Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

Temat 1: Powody i skutki teraźniejszego ogólnoświatowego kryzysu finansowego


Konspekt wykładu:

1. Ogólnoświatowe objawy kryzysu finansowego i dotychczasowy przebieg

• Miliardowe straty międzynarodowych wielkich banków i próby ratunku przez państwowe programy pomocy;
• Problemy w międzybankowym handlu kredytami;
• Potrzeba umorzenia „popsutych“ kredytów i papierów wartościowych banków o miliardowych wysokościach;
• Utrata zaufania banków inwestycyjnych, załamanie dużych amerykańskich banków inwestycyjnych (m.in. Lehman Brothers, Bear Stearns), Zagrożenie upadłością największego niemieckiego banku hipotecznego Hypo Real Estate;
• Milionowe straty amerykańskich deweloperów (Hausbauer) i zagrożenie egzystencjalne;
• Straty u oszczędzających i drobnych inwestorów przez utratę na wartości ryzykownych papierów wartościowych;
• Utrata zaufania oszczędzających i drobnych inwestorów wobec systemu bankowego;
• Wzmocnienie i czasowe przyśpieszenie kryzysu koniunkturalnego w krajach uprzemysłowionych (gospodarka eksportowa, przemysł samochodowy, budowa maszyn itp.);

2. Czynniki odpowiedzialne za kryzys gospodarczy

• Amerykańska polityka niskich stóp procentowych od zamachów z 11. września 2001 (Alan Greenspan);
• Zachęty na kupno prywatnych mieszkań przez niskie odsetki i kredyty subprime (dla ludzi z niższymi zarobkami i bez majątku) przez amerykańskie banki hipoteczne (m.in. Freddie Mac, Fannie Mae)
• Rosnące ceny gruntów i mieszkań przez duży popyt;
• Sekurytyzacja (Verbriefung) ryzyka kredytowego na derywaty finansowe i handel na rynku kapitałowym;
• Masowe niewypłacalności kupców mieszkań po boomie cenowym na rynku nieruchomości, przymusowa licytacja domów, pęknięcie tzw. „bańki mydlanej rynku nieruchomości“;
• Spadki wartości i brak pokupności (niezbywalność) derywat nieruchomości na rynkach kapitałowych, wysokie bilansowe straty banków, przeniesienie strat na zglobalizowany rynek kapitałowy na całym świecie;



3. Główne powody kryzysu finansowego

• Niewystarczająca kontrola i regulacja der rynków finansowych przez państwowe i międzynarodowe urzędy (neoliberalizm);
• Gigantyczne „finansowe innowacje“ (transakcje terminowe, derywaty, fundusze hedgingowe, akcje spekulacyjne) zwiększyły oprocentowanie banków i doprowadziły do niekontrolowanego rozszerzenia fikcyjnych dochodów finansowych (Warren Buffet: „Broń masowego rażenia“);
• Polaryzacja finansowego dochodu u coraz mniejszej liczby miliarderów i obniżenie realnego dochodu u masy społeczeństwa;
• Obniżenie konsumpcyjnego popytu w gospodarce realnej;
• Rozszerzenie mentalności gracza i hazardzisty na rynkach finansowych;
• Rynki finansowe i dochód finansowy oddzielają się coraz bardziej od gospodarki realnej, 2007: Ogólnoświatowy Produkt Krajowy Brutto (PKB) : ok. 54 bilionów US-$, wymiar gwarantowanych ubezpieczeń kredytowych w bankach: szacowane 57 bilionów US-$;
• Niepowodzenie Agencji-Ratingowych przy rozdawaniu poświadczeń bezpieczeństwa dla papierów wartościowych (np. AAA jako najwyższe bezpieczeństwo inwestowania w papier wartościowy)
• Niewystarczające i nieobiektywne poradnictwo klientów przez banki przy lokatach pieniężnych dla drobnych inwestorów (np. sprzedaż akcji Lehman Brothers i islandzkiego Kauthing Bank milionom niemieckich drobnych inwestorów przez niemieckie kasy oszczędnościowe i banki);
• Tendencyjne wywieranie wpływu mediów na zwyczaje inwestycyjne drobnych inwestorów ;


