

Według warunku Marshalla - Lernera deprecjacja waluty danego kraju może jedynie wówczas doprowadzić do przywrócenia równowagi bilansu handlowego, gdy suma absolutnych wielkości cenowej elastyczności popytu na eksport i popyt na import jest większa od jedności. Z tego punktu widzenia wynikają także dwie dalsze prawidłowości. W przypadku gdy suma wymienionych wyżej elastyczności popytu jest równa jedności, deprecjacja waluty nie ma wpływu na poprawę bilansu handlowego danego kraju, jeżeli natomiast jest mniejsza od jedności, deprecjacja waluty doprowadzi do pogorszenia bilansu handlowego.

Większe szanse na spełnienie warunku Marsahalla - Lernra ma kraj, w którym struktury zarówno eksportu, jak i importu są zdominowane przez towary o dużej elastyczności cenowej (np. artykuły przemysłowe). Są to kraje najczęściej dobrze rozwinięte.

Oddziaływanie automatycznego cenowego mechanizmu dostosowawczego na gospodarkę nie ogranicza się do wpływu na przywracanie równowagi bilansu płatniczego. Zmiany kursu są bowiem też istotnym czynnikiem wpływającym na poziom cen w kraju. Szczególnie ważny jest także pobudzający wpływ deprecjacji waluty danego kraju na inflację.

Jeżeli np. w Polsce występuje deficyt bilansu płatniczego, to zgodnie z działaniem automatycznego cenowego mechanizmu dostosowawczego następuje deprecjacja złotego. Przyjmując spełnienie warunku Marshalla - Lernera, zastanówmy się nad bezpośrednimi konsekwencjami obniżenia kursu złotego. Najważniejszą z nich będzie podniesienie cen dóbr i usług importowanych, wyrażonych w złotych. Konsekwencją tego będzie jednak nie tylko rezygnacja z części importu, ale także podniesienie cen tych dóbr i usług zagranicznych, które mimo to trafiają na polski rynek wewnętrzny. W ten sposób deprecjacja, stanowiąca istotę mechanizmu cenowego staje się czynnikiem zwiększającym inflację. Ze względu na fakt, że redukcja importu dotyczy w mniejszym stopniu dóbr inwestycyjnych oraz surowców potrzebnych do produkcji, powstały impuls inflacyjny przenosi się na całą gospodarkę.

Deprecjacja uruchamia działanie jeszcze jednego impulsu inflacyjnego. Podrożenie dóbr i usług importowanych w walucie kraju, w którym ma miejsce deprecjacja, powoduje powstanie bodźca do zastąpienia części importu produkcją krajową. Prawie zawsze może ona być opłacalna dopiero przy cenie sprzedaży wyższej od cen substytuowanych dóbr importowanych przed deprecjacją. To z kolei przyczynia się do podniesienia poziomu cen krajowych.

Deprecjacja może także być przyczyną jeszcze jednego impulsu inflacyjnego. Wiąże się ono ze zwiększeniem popytu na eksport i wynikającym stad wzrostem produkcji przeznaczonej na sprzedaż za granicę. Przesuniecie czynników produkcji znajdujących zastosowanie w produkcji na rynek krajowy do produkcji przeznaczonej na eksport jest jednak możliwe jedynie wówczas, gdy ta druga będzie zapewniała ceny wyższe niż przed deprecjacją. Gdyby bowiem producenci zadowalali się ceną uzyskiwana za dobra produkowane na eksport w okresie przed deprecjacja waluty, już wcześniej podjęliby produkcję tych towarów. W ten sposób zwiększenie produkcji na eksport staje się kolejnym impulsem zwiększającym inflację.

Ryzyko walutowe.

• ryzyko kursowe - w związku z niekorzystnymi zmianami kursów może nastapić zmniejszenie należności lub wzrost zobowiązań w transakcjach zagr. w przeliczeniu na walutę kr.

1. formalne (księgowe) - odzwierciedlenie w ewidencji księgowej, od momentu zapisu o powstaniu należności lub zobow. wobec zagr.

• ryzyko poszczególnych transakcji - wynika z różnic kursowych (moment powstania należności lub zobow., a dzień rozliczenia transakcji)

• ryzyko translacji (przeliczeniowe) - tylko ewidencja księgowa ryzyka ost. dnia roku

• bilansowe

• konsolidacyjne

• faktyczne (ekonom.) - oddziałuje na działalność przedsiębiorstwa

• postawa wobec ryzyka

1. pasywna - bierne ponoszenie ryzyka bez podejmowania działań mogących to ryzyko wyeliminować lub ogr.

2. aktywna - dział., które ma doprowadzić do wyeliminowania skutków zmian kursów lub do ich ogr., działania:

• defensywne - unikanie pozycji dewizowych w walucie obcej (różnica między należnościami i zobow., czyli saldo w tej samej walucie w danym okresie), metoda ogr. straty kursowe , ale nie pozwala na osiąganie zysków

• ofensywne - maksymalizacja korzyści z zawieranych transakcji

Sposoby zarządzania ryzykiem walutowym - metody zewnętrzne i wewnętrzne.
Metody zabezpieczania się przed ryzykiem

• przezorności - stworzenie rezerwy finansowej i pokrycie strat, gdy ryzyko

• ogr. ryzyka - minimalizowanie ryzyka

• podziału ryzyka - rozłożenie ryzyka na różne operacje

• kompensaty ryzyka - straty w jednych działaniach kompensowane możliwościami osiągnięcia zysku w innych

• przeniesienia ryzyka - przesunięcie na zagr. partnera bez uzgodnienia zapłaty za przejęcie ryzyka

• przerzucenia ryzyka - transfer ryzyka na inne podmioty, które odpłatnie je przyjmują, bo nadzieja na zysk np. wykupienie polisy w tow. ubezp.

