Powszechne profilaktyczne badania lekarskie, Pielęgniarstwo - materiały na studia, żywienie otyłośc

Powszechne profilaktyczne badania lekarskie

0x01 graphic

Wstęp

Po zapoznaniu się z treścią niniejszej sesji uczestnik kursu powinien:

znać cele i elementy składowe obowiązujących powszechnych profilaktycznych badań lekarskich,
rozumieć zasady kwalifikacji na zajęcia wychowania fizycznego, pojęcie „gotowość szkolna”,
potrafić przeprowadzić i zinterpretować testy przesiewowe.

Cel i elementy składowe badań profilaktycznych

Powszechne profilaktyczne badania lekarskie mają na celu:

ocenę stanu zdrowia, rozwoju fizycznego, rozwoju psychospołecznego,
identyfikację środowiskowych czynników zagrożeń dla zdrowia i rozwoju (rodzina, grupa rówieśnicza),
ocenę zachowań prozdrowotnych (odżywianie, aktywność fizyczna, higiena osobista, nałogi),
zaplanowanie leczenia lub korekcji Do 16 roku życia dziecka badanie powinno być przeprowadzane w obecności rodzica lub opiekuna.

Wynik badania profilaktycznego należy odnotować w:

książeczce zdrowia dziecka,
w karcie profilaktycznego badania lekarskiego,
w odpowiedniej dokumentacji medycznej przechowywanej w zakładzie opieki zdrowotnej.

Powszechne profilaktyczne badanie lekarskie składa się z:

Badania podmiotowego uwzględniającego stosownie do wieku badanego dziecka:

analizę danych o stanie zdrowia matki, przebiegu ciąży, przebiegu porodu, przebiegu okresu okołoporodowego i wyniku bilansu 0,
analizy indywidualnej dokumentacji medycznej dziecka,
wywiadu przeprowadzonego z rodzicami lub opiekunami dziecka, jak również z samym dzieckiem

Testów przesiewowych wykonywanych przez pielęgniarkę, zależnych od wieku dziecka.

Badania przedmiotowego:

badania fizykalnego zgodnie z przyjętymi dla danego wieku zasadami,
powtórnego testu przesiewowego w przypadku wątpliwości dotyczących wyników testu przeprowadzonego przez pielęgniarkę.
Badań laboratoryjnych i specjalistycznych, gdy istnieją wskazania do ich wykonania.
Podsumowania wyników badań celem:

rozpoznania ewentualnych zaburzeń rozwoju i zdrowia dziecka,
udzielenia zaleceń dla rodziców i dzieci dotyczących korekcji zaburzeń, leczenia, profilaktyki, promocji zdrowia,
ustalenie zaleceń dla pielęgniarki, a w przypadku dzieci w wieku szkolnym pielęgniarki lub higienistki szkolnej,
zaplanowanie dalszej opieki nad dzieckiem z zaburzeniami rozwoju,
zaplanowanie dalszej opieki nad dzieckiem z zaburzeniami zdrowia.
Dyspanseryzacji w przypadku nieprawidłowości.

Obowiązujące powszechne profilaktyczne badania lekarskie

Aktualnie w Polsce obowiązują następujące terminy badań profilaktycznych:

0 - 4 doba życia - cel badania:

ocena zdrowia noworodka z uwzględnieniem przebiegu ciąży i porodu,
ustalenie ewentualnych wskazań do dalszej opieki medycznej,
ustalenie wskazówek dotyczących pielęgnacji oraz karmienia piersią,

1-2 tydzień życia - cel badania:

ocena stanu zdrowia i rozwoju fizycznego noworodka,
ustalenie zaleceń dla rodziców odnośnie zachowań prozdrowotnych,

3 tydzień życia - cel badania:

badanie okulistyczne niemowląt z określonych grup ryzyka

2, 3, 4, 5, 6 miesiąc życia (w terminach odpowiednich szczepień ochronnych), 9 i 12 miesiąc życia - cel badania:

ocena stanu zdrowia i rozwoju fizycznego niemowlęcia,
ocena rozwoju psychomotorycznego,
ocena ewentualnych zaburzeń neurorozwojowych,
ocena wykonania szczepień ochronnych,
ustalenie zaleceń dla rodziców dotyczących zachowań sprzyjających zdrowiu dziecka,

2 rok życia - cel badania:

ocena rozwoju fizycznego i psychoruchowego,
wykrycie wad wrodzonych, które pojawiły się po okresie niemowlęcym,
zaplanowanie leczenia, korekcji wad, rehabilitacji,
ocena realizacji szczepień ochronnych,
ustalenie działań sprzyjających prawidłowemu rozwojowi dziecka,

4 rok życia - cel badania:

ocena rozwoju fizycznego i psychoruchowego,
wykrycie wad wrodzonych, które pojawiły się po okresie niemowlęcym,
zaplanowanie leczenia, korekcji wad, rehabilitacji,
ustalenie działań sprzyjających prawidłowemu rozwojowi dziecka,

6 rok życia - cel badania:

ocena poziomu rozwoju,
ocena stanu zdrowia,
ocena zdrowotnej dojrzałości szkolnej (dojrzałość szkolna to stan równowagi między wymaganiami szkolnymi, a możliwościami rozwojowymi dziecka),
identyfikacja ewentualnych problemów zdrowotnych,
zaplanowanie działań zmierzających do wyrównania ewentualnych zaburzeń,
kwalifikacja do grupy na zajęcia wychowania fizycznego:

A - zdolny do zajęć bez ograniczeń,
As - zdolny do zajęć bez ograniczeń, uprawiający dodatkowo sport,
B - zdolny do zajęć WF z ograniczeniami,
Bk - zdolny do zajęć WF z ograniczeniami, wymagający dodatkowych zajęć ruchowych, korekcyjnych,
C - niezdolny do zajęć WF,
C1 - niezdolny do zajęć WF, uczestniczący w zajęciach korekcyjnych,

zaplanowanie działań sprzyjających prozdrowotnemu stylowi życia,

10 rok życia (III klasa szkoły podstawowej) - cel badania:

ocena tempa rozwoju fizycznego, stanu zdrowia, rozwoju psychospołecznego,
ocena adaptacji do realizacji obowiązku szkolnego,
identyfikacja ewentualnego problemu zdrowotnego,
kwalifikacja do grupy wychowania fizycznego,
zaplanowanie działań z zakresu promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej,

13 rok życia (I klasa gimnazjum) - cel badania:

ocena poziomu i tempa wzrastania, stanu zdrowia, rozwoju psychospołecznego,
ocena przebiegu dojrzewania płciowego,
identyfikacja ewentualnego problemu zdrowotnego,
kwalifikacja do grupy wychowania fizycznego,
zaplanowanie działań z zakresu promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej.

16 rok życia (I klasa szkoły ponadgminazjalnej) - cel badania:

ocena poziomu i tempa wzrastania, stanu zdrowia, rozwoju psychospołecznego,
ocena przebiegu dojrzewania płciowego,
identyfikacja ewentualnego problemu zdrowotnego,
kwalifikacja do grupy wychowania fizycznego,
zaplanowanie działań z zakresu prozdrowotnego trybu życia,
ustalenie przeciwwskazań dotyczących dalszego kształcenia lub pracy zawodowej.

18 rok życia (ostatni rok szkoły ponadgimnazjalnej) - cel badania:

ocena stanu zdrowia,
określenie ewentualnego problemu zdrowotnego,
udzielenie wskazówek dotyczących dalszego kształcenia, wyboru zawodu, rodzicielstwa.

Testy przesiewowe wykonywane przez pielęgniarkę

Dodatni wynik testu podlega ocenie przez lekarza.

Test w kierunku fenyloketonurii: po 72 godzinach życia (4-7 doba)
Test w kierunku hipotyreozy: po 72 godzinach życia (4-7 doba)
Wrodzona dysplazja stawów biodrowych (składowa badania lekarskiego): 0-4 doba życia, 3, 4, 5, 6, 9, 12, 18 miesiąc życia.
Badanie w kierunku wnętrostwa (składowa badania lekarskiego): 0-4 doba życia, 3, 4, 5, 6, 9, 12 miesiąc życia, 2, 4, 6 rok życia.
Rozwój psychoruchowy: 2, 3, 4, 5, 6 miesiąc życia (w terminach szczepień ochronnych), 9 i 12 miesiąc życia.
Rozwój fizyczny: 0-4 doba życia, 2, 3, 4, 5, 6 miesiąc życia (w terminach szczepień ochronnych), 9, 12 miesiąc życia, 2, 4, 6, 10, 12, 13, 16,18 rok życia.
Narząd słuchu:

badanie metodami obiektywnymi: 0-4 doba życia,
badanie metodami orientacyjnymi: 9, 12 miesiąc życia, 2, 4, 6, 13 rok życia.

Narząd wzroku:

badanie orientacyjne: 2, 3, 4, 5, 6 miesiąc życia (w terminie szczepień ochronnych), 9 i 12 miesiąc życia,
zez: 9, 12 miesiąc życia, 2, 4, 6 rok życia,
ostrość wzroku: 4 ,6, 7, 10 miesiąc życia, 1, 2, 13, 15 16, 18 rok życia,
widzenie barw: 10 rok życia.
Zaburzenia układu ruchu:

boczne skrzywienie kręgosłupa: 6, 7, 10, 12, 13, 16, 18, rok życia,
nadmierna kifoza piersiowa 13,16 rok życia,
zniekształcenia statyczne kończyn dolnych: stopy płasko-koślawe 4, 6, 10 rok życia,
zniekształcenia statyczne kończyn dolnych: koślawość kolan 4, 6, 10 rok życia.
Ciśnienie tętnicze krwi: 12 miesiąc życia, 2, 4, 6, 10, 13, 16, 18 rok życia.
Test tuberkulinowy: 12, 18 rok życia.

Powszechne profilaktyczne badania lekarskie dziecka 2-letnie

Dziecko powinno być badane w wieku 2 lat - po ukończeniu 24 miesiąca życia z tolerancją do 3 miesięcy, czyli nie później niż do 27 miesiąca życia. Badanie przeprowadza się w obecności rodziców lub osób stale opiekujących się dzieckiem.

Rodzice powinni przedłożyć:

książeczkę zdrowia dziecka,
ewentualnie karty informacyjne leczenia szpitalnego,
wyniki badań.

