Reformy Solona
Najważniejszym punktem w reformach społecznych Solona było to, że chciał wyrównać poziom majątkowy ludności, w taki sposób by ani za dużo nie wziąć jednym, ani za mało nie dać drugim. Prawo Solona zakazywało również branie pożyczek pod zastaw osoby, a wszystkie długi zaciągnięte w ten sposób, pokrywało państwo, co w konsekwencji miało na celu sprowadzenie do kraju sprzedanych za granicę chłopów. Reformy Solona były dość niekorzystne dla arystokracji, gdyż uniemożliwiały gospodarcze i polityczne uzależnienie ludności. Reformy Solona miały na celu przygotowanie Aten na wprowadzenie demokracji.
Reformy polityczne
Reformy polityczne są dowodem osłabienia arystokracji rodowej. W tym czasie wytworzył się w Atenach system podziału społeczeństwa ze względu na dochody i stan majątkowy, co posłużyło Solonowi na gradację praw politycznych i obowiązków wobec państwa. W ten sposób stało się zgodnie z zasadą panującą w starożytności.
Najwyższe funkcje przypadały osobom najbogatszym, które mogły spokojnie poświęcić się sprawom państwowym. Postępowy charakter reform Solona polegał jednak na złamaniu, bezwzględnej zasady, która głosiła, iż tylko pochodzenie decydowało o prawach politycznych. Inną reformą wprowadzoną przez owego jegomościa było powołanie rady złożonej z 401 członków, zgromadzenia obywateli oraz sądów przysięgłych. Jednak sytuacja polityczna Aten nie stworzyła warunków do dalszego ich funkcjonowania.
Reformy gospodarcze
Obserwując rozwój Jonii, Solon przyjął za podstawę swych reform finansowych stopę menniczą stosowaną w Jonii, czyli tzw. lekki talent o wadze 26 kg. Z innych jego reform dosyć ważne jest prawo zakazujące wywóz zboża z Attyki, która już wtedy odczuwała jego niedobór, oraz inny punkt nakazujący ojcu wyuczenie syna rzemiosła, by ten w przyszłości mógł liczyć na utrzymanie.
Reformy ustrojowe
Wszystkie reformy wprowadzane przez Solona zostawały przyjmowane z jednej strony z uznaniem a z drugiej z krytyką. Pierwszym jego krokiem była zmiana kwalifikacji wymaganych od kandydatów na urzędy: dotychczas obowiązywało "urodzenie i bogactwo", odtąd jedynie bogactwo. Solon nałożył na trzy klasy specjalny podatek, w stosunku 6:3:1, wynoszący maksymalnie odpowiednio 1 talent, 1/2 talentu i 10 min, podatek ten szedł na wydatki państwowe związane z reformami. Klasa najbiedniejsza nie płaciła podatku, było to rozsądne, gdyż wynagrodzenie ubogiego stanowiło 1/60 dochodu człowieka z klasy bogatej.
Sposób przeprowadzania wyborów nie uległ zmianie. Uprawnienia archontów zostały zmodyfikowane w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości. Solon przyznał prawo apelacji od wyroku urzędników sądowi ludowemu. Rada Areopagu rekrutowała się w dalszym ciągu spośród eks-archontów i stanowiła główny organ w państwie.
Obok Areopagu Solon powołał Radę Czterystu, do której wyznaczył 100 członków z każdej fyli, prawdopodobnie dożywotnio. Na Radzie analizowano każdą sprawę, która miała zostać przedstawiona na zgromadzeniu. Solon uczynił zgromadzenie organem sprawiedliwości pod nazwą heliaia. Po raz pierwszy lud, lub pewien zespół wybranych przez losowanie spośród ludu, działał w charakterze przysięgłych czy sędziów. Ustrój Solona Arystoteles określił jako mieszany, uznając Radę Aeropagu za element oligarchiczny, wybór na urzędy za arystokratyczny, a heliaję za zdobycz demokratyczną.
Solon jako pierwszy zapewnił każdemu obywatelowi prawo osobistego ścigania sądowego w imieniu własnym lub osoby pokrzywdzonej. W ten sposób uwolnił wszystkich spod kontroli rodu lub stowarzyszenia orgeonów. Solon przerobił również gruntownie państwowy kodeks prawny. Obalił on wszystkie prawa Drakona, prócz tych, które dotyczyły zabójstw. Jego kodeks wyryto na kolumnach kamiennych ustawionych w Królewskim Portyku.

Reformy Klejstnesa
Zwycięstwo Spartan oddało władzę w ręce arystokracji i jej przywódcy Izagorasa, który chciał przywrócić system istniejący przed Solonem. Dzięki Klejstnesowi doszło do powstania ruchu, który obalił Izagorasa.
Klejstnes był z pochodzenia arystokratą, lecz zerwał z tą grupą, i zdecydowanie stanął po stronie ludu. Zdawał on sobie sprawę, że arystokracja ma przewagę nad ludem, która to wywodzi się ze starej organizacji rodowej, w której członkowie rodów odgrywali znaczącą rolę. Klejstnes wprowadził podział terytorialny, dzieląc Attykę na 10 jednostek, dla których określenia zastosował nazwę fyli. Cała Attyka została podzielona na trzy części, które z kolei rozpadły się na 10 trójek. Z tych 30 trójek wydzielono 3 i z nich utworzono fylę terytorialną. Przeprowadził też reformę systemy nazwisk. Odtąd nazwisko obywatela składało się z imienia i nazwy gminy. Celem tego było zatarcie różnic społecznych. W wyniku reform Klejstnesa arystokracja została poważnie osłabiona, co zmierzało ku przejęciu władzy przez lud.