• metody wewn. - polegają na doprowadzeniu do redukcji ryzyka walut., wyeliminowanie niekorzystnej zmiany kursu

1. wybór waluty kr. w rozliczeniach

• wybór waluty kr. jako waluty transakcji i waluty płatności

• nie prowadzi do otwarcia pozycji dewizowej

• metoda dostępna tylko dla przedsiębiorców z kr. silnych gosp. i dysponujących walutami wymienialnymi, kt. nie podlegają ogr. dewizowym

• klauzule waloryzacyjne

• klauzula o zmianie ceny towaru

• ustalona w walucie kontraktu

• obecnie 2 rodzaje klauzul

• stosowanie waluty kr. jako waluty odniesienia

• koszyki walutowe np. SDR jako punkt odniesienia

1. przyspieszenia i opóźnienia rozliczeń

• w obrocie płatniczym w przewidywaniu zmiany kursu okr. waluty

1. kompensata wewn.

• dostępna dla dużych przedsięb. i banków

• skupienie przez bank lub korporację transnarod. w 1 miejscu wszystkich transakcji dokonywanych przez filie i oddziały

• metody zewn. - transfer ryzyka na inny podmiot, kt. za odpow. opłatą skłonny jest to ryzyko przejąć

1. terminowe transakcje walutowe typu forward

• okres między zawarciem transakcji a momentem jej realizacji pow. 2 dni roboczych

• przeważnie do 12 mies., ale zwyczajowo to transakcje 1-, 3-, 6-miesięczne

1. walutowe transakcje futures

• to transakcje giełdowe

• wprowadzone w '72 na giełdzie w USA - giełda International Monetary Market (IMM) - 90% wszystkich walut. Transakcji futures

• walut. kontrakt future - min. jedn. transakcyjna na giełdzie, to umowa giełdowa zawarta sprzedawca-nabywca, kt. zobow. sprzedawcę do dostarczenia, a nabywcę do odebrania okr. ilości waluty w okr. terminie w przyszłości, po okr. kursie

• kursy notowane w dolarach amer. za jedn. innej waluty lub w innych walutach za 1 $

• termin dostarczenia lub odebrania walut będących przedmiotem obrotów giełdowych - III, VI, IX, XII

• przewaga transakcji maksymalnie z 9-miesięcznym terminem wykonania - więc to transakcje terminowe

1. walutowe transakcje opcyjne

• umowa nabywca-sprzedawca opcji, kt. daje nabywcy prawo, lecz nie obow. zakupu lub sprzedaży okr. ilości waluty po z góry ustalonym kursie i w okr. czasie

• 2 typy opcji:

1. kupna - nabywca o. kupna ma pr. zakupu okr. ilości waluty, okr. kurs, okr. czas, a sprzedawca o. kupna zobow. do dostarczenia tej waluty zgodnie z war.

2. sprzedaży - nabywca o. sprzedaży ma pr. sprzedaży okr. ilości waluty, okr. kurs, okr. czas, a wystawca o. sprzedaży zobow. do nabycia tej waluty na żądanie nabywcy o. sprzedaży i zgodnie z war.

• tu zróżnicowanie pozycji nabywcy i wystawcy o. - tylko nabywca stroną aktywną w trans.

• rodzaje opcji

1. miejsce ustanowienia umowy i jej cechy

• giełdowe - standaryzowane, swoboda jedynie do ustalenia ceny o.

• pozagiełdowe - niestandaryzowane, więc war. umowy negocjowane przez kontrahentów

• przedmiot umowy

• kasowe - dot. walut, kt. mogą być fizycznie dostarczone

• terminowe - dot. walut. kontraktów futures

• walut. kontrakt opcyjny - min. jedn. transakcyjna w giełdowym handlu o., to umowa zawarta nabywca-wystawca o., daje nabywcy o. pr. zakupu lub sprzedaży okr. przedmiotu umowy, okr. kurs, okr. data

• opcje amer. - realizowane w dowolnym dniu giełdowym przed terminem wygaśnięcia o.

• opcje europ. - tylko w okr. terminie, czyli w dniu wygasania ważności o.

• giełda w Filadelfii - przedmiotem handlu 7 walut narod.

1. swapy walutowe

• polegają na tym, że strony transakcji wzajemnie przekazują sobie w momencie zainicjowania operacji okr. sumy wyrażone w 2 walutach i zwracają je sobie w czasie obow. umowy wg ustalonego planu (zasady i terminy płatności odsetek)

traktowane jako pozabilansowe płatności terminowe (vs pożyczki równoległe).

7. Bilans płatniczy

BP to zestawienie transakcji (wydatków i wpływów) dokonanych między podmiotami (fachowo - rezydentami)krajowymi (Uwaga zaliczamy tutaj również turystów i inne osoby które czasowo przebywają poza granicami kraju i zaliczamy filie korporacji transnarodowych) a zagranicą w jakimś okresie czasu, najczęściej 1 rok. Pozwala określić sytuację finansową ($) kraju w stosunkach z zagranicą.