Cele badania profilaktycznego dwulatka:

ocena rozwoju fizycznego i psychoruchowego,
wykrycie wad wrodzonych, które pojawiły się po okresie niemowlęcym,
zaplanowanie leczenia, korekcji wad, rehabilitacji,
ocena realizacji szczepień ochronnych,
ustalenie działań sprzyjających prawidłowemu rozwojowi dziecka,
ewentualna dyspanseryzacja dziecka.

W drugim roku życia:

dziecko opanowało umiejętność chodzenia,
stopniowo wzrasta jego niezależność w zakresie jedzenia, ubierania się i potrzeb fizjologicznych,
pojawia się pierwsze „nie” (jako sposób na zaznaczenie własnej odrębności),
dziecko zaczyna posługiwać się zdaniami złożonymi z dwóch, potem z więcej wyrazów,
mówi o sobie po imieniu.

Zakres badania bilansowego:

badanie podmiotowe.
testy przesiewowe.
badanie przedmiotowe.
ewentualne badania laboratoryjne i konsultacje specjalistyczne.
podsumowanie badania bilansowego.
dyspanseryzacja.

Badanie podmiotowe:

Badanie podmiotowe obejmuje

wywiad z rodzicami (opiekunami) i analizę dokumentacji medycznej z uwzględnieniem:
przebytych chorób i ich leczenia, urazów, zabiegów chirurgicznych, uczuleń,
tempa rozwoju fizycznego,
profilaktyki chorób układu oddechowego, krzywicy, próchnicy zębów, wykonania szczepień ochronnych,
sposobu żywienia,
rozwoju psychoruchowego (według określonych kwestionariuszy),
czynników ryzyka dla dziecka związanych z jego sytuacją rodzinna i środowiskową:
występowanie w rodzinie chorób dziedzicznie uwarunkowanych, występowanie w rodzinie przewlekłych, palenie tytoniu w otoczeniu dziecka, nałogi rodziców (alkoholizm, narkomania), złe warunki mieszkaniowe, zamieszkiwanie na terenach o wysokim stopniu skażenia środowiska.

Testy przesiewowe:

Testy te poprzedzają badanie przedmiotowe. Wykonywane są w głównej mierze przez pielęgniarkę. Wykonywane na bilansie 2-latka testy przesiewowe oceniają:

rozwój fizyczny (ocena wysokości i masy ciała),
rozwój psychoruchowy (zgodnie z kwestionariuszem oczekiwanych osiągnięć rozwojowych dziecka 2-letniego),
zez (wywiad, badanie ustawienia gałek ocznych, symetria odbicia światła na rogówkach - test Hirschberga, cover test),
zaburzenia słuchu,
ciśnienie tętnicze krwi.

Badanie przedmiotowe:

Badanie przedmiotowe powinno być przeprowadzane bez pośpiechu, w atmosferze spokoju i poczucia bezpieczeństwa dziecka, w bliskości rodzica (opiekuna). Badanie przeprowadź według ogólnych zasad badania pediatrycznego ze szczególnym uwzględnieniem:

układu ruchu - badanie chodu, pomiar długości kończyn dolnych,
układu krążenia - pod kątem wad serca, z badaniem tętna na tętnicach udowych i pomiarem ciśnienia tętniczego krwi,
uzębienia - ocena higieny jamy ustnej, biegu zębowego, stanu szkliwa i dziąseł, orientacyjnej oceny intensywności próchnicy i wad zgryzu,
obecność jąder w worku mosznowym.

Badanie laboratoryjne i konsultacje specjalistyczne:

są konieczne w przypadku stwierdzenia istotnych nieprawidłowości.

Podsumowanie badania bilansowego powinno obejmować:

ocenę poziomu rozwoju fizycznego i jego harmonii oraz tempa wzrastania w okresie poprzedzającym badanie,
ocenę rozwoju psychoruchowego,
ocenę stanu zdrowia z określeniem problemów zdrowotnych,
ustalenie dalszego postępowania,
ustalenie zaleceń dla rodziców lub opiekunów,
ewentualne zdyspanseryzowanie dziecka,
wpisanie badania bilansowego w historię dziecka,
wpisanie badania bilansowego w książeczkę zdrowia dziecka.

Kwestionariusz osiągnięć rozwojowych dwulatka

Celem szacunkowej oceny rozwoju psychoruchowego 2-latka stworzono „Kwestionariusz oczekiwanych osiągnięć rozwojowych dziecka 2-letniego” (oprac. M. Jaroszyńska-Szymczuk)

Nr pytania	Czy dziecko:	TAK	NIE	Czasem TAK a czasem NIE
1.	Potrafi chodzić i pewnie biegać; wchodzi i schodzi samo po schodach?
2.	Umie bawić się klockami (np. budować wieżę, pociąg)?
3.	Potrafi samodzielnie nabierać pokarm i podawać do ust?
4.	Umie pokazywać dwie części ciała u siebie (sprawdzić)?
5.	Zgłasza potrzeby fizjologiczne?
6.	Naśladuje proste czynności dorosłych?
7.	Rozumie najprostsze polecenia (np. weź misia, lalkę)?
8.	Spontanicznie wymawia poszczególne wyrazy, łącząc je w wypowiedzi dwuwyrazowe?
9.	Mówi o sobie po imieniu lub nazywa siebie określeniami używanymi przez najbliższych (np. dzidzia)?
10.	Jest zainteresowane osobami dorosłymi, reaguje na próby nawiązania kontaktu przez dorosłych?
11.	Wypowiedzi dziecka są rozumiane przez osoby z otoczenia (nie tylko przez matkę)?
12.	Nawiązuje kontakt wzrokowy z osobą, która się do niego zwraca (sprawdzić)?
13.	Nie ma trudności z zasypianiem i nie budzi się w nocy?