Areopag

Areopag (gr. ὁ Ἄρειος πάγος ho Areios pagos - "wzgórze Aresa") - w starożytnych Atenach najwyższa rada złożona z 501 byłych archontów. Nazwa rady pochodzi od miejsca obrad - wzgórza Aresa, które poświęcone było bogu wojny i Eryniom, ich świątynia u stóp wzgórza była azylem dla zabójców. Nie jest znany dokładny czas powstania rady areopagu.

W skład Areopagu do czasów reform demokratycznych wchodzili wyłącznie przedstawiciele arystokracji. Areopagici mieli najwyższą władzę sądowniczą i polityczną w starożytnej Grecji. W gestii Areopagu leżało prowadzenie polityki oraz decydowanie o wojnie i pokoju. W sprawach wielkiej wagi państwowej zajmowali się wymierzaniem kar za najcięższe przestępstwa i kontrolowaniem wszelkich urzędników, w tym archontów. Areopag miał prawo odwołać ich z urzędu.

Teoria św. Tomasza

System filozoficzny Tomasza można najkrócej scharakteryzować jako konsekwentne przystosowanie klasycznych poglądów Arystotelesa do treści zawartych w teologicznej doktrynie chrześcijańskiej. Tym sposobem zostały wprowadzone do katolickiej teologii pojęcia aktu i możności, formy i materii, zasada przyczynowego powiązania zdarzeń, rozumienie poznania jako procesu receptywnego, oraz pojęcie dowodu. Według św. Tomasza nie jest bezpośrednio znany umysłowi ludzkiemu ani Bóg, ani dusza, ani żadne prawdy ogólne. Człowiek rodzi się bez wiedzy i zdobywa ją dopiero w czasie życia.

Dwa rodzaje poznania: wiara i rozum [edytuj]

Tomasz uważał, że wiara i wiedza stanowią dwie różne dziedziny poznania, które w poszukiwaniach prawdy o świecie uzupełniają się wzajemnie. Dziedzina wiedzy, w przekonaniu Tomasza, była rozległa: rozum poznaje nie tylko rzeczy materialne, ale również Boga, Jego istnienie, Jego własności, Jego działanie. Istnieją jednak prawdy dla rozumu niedostępne, jak Trójca Święta, grzech pierworodny, Wcielenie, stworzenie świata w czasie; są to prawdy wiary, które jedynie objawienie może ludziom udostępnić. Niektóre prawdy przekraczają rozum, ale żadna mu się nie sprzeciwia. Nie może być sprzeczności między objawieniem a rozumem; podwójnej prawdy o tej samej rzeczy, jednej objawionej, a drugiej wyprowadzonej przez rozum (jak uczyli awerroiści) być nie może, bo wszelka prawda, zarówno objawiona jak i naturalna, pochodzi z jednego źródła: od Boga. Prawda, jaką Bóg zsyła na drodze łaski, uzupełnia, ale nie zmienia tej, którą udostępnia na drodze przyrodzonej.

Na tej podstawie powstała prosta koncepcja rozgraniczenia filozofii i teologii, na jaką się dawniejsza scholastyka nie zdobyła. Teologię buduje się na podstawie objawienia, filozofię wyłącznie na zasadach rozumu. Nawet gdy traktują o tych samych sprawach, każda traktuje inaczej. Filozofia, jeśli służy teologii, to jedynie w tym sensie, że przygotowuje do wiary (preambula fidei), i że jej broni.

Metafizyka [edytuj]

Arystotelesowską koncepcję bytu Tomasz wzbogaca o dodatkowy element. Jest nim istnienie. Obok, uznanego przez Arystotelesa, złożenia z materii, która jest możnością, i formy, która jest aktem, w bycie występuje jeszcze jedno złożenie o charakterze możnościowo-aktualnym, złożenie z istoty (essentia), która jest możnością, i istnienia (existentia), które jest aktem. Istotą każdej rzeczy jest to, co wspólne jej gatunkowi i zawarte w definicji. Istota Boga jest taka, że implikuje jego istnienie. Natomiast istota rzeczy stworzonych istnienia nie implikuje; z ich istoty nie wynika, że muszą istnieć. Rzeczy stworzone istnieją nie dzięki swej "istocie", lecz dzięki jakiemuś innemu czynnikowi. W tym leży zasadnicza różnica między Bogiem a stworzeniem. Bóg jest bytem koniecznym (musi istnieć, bo to leży w Jego istocie) i niezależnym (istnieje z własnej natury), a stworzenie jest bytem przygodnym i zależnym (bo istnienie nie leży w jego naturze). Stąd Bóg jest bytem prostym, a stworzenie - złożonym, bo składa się przynajmniej z formy i istnienia.

Istota substancji cielesnych jest złożona z formy i materii. Forma jest podstawą tego, co w jednostkach jest gatunkowe, a materia tego, co indywidualnie różne; forma jest źródłem jedności w substancjach, materia - mnogości. Jeśli zaś mnogości, to i cielesności. Na tym polega zasadnicza różnica między światem duchowym a cielesnym. Co cielesne, składa się z formy i materii, a co jest czysto duchowe, posiada tylko formę.