Rodzaje transakcji





Odpłatne: Nieodpłatne:

Export i import dóbr i usług, darowizny,

Ruch kapitału krótko i długoterminowego jednostronne transfery np. pomoc humanitarna rządu polskiego dla Iraku

A.BILANS OBROTÓW BIEŻĄCYCH (rachunek bieżący)obejmuje wszelkie płatności kraju związane z międzynarodowa wymianą towarów i usług oraz dochody z kapitału i transferów jednostronnych. Wg rodzajów transakcji zaliczamy do niego:

1.Bilans handlowy

Zestawienie płatności z tytułu importu (im.) i exportu (ex.), towarów gdy im.>ex. To mamy deficyt obrotów handlowych, gdy im.<ex. to nadwyżka obrotów handlowych (ma największy wpływ na ogólna postać bilansu bo stanowi jego duża pozycję)

2.Bilans usług

Zestawienie płatności z tytułu obrotów usługami miezy danym krajem a zagranicą np. usługi transportowe, turystyczne, bankowe, ubezpieczeniowe(ten kawałek bilansu jest ważny np. dla Cypru bo on ma duża flotę, zyje z turystów i usług bankowych)

3.Bilans procentów i dywidend

Zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału i pracy np. dywidendy od inwestycji bezpośrednich (Francuz kupił akcje polskiej spółki i dostaje część swojej działki czyli dywidendy $ ), odsetki od udzielonych lub otrzymanych kredytów, $ zarobione za granicą.(ka3wałek bilansu ważny dla kraju który jest im lub ex kapitału czyli dużo inwestuje albo w nim inwestuje się dużo)

4.Bilans transferów jednostronnych

Zestawienie $, towary i usługi które płyną tylko w jedną stronę tzn albo ,my płacimy zagranicy albo ona nam, mogą być transfery prywatne np.:$ wysyłane przez emigranta lub pracownika sezonowego do kraju lub rządowe np.: bezpłatne dostawy lekarstw w ramach pomocy dla jakiegoś państwa, składki płacone różnym organizacjom i instytucjom np. dla ONZ)

B.BILANS OBROTÓW KAPITAŁOWYCH(inaczej rachunek kapitałowy i finansowy)

Zestawienie przepływu kapitału we wszystkich formach, przez podmioty prywatne i bank centralny

1.Rachunek kapitałowy

transfery kapitałowe bezzwrotne przeznaczone na: finansowanie środków trwałych czyli np. na naprawę maszyn, umorzenie długu oraz kupowanie i sprzedawanie aktywów niefinansowych i nie produkowanych(np. praw autorskich, działek, patentów)

2.Rachunek finansowy

obejmuje zestawienie inwestycji bezpośrednich, portfelowych i innych, do innych zaliczamy np. udzielony lub uzyskane kredyty długo i krótko terminowe oraz lokaty w bankach lub rachunki bieżące (np.: Polak pożyczył od Francuza pieniądze na więcej niż 5 lat - kredyt długoterminowy, Niemiec o d Polaka pożyczył na mniej niż 5 lat - kredyt krótkoterminowy, Niemiec ma konto w banku na Majorce, albo lokatę w banku na Karaibach)

Jest jeszcze BILANS OBROTÓW WYRÓWNAWCZYCH (tzw pozycje finansujące), zaliczamy tu:

1.Zmiany stanu oficjalnych rezerw danego kraju w walutach wymienialnych i złocie (używane do pokrywania deficytu bilansu płatniczego gdy mamy do czynienia z kursem sztywnym, lub używane do oddziaływania na poziom kursu waluty w przypadku kursów płynnych)

2.Kredyty MFW

3.Transakcje finansowania wyjątkowego należą tu zrestrukturyzowane(na aktualnym poziomie) zobowiązania i należności zagraniczne.

Równowaga BP

Równowaga rachunkowa tzn że tyle ile wypłynęło tyle wpłynęło np. sprzedaliśmy do kraju Bangla cegły na budowę wiatraków o warte 10 000 to znaczy ze jak nam zapłacą to wpłynie nam 10 000, czyli się zbilansuje -10 000 - _10 000

Równowaga ekonomiczna BP: gdy transakcje autonomiczne równoważą się, a transakcje wyrównawcze nie występują.

Transakcje autonomiczne to takie które są zawierane bez względu na stan BP, a wyrównawcze to takie które zawierane są z myślą o wyrównaniu BP

Do autonomicznych zaliczamy

• Transakcje wchodzące w skład obrotów bieżących

• Przepływ kapitałów długoterminowych

• (inna teoria mówi ze do autonomicznych zaliczamy wszystkie transakcje zawarte przez podmioty prywatne co jest chyba najbardziej logiczne)

Równowaga rzeczywista: gdy równowaga ekonomiczna utrzymywana jest przez dłuższy czas bez interwencji państwa, inaczej równowaga utrzymywana w wyniku działania sił rynkowych.

SPOSOBY PRZYWRACANIA RÓWNOWAGI BP

Równowagę ekonomiczną państwo może przywrócić dokonując transakcji wyrównawczych.

Automatyczne Mechanizmy przywracania równowagi

Cenowy zwraca się uwagę jedynie na zmiany cen i zakłada się ze „niewidzialna ręka rynku” doprowadzi do pełnego zatrudnienia i równowagi zew. i wew.

Dochodowy gdy jest deficyt BP samoczynnie następuje zmniejszenie wydatków i spada wartość PKB i spada import. Gdy jest nadwyżka BP samoczynnie następuje wzrost wydatków i wzrasta PKB wzrasta import.

Kursowy przez obniżenie poziomu kursu waluty krajowej można spowodować ze nasze towary będą tanie dla innych czyli wzrośnie eksport bo będą chcieli od nas kupować i jednocześnie spadnie import bo nasze towary będą tańsze w stosunku do importowanych.