4. Następstwa kryzysu finansowego

• Obecny kryzys jest, odnośnie do wielkości negatywnych oddziaływań, największym kryzysem po II wojnie światowej i pod paroma aspektami porównywalny ze światowym kryzysem gospodarczym z 1929 roku;
• System bankowy i rynki kapitałowe ulegną znacznej zmianie (upadłości, fuzje, upaństwowienia, wywłaszczenie, kontrola i regulacje), cięcia w zatrudnieniach w gospodarce finansowej;
• System kredytowy dla gospodarki realnej jest w swojej funkcjonalności znacząco ograniczony;
• Państwa i wspólnoty krajowe są zobowiązane do gigantycznych pakietów ratunkowych, żeby zapobiec załamania systemu finansowego i rynku kapitałowego (USA: ok. 1 bilion US-$, Niemcy ok. 500 miliardów Euro itd.)
• Kryzys finansowy znacząco wzmocnił kryzys koniunkturalny gospodarki realnej, regresje PKP między 3, a 15 procentami stały się w 2008 roku realne, przy pojedynczych branżach jeszcze większe regresje np. gospodarka samochodowa 20 do 30 procent, gospodarka eksportowa załamuje się o 15 do 20 procent;
• Pojedyncze państwa stoją przed bankructwem (np. Islandia, Grecja, Łotwa, Rumunia)
• Poszczególne waluty odnoszą znaczącą zewnętrzną stratę wartości wobec $ i Euro, np.: funt szterling, rubel, złoty, yuan;
• Przez wzmocnienie się kryzysu koniunkturalnego w gospodarce realnej spodziewa się znacznego wzrostu bezrobocia i obniżenia realnych dochodów;


5. Państwowe pakiety ratunkowe i ich ograniczenia

• Bez ogromnych państwowych pakietów ratunkowych kryzys nie jest do pohamowania, a jego oddziaływań nie da się ustabilizować, Ale: Czy państwowe pomoce są nieograniczone? Czy wydawanie pieniędzy podatników na błędy managementu i chciwość pieniędzy da się moralnie pogodzić ? Czy nie niszczy się tym współzawodnictwa w kraju i międzynarodowo?
• Państwowy udział w bankach i spółkach przemysłowych przeczy funkcji polityczno-porządkowej (ordnungspolitischen Funktion) państwa w gospodarce rynkowej;
• Czasowo ograniczone i w wyjątkowych sytuacjach możliwe, aż do granicy zadłużenia państwa;
• Gdzie jest granica zadłużenia państwa ? Czy państwo może zbankrutować ?
• Granice zadłużenia jest wyznaczana formalnie przez 2 kryteria: Po pierwsze przez możliwość obsłużenia i umorzenia odsetek od zadłużenia, Po drugie przez techniczną możliwość zaciągania dalej długów, tzn. dalszą możliwość sprzedawania za akceptowalny procent obligacji państwowy na rynku kapitałowym;
• Czy w takiej sytuacji może pomóc Unia Europejska ? Państwa należące do Unii Europejskiej ewentualnie będące już w strefie Euro mają lepsze warunki uniknięcia niewypłacalności (Przykładowo Islandia: Komisja UE zaopiniowała pozytywnie pilne wstąpienie Islandii do UE już w 2010 roku, aby ustabilizować gospodarkę i finanse kraju)
• Strefa walutowa euro sprawdza możliwość do poprawienia dostępu do pieniędzy na rynku finansowym dla małych krajów europejskich (Euro) ewentualnie wydawanie wspólnych europejskich obligacji;
• Przy problematyce zadłużenia państw członkowskich nie można także na dłuższą metę zapominać o granicy zadłużenia przez pakiet stabilizacyjny euro (maksymalne roczne nowe zadłużenie 3 procent PKB);
• Przy problematyce zadłużeniowej nie można także spuścić z oczu średnioterminowe działanie zadłużenia na wzrost inflacji (długi zwiększają objętość pieniądza gospodarki narodowej i prowadzą tym do wzrostu cen za dobra i usługi);
• Czy wysoko zadłużone państwa nie mogą sprzedać swoich rezerw walutowych w złocie?
Zasadniczo tak, ale to nie odciąża zapotrzebowania finansowego; Przykładowo Niemcy: Pomimo iż Niemcy należą do krajów z największymi rezerwami w złocie (Stan: ok. 3.500 ton) sprzedaż tego złota pokryłaby tylko ułamkową część zapotrzebowania państwa na pieniądze (przy obecnej cenie złota ok. 930 US-$ za uncje (31,13 gram) można by było uzyskać ok. 75 miliardów Euro (przy finansowym zapotrzebowaniu wynoszącym kilkaset miliardów Euro);