Interpretacja wyników:

Należy przyjąć, że rozwój psychoruchowy dziecka:

mieści się w granicach normy, gdy dziecko wykonuje wszystkie próby, a rodzice nie zgłaszają żadnych trudności wychowawczych,
budzi zastrzeżenia, gdy dziecko nie wykonuje wszystkich prób i lekarz uzna, że rodzaj odchyleń od oczekiwanych osiągnięć wymaga obiektywnej oceny psychologicznej.

Za najbardziej przydatne diagnostycznie można uznać pytania zawarte w kwestionariuszu dla dziecka 2-letniego: nr 1, 2, 4, 5, 7, 8, 12.

Dzieci, u których stwierdza się nieprawidłowości w rozwoju psychoruchowym, należy skonsultować psychologiczne.

Profilaktyczne badania lekarskie dziecka 4-letnie

Dziecko powinno być badane w wieku 4 lat - po ukończeniu 48 miesiąca życia z tolerancją do trzech miesięcy. Badanie przeprowadza się w obecności rodziców lub osób stale opiekujących się dzieckiem. Rodzice powinni przedłożyć:

książeczkę zdrowia dziecka,
ewentualnie karty informacyjne leczenia szpitalnego,
wyniki badań.

Cele badania profilaktycznego czterolatka:

ocena rozwoju fizycznego (pomiar wysokości i masy ciała, ocena harmonii i tempa rozwoju fizycznego),
ocena rozwoju psychoruchowego,
wykrycie ewentualnych zaburzeń ostrości wzroku,
wykrycie ewentualnego zeza,
wykrycie wad słuchu,
wykrycie zniekształceń statycznych kończyn dolnych (koślawości kolan, stóp płasko-koślawych, nierówności kończyn),
zaplanowanie leczenia, korekcji wad, rehabilitacji,
ocena realizacji szczepień ochronnych,
ustalenie działań sprzyjających prawidłowemu rozwojowi dziecka,
ewentualna dyspanseryzacja dziecka.

Zakres badania bilansowego:

badanie podmiotowe.
testy przesiewowe.
badanie przedmiotowe.
ewentualne badania laboratoryjne i konsultacje specjalistyczne.
podsumowanie badania bilansowego.
dyspanseryzacja.

Badanie podmiotowe:

Badanie podmiotowe obejmuje wywiad z rodzicami (opiekunami) i analizę dokumentacji medycznej z uwzględnieniem:

przebytych chorób i ich leczenia, urazów, zabiegów chirurgicznych, uczuleń - tempa rozwoju fizycznego,
profilaktyki chorób układu oddechowego, krzywicy, próchnicy zębów, wykonania szczepień ochronnych,
sposobu żywienia,
rozwoju psychoruchowego (według określonych kwestionariuszy),

czynników ryzyka dla dziecka związanych z jego sytuacją rodzinna i środowiskową:

występowanie w rodzinie chorób dziedzicznie uwarunkowanych,
występowanie w rodzinie chorób przewlekłych,
palenie tytoniu w otoczeniu dziecka, nałogi rodziców (alkoholizm, narkomania),
złe warunki mieszkaniowe, zamieszkiwanie na terenach o wysokim stopniu skażenia środowiska.

Testy przesiewowe:

Testy te poprzedzają badanie przedmiotowe. Wykonywane są w głównej mierze przez pielęgniarkę. Wykonywane na bilansie 4-latka testy przesiewowe oceniają:

rozwój fizyczny (ocena wysokości i masy ciała),
rozwój psychoruchowy (zgodnie z kwestionariuszem oczekiwanych osiągnięć rozwojowych dziecka 4-letniego),
ostrość widzenia - ewentualne występowanie zeza (wywiad, badanie ustawienia gałek ocznych, symetria odbicia światła na rogówkach - test Hirschberga, cover test),
zaburzenia słuchu,
ciśnienie tętnicze krwi.

Badanie przedmiotowe: Badanie przedmiotowe powinno być przeprowadzane bez pośpiechu, w atmosferze spokoju i poczucia bezpieczeństwa dziecka, w bliskości rodzica (opiekuna). Badanie przeprowadź według ogólnych zasad badania pediatrycznego ze szczególnym uwzględnieniem:

układu ruchu - badanie chodu, pomiar długości kończyn dolnych (długość bezwzględna, długość względna, długości odcinkowe), koślawości kolan, stóp płasko-koślawych
układu krążenia - pod kątem wad serca, z badaniem tętna na tętnicach udowych i pomiarem ciśnienia tętniczego krwi,
uzębienia - ocena higieny jamy ustnej, wieku zębowego, stanu szkliwa i dziąseł, orientacyjnej oceny intensywności próchnicy i wad zgryzu,
obecność jąder w worku mosznowym.

Badanie laboratoryjne i konsultacje specjalistyczne:

są konieczne w przypadku stwierdzenia istotnych nieprawidłowości.