Stopy procentowej - przy pogarszaniu się BP bank centralny podnosi stopę dyskontową (czyli cenę kredytów dla banków komercyjnych) wtedy banki komercyjne podnoszą stopą procentową (masz większy zysk z lokaty bankowej, kredyty są drogie)więc zmniejsza się ilość pieniądza na rynku a to powoduje zmniejszenie popytu a tym samym zmniejszenie importu i poprawę BP

BILANS PŁATNICZY W POLSCE (pan dr. Życzył sobie w latach 1990-2002 ale niestety jedyne dostępne mi dane pochodzą z roku 1997 - 2000 a ta w ogóle t co za głupi pomysł z tym polskim bilansem!)

1997-2000-wzrost deficytu obrotów bieżących,(część A bilansu) wynikający głównie z tego ze więcej usług i towarów kupowaliśmy za granicą niż sprzedaliśmy sami za granicę, cześć tego deficytu pokrywali nam Niemcy, Czesi, Ukraińcy, Białorusini i Rosjanie robili zakupy na bazarach i przy granicy i musieli kupić złotówki, ale odkąd u nas wzrosły ceny i wprowadziliśmy ograniczenia w przyjmowaniu przyjaciół zza wsch. Granicy to deficyt zaczął rosnąć.

Ale uwaga mamy nadwyżkę w obrotach kapitałowych i finansowych ponieważ przywożą do nas dużo $ inwestują (i. Bezpośrednie i portfelowe, czyli przepływy kapitałowe długoterminowe)(część B bilansu)

W 1997 i w 2000 B>A

Ponieważ bilans obrotów bieżących i długookresowe transakcje kapitałowe zaliczamy do autonomicznych transakcji to w roku 1997 i 2000 polski BP miał nadwyżkę ekonomiczną brawo!!!

Poniżej przedstawiam przeklepany BP w/wymagań MFW ale myślę ze z tym to już można się wyluzować

Struktura BP wg MFW

A.RACHUNEK BIEŻĄCY (INACZEJ - SALDO OBROTÓW BIEŻĄCYCH)

1.Saldo obrotów towarowych

Wpływy z eksportu

Wypłaty na import

2.Saldo usług

Wpływy i Wypłaty

3.Saldo dochodów

Wpływy i Wypłaty

4.Saldo transferów

Dla odmiany wpływy i wypłaty

B.RACHUNEK KAPITAŁOWY I FINANSOWY:

1.Obroty kapitałowe

2.broty finansowe

3.Inwestycje bezpośrednie

Polskie inwe. Za granica

Zagraniczne inwe w Polsce

4.Inwestycej portfelowe

Polskie za granica

Zagraniczne w Polsce

5.Pozostałe inwestycje

6.Polskie należności za granicą (czyli co nam są winni)

Długoterminowe kredyty udzielone

Wykorzystanie i spłaty

Krótkoterminowe kredyty udzielone

Wykorzystanie i spłaty

Inne należności

Gotówka, rachunki bieżące, lokaty

7.Polskie zobowiązania wobec zagranicy (co my jestesmy winni)

Kredyty długoterminowe otrzymane

Wykorzystanie i Spłaty

Kredyty krótkoterminowe otrzymane

Wykorzystanie i spłaty

Gotówka, rachunki bieżące, lokaty

8.Pochodne instrumenty finansowe (cokolwiek to oznacza)

C.SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ

D.POZYCJE FINANSUJĄCE

Oficjalne aktywa rezerwowe

Expectional financing(transakcje finansowania wyjątkowego)

8. Zagraniczna polityka ekonomiczna

Zagraniczna polityka ekonomiczna - świadome oddziaływanie państwa na stosunki z zagranicą. Przedmiotem oddziaływania jest: obrót towarowy i usługowy z zagranicą oraz przepływ czynników produkcji (pracy, kapitału, zasobów bogactw naturalnych i technologii) z zagranicą.

Środki zagranicznej polityki ekonomicznej - wyrażone rzeczowo lub wartościowo zasoby czynników produkcji służące państwu do osiągnięcia priorytetów zagranicznej polityki ekonomicznej. W gospodarce rynkowej dwa sposoby na oddziaływanie tymi środkami:

1. pośredni (dominuje) - polega na zasilaniu podmiotów gosp. (przedsiębiorstw, org. gosp.) w środki zwiększające ich konkurencyjność na rynku międzynarodowym, np.: subwencje do eksportu, ulgi kredytowe dla eksporterów, państwo może zwracać część kosztów etc.

2. bezpośredni - stosowany w sferze gospodarki, której to państwo jest własnością (przedsiębiorstwa podejmują wszelkie decyzje inwestycyjne, produkcyjne i handlowe wpływające na osiągnięcie celów zagranicznej polityki państwa).

Polityka celna oznacza wykorzystywanie przez rząd określonych instru­mentów ekonomicznych i administracyjnych w celu podporządkowania decyzji podmiotów gospodarczych w zakresie handlu zagranicznego realizowanym celom ogólnogospodarczym; zmierza do ograniczania importu poprzez: cła, ograniczenia ilościowe (kon­tyngenty, embargo) i bariery pozataryfowe (utrudnianie importu np. poprzez długotrwałość i drobiazgowość odpraw celnych, stawianie bardzo wysokich wymagań jakościowych importowanym towarom, zakazy wykorzy­stywania w przedsiębiorstwach i instytucjach państwo­wych surowców, materiałów i innych towarów pocho­dzenia zagranicznego itp.).