6. Globalny kryzys finansowy jest do opanowania tylko dzięki wspólnemu wysiłkowi wspólnoty państw

• Najważniejsze scenariusze kryzysowe analizowane są obecnie wewnątrz UE jako „Szczyty kryzysu gospodarczego“ w ramach tzw. Grupy „G 20”;
• Najważniejszymi celami są tutaj najpierw zabezpieczenie poprawnego funkcjonowania systemu finansowego i rynków kapitałowych przez skoordynowane państwowe programy ratunkowe, głównym celem nakierowania rynków finansowych jest ogólnoświatowa większa przejrzystość instrumentów finansowych i transakcji rynkowych przez ścisłą kontrolę i regulacje rynków;
• Naprzeciwko tym celą stoją jednak nadal Amerykanie i Brytyjczycy, będąc za dużą swobodą działania rynków, dzięki Prezydentowi Stanów Zjednoczonych Obamie pokazuje się jednak także pewne wyrównanie interesów w tej dziedzinie;

Międzynarodowe stosunki gospodarcze

Temat 2: Europejska waluta wspólnotowa EURO -
Szanse i zagrożenia dla Polski



Konspekt wykładu:


1. EURO jako europejska waluta wspólnotowa

1. Wprowadzenie EURO 1. stycznia 1999

• Wprowadzenie EURO zjednoczyło na początku 11 państw europejskich wspólną walutą ( w roku 2001 dołączyła do nich Grecja jako 12. kraj);
• Wprowadzenie Euro nastąpiło na początku tylko w formie bezgotówkowej, tzn. że waluta każdego kraju pozostaje jeszcze w sferze gotówkowej, a od 1 stycznia 2002 nastąpiło także wprowadzenie EURO jako gotówki i tym samym ostateczne zniesienie narodowej waluty (np. Deutsche Mark (DM), francuski Frank, Lira itd.)
• Wraz z wprowadzeniem EURO ustalono dla państw wchodzących do tej strefy ostateczny, twardy (historyczny) kurs wymiany w stosunku do państwowej waluty, do której przeliczono na EURO wszystkie ceny, zarobki itd. (np. 1 EURO = 1,95583 DM, 1 EURO = 13,76034 Austriacki szyling itd.)
• Wraz z wprowadzeniem EURO państwa wstępujące zrezygnowały ze swojej narodowej suwerenności i polityki walutowej, to w historii ekonomicznej zdarzyło się w takim wymiarze po raz pierwszy;
• Po Traktacie z Maastricht wszystkie państwa Unii Europejskiej są zobowiązane, do wprowadzenia Euro (za wyjątkiem Danii i Wielkiej Brytanii). O terminie wejścia decydują rządy poszczególnych państw, na podstawie stanie wypełnienia, tzw. „Kryteriów-Maastricht “ (kryteria konwergencji);
• Kryteria-Maastricht jako wiążące warunki wstąpienia dla państw Unii Europejskiej do systemu Euro:


a. Stopa inflacji w wymiarze rocznym mniejszy niż 3 procent,
b. Roczne nowe zadłużenie gospodarki państwowej maksymalnie 3 procent rocznego Produktu Krajowego Brutto (PKB),
c. Całkowite zakumulowane zadłużenie państwowe maksymalnie 63 procent PKB,
d. Przynajmniej dwuroczne uczestnictwo kraju wstępującego do strefy euro, w Europejski System Walutowy II (ESW II);


2. Obecni uczestnicy w systemie EURO

• Z pośród 27 obecnych państw UE do tego czasu 16 państw wprowadziło oficjalnie EURO:
a. 12 państw z pośród 15 państw UE z przed rozszerzenia wschodniego (bez Danii, Wielkiej Brytanii, Szwecji),
b. 4 państwa z pośród 12 nowych państw UE z rozszerzenia wschodniego (Słowenia, Malta, Cypr, Słowacja)