Teoria św. Augustyna

Św. Augustyn /354-430n.e./ Był twórcą pierwszego systemu chrześcijańskiego. Prace ow. Augustyna: - " Confessiones " - "Wyznanie " Napisał w roku 400, praca bardzo osobista, opowiada jak został chrześcijaninem. św. Augustyna można nazwać neofitą /człowiek. który zmienił swoje wyznanie/ -" Solilokwia " - " Rozmowa samym z sobą " HISTORIOZOFIA Historiozofia filozofia historii /dziejów/ Dowodził św. Augustyn, że dzieje świata są dziejami zmagań między dwoma państwami: I państwo - państwo boże, II państwo - państwo ziemskie. Dzieje świata zamknie przyjście Chrystusa, nastąpi koniec dziejów ziemskich. Potem czas zostanie pochłonięty przez wieczność i jedni wejdą w wieczną szczęśliwość inni w wieczne zatracenie. Refleksja historiozoficzna pojawi się w poglądach filozofa niemieckiego przełomu XIX/XX wieku, był nim Hegel. Chrześcijańska teodyceja świat jako dzieło Boga nie może nie być dobry, skąd więc na świecie pojawiło się zło. Rozwiązanie tego konfliktu dało początek chrześcijańskiej teodycei, tj. obrony doskonałości stworzenia. I teza św. Augustyna brzmiała: Zło nie należy do przyrody jest dziełem wolnych stworzeń tj. człowieka. II teza Zło nie jest realne jest wyłącznie brakiem dobra. Dlaczego Bóg nie zapobiegł złu ? Zło nie psuje harmonii świata, ale jest do niej bezwzględnie potrzebne. Na tą harmonię składa się ukaranie grzesznych jak i nagradzanie świętych. Poglądy teoriopoznawcze św. Augustyna św.Augustyn mówi do swojego rozumu: Augustyn: " Chcę poznać Boga i duszę. " rozum: " Czy nic więcej." Augustyn: " Nic z goła." Dowodził św. Augustyn, że prawdy wieczne istnieją w Bogu i są ideami wiecznymi .Wiedzy o prawdach wiecznych udziela duszy Bóg na drodze oświecenia inaczej ta droga nazywana jest drogą iluminacji. Nazwa tego poglądu: iluminizm.Ta droga poznania była drogą poznania intuicyjnego, inaczej mówimy, że byłoto poznanie irracjonalne. Jeżeli iluminacja była dziełem łaski bożej to udzielał jej Bóg tylko tym, którzy przez niego zostali wybrani.Teoria iluminacji łączyła się z teorią predestynacji, nie każdy mógł doświadczyć łaski bożej tylko ci, którzy zostali wybrani przez Boga. Metafizyka Treścią metafizyki św.Augustyna było dowodzenie przewagi Boga nad światem i dowodzenie przewagi duszy nad ciałem. Przewaga Boga nad światem wynika z tego, że: I - Bóg jest najwyższym bytem, ponieważ jest bytem niezależnym, - jest przyczyną wszelakiego bytu i to nie tylko przyczyną jego powstania, ale także i jego przemian; II - Bóg jest najwyższym przedmiotem poznania, ale i przyczyną tego powstania; III - jest najwyższym dobrem i przyczyną wszelkiego dobra. Przewaga duszy nad ciałem wynika z: Duszę pojął św. Augustyn jako substancję samoistną, całkowicie niezależną od ciała. Funkcje duszy: - myśl; - pamięć; - wola. Dusza jest od ciała doskonalsza, ponieważ jest bliższa Bogu. Jest także nieśmiertelna, ponieważ poznając prawdy wieczne ma udział w wieczności. Zalecał św. Augustyn zadbać o duszę i twierdził, iż wszelka rozkosz zmysłowa jest godna potępienia. " Człowieku, który chcesz poznać siebie, czy wiesz, że istniejesz ?" Na to pytanie pada odpowiedz: " Wiem." " Czy wiesz, że myślisz." " Wiem." Jest to przykład nowego podejścia do filozofii. Myśl filozoficzna św. Augustyna jest przykładem zwrócenia się człowieka ku sobie, ku swojemu wnętrzu. Można powiedzieć, że św. Augustyn antycypował filozofię Kartezjusza. antycypować - wyprzedzać.

Suweren - Ostatecznym podmiotem władzy jest naród, czy też lud zwany często suwerenem

Władza - to możliwość wywierania przez jednostkę bądź grupę rzeczywistego wpływu na istotne okoliczności życia przez ukierunkowywanie własnego postępowania (władza nad sobą - indywidualna) lub postępowania innych osób (władza nad innymi - społeczna). Władza wykraczająca poza panowanie jednostki nad sobą - czyli władza społeczna - jest zdolnością ukierunkowywania zachowań innych ludzi niezależnie od tego, czy jest to zgodne z ich interesem i wolą. Gdzie przeważa zgodność interesów i woli współzależnych osobników - tam zbędne stosunki władcze.

Ze względu na charakter relacji można mówić o władzy:

• indywidualnej - panowania nad sobą i swym postępowaniem względem innych przez wybór między alternatywnymi wariantami zachowań;

• wspólnotowej - wynikającej z bezpośrednich relacji międzyosobniczych (np. rodzinnych, sąsiedzkich, towarzyskich, mafijnych),

• publicznej - obejmującej duże, niepowiązane więzami osobistymi społeczności, występującej w formie władzy państwowej, ekonomicznej, ideologicznej.

Typy władzy

- władza polityczna - wąski krąg adresatów. Realizowana w wielkich grupach społecznych lecz niekoniecznie w oparciu o normy prawa. Może mieć charakter faktyczny, ale także przybierać postać władztwa sprawowanego na podstawie norm pozaprawnych (norm statutowych, religijnych itp.