Cło - opłata nakładana przez państwo na towary przekraczające granicę celną.

Rodzaje ceł jako narzędzi taryfowych:

• autonomiczne - wprowadzane z nikim nie uzgadnianą decyzją jednego państwa (często wiąż się to z kontrposunięciami innych państw prowadzi do zniwelowania cła);

• umowne - uzgadniane między państwami (umowa zawiera poziom cła, czas trwania, zróżnicowanie asortymentowe etc.);

• minimalne - w handlu z krajami, które otrzymały klauzulę najwyższego uprzywilejowania (KNU). Klauzulę przyznaje się dwu- lub wielostronnie w formie zobowiązania traktowania partnera nie gorzej niż innego najbardziej uprzywilejowanego (każda obniżka cła kraju A w handlu z krajem B jest automatycznie przenoszona na stosunki kraju A z krajem C, i odwrotnie);

• maksymalne - stosowane w handlu z krajami, które nie uzyskały KNU (z założenia cła te są więc wyższe od minimalnych);

• preferencyjne - korzystniejsze od ceł minimalnych gwarantowanych przez KNU, gdyż zakładają stawkę celną na poziomie zerowym (typowe dla stref wolnego handlu i unii celnych) wyjątek od KNU nie przysługują krajom posiadającym KNU;

• dyskryminacyjne - wyższe od maksymalnych, kilka rodzajów:

• retorsyjne - stosowane jako odwet za nieprzyjazne ekonomiczne lub polityczne działanie kraju grupy państw;

• wyrównawcze - w celu neutralizacji efektu ekonomicznego subsydiów;

• antydumpingowe - niwelują negatywne skutki eksportu poniżej kosztów produkcji.

• importowe - nakładane na towary przywożone do danego kraju w celu ochrony bilansu handlowego, poziomu cen wew., ochrony produkcji krajowej, dyskryminacji partnerów zagranicznych lub w celu udzielenia im preferencji;

• eksportowe - służą kształtowaniu kierunków i wielkości wywozu. Nakładane na:

• wyroby mające długofalowo zagwarantowany zbyt na rynku jednego lub wielu krajów (np.: dany kraj jest monopolistą w ich produkcji);

• towary deficytowe na rynku wew. eksportera ograniczenie ich importu po wyższych cenach.

• tranzytowe - nakładane na towary przewożone przez terytorium danego kraju (nie stosowane zakazują umowy międzynarodowe);

• ochronne - zabezpieczają produkcję krajową przed konkurencją zagraniczną;

• ekspansywne - cła importowe wykorzystywane w celu ochrony cen wew. (stosowane, gdy produkcja w kraju zmonopolizowana, a cła służą podtrzymaniu ceny monopolowej);

• fiskalne - nakładane na towary nie produkowane w kraju (o ich poziomie decyduje elastyczność popytu na importowane towary);

• od wartości/ad valorem, od ilości/specyficzne i cła kombinowane/mieszane - to chyba jasne.

Ekonomiczny mechanizm cła importowego

Bezpośrednim efektem wprowadzenia cła importowego (lub też jego podwyższenia) jest wzrost ceny krajowej towaru importowanego, poza tym możliwa obniżka cen dewizowych importowanych towarów oraz wzrost dochodów do budżetu. Sprawą drugorzędną jest natomiast to, kto płaci cło: dostawca zagraniczny czy odbiorca krajowy importowanego towaru. W każ­dym przypadku wyższa cena krajowa obciąża konsumenta krajowego.

Skutki wzrostu ceny krajowej towaru importowanego mogą być różne zależnie od elastyczności (cenowej, dochodowej) popytu na ten towar oraz od możliwości zastąpienia wyrobu importowanego - produkowanym w kraju (elastyczności krajowej podaży towa­rów substytucyjnych wobec importu).

Jeśli impor­towany towar nie może być zastąpiony produkcją krajową - ekono­miczne skutki wprowadzenia (lub podwyższenia) cła zależą w tym przypadku wyłącznie od wysokości cła i elastyczności popytu krajowego na importowany towar. Wyrażają się one w mniejszej lub większej obniżce popytu na ten towar.

Jeżeli istnieje substytucyjna produkcja krajowa wobec importu - więcej produktów krajowych, mniej importowanych.

Powyższy mechanizm funkcjonuje wtedy, gdy eksporter zagraniczny w odpowiedzi na wprowadzenie cła nie obniży swoich cen eksportowych. W przypadku, gdy to uczyni cena towaru bez zmian ciężar cła przejmuje eksporter incydencja ceł.

Efekty kreacji i przesunięcia handlu mogą się pojawić w trzech przypadkach: gdy kraje udzielają sobie preferencji celnych, tworzą strefę wolnego handlu lub unię celną.

Preferencje celne mają miejsce wtedy, gdy kraje stosują wobec siebie cła niższe od minimalnych lub też całkowicie znoszą cła w handlu między sobą w odniesieniu do pewnych towarów. Strefa wolnego handlu oznacza likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu wzajemnym określonej grupy krajów; zachowują one jednocześnie autonomiczną zewnętrzną taryfę celną i prowadzą własną niezależną politykę handlową wobec krajów trzecich. Wreszcie unia celna ma miejsce wtedy, gdy kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne (wobec krajów trzecich).