• Do tego dochodzą 3 europejskie małe państw, które miały dotychczas unie walutową z państwami członkowskimi w strefie EURO (Monaco, San Marino, Watykan);
• 3 kolejne państwa uczestniczą nieoficjalnie w systemie EURO przez jednostronne deklaracje (Andora, Kosowo, Czarnogóra),
Parę innych państw ustawiło sztywny kurs swoich walut do EURO;







3. EURO jako druga pod względem znaczeniowym waluta światowa

• Przez parę krótkich lat istnienia EURO, waluta ta rozwinęła się, zaraz po Dolarze Amerykańskim, do drugiej pod względem znaczeniowym waluty światowej;
• W obszarze obrotu gotówkowego EURO ma już dzisiaj większe znaczenie niż Dolar (obecnie cyrkuluje ok. 600 miliardów EURO i 570 miliardów US-$ w formie gotówki;)
• EURO jest wewnątrz, jak także na zewnątrz relatywnie stabilną walutą, tzn. na zewnątrz kurs walutowy EURO ma tendencje do rewaluacji wobec najważniejszych światowych walut (US-$, Funt Szterling, Jen) i wewnętrznie stopa inflacji jest najniższa;



4. Z czego istnieją korzyści i jakie problemy wynikają z przystąpienia do systemu EURO?

Korzyści:

• Żadnego ryzyka walutowego w wewnątrz-europejskim handlu dla państw w systemie EURO jak także racjonalny rozliczanie się w handlu zagranicznym;
• Wzmocnienie gospodarczej integracji państw posługujących się EURO przez zastosowanie EURO w handlu, inwestycjach i na rynku kapitałowym;
• Uspokojenie turbulencji walutowych (rewaloryzacja, dewaluacja) na międzynarodowych rynkach kapitałowych i dewizowych;
• Ograniczenie możliwości manipulacji Amerykańskiego Banku Centralnego nad US-$ jako faktycznej waluty kluczowej od końca II Wojny Światowej;
• EURO pozostał także od wybuchu międzynarodowego kryzysu finansowego w stosunku do innych walut stabilny na zewnątrz;


Problemy:

• Pakt Stabilności i Wzrostu w celu ograniczenia rocznego nowego zadłużenia państw EURO na maksymalnie 3 procent z PKB wydaje się w czasach kryzysu za sztywne;
• Państwa EURO są ograniczone w swoich decyzjach gospodarczo i finansowo-politycznych (np. polityka stóp procentowych) przy asynchronicznych cyklach kryzysowych państw członkowskich przez jednolitą politykę pieniężną prowadzoną przez Europejski Bank Centralny (EBC);



2. Pieniężno-polityczna rola Europejskiego Banku Centralnego (EBC)

• EBC jest instytucją ponadpaństwową UE, został założony w 1998 roku jako założenie dla wprowadzenia EURO. Jego siedzibą jest Frankfurt nad Menem. Jest wspólnym urzędem walutowym państw UE, które oficjalnie wprowadziły Euro jako walutę wspólnotową;
• Głównym celem EBC jest zagwarantowanie stabilności poziomu cenowego w strefie EURO i przez to wartości pieniądza (EURO).
Najważniejsze zadania EBC, sformułowane w Traktacie WE (Wspólnoty Europejskiej):
• Ustalenie i przeprowadzenie polityki pieniężnej w strefie EURO,
• Przeprowadzenie von transakcje dewizowe w innych walutach,
• Zaopatrzenie gospodarek narodowych państw członkowskich w pieniądze (poprzez narodowe banki centralne),
• Nadzór nad instytucjami kredytowymi i kontrola rynku finansowego.
• Dla informacji wszystkich państw UE o polityce pieniężnej EBC, istnieje rozszerzona Rada EBC, w której zasiadają także prezydenci banków centralnych „państw EU bez EURO“ (a więc także prezydent polskiego banku centralnego NBP);
• Najważniejszym narzędziem pieniężno-politycznym EBC jest zmiana stóp procentowych EBC (obecnie 1,5 procent) do zrefinansowania narodowych banków centralnych i banków handlowych w krajach.