- władza publiczna - jeszcze węższy krąg adresatów. Władza oparta na normach prawnych, lecz niekoniecznie musi być realizowana przez państwo i jego organy. Może być sprawowana również przez instytucje samorządu terytorialnego, zawodowego itp.

- władza państwowa - najwęższy krąg adresatów. Każda władza państwowa jest władzą polityczną i władzą publiczną. Natomiast w drugą stronę niekoniecznie.

Cechy władzy

Funkcje władzy

- stratyfikacyjna- podział społeczeństwa na podgrupy: na tych co rządzą i tych co są rządzeni

- ochronna

- integracyjna

- dystrybucyjna

- strukturotwórcza

Środki sprawowania władzy

- manipulowanie informacjami

- dystrybucja dóbr egzystencjalnych

- zagrożenie przemocą w tym fizyczną i jej użycie

Ustrój polityczny

Na podstawie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 Polska jest republiką parlamentarną z systemem parlamentarno-gabinetowym, opierającą się na trójpodziale władzy.

Władza ustawodawcza

Władzę ustawodawczą stanowi dwuizbowy parlament (Sejm - 460 posłów, Senat - 100 senatorów) wybierany w bezpośrednich, powszechnych i tajnych wyborach parlamentarnych na 4-letnią kadencję od dnia pierwszego posiedzenia. Jego głównym zadaniem jest stanowienie prawa poprzez uchwalanie ustaw konstytucyjnych i zwykłych, w tym budżetowej, a także ratyfikowanie umów międzynarodowych. W wyjątkowych przypadkach opisanych w Konstytucji możliwe jest rozwiązanie Sejmu (a jednocześnie Senatu) przed upływem końca kadencji przez głowę państwa lub uchwałę przyjętą większością 2/3 głosów. Jego przedłużenie możliwe jest jedynie w czasie stanu wyjątkowego lub do 3 miesięcy po zakończeniu kadencji.

Organizację Sejmu i Senatu, porządek prac oraz sposób powoływania i działalności ich organów określają regulaminy uchwalone przez każdą z izb.

Sejm i Senat ze swego grona wybierają marszałka i wicemarszałków, którzy tworzą prezydium. Marszałek Sejmu jest najwyższym przedstawicielem izby niższej parlamentu, przewodniczy obradom Sejmu oraz reprezentuje go na zewnątrz. Sejm i Senat powołują również komisje parlamentarne: stałe, które mają za zadanie przygotowywanie projektów w dziedzinie ustawodawstwa i kontroli (obecnie działa ich 39: 25 w Sejmie i 14 w Senacie) oraz nadzwyczajne, powoływane w celu rozpatrzenia konkretnych spraw izby i ulegające rozwiązaniu po wykonaniu zadania. Specjalnym rodzajem komisji nadzwyczajnej jest sejmowa komisja śledcza.

Posłowie i senatorowie mogą tworzyć kluby parlamentarne składające się z co najmniej 15 parlamentarzystów, a posłowie ponadto koła poselskie, dla utworzenia których potrzeba 3 posłów.

Przewodniczący klubów parlamentarnych wraz z członkami prezydium tworzą Konwent Seniorów, organ zapewniający współdziałanie klubów poselskich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac izb w polskim parlamencie.

Posłom i senatorom w okresie sprawowania przez nich mandatu przysługuje immunitet.

Inicjatywa ustawodawcza

Prawo inicjatywy ustawodawczej, na mocy art. 118 Konstytucji RP, przysługuje prezydentowi, rządowi, Senatowi, grupie 15 posłów lub komisji sejmowej, a także grupie 100 tys. obywateli. Projekt ustawy trafia do tzw. laski marszałkowskiej. Następnie odbywają się trzy czytania w Sejmie. Ustawę przyjętą przez Sejm rozpatruje Senat, który ma prawo zgłosić do niej poprawki lub ustawę odrzucić (po odrzuceniu ustawa wraca do Sejmu, gdzie bezwzględną większością głosów można odrzucić sprzeciw Senatu). Uchwalona przez Sejm i Senat ustawa trafia następnie do Prezydenta RP, który może w ciągu 21 dni przyjąć i podpisać ją, bądź zgłosić weto i przekazać do ponownego rozpatrzenia Sejmowi (weto prezydenckie może być odrzucone przez izbę niższą parlamentu większością 3/5 głosów w obecności co najmniej 230 posłów) lub wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie jej zgodności z Konstytucją. Podpisaną ustawę publikuje się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Władza wykonawcza

Organami władzy wykonawczej w Polsce są: Prezydent RP oraz Premier z Radą Ministrów. Prezydent jest wybierany w powszechnych wyborach prezydenckich na 5-letnią kadencję (wygrywa ten kandydat, który otrzyma bezwzględną większość głosów). Może on sprawować tę funkcję maksymalnie przez dwie kadencje.

Według Konstytucji Prezydent jest najwyższym przedstawicielem państwa w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych, pełni rolę zwierzchnika Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, stoi na straży nienaruszalności i niepodzielności terytorium krajowego, czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji. Do jego uprawnień należy, m.in. podpisywanie ustaw przyjętych przez Sejm i Senat, ratyfikowanie umów międzynarodowych, powoływanie sędziów, nadawanie obywatelstwa czy stosowanie prawa łaski.

Organem doradczym Prezydenta RP w sprawach bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego. W sprawach szczególnie ważnych dla interesu państwa prezydent może zwołać Radę Gabinetową - wspólne posiedzenie głowy państwa wraz z Radą Ministrów. W pełnieniu funkcji i wykonywaniu obowiązków prezydentowi pomaga Kancelaria Prezydenta RP.