Podsumowanie badania bilansowego powinno obejmować:

ocenę poziomu rozwoju fizycznego i jego harmonii oraz tempa wzrastania w okresie poprzedzającym badanie,
ocenę rozwoju psychoruchowego,
ocenę stanu zdrowia z określeniem problemów zdrowotnych,
ustalenie dalszego postępowania,
ustalenie zaleceń dla rodziców lub opiekunów,
ewentualne zdyspanseryzowanie dziecka,
wpisanie badania bilansowego w historię dziecka,
wpisanie badania bilansowego w książeczkę zdrowia dziecka.

Kwestionariusz osiągnięć czterolatka

Opracowanie: M.Jaroszyńska-Szymczuk

Nr pytania	Czy dziecko:	TAK	NIE	Czasem TAK a czasem NIE
1.	Sprawnie chodzi i biega?
2.	Potrafi stać na jednej nodze?
3.	Potrafi samo odpinać guziki?
4.	Potrafi narysować domek, lalkę, kwiatek?
5.	Potrafi zbudować z klocków np. most, inne budowle?
6.	Zadaje pytania „po co?”, „dlaczego?”
7.	Rozumie wypowiadane polecenia słowne np. połóż lalkę na stole, otwórz drzwi szafy?
8.	Je samodzielnie?
9.	Samo idzie do łazienki i załatwia potrzeby?
10.	Potrafi samodzielnie ubrać spodnie, czapkę, buty (bez zawiązywania), kurtkę itp.?
11.	Spontanicznie wypowiada zdania kilkuwyrazowe?
12.	Jest rozumiane przez osoby z otoczenia?
13.	Nie ma trudności z zasypianiem i nie budzi się w nocy?

Interpretacja wyników:

Należy przyjąć, że rozwój psychoruchowy dziecka:

mieści się w granicach normy, gdy dziecko wykonuje wszystkie próby, a rodzice nie zgłaszają żadnych trudności wychowawczych,
budzi zastrzeżenia, gdy dziecko nie wykonuje wszystkich prób i lekarz uzna, że rodzaj odchyleń od oczekiwanych osiągnięć wymaga obiektywnej oceny psychologicznej.

Za najbardziej przydatne diagnostycznie można uznać pytania zawarte w kwestionariuszu dla dziecka 4-letniego: nr 1, 4, 6, 8, 9, 11.

Dzieci, u których stwierdza się nieprawidłowości w rozwoju psychoruchowym, należy skonsultować psychologiczne.

Badanie profilaktyczne dziecka 6-letniego.

Powszechne badanie profilaktyczne dziecka 6-letniego powinno odbyć się w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole, najlepiej w miesiącu listopadzie lub grudniu. Na badanie profilaktyczne dziecko powinno się zgłosić z rodzicem lub opiekunem sprawującymi nad nim stałą opiekę.

Jeżeli dziecko uczęszcza do klasy 0, to na badanie powinno się zgłosić z wypełnioną przez pielęgniarkę, wychowawcę i rodziców „Kartą badania rozwoju i zdrowia dziecka 6-letniego”.

Jeżeli dziecko nie uczęszcza do klasy 0, to „Kartą badania rozwoju i zdrowia dziecka 6-letniego” powinno otrzymać w trakcie badania profilaktycznego.

Cele badania profilaktycznego dziecka 6-letniego:

dokładna ocena stanu zdrowia i jego rozwoju z punktu widzenia jego zdrowotnej gotowości szkolnej,
zaplanowanie leczenia lub zajęć korekcyjnych, umożliwiających wyrównanie zaburzeń w stanie zdrowia i rozwoju przed rozpoczęciem nauki w szkole.

Co rozumiemy pod pojęciem zdrowotnej gotowości szkolnej?

Dojrzałość szkolna - poziom rozwoju umysłowego i społeczno-emocjonalnego, który umożliwia podjęcie nauki w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Gotowość do nauki w szkole - stan rozwoju dziecka, kiedy spełnione są trzy kryteria:

zainteresowanie dziecka uczeniem się.
długotrwałość zainteresowania uczeniem się pomimo trudności i niepowodzeń.
osiąganie postępów w uczeniu się, choćby nieznacznych.

Zdrowotna gotowość szkolna - stan równowagi między wymaganiami szkolnymi, a możliwościami rozwojowymi dziecka w zakresie:

rozwoju fizycznego - poziom budowy i funkcji układów i narządów, który zapewnia odporność na zmęczenie, na choroby, daje dobrą sprawność motoryczną, w tym manualną,
rozwoju umysłowego - poziom funkcji poznawczych, który umożliwia osiąganie dobrych wyników w nauce szkolnej, w tym opanowanie podstawowych technik szkolnych: czytania, pisania, liczenia oraz prawidłowy rozwój mowy,
rozwoju społeczno-ekonomicznego - poziom umożliwiający podporządkowanie się wymogom szkolnym, odpowiedni stopień wrażliwości na ocenę, umiejętność panowania nad sobą, motywację i zainteresowanie nauką, umiejętność współpracowania z rówieśnikami.

Zakres badania bilansowego:

badanie podmiotowe.
testy przesiewowe.
badanie przedmiotowe.
ewentualne badania laboratoryjne i konsultacje specjalistyczne.
podsumowanie badania bilansowego.
despanseryzacja.