3. Szanse i zagrożenia związane z wprowadzeniem EURO w Polsce

• Rzeczpospolita Polska jest zobowiązana przez traktat akcesyjny UE do wstąpienia do systemu EURO. Datę tego ustala rząd państwowy, na podstawie stopnia spełnienia Kryteriów-Maastricht. Na tej podstawie Komisja UE podejmuje decyzje o przystąpieniu;
• Jako największą szansę wprowadzenia EURO dla polskiej gospodarki uważa się jeszcze mocniejsze włączenie Polski do europejskiego systemu gospodarczego i finansowego; Z tym związane by było znaczące ułatwienie i rozszerzenie polskiego eksportu i importu z ważnymi europejskimi partnerami handlowymi jak np. z Niemcami, Francją, Hiszpanią, Włochami;
• Polska przez wprowadzenie EURO stanie się aktywnym partnerem wspólnej europejskiej polityki pieniężno rynkowej w ramach EBC;
• Dojdzie do znaczącego ułatwienia w ruchu transportowym i podróżnym dla przedsiębiorców i osób prywatnych;
• Wraz z wprowadzeniem EURO spodziewane są zmiany w stosowaniu narzędzi polityki walutowej przez polski bank centralny na handel zagraniczny i państwową koniunkturę. Jest ciężkie do oszacowania i zależy od różnych faktorów, w jakim stopniu okażę się to ryzykiem gospodarczo-politycznym dla Polski.
• Największym ryzykiem wprowadzenia EURO jest zagrożenie niekontrolowanych wzrostów cen przy przeliczeniu cen na EURO w sektorze konsumentów bezpośrednich. Można, i trzeba, temu uniknąć, przez posłużenie się przez polski rząd przykładami i doświadczeniami innych krajów.
• Najwcześniejszą możliwą datą wprowadzenia EURO w Polsce jest początek 2012 roku, gdyż warunkiem konwergencji jest minimum dwuletnie uczestnictwo kraju w ESW II.

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

Temat 3: Znaczenie rynku kapitałowego w międzynarodowych stosunkach gospodarczych


Konspekt wykładu:


1. Rola rynku kapitałowego w zglobalizowanej gospodarce

1. Cechy charakterystyczne rynku kapitałowego

• Rynek kapitałowy jest rynkiem finansowym, opisuje ogół instytucji, które służą przybliżeniu podaży i popytu na kapitał finansowy;
• Jest rynkiem w znaczeniu ekonomicznym, tzn. że nie chodzi tutaj o miejsce w fizyczne, lecz o wszystkie na rynku aktywne osoby, organizacje i ich stosunki pomiędzy sobą;
• Rynek kapitałowy jest zorganizowany międzynarodowo, tzn. że odbywa się wymiana pomiędzy różnymi ośrodkami rynkowymi na świecie i wymienia się tymi samymi, ewentualnie porównywalnymi produktami (np. akcjami, obligacjami, certyfikatami, derywatami, kontraktami terminowymi, itd.);
• Rynek kapitałowy dzieli się na rynek pierwotny i rynek wtórny, na rynku pierwotnym oferuje się nowo emitowane papiery wartościowe dostępu do kapitału (przez banki, fundusze itd.), na rynku wtórnym wymienia się już istniejącymi papierami wartościowymi pomiędzy uczestnikami rynku (dla giełd, banków itd.);
• Umowny okres obowiązywania pozostawienia kapitału (terminowość) wynosi na rynku kapitałowym z reguły dłużej niż jeden rok. Przy krótszych okresach obowiązywania mówi się o rynku pieniężnym;
• Jeśli spełnione są założenia giełdowej wymiany, mówi się o zorganizowanej wymianie(rynek równoległy)


2. Aspekt finansowania i aspekt inwestycyjny rynku kapitałowego

• Rynek kapitałowy ma aspekt finansowania i aspekt inwestycyjny.
• Pod aspektem finansowania występuje pożyczkobiorca na kapitał na rynku kapitałowym (np. spółka akcyjna w celu zdobycia kapitału zakładowego przez sprzedaż akcji);
• Pod aspektem inwestycyjnym pożyczkodawca nabywa przez poświęcenie swojego kapitału w celach inwestycyjnych umowne prawo na przyszłościowe wypłacenie kapitału.