Efekt kreacji handlu wyraża się we wzroście wzajemnych obrotów handlowych krajów udzielających sobie preferencji celnych, tworzących strefę wolnego handlu lub unię celną. Pewne towary, które uprzednio w warunkach prowadze­nia przez poszczególne kraje autonomicznej polityki celnej nie mogły być importowane (ich ceny importowe po doliczeniu ceł były wyższe od cen krajowych) stają się przedmiotem handlu wzajemnego w warunkach utworzenia strefy wolnego handlu/ unii celnej. W efekcie tworzy się nowy strumień handlu, tym silniejszy, im poziom zniesionych stawek celnych był wyższy, a różnice w kosztach produkcji - większe.

Efekt kreacji handlu zależy od elastyczności cenowej popytu na importowane towary i elastyczności cenowej podaży w kraju eksportera. Im ta elastyczność jest większa, tym efekt kreacji jest większy.

Efekt przesunięcia handlu wyraża się w zwiększeniu udziału w handlu wzajemnym krajów udzielających sobie preferencji celnych, tworzących strefę wolnego handlu lub unię celną - w wyniku przesunięcia się źródeł zakupu określonych towarów z krajów o niższych kosztach produkcji, lecz pozostających poza obrębem udzielonych preferencji. U podstaw efektu przesunięcia znajduje się zróżnicowanie stawek celnych: wewnątrz obszarów preferencyjnych są one zniesione, natomiast na zewnątrz są nadal stosowane.

Efekt inwestycyjny - nie wiem!!! (nie ma w Bożyku, Budnikowskim, Milewskim, encyklopedii, necie... aaa!!!)

Narzędzia parataryfowe - ograniczenia w handlu zagranicznym nie będą­ce cłami, a powodujące skutki identyczne jak cła (cła są mniej skuteczne). W zasadniczej swej części prowadzą one do wzrostu ceny importowanego towaru i zmniejszają jego konkurencyjność na rynku wewnętrznym kraju, które je stosuje (zastępują cła lub je uzupełniają). Rodzaje:

• opłaty wyrównawcze - różnica między niższą cena towaru importowanego a wyższa ceną krajową, gwarantowaną przez państwo;

• opłaty fiskalne - wobec towarów nie produkowanych w kraju importera w celu zwiększenia dochodów budżetowych;

• opłaty specjalne - konsularne, stemplowe, administracyjne etc. (różne cele: dochody do budżetu, ochrona bilansu płatniczego etc.);

• podatki - wew. obciążające zysk importera (są zwracane w kraju eksportera by uniknąć podwójnego opodatkowania);

• subsydia eksportowe - świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających towary za granicą w formie różnicy między wyższą ceną krajową a niższą ceną na rynku zagranicznym;

• subsydia bezpośrednie - wypłacanie eksporterom określonych premii zależnie od zrealizowanego eksportu;

• subsydia pośrednie - forma wspierania eksporterów w formie trudnej do wykrycia przez kraj importujący (ulgi podatkowe, obniżki oprocentowania kredytów etc.);

• dumping - sprzedaż towarów poniżej ceny krajowej lub poniżej kosztów produkcji;

• depozyty importowe - obciążenie przez państwo obowiązkiem wpłaty na specjalny, nie oprocentowany rachunek kwoty proporcjonalnej do wielkości importu;

• kontyngenty importowe - likwidacja bądź obniżka stawki celnej do pewnego poziomu importu;

• inne bariery parataryfowe - przepisy, certyfikaty etc.

Narzędzia pozataryfowe - niejednoznaczne pojęcie inne niż cła i narzędzia parataryfowe bariery w handlu międzynarodowym, które pełnią funkcję ograniczenia obrotów handlowych z zagranicą. Rodzaje:

• ograniczenia ilościowe/ kontyngenty - wielkość importu określona przez państwo, która nie może być przekroczona w skali roku;

• licencje importowe - zezwolenia wydawane przez władze państwowe na przywóz określonej ilości towarów;

• dobrowolne ograniczenia eksportu - wprowadzane przez kraj zmniejszający swój wywóz na żądanie importera;

• porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu - dotyczą tzw. towarów wrażliwych, zawierane na określony czas, eksporter zawiera porozumienie w celu uniknięcia innych obostrzeń handlowych, np.: kontyngentu;

• ograniczenia dewizowe - całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą, w ich przypadku stosowane są różne formy rozliczeń:

• transakcje barterowe - wymiana jednego towaru na inny;

• transakcje kompensacyjne - wiązanie po stronie importu i eksportu większej liczby towarów niż jeden;

• umowy płatnicze - dopuszczają pewien, określony zakres rozliczeń dewizowych;

• umowy clearingowe - rozliczenia dokonywane w walutach narodowych importera i eksportera.

• zakupy rządowe - preferowanie zakupu rodzimych towarów (nawet w przypadku, gdy są droższe od importowanych).

9. Międzynarodowa Polityka Ekonomiczna

międzynarodowa polityka ekonomiczna- dotyczy działalności państw w organizacjach międzynarodowych i działalności (umów o charakterze gospodarczym) na arenie międzyn.

Organizacje, których działalność jest urzeczywistnieniem polityki handlowej prowadzonej w imię interesu gospodarczego całej społecznośći.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy ( MFW)

Cel: zapewnienie stabilności rynku walutowego / kursu walutowego. Państwa nie mogą przeprowadzać dewaluacji bez zgody MFW.

MFW prowadzi działalność: - w zakresie pomocy

• w zakresie analizy

• nie działa na rzecz rozwoje gospodarczego

Bank Światowy ( BŚ) org. Która wchodzi w skład ONZ

Funkcje: - prorozwojowe

- może przenikać sferę prywatną - wspierać procesy prywatyzacji.