Badanie podmiotowe: Wywiad zbieramy od rodzica dziecka lub opiekuna sprawującego nad nim stałą opiekę oraz od dziecka. Dane z wywiadu uzupełniamy o dane z dokumentacji medycznej. Przeglądamy wyniki poprzednich badań profilaktycznych (dziecka 2 i 4 letniego). Uwzględniamy informacje podane przez wychowawcę klasy 0 dotyczące:

wymowy,
sprawności ruchowej ogólnej,
sprawności manualnej,
lateralizacji,
zachowań budzących niepokój pedagoga.

W wywiadzie zbieranym od rodzica lub opiekuna zwracamy szczególną uwagę na:

przebieg ciąży, porodu, okresu noworodkowego,
obecność wad wrodzonych,
obecność chorób przewlekłych,
zachowania zdrowotne (sposób żywienia, aktywność fizyczna, sposób spędzania wolnego czasu, higiena ciała i jamy ustnej),
czynniki ryzyka związane np. z chorobami uwarunkowanymi genetycznie, sytuacją rodzinną itd.

Testy przesiewowe:

wzrost, waga,
ostrość widzenia,
ewentualne występowanie zeza,
słuch,
ewentualne skrzywienia boczne kręgosłupa,
ewentualne zniekształcenia statyczne kończyn dolnych,
ciśnienie tętnicze krwi.

Badanie przedmiotowe: Ze szczególnym uwzględnieniem:

narządu wzroku,
uzębienia,
układu ruchu,
obecności jąder w worku mosznowym,
badania mowy.

Podsumowanie badania bilansowego powinno obejmować:

ocenę poziomu rozwoju fizycznego i jego harmonii oraz tempa wzrastanie w okresie poprzedzającym badanie,
ocenę rozwoju motorycznego,
ocenę rozwoju psychospołecznego,
ocenę gotowości szkolnej,
ocenę stanu zdrowia z określeniem problemów zdrowotnych,
ustalenie dalszego postępowania,
ustalenie zaleceń dla rodziców lub opiekunów,
ewentualne zdyspanseryzowanie dziecka,
wpisanie badania bilansowego w historię dziecka,
wpisanie badania bilansowego w książeczkę zdrowia dziecka,
wpisanie badania do „Karty badania rozwoju i zdrowia dziecka 6-letniego” (formularz rodzice dziecka mają oddać pielęgniarce szkolnej, jest on przeznaczony wyłącznie do użytku służby zdrowia i nie powinien być przekazywany nauczycielowi w klasie 0; jeżeli dziecko nie uczęszcza do klasy, formularz powinien być przechowywany w domu i oddany do rąk pielęgniarki szkolnej po rozpoczęciu przez dziecko nauki w I klasie).

Zdrowotna gotowość szkolna może być:

pełna - gdy nie stwierdza się nieprawidłowości w stanie zdrowia i w rozwoju lub występują odchylenia, które nie będą miały wpływu na przebieg adaptacji dziecka do szkoły oraz na wyniki w nauce,
niepełna - gdy u dziecka występują nieprawidłowości, które mogą utrudniać adaptację szkolną i należy niezwłocznie podjąć działania dla ich korekcji lub leczenia.

Kwestionariusz oceny sześciolatka

Opracowała: M.Jaroszyńska-Szymczuk

Sfera funkcjonowania dziecka	Czy dziecko:	TAK	NIE	Czasem TAK a czasem NIE
1. motoryka duża	Często potyka się lub przewraca? Porusza się niezdarnie i jest niezręczne? Ma trudności z utrzymaniem równowagi? Zwykle rozlewa płyny w trakcie nalewania i przelewania?
2. motoryka mała	Ma trudności z posługiwaniem się nożyczkami? Chwyta niezdarnie ołówek, kredkę w trakcie rysowania? Ma trudności z zapinaniem zamków błyskawicznych, guzików?
3. koordynacja wzrokowo-ruchowa	Ma trudności z dopasowywaniem kształtu do formy (np. klocków)? Ma trudności z odróżnianiem większego od mniejszego? Ma trudności z odwzorowaniem prostych figur i liter?
4. mowa	Często prosi o powtarzanie sów? Ma trudności ze zrozumieniem tego, co zostało do niego powiedziane? Ma trudności w wykonywaniu poleceń? Ma trudności w odpowiedzi na pytania dotyczące przeczytanych mu historyjek? Mowa dziecka jest często trudna do zrozumienia? Używa jedynie kilku (2-3), zwykle tych samych słów do określenia swych uczuć, chęci?
5. orientacja przestrzenna, świadomość całego ciała	Często ma kłopoty z odnalezieniem właściwego pomieszczenia np. ubikacji, rzeczy np. ubrania, zabawki w przedszkolu lub na palcu zabaw?
6. pamięć	Ma trudności w zapamiętywaniu słów piosenek, rymowanek? Ma słabą orientację w czasie, np. mylą mu się takie pojęcia jak: wczoraj, jutro, za godzinę, za tydzień? Ma trudności z zapamiętaniem co gdzie leży lub stoi np. w domu?
7. uwaga, aktywność	Jest bardzo ruchliwe? Ma rozproszona uwagę na kilka rzeczy na raz?Jest często w złym humorze, „nie wie czego chce”? Zwykle gwałtownie reaguje na nowe sytuacje, gdy coś mu się nie udaje?
8. dojrzałość emocjonalno-społeczna	Je samodzielnie?
9.	Jest zwykle ciche, smutne, długo oswaja się z nowymi zabawkami, osobami? Łatwo się czymś martwi? Zwykle jest niepewne siebie?Jest nielubiane lub odrzucane przez rówieśników?