Rada Ministrów, czyli rząd, jest kolegialnym organem władzy wykonawczej. W jego skład wchodzą: prezes Rady Ministrów (premier), wicepremierzy, ministrowie oraz przewodniczący komitetów.

Tryb tworzenia rządu określony jest w Konstytucji RP, w myśl której, prezydent desygnuje Radę Ministrów wraz z prezesem Rady Ministrów. Premier w terminie 14 dni, przedstawia Sejmowi program działania rządu (exposé) z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania (poparcia). Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W przypadku, gdyby rządowi nie udzielono wotum zaufania, Sejm w ciągu kolejnych 14 dni wybiera premiera oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów wg takich samych reguł głosowania. Prezydent RP powołuje tak wybrany rząd i odbiera przysięgę od jego członków. Na wypadek, gdyby w takim trybie rząd nie został powołany Konstytucja RP przewiduje inne rozwiązanie. Prezydent w terminie 14 dni powołuje Prezesa RM i na jego wniosek członków RM. Sejm w ciągu następnych 14 dni udziela jej wotum zaufania, tym razem większością głosów. W razie nieudzielenia w takim trybie rządowi wotum zaufania, Prezydent RP skraca kadencję Sejmu i zarządza nowe wybory.

Władza sądownicza

Organami wymiaru sprawiedliwości w Polsce są: Sąd Najwyższy, sądy powszechne (rejonowe, okręgowe i apelacyjne) oraz sądy szczególne (sądy wojskowe i administracyjne - wojewódzkie sądy administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny). Wespół z Trybunałem Stanu i Trybunałem Konstytucyjnym tworzą niezawisłą władzę sądowniczą.

Podstawą władzy sądowniczej jest wyłącznie prawo, niezależne od innych organów państwowych. Sądy i trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, wszyscy sędziowie i członkowie trybunałów podlegają wyłącznie Konstytucji RP i ustawom. Sędziowie nie mogą należeć do żadnej partii politycznej ani związków zawodowych (apolityczność). Nie wolno im również prowadzić działalności publicznej sprzecznej z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Do kompetencji wymiaru sprawiedliwości należy orzekanie w rozpoznawanych sprawach z zakresu prawa karnego, prawa cywilnego i prawa administracyjnego.

Konstytucja

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej to najważniejszy akt prawny w Polsce, uchwalony 2 kwietnia 1997 przez Zgromadzenie Narodowe i zatwierdzony w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997. Ogłoszony w Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, wszedł w życie 17 października 1997. Konstytucja złożona jest z preambuły i 13 rozdziałów, w tym 243 artykuły. Konstytucja określa charakter ustroju państwowego. Ukazuje sposób zorganizowania i działania głównych organów państwa. Definiuje status prawny obywateli i sposób ich wpływania na politykę państwa.

Partie polityczne

 Osobny artykuł: Polskie partie polityczne.

Status prawny polskich partii politycznych określają: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawa z 27 czerwca 1997, w której zapisana jest pełna definicja partii politycznej, brzmiąca następująco:

Partia polityczna jest dobrowolną organizacją występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.

Artykuł 13. Konstytucji RP zakazuje istnienia partii odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

Każda partia, która nie łamie art. 13 Konstytucji, podlega wpisaniu do ewidencji partii politycznych prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie (wniosek musi być poparty przez co najmniej tysiąc pełnoletnich obywateli). Ewidencja partii politycznych jest jawna i dostępna dla każdego. Po wpisaniu do ewidencji partia ma moc prawną i jest objęta ochroną prawną przewidzianą dla dóbr osobistych.

Po wyborach parlamentarnych w 2007 mandaty w polskim Sejmie otrzymały:

• Platforma Obywatelska RP (41,5%, 209 mandatów) - partia liberalno-konserwatywna,

• Prawo i Sprawiedliwość (31,1%, 166 mandatów) - partia konserwatywna,

• Lewica i Demokraci - SLD+SDPL+PD+UP (13,2%, 53 mandaty) - koalicja trzech partii socjaldemokratycznych i jednej socjalliberalnej,

• Polskie Stronnictwo Ludowe (8,9%, 31 mandatów) - partia ludowa, chrześcijańsko-demokratyczna.

• Mniejszość Niemiecka (1 mandat, nie musi przekraczać 5% progu wyborczego)

W trakcie kadencji rozkład poszczególnych mandatów i liczba klubów i kół poselskich uległy jednak zmianie^[21].

W wyborach w 2007 zaznaczyły się różnice między preferencjami politycznymi różnych regionów. Platforma Obywatelska wygrała we wszystkich okręgach Polski zachodniej, Prawo i Sprawiedliwość zaś we wszystkich okręgach wschodniej Polski z wyłączeniem okręgu warszawskiego, podwarszawskiego, łódzkiego i krakowskiego. PO wygrało także we wszystkich miastach wojewódzkich oprócz Rzeszowa i Kielc. Z kolei LiD był drugą siłą polityczną w wielu powiatach zachodniej Polski, gdzie udało mu się osiągnąć nawet 25%, a w okręgu sosnowieckim, zielonogórskim, legnickim, szczecińskim, bydgoskim i toruńskim uzyskał poparcie między 17 a 21%, uzyskując tylko kilka punktów procentowych mniej niż PiS.

Polityka zagraniczna

 Osobny artykuł: Polityka zagraniczna Polski.