3. Rynek kapitałowy w zglobalizowanej gospodarce światowej

• Na rynku kapitałowym światowa globalizacja życia gospodarczego jest najbardziej rozwinięta, ukazuje się jednolitości wymienianych produktów finansowych i w połączeniu poszczególnych miejsc wymiany;
• Globalizacja i przewaga neoliberalnej teorii i praktyki gospodarczej doprowadziła w ostatnich dziesięcioleciach do niebezpiecznej deregulacji i zrzeczeniu się kontroli przez państwa na rynku kapitałowym.
• Obecny ogólnoświatowy kryzys finansowy jest wyrazem tego błędnego rozwoju;



2. Główne segmenty rynku kapitałowego

Zorganizowany rynek kapitałowy dzieli się na poszczególne segmenty:

1. Rynek obligacji

Obligacje mają następujące właściwości:

• Prawo na stały (ustalony) procent na cały okres obowiązywania papierów wartościowych;
• Zobowiązanie wypłaty emitenta przy końcu okresu obowiązywania na 100% wartości kapitałowej;
• W wymianie giełdowej kurs obligacji ustala się nie w EURO, lecz w procentach;
• Obligacje posiadają w wymianie giełdowej bardzo małe ryzyko straty i są dlatego polecane inwestorom jako bezpieczny depozyt papierów wartościowych.


2. Rynek akcji

Akcje są papierami udziałowymi, które swojemu właścicielowi zapewniają część kapitału zakładowego spółki akcyjnej.
Lokaty pieniężne w akcjach posiadają większe ryzyko straty niż w przypadku obligacji. Z drugiej strony zapewniają swoim właścicielom szanse większego zysku.

Większa nadzieja na zysku dla właścicieli akcji polega na:

• Zysk na kursie jako różnica pomiędzy kursie kupna akcji i jej późniejszemu kursowi sprzedaży (główne oczekiwanie zysku);
• Dywidendy, część zysku spółki akcyjnej w EURO od akcji („pseudo-oprocentowanie“ akcji);
• Zyski przez prawo pierwokupu dla każdego akcjonariusza przez zwiększenie kapitału spółki przez emisje tzw. nowych akcji.

Akcje są jedną z najważniejszych form pozyskiwania kapitału do finansowania dużych przedsięwzięć.


3. Certyfikaty udziałowe i derywaty

Certyfikaty udziałowe (świadectwo udziałowe w spółce lokat kapitałowych) są uważane w swojej pierwotnej formie pozyskiwania kapitału na rynku kapitałowym z zaleta sterowania i ograniczenia ryzyka dla lokujących pieniądze.

W zależności, na którym rynku spółka lokat kapitałowych zainwestuje zmobilizowane dzięki sprzedaży certyfikatów pieniądze (Akcje, obligacje, nieruchomości itp.) rozróżnia się rodzaje certyfikatów.

W najmłodszej historii negatywnie przedstawiane fundusze hedgingowe i ich produkty, opierają się na innej strategii inwestycyjnej i nie można ich pomylić z klasycznymi certyfikatami udziałowymi.

Derywaty finansowe są papierami wartościowymi, które pochodzą ( łać. derivare) od jednego lub większej ilości tzw. papierów bazowych albo produktów bazowych. Są ze względu na swą konstrukcję i złożenie z zasady wysoko spekulacyjne i są odpowiedzialne za niektóre negatywne objawy obecnego finansowego kryzysu.


4. Rynek terminowy

Wymiana terminami papierami wartościowymi, walutami, surowcami naturalnymi i metalami szlachetnymi stał się, z pierwotnego założenia zredukowania ryzyka inwestycyjnego, wysoko spekulacyjny.
Na giełdach terminowych istnieją różne formy wymiany terminami.




3. Podstawy i zasady wymiany na giełdzie

Sprzedaż papierów wartościowych, walut, kontraktów terminowych, surowców naturalnych i metali szlachetnych na do tego celu stworzonych giełdach, jest jedną z głównych form transakcyjnych międzynarodowego rynku kapitałowego.
Wymiana na giełdzie (rynek równoległy) funkcjonuje na zasadzie obowiązujących norm i zasad.
Do wymiany na giełdzie dopuszczeni są tylko maklerzy giełdowi, pełnomocnicy kupców i sprzedawców (wpisani do wymiany giełdowej pracownicy banku) i wymagany personel pomocniczy.