Interpretacja: Należy rozważyć skierowanie dziecka na badanie psychologiczne, jeżeli:

jest duża ilość odpowiedzi TAK, czyli nieprawidłowości,
występuje kumulowanie się odpowiedzi TAK w zakresie pewnych sfer,
pojawia się odpowiedź TAK na niektóre pytania w powiązaniu z innymi nieprawidłowościami występującymi u dziecka.

Badanie profilaktyczne dziecka 10-letniego.

Badanie to dotyczy dzieci 9-10 letnich. Dzieci te kończą etap nauczania początkowego. Mają już za sobą 3 lata nauki w szkole. Badanie powinno się przeprowadzić w drugim semestrze III klasy. Badanie powinno być przeprowadzone w obecności rodzica lub opiekuna pełniącego na stałe opiekę nad dzieckiem.

Specyficzne cele badania:

dokonanie oceny poziomu rozwoju i zdrowia oraz zmian, jakie nastąpiły w czasie pierwszych lat nauki w szkole,
dokonanie oceny przystosowania dziecka do szkoły, jako instytucji kształcącej i jako środowiska społecznego.

Zakres badania bilansowego:

badanie podmiotowe.
testy przesiewowe.
badanie przedmiotowe.
ewentualne badania laboratoryjne i konsultacje specjalistyczne.
podsumowanie badania bilansowego.
dyspanseryzacja.

Badanie podmiotowe:

Wywiad zbieramy od rodzica dziecka lub opiekuna sprawującego nad nim stałą opiekę oraz od dziecka. Dane z wywiadu uzupełniamy o dane z dokumentacji medycznej. Przeglądamy wyniki poprzednich badań profilaktycznych (dziecka 2, 4 i 6 letniego). Uwzględniamy informacje podane przez wychowawcę klasy. W wywiadzie zbieranym od rodzica lub opiekuna zwracamy szczególna uwagę na:

przebieg ciąży, porodu, okresu noworodkowego,
obecność wad wrodzonych,
obecność chorób przewlekłych,
zachowania zdrowotne (sposób żywienia, aktywność fizyczna, sposób spędzania wolnego czasu, higiena ciała i jamy ustnej),
czynniki ryzyka związane np. z chorobami uwarunkowanymi genetycznie, sytuacją rodzinną itd.,
ocenę sytuacji szkolnej dziecka,
ocenę sytuacji rodzinnej dziecka.

Testy przesiewowe:

waga, wzrost,
ciśnienie tętnicze krwi,
ostrość widzenia,
widzenie barw,
skrzywienie boczne kręgosłupa,
zniekształcenia statyczne kończyn dolnych.

Badanie przedmiotowe: Ze szczególnym uwzględnieniem:

układu ruchu,
uzębienia,
rozwoju wtórnych cech płciowych, zwłaszcza u dziewczynek, według skali Tannera,
badania obecności jąder w worku mosznowym.

Podsumowanie badania bilansowego powinno obejmować:

ocenę poziomu rozwoju fizycznego (wzrastania i dojrzewania płciowego),
ocenę rozwoju psychospołecznego i przystosowania szkolnego (ze zwróceniem uwagi na zaburzenia nerwicowe, zaburzenia zachowań, trudności szkolne, palenie tytoniu),
ocenę stanu zdrowia z określeniem problemów zdrowotnych,
ustalenie dalszego postępowania,
ustalenie zaleceń dla rodziców lub opiekunów,
ewentualne zdyspanseryzowanie dziecka,
kwalifikację dziecka do zajęć wychowania fizycznego i uczestnictwa w zawodach sportowych,
wpisanie badania bilansowego w historię dziecka,
wpisanie badania bilansowego w książeczkę zdrowia dziecka,
wpisanie badania do „Karty badania rozwoju i zdrowia ucznia klasy III” (formularz rodzice dziecka mają oddać pielęgniarce szkolnej, jest on przeznaczony wyłącznie do użytku służby zdrowia i nie powinien być przekazywany nauczycielowi).

Kwalifikacja dziecka do zajęć wychowania fizycznego i uczestnictwa w zawodach sportowych:

A - zdolny do zajęć bez ograniczeń,
As - zdolny do zajęć bez ograniczeń, uprawiający dodatkowo sport,
B - zdolny do zajęć WF z ograniczeniami,
Bk - zdolny do zajęć WF z ograniczeniami, wymagający dodatkowych zajęć ruchowych, korekcyjnych,
C - niezdolny do zajęć WF,
C1 - niezdolny do zajęć WF, uczestniczący w zajęciach korekcyjnych.

Badanie profilaktyczne dziecka 14-letniego

Przeprowadzanie w 13 roku życia (I klasa gimnazjum). Badanie powinno odbyć się w obecności rodzica lub opiekuna sprawującego na stałe opiekę na dzieckiem.