Cele polityki zagranicznej Polski

Podstawowe cele polityki zagranicznej w latach 90. XX wieku pozostawały niezmienne mimo zmian politycznych w parlamencie i rządzie. Były to: członkostwo w NATO oraz Unii Europejskiej, współtworzenie stabilnego systemu bezpieczeństwa europejskiego opartego na współdziałaniu NATO, UZE, OBWE oraz ONZ, utrzymywanie dobrosąsiedzkich stosunków z państwami regionu, działanie na rzecz współpracy regionalnej, zrównoważona polityka wobec Zachodu i Wschodu, popieranie procesów rozbrojeniowych, ochrona tożsamości narodowej i dziedzictwa kulturowego, rozwinięte kontakty z Polonią^[22].

W początkach XXI wieku polityka zagraniczna Polski koncentrowała się na czterech priorytetach: osiągnięciu członkostwa w UE, umacnianiu bezpieczeństwa państwa, poprawie stosunków ekonomicznych z zagranicą oraz umacnianie stabilności regionalnej i pozycji Polski w Europie Środkowo-Wschodniej^[23].

Minister Radosław Sikorski w exposé 7 maja 2008 sformułował kierunki polskiej polityki zagranicznej w pięciu obszarach^[24]:

• "Polska silna mocą solidarnej Unii Europejskiej" (pełniejsze wykorzystywanie możliwości wynikających z uczestnictwa w UE)

• "rola Polski w światowym systemie bezpieczeństwa" (bezpieczeństwo energetyczne, dywersyfikacja źródeł i szlaków dostaw surowców, zaangażowanie w działania stabilizacyjne NATO, modernizacja NATO, ulokowanie elementów infrastruktury wojskowej Sojuszu w Polsce, rozszerzenie NATO o Ukrainę i Gruzję)

• "wzmocnienie wizerunku Polski na świecie"

• "Polonia" (zwiększenie liczby urzędów konsularnych, reforma polskiego systemu edukacyjnego, która pozwoli obywatelom na stałe mieszkającym za granicą na kontynuację nauki w języku polskim oraz reedukację tych, którzy będą chcieli wrócić, głosowanie korespondencyjne bądź przez Internet)

• "nowoczesna służba dyplomatyczna"

Prawo wizowe

Od grudnia 2007 Polska należy do strefy Schengen, co oznacza, że wiza wjazdowa do Polski ważna jest również na wszystkie kraje strefy.

W ramach zasady wolnego przepływu osób obywatele krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Szwajcarii nie potrzebują wizy na pobyt w Polsce niezależnie od jego długości.

Do 90-dniowego pobytu bez wizy na terenie strefy Schengen upoważnieni są obywatele: Andory, Argentyny, Australii, Brazylii, Brunei, Chile, Chorwacji, Gwatemali, Hondurasu, Hongkongu, Izraela, Japonii, Kanady, Kostaryki, Makau, Malezji, Meksyku, Monako, Nikaragui, Nowej Zelandii, Panamy, Paragwaju, Korei Południowej, Salwadoru, San Marino, Singapuru, Urugwaju, Stanów Zjednoczonych, Watykanu i Wenezueli.

Obywatele Białorusi, Ukrainy i Rosji od 1 października 2003 objęci są obowiązkiem wizowym, co jest następstwem polskiego członkostwa w strukturach UE od 1 maja 2004.

Partie polityczne

 Osobny artykuł: Polskie partie polityczne.

Status prawny polskich partii politycznych określają: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawa z 27 czerwca 1997, w której zapisana jest pełna definicja partii politycznej, brzmiąca następująco:

Partia polityczna jest dobrowolną organizacją występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.

Artykuł 13. Konstytucji RP zakazuje istnienia partii odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

Każda partia, która nie łamie art. 13 Konstytucji, podlega wpisaniu do ewidencji partii politycznych prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie (wniosek musi być poparty przez co najmniej tysiąc pełnoletnich obywateli). Ewidencja partii politycznych jest jawna i dostępna dla każdego. Po wpisaniu do ewidencji partia ma moc prawną i jest objęta ochroną prawną przewidzianą dla dóbr osobistych.

Po wyborach parlamentarnych w 2007 mandaty w polskim Sejmie otrzymały:

• Platforma Obywatelska RP (41,5%, 209 mandatów) - partia liberalno-konserwatywna,

• Prawo i Sprawiedliwość (31,1%, 166 mandatów) - partia konserwatywna,

• Lewica i Demokraci - SLD+SDPL+PD+UP (13,2%, 53 mandaty) - koalicja trzech partii socjaldemokratycznych i jednej socjalliberalnej,

• Polskie Stronnictwo Ludowe (8,9%, 31 mandatów) - partia ludowa, chrześcijańsko-demokratyczna.

• Mniejszość Niemiecka (1 mandat, nie musi przekraczać 5% progu wyborczego)

W trakcie kadencji rozkład poszczególnych mandatów i liczba klubów i kół poselskich uległy jednak zmianie^[21].

W wyborach w 2007 zaznaczyły się różnice między preferencjami politycznymi różnych regionów. Platforma Obywatelska wygrała we wszystkich okręgach Polski zachodniej, Prawo i Sprawiedliwość zaś we wszystkich okręgach wschodniej Polski z wyłączeniem okręgu warszawskiego, podwarszawskiego, łódzkiego i krakowskiego. PO wygrało także we wszystkich miastach wojewódzkich oprócz Rzeszowa i Kielc. Z kolei LiD był drugą siłą polityczną w wielu powiatach zachodniej Polski, gdzie udało mu się osiągnąć nawet 25%, a w okręgu sosnowieckim, zielonogórskim, legnickim, szczecińskim, bydgoskim i toruńskim uzyskał poparcie między 17 a 21%, uzyskując tylko kilka punktów procentowych mniej niż PiS.