Przez maklerów giełdowych ustala się kurs (cenę) produktu wymiany wyłącznie na podstawie przedstawionej podaży (sprzedaż) i uchwyconemu popytowi (kupno) przy ustanowionych interwałach czasowych (przy ważnych indeksach giełdowych np. co minutę). To odbywa się dzisiaj prawie wyłącznie przez wymianę komputerową.

Zasad wymiany giełdowej nie można pomylić ze (spekulacyjnymi) oczekiwaniami sprzedawców i kupców, którzy przez swoje zlecenie kupna lub sprzedaży wywołują ustalenie kursu przez maklerów. Te oczekiwania wywodzą się z racjonalnych (fundamentalnych) przemyśleń, ale także w prawie tak samej części ze spekulacyjnych irracjonalnych oczekiwań.
Z tego powodu przewidzenie rozwoju kursu produktów wymiany na giełdzie do końca niemożliwa.
Dlatego: Uwaga na spekulacyjne zagrożenia utraty kapitału!



4. Strategie rynku kapitałowego oraz kryzys rynku finansowego

• Obecny kryzys rynku kapitałowego wywołał burzliwe dyskusje nt. potrzebnych regulacji i kontroli;
• Oczekuje się, że dojdzie do znacznych ograniczeń dotychczasowych praktyk i reguł rynku kapitałowego.

Temat 4: Finanse w gospodarczych stosunkach zewnętrznych (Eksport - Import)



Konspekt wykładu:


I. Ogólne podstawy handlu zagranicznego


1. Znaczenie handlu zagranicznego

• Handel zagraniczny obejmuje wszystkie czynności gospodarczo-finansowe i przedsiębiorczo-finansowe przy stosunkach gospodarczych z zagranicą;

• Podstawowe formy handlu zagranicznego są import, eksport i handel tranzytowy;

• Dla gospodarek wielu krajów handel zagraniczny ma duże znaczenie, np. dla Republiki Federalnej Niemiec: Niemcy są od paru lat liderami eksportu, tzn. że absolutna kwota wszystkich w roku eksportowanych towarów i usług jest w Niemczech najwyższa (około 1 bilion EURO),
Niemcy mają najwyższą kwotę eksportu, tzn. że udział eksportu w PKB wynosi około jednej trzeciej;

• Nadmiary eksportu stwarzają dla kraju korzystne warunki dla wyrównania bilansu płatniczego z innymi krajami;








2. Handel zagraniczny i wspólny rynek UE

• Wraz z utworzeniem wspólnego rynku UE handel zewnętrzny członków UE otrzymał nową jakość;

• W ruchu towarami i usługami osiągnięto przez wspólny rynek UE: zniesienia wszelkich kontroli na wspólnych granicach, harmonizacja (ujednolicenie) podatku VAT i akcyzy, uznanie lub ujednolicenie norm i zasad prawnych towarowych, swoboda usług itd.;

• Wspólny rynek UE nie oznacza, że handel Unii Europejskiej osiągnie jakość handlu wspólnotowego (??);


3. Podstawy prawne i dokumenty w handlu zagranicznym

• Prawo handlu zagranicznego jest w każdym kraju prawem narodowym (także w UE), bierze jednak pod uwagę wszystkie uchwalone przez UE normy prawne dla wspólnotowego handlu zagranicznego;

• Zasadniczo każdy towar, który przekroczy granicę kraju, jest na początku towarem podlegającym odprawie celnej;

• Wraz z wspólnym rynkiem UE narodowe obszary celne straciły na znaczeniu, znaczenie ma teraz obszar celny UE wraz ze swoimi granicami zewnętrznymi;

• Obszar celny UE obejmuje zasadniczo obszar państw członków UE;

• Podstawowym problemem przy kształtowaniu handlu zagranicznego jest to, że zawsze przynajmniej dwa różne obszary prawne są dotknięte;

• Przy podpisywaniu międzynarodowych kontraktów należy się więc porozumiewać na wolę kontrahenta (??);