Znaczenie: - szersze - grupa banku światowego- konglomerat 4 instytucji

Cel: - wspieranie rozwoju gospodarczego na świecie, za pośrednictwem środków

kredytowych i doradczych wobec krajów potrzebujących.

-udzielanie preferencyjnych kredytów, aby gospodarka stała się bardziej

konkurencyjna i bardziej otwarta na wymianę międzyn.

GATT / WTO z książki

GATT - Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu został powołany do życia w 1948( chyba to mało istotne, ale może ktoś zabłyśnie).

Zadania / Funkcje: A/ liberalizacja handlu międzynarodowego w dwojaki sposób:

1. przez ustalenie reguł określających zasady postępowania w handlu międzyn.

2. Przez zapewnienie forum do wielostronnych rokowań na temat liberalizacji.

B/ reguluje handel międzyn. wg dwóch zasad:

1. wzajemności - uznanie konieczności obustronnego charakteru ustępstw w dziedzinie ułatwienia dostępu do swego rynku.

Odstępstwa: - udzielanie przez kraje wyżej rozwinięte jednostronnych ustępstw w stosunku do państw rozwijających się. Odbyło się to w ramach Systemu Powszechnych Preferencji Celnych, przyniosło niewielkie korzyści ze względu na ograniczenia pozataryfowe (rozdz.9 )

2. niedyskryminacji - obowiązek jednakowego traktowania przez każdy kraj członkowski wszystkich swych partnerów należących do GATT.

Wyrazem dążenie jest:

Klauzula największego uprzywilejowania wg której obniżanie taryfy celnej w stosunku do jednego państwa musi powodować taką samą redukcje w stosunku do innych.

WYJATKI: - nie ma obowiązku jej udzielanie państwom spoza ugrupowania

-obroty handlowe między byłymi koloniami i metropoliami.

Klauzula narodowa wg której towary pochodzące z zagranicy nie mogą być na danym rynku gorzej

traktowane od produktów krajowych.

Oprócz tych dwóch zasad GATT reguluje:

• zasady postępowania antydumpingowgo

• zasady stosowania zasady subwencji i ograniczeń ilościowych

C/ Ponad to GATT może pełnić funkcję arbitrażową. Każdy kraj członkowski ma

prawo złoenia skargi gdy nastąpiło naruszenie zasad GATT. Kraje są zobowiązane się

podporządkować decyzjom GATT.

D/ organizuje wielostronne rokowania na temat redukcji stawek celnych i innych

ograniczeń

RUNDA URUGRAJSKA: wyniki

• Porozumienie GATS w dziedzinie międzyn. obrotów usługami- zakłada się w nim stopniowe rozciągniecie na handel usługami wszystkich zasad obowiązujących obecnie w obrocie towarowym.

• Porozumienie TRIPS w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej.

• Porozumienie w sprawie rolnictwa dot. Taryfikacji czyli zastąpienia większości ograniczeń pozataryfowych cłami.

• W odniesieniu do artykułów przemysłowych uznano za sprzeczne z regułami GATT dobrowolne ograniczenia eksportowe i określono terminy ich wyeliminowania.

Zmiany instytucjonalne 1 stycznia 1995 powołano WTO. WTO jest w odróżnieniu do GATT pełnoprawną organizacją międzyn. mającą osobowość prawną.

Międzynarodowe porozumienia towarowe (m.p.t.)- umowy gospodarcze zawierane przez kraje eksporterów określonych towarów z zamiarem stabilizacji cen. Najważniejszą rolę odgrywają porozumienia działające na rynku cyny, kawy, cukru i kakao.

Kraje rozwijające się eksportujące surowce dotkliwie odczuwają nie tylko długookresową tendencję spadkową ich cen, ale także wahania ich poziomu spowodowane:

• małą cenową elastycznością popytu -wynika z charakteru potrzeb ludzi- np. bez względu na cenę ludzie i tak kupią pewne towary, nie znaczenia czy cena będzie wyższa czy niższa.

• małą cenową elastyczność podaży - wiąże się z: charakterem produkcji, wydobyciem złóż - jest to rozłożone w czasie.

W krajach rozwijających się dużą rolę odgrywają wpływy z eksportu, dlatego trudno jest go ograniczyć i stąd niekiedy reakcją eksporterów z krajów rozwijających się na zmniejszanie się cen jest zwiększenie podaży , mający na celu utrzymanie stałych wpływów. W rzeczywistości prowadzi to do dalszej obniżki cen surowców na rynku światowym, a tym samym do zmniejszenia wpływów krajów je eksportujących. Kraje te dążą do ustabilizowania poziomu cen eksportowanych przez nie surowców. Ich rezultatem jest powstanie wielu międzynarodowych porozumień towarowych.

Dwoma podstawowymi narzędziami stosowanymi w m.p.t są:

• kwoty eksportowe

Punktem wyjścia wprowadzenia mechanizmu kwot eksportowych jest przyjęcie przez kraje - eksporterów docelowego poziomu ceny dobra będącego podmiotem porozumienia. Potem prognozuje się wielkość popytu światowego, to pozwala na określenie łącznej wielkości podaży, która dzielona jest na kwoty będące limitami produkcji przyznawanym krajom członkowskim

• zapasy buforowe

System zapasów buforowych jest wprowadzany przy porozumieniu państw eksportujących i importujących surowce. Istota tego systemu polega na utworzeniu funduszu wyposażonego w środki finansowe oraz postawione im do dyspozycji zasoby określonego surowca. Fundusz ten wpływa na stabilizacje cen surowca, prowadząc odpowiednia politykę sprzedaży i zakupów. W razie spadku ceny dokonuje on interwencyjnych zakupów surowca, gdy ceny rosną prowadzi sprzedaż z posiadanych zasobów.