Technokracja - sprawowanie władzy przez ludzi nauki, ekspertów, którzy zastępują polityków, czy biznesmenów

Poliarchia - wielowładztwo, nie ma jednej grupy rządzącej

Legitymizacja władzy - uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji, przy równoczesnej aprobacie rządzonych. Władza jest legitymowana gdy sposób jej sprawowania (procedury, środki służące kierowaniu) opiera się na normach.

W państwach demokratycznych najbardziej rozpowszechnioną formą legitymizacji władzy są wolne wybory co łączy się z przekonaniem, że źródłem władzy jest naród.

W państwach niedemokratycznych czynnikiem legitymizującym władzę jest ideologia

Władza legitymowana społecznie - władza nie jest sprawowana zgodnie z prawem, ale jest społecznie akceptowana

Typy panowania legitymowanego wg. Maxa Webera:

- Panowanie tradycyjne

- Panowanie charyzmatyczne

- Panowanie legalne

Państwo - przymusowa organizacja wyposażona w atrybuty władzy zwierzchniej po to, by ochraniać przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi ład, zapewniający zasiedlającej na jego terytorium społeczności korzystne warunki egzystencji

Funkcje państwa

- adaptacyjna - polega na dostosowaniu się państwa do zmieniających się dookoła układów gospodarczych, politycznych, społecznych i innych.

- regulacyjna - polega na wpływaniu państwa na zmieniającą się dookoła rzeczywistość tak by była dla niego jak najkorzystniejsza

- innowacyjna - polega na kształtowaniu i tworzeniu otaczającej rzeczywistości w taki sposób by była najkorzystniejsza dla danego państwa

Terytorium państwa - część powierzchni Ziemi należąca do określonego państwa, ograniczona wytyczoną granicą państwową. Terytorium obejmuje zarówno ląd (z wodami wewnętrznymi), jak i przybrzeżne wody terytorialne wraz z przestrzenią położoną pod powierzchnią i nad powierzchnią lądu i wody. W skład terytorium państwa wchodzą niekiedy wyspy, enklawy lądowe, a także grunt pod ambasadami danego kraju. Za ruchomą część terytorium państwa uważa się statki morskie i pokłady samolotów.

Długości granic Polski -

• Ogółem - 3511 km

• z Czechami - 796 km^[1]

• ze Słowacją - 541 km^[1]

• z Ukrainą - 535 km^[1]

• z Niemcami - 467 km^[1]

• z Białorusią - 418 km^[1]

• z Rosją - 210 km^[1]

• z Litwą - 104 km^[1]

• morska - 440 km (jest to długość odcinków rozgraniczających obszar morza terytorialnego z Niemcami i Rosją oraz linii, której każdy punkt jest oddalony o 12 mil morskich od morskiej linii brzegowej, a w Zatoce Gdańskiej — od linii podstawowej morza terytorialnego. Długość linii brzegowej wynosi 770 km)^[1]

Polska wyłączna strefa ekonomiczna na morzu obejmuje obszar 33 307 km². Wraz z morskimi wodami wewnętrznymi (2005 km²) i morzem terytorialnym (8682 km²) zajmuje obszar 43 994 km². W obrębie swojej strefy ekonomicznej Polska ma prawo do prowadzenia badań oraz rozpoznawania i eksploracji zasobów naturalnych-połowu ryb i wydobywania bogactw mineralnych. Może też tworzyć i użytkować sztuczne wyspy oraz inne konstrukcje i budowle morskie.

Społeczeństwo

Obywatel - osoba fizyczna przebywająca na terytorium konkretnego państwa związana z nim trwałym węzłem prawnym. Posiadanie określonego obywatelstwa przesądza o zakresie praw i obowiązków jednostki (osoby fizycznej) wobec państwa i odwrotnie. Według konstytucji do obowiązków obywatelskich można zaliczyć: wierność wobec państwa i troskę o dobro wspólne, przestrzeganie prawa, ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, obrony Ojczyzny, w tym służby wojskowej.

Nabycie obywatelstwa

W większości przypadkach obywatelstwo nadaje sie w sposób pierwotny tzn przez urodzenie, rzadziej występuje nabycie pochodne (np. za uznanie za obywatela danego kraju). W zależnosci od kraju przyjmować można różne kryteria nabycia obywatelstwa. Najpopularniejszy sposób nabycia obywatelstwa czyli przez urodzenie wystepuje w dwóch wariantach. Pierwszy z nich to wariant prawa krwi polegający na tym, że dziecko niezaleznie od miejsca urodzenia nabywa obywatelstwo swoich rodziców. Przykładem stosowania tego prawa jest Polska co zapisane jest w konstytucji. Drugim wariantem nabycia obywatelstwa jest tzw. prawo ziemi polegające na tym iż dziecko urodzone bez względu na obywatelstwo rodziców nabywa obywatelstwo tego państwa, na terytorium, którego przyszło na świat. Takie prawo stosuje się w większości państw amerykańskich. W praktyce mogą wystapic rozwiązania mieszane. Przykładowo w Polsce dziecko nabywa obywatelskie polskie przez urodzenie, gdy co najmniej jedno z rodziców jest obywatelem polskim. Natomiast w sytuacji gdy oboje rodzice są nie znani lub ich obywatelstwo jest nie określone to wtedy obowiązuje prawo ziemi.