• Pomimo iż w większości krajów forma kontraktu kupna jest dowolna, powinien być, z zasad bezpieczeństwa prawnego i możliwości dowodowej, ustanowiony kontrakt na piśmie;


4. Warunki dostawy (Incoterms)

• Aby uniknąć nieporozumień i kłótni przy interpretacji prawnej konkretnych warunków dostawy towarów, powinno się w każdej umowie kupna ustanowić warunki dostawy zgodnie z „międzynarodowymi regułami handlu“ (Incoterms) jako wiążąca prawnie forma;

• W związku z tym, że Incoterms same w sobie nie stanowią obowiązującego prawa, otrzymuje właściwości wiążące w wymianie handlowej, dopiero przeze powołanie w kontrakcie kupna; Mogą wtedy też być rozpatrywane przed sądem;

• Zadaniem Incoterms jest obowiązujący i jasny podział kosztów transportu, ryzyka transportowego i należytej staranności (np. pozyskanie dokumentów);

• Dzisiaj obowiązujące 13 Incoterms są podzielone według zakresu obowiązków eksportera;

• Przykład: FOB (Free on Bord) - Eksporter wydaje towar przewoźnikowi (importerowi) na pokładzie statku w określonym porcie załadunku, a więc bez płatności za główny transport (transport morski);
CIF (Cost, Insurance and Freight) - Eksporter obejmuje koszty za główny transport aż do określonego portu rozładunku i koszt ubezpieczenia;



II. Formy finansowania w handlu zagranicznym

1. Najważniejsze formy zapłaty w handlu zagranicznym

• Bardzo ważnym problemem w przypadku handlu zagranicznego jest zapłata uzgodnionych kontraktem dostaw; Każda wymiana w handlu zagranicznym jest dopiero dokonana dzięki zapłacie;
• Najważniejszymi formami płatności w handlu zagranicznym są: przelew, czek i weksle;

• Przelew jest zadaniem wyznaczonym przez zobowiązanego do zapłaty swojemu banku, obciążając swoje konto określoną sumą zasilając tą kwotą konto osoby trzeciej; ryzyko punktualnego dotrzymania swojego żądania leży tutaj po stronie odbiorcy płatności;

• Czek jest poleceniem do instytucji kredytowej, obciążając konto osoby wystawiającej czek, wypłacić określoną sumę odbiorcy czeku; istnieje wiele rodzajów czeków;

• Weksel jest międzynarodowo bardzo często stosowaną płatnością i instrumentem finansowania, jego zaletami są:

o Od transakcji handlowej niezależna obietnica zapłaty,
o Poświadczenie, w formie papieru wartościowego, żądania,
o Międzynarodowo obowiązujące i twarde reguły prawne,
o Szybki i uproszczony proces prawny w przypadku protestu,
o Instrument finansowania dla importerów i eksporterów,
o Relatywnie niskie koszty finansowania;


2. Warunki zapłaty (Terms of Payment)

• Głównym zadaniem warunków zapłaty jest, wykonać płatność i zabezpieczenie płatności tak, że eksporter minimalizuje ryzyko związane z otrzymaniem płatności, a importer związane z dostarczeniem towaru, po wykonaniu płatności;

• Międzynarodowo stosowanymi warunkami zapłaty są:

o Zaliczka,
o Zapłata za pobraniem,
o Zapłata za prosty rachunek,
o Dokumenty za zapłatę,
o Dokumenty za weksel akceptowany,
o Dokumenty za zapłatę na bazie akredytywnej (tzw. akredytywa dokumentowa),
o Dokumenty za weksel akceptowany na bazie akredytywnej.


3. Akredytywa dokumentowa

• Najczęściej stosowanym warunkiem zapłaty przy transakcjach handlu zagranicznego z długimi drogami transportu (np. transport morski) jest akredytywa dokumentowa; zawiera najbardziej sprawiedliwy podział ryzyka pomiędzy eksporterem i importerem;

• Przykład:











III. Zabezpieczenie ryzyka przy płatności


1. Problem zabezpieczenia płatności






2. Krótkoterminowe finansowanie handlu zagranicznego






3. Środki i długoterminowe finansowanie handlu zagranicznego

---