Ostatnim mechanizmem są kontrakty wielostronne. Istotą tego mechanizmu jest wspólne wyznaczenie przez eksporterów i importerów przedziału cen. Eksporterzy określają najniższą cenę po jakiej są w stanie sprzedać a importerzy najwyższą ceną po jakiej są w stanie kupić.

10. Integracja

Warunki konieczne dla integracji:

• położenie - państwa powinny być blisko siebie; wpływa to na podobieństwa kulturowe, religijne, obyczajów - taki sam kod postępowania;

• rozwinięta infrastruktura - wszelkiego rodzaju połączenia lądowe, wodne, powietrzne (nie docenia się transportu rzecznego);

• komplementarność gospodarek - kraje muszą wytwarzać towary, które mogą między sobą wymieniać; powinny być na różnym poziomie rozwoju (np. Polska - UE; brak komplementarności gospodarek wystąpił w przypadku RWPG);

• wola polityczna - często jest determinowana bieżącą sytuacją polityczną.

Głównym powodem postępowania integracji jest możliwy rozwój gospodarczy.

Etapy integracji:

1. Strefa wolnego handlu - kraje s. w. h. zobowiązują się do stopniowego eliminowania barier handlowych, a przede wszystkim wewnętrznych taryf celnych. W przeciwieństwie do unii celnej, gdzie objęte nią państwa tworzą jednolity system (taryfę) ceł zewnętrznych, kraje skupione w s. w. h. zachowują swe narodowe cła zewnętrzne wobec państw trzecich.

2. Unia Celna - Wspólna polityka handlowa wobec krajów trzecich obejmuje m.in.

• ustalanie wspólnej taryfy celnej,

• zawieranie umów celnych i handlowych,

• ujednolicenie narzędzi polityki eksportowej i środków ochronnych.

Państwa przeniosły swoje kompetencje w zakresie ustalania taryfy celnej na organ ponadnarodowy - Radę Ministrów i Komisję Europejską. Komisja negocjuje - w imieniu państw członkowskich - wszelkie traktaty i porozumienia handlowe, w tym również w ramach Układu Ogólnego o Cłach i Handlu (GATT), obecnie - Światowej Organizacji Handlu (WTO).

3. Wspólny Rynek - Wspólny rynek polega na połączeniu rynków krajowych w sposób możliwie zbliżony do rynku wewnętrznego tych krajów. Oznacza swobodę przepływu:

• osób,

• usług,

• towaru,

• kapitału;

4. Unia gospodarczo - walutowa - oznacza wspólną politykę politykę pieniężną, walutową, charakteryzuje się dużym stopniem zintegrowania polityki makroekonomicznej; najwyższym stopniem tego etapu integracji jest wspólna waluta.

5. Unia polityczna - najwyższy stopień integracji; polega na połączeniu uczestników integracji w jeden organizm państwowy.

Ugrupowania integracyjne:

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) - jako wyspecjalizowana organizacja ONZ od grudnia 1945 z siedzibą w Waszyngtonie.

Do zadań MFW należy przede wszystkim: popieranie międzynarodowej współpracy walutowej oraz uporządkowanych stosunków walutowych, tworzenie warunków dla wielostronnego regulowania należności za bieżące operacje w handlu międzynarodowym, udzielanie pomocy w likwidacji trudności płatniczych, wpływanie na zachowanie pożądanego stopnia płynności międzynarodowych systemów płatniczych, podejmowanie działań zmierzających do uporządkowanego rozwoju i wzrostu handlu międzynarodowego.

Państwa członkowskie MFW zobowiązane są udostępniać szczegółowe informacje gospodarcze, dzięki którym władze MFW mogą oceniać ich sytuację gospodarczą i finansową oraz podejmować określone decyzje. Finansowanie działalności MFW jest oparte na kapitale zakładowym, który powstał z wpłat udziałów przez państwa członkowskie.

Światowa Organizacja Handlu, World Trade Organization, WTO, organizacja międzynarodowa utworzona 1994 w Marrakeszu. Jej głównym zadaniem jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, obniżanie ceł i taryf, przestrzegania praw własności intelektualnej, prowadzenie wspierającej handel polityki inwestycyjnej, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania ustawodawstwa wewnętrznego do norm Organizacji oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym. Polska należała do państw założycielskich WTO i ratyfikowała 1995 stosowne porozumienie.

Bank Światowy - Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju został utworzony na konferencji w Breton Woods w 1944r. a swoją działalność rozpoczął w 1946r.

Cele działalności Banku Światowego:

1. odbudowa zniszczonych przez wojnę gospodarek krajów członkowskich

2. popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych na terytorium krajÚ ów członkowskich

3. doprowadzenie do równowagi w wymianie międzynarodowej

4. rozwój przedsiębiorstw lokalnych poprzez dostarczenie im zagranicznych źródeł finansowania

Działalność kredytowa Banku Światowego skupia się głównie na:

1. bezpośrednim finansowaniu projektów inwestycyjnych

2. współudziale w pożyczkach zaciągniętych z różnych źródeł

3. udzielanych gwarancji rządowych

Rodzaje pomocy kredytowej BŚ:

1. bezpośrednie finansowanie projektów inwestycyjnych

2. udzielanie gwarancji kredytowych

kofinansowanie, czyli uczestniczenie w pożyczkach zaciągniętych z różnych źródeł

1

---