Można tez nabyć obywatelstwo w sposób pochodny poprzez:

• uzyskanie obywatelstwa przez przysposobienie

• nadanie obywatelstwa

• uznanie za obywatela

• przywrócenie obywatelstwa

• repatriacji

Utrata obywatelstwa

Obywatelstwo w większości przypadkach można utracić poprzez nabycie obcego obywatelstwa, zwolnienie z dotychczasowego na prośbę zainteresowanego. Jedyną formą utraty obywatelstwa w Polsce jest zrzeczenie się go. Oprócz utraty obywatelstwa można też byc pozbawionym tegoż obywatelstwa.

Obywatelstwo - przypisanie danej osoby do danego państwa

Społeczeństwo obywatelskie - społeczeństwo charakteryzujące się aktywnością i zdolnością do samoorganizacji oraz określania i osiągania wyznaczonych celów bez impulsu ze strony władzy państwowej. Społeczeństwo obywatelskie potrafi działać niezależnie od instytucji państwowych. Niezależność nie musi oznaczać rywalizacji społeczeństwa z władzą, która występuje zazwyczaj w państwach, w których ustrój polityczny jest sprzeczny z wolą większości obywateli.

Podstawową cechą społeczeństwa obywatelskiego jest świadomość jego członków potrzeb wspólnoty oraz dążenie do ich zaspokajania, czyli zainteresowanie sprawami społeczeństwa (społeczności) oraz poczucie odpowiedzialności za jego dobro.

Organa władzy -

Konstytucja - akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, która zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie.

W skład materii konstytucyjnej mogą wchodzić różne zagadnienia. Konstytucja może więc określać: podstawy ustroju społeczno - gospodarczego państwa, ponadto organizację, kompetencje i sposób powoływania najważniejszych organów państwowych, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela.

Podręczniki prawnicze określają konstytucję jako ustawę zasadniczą charakteryzującą się specjalnym, wyjątkowym procederem jej zmieniania (wg art 235). Na straży konstytucji stoi głowa państwa, często nad jej przestrzeganiem czuwa specjalny trybunał. Konstytucja jest najwyższym aktem normatywnym. Za pierwszą historycznie uznaje się konstytucję USA (17 września 1787 r.). Za drugą na świecie, a pierwszą w Europie, uznaje się najczęściej polską Konstytucję 3 Maja z 1791 r. Należy zaznaczyć, że czasami za pierwszą na świecie i pierwszą w Europie uznawana jest Konstytucja Korsyki z 1755 r.

Narodowość - pochodzenie określane w naszym kręgu kulturowym zwykle zgodnie z pochodzeniem rodzica bądź też jego przodka, przynależność do określonego narodu (np. polskiego, niemieckiego, rosyjskiego), poczucie przynależności do narodu.

Przy przyjętej przez GUS definicji: "Narodowość jest deklaratywną (opartą na subiektywnym odczuciu) cechą indywidualną każdego człowieka, wyrażającą jego związek emocjonalny (uczuciowy), kulturowy lub genealogiczny (ze względu na pochodzenie rodziców) z określonym narodem" 96,74% ankietowanych obywateli Polski zadeklarowało narodowość polską, podczas przeprowadzonego w 2002 roku spisu powszechnego. W Polsce odróżnia się narodowość od obywatelstwa. Chociaż preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej posługuje się zwrotem my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, to jednak zwrot Naród Polski należy traktować szerzej niż obywatele Rzeczypospolitej ^[1].

W języku polskim słowo narodowość oznacza przynależność lub pochodzenie narodowościowe i etniczne, ale niekiedy używane jest także w znaczeniu obywatelstwo, co wydaje się być efektem wpływów konwencji panujących w krajach zachodnich^{[potrzebne źródło]}. W większości z nich, w szczególności we Francji, pojęcie narodowości jest równoznaczne z obywatelstwem zarówno fomalno-prawnie, jak i w potocznym znaczeniu^{[potrzebne źródło]}. Najczęściej więc w krajach zachodnich polskie pojęcie "narodowość" tłumaczone jest, dla podkreślenia niezależności od obywatelstwa, poprzez słowo etniczność (w językach tych krajów). Analogicznie, polskie pojęcie "mniejszości narodowych" w językach zachodnich, jeśli przedstawiciele danej mniejszości nie posiadają obywatelstwa innego państwa niż te na terenie którego mieszkają, określa się mianem "mniejszości etnicznych".

Polska tradycja rozróżnienia subiektywnej kategorii narodowości od prawnego pojęcia obywatelstwa wywodzi się ze spuścizny wielonarodowej Rzeczpospolitej Obojga Narodów, a jej trwałość wynika m.in. z okresu zaborów, gdy brak własnego państwa, nie pozwalał Polakom na utożsamienie swej narodowości z państwową przynależnością do państw zaborczych. Rozróżnienie to funkcjonuje jednak do dziś w wielu innych państwach, w szczególności w dużych krajach wielonarodowych, m.in. w Chinach i w Rosji. W Związku Radzieckim narodowość była kategorią prawną odnotowywaną m.in. w paszportach wewnętrznych, a więc odpowiednikach polskich dowodów osobistych. Jest ona w dalszym ciągu odnotowywana przez niektóre insytucje współczesnej Rosji, a samo rozróżnienie jest dobrze znane i rozumiane we wszystkich byłych republikach ZSRR. W Polsce ciągle zdarzają się przypadki stosowania przez insytucje kwestionariuszy z pytaniami o narodowość. Pytania takie są jednak powszechnie krytykowane jako nie mające podstaw prawnych i wynikają zwykle z powielania formularzy opracowanych w okresie PRL.

---