Cele badania:

ocena poziomu i tempa wzrastania, stanu zdrowia, rozwoju psychospołecznego,
ocena przebiegu dojrzewania płciowego,
identyfikacja ewentualnego problemu zdrowotnego,
kwalifikacja do grupy wychowania fizycznego,
zaplanowanie działań z zakresu promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej.

Zakres badania bilansowego:

badanie podmiotowe.
testy przesiewowe.
badanie przedmiotowe.
ewentualne badania laboratoryjne i konsultacje specjalistyczne.
podsumowanie badania bilansowego.
dyspanseryzacja.

Badanie podmiotowe:

Wywiad zbieramy od rodzica dziecka lub opiekuna sprawującego nad nim opiekę oraz od dziecka. Wywiad od dziecka powinien być zebrany bez obecności rodzica (możliwość pozyskania informacji, których nie przekaże w obecności rodziców np. informacji dotyczących palenia tytoniu, miesiączkowania, alkoholu, środków odurzających.

Dane z wywiadu uzupełniamy o dane z dokumentacji medycznej. Przeglądamy wyniki poprzednich badań profilaktycznych (dziecka 2, 4, 6, 10-letniego). Uwzględniamy informacje podane przez wychowawcę klasy. W wywiadzie zbieranym od rodzica lub opiekuna zwracamy szczególna uwagę na:

obecność chorób przewlekłych,
zachowania zdrowotne (sposób żywienia, aktywność fizyczna, sposób spędzania wolnego czasu, higiena ciała i jamy ustnej),
czynniki ryzyka związane np. z chorobami uwarunkowanymi genetycznie, sytuacją rodzinną itd.,
ocenę sytuacji szkolnej dziecka,
ocenę sytuacji rodzinnej dziecka.

Testy przesiewowe:

waga,
wzrost,
ciśnienie tętnicze krwi,
słuch,
ostrość wzroku,
skrzywienia boczne kręgosłupa.

Badanie przedmiotowe: Ze szczególnym uwzględnieniem:

rozwoju wtórnych cech płciowych według skali Tannera,
oceny gruczołu tarczowego,
występowania skrzywienia bocznego kręgosłupa, pogłębionej kifozy piersiowej sugerującej chorobę Scheurmanna,
uzębienia,
skóry (trądzik, ślady po wkłuciach dożylnych - środki uzależniające).

Podsumowanie badania bilansowego powinno obejmować:

ocenę poziomu rozwoju fizycznego (wzrastania i dojrzewania płciowego),
ocenę rozwoju psychospołecznego,
ocenę stanu zdrowia z określeniem problemów zdrowotnych,
ustalenie dalszego postępowania,
ustalenie zaleceń dla rodziców lub opiekunów,
ewentualne zdyspanseryzowanie dziecka,
kwalifikacja dziecka do zajęć wychowania fizycznego i uczestnictwa w zawodach sportowych,
wpisanie badania bilansowego w historię dziecka,
wpisanie badania bilansowego w książeczkę zdrowia dziecka,
wpisanie badania do „Karty badania rozwoju i zdrowia ucznia” (formularz rodzice dziecka mają oddać pielęgniarce szkolnej, jest on przeznaczony wyłącznie do użytku służby zdrowia i nie powinien być przekazywany nauczycielowi).

Badanie profilaktyczne młodzieży 16- i 18-letniej

Młody człowiek zgłasza się na badanie sam z wypełnioną przez siebie i przez pielęgniarkę szkolną „Kartą badania ucznia”.

16 rok życia (pierwsza klasa szkoły ponadgimnazjalnej) - cel badania:

ocena poziomu i tempa wzrastania, stanu zdrowia, rozwoju psychospołecznego,
ocena przebiegu dojrzewania płciowego,
identyfikacja ewentualnego problemu zdrowotnego,
kwalifikacja do grupy wychowania fizycznego,
zaplanowanie działań z zakresu prozdrowotnego trybu życia,
ustalenie przeciwwskazań dotyczących dalszego kształcenia lub pracy zawodowej.

18 rok życia (ostatni rok szkoły ponadgimnazjalnej) - cel badania:

ocena stanu zdrowia,
określenie ewentualnego problemu zdrowotnego,
udzielenie wskazówek dotyczących dalszego kształcenia, wyboru zawodu, rodzicielstwa.

Zakres badania bilansowego:

badanie podmiotowe.
testy przesiewowe.
badanie przedmiotowe.
ewentualne badania laboratoryjne i konsultacje specjalistyczne.
podsumowanie badania bilansowego.
dyspanseryzacja.

Badanie podmiotowe: Obejmuje analizę danych zawartych w „Karcie badania” i w dokumentacji medycznej. Wywiad uzupełnia się o dane uzyskane w bezpośredniej rozmowie z uczniem.

Testy przesiewowe:

waga,
wzrost,
ciśnienie tętnicze krwi,
ostrość widzenia,
skrzywienia boczne kręgosłupa, pogłębienie kifozy piersiowej sugerującej chorobę Scheurmanna.

Badanie przedmiotowe: Ze szczególnym uwzględnieniem:

rozwoju wtórnych cech płciowych według skali Tannera,
oceny gruczołu tarczowego,
występowania skrzywienia bocznego kręgosłupa, pogłębionej kifozy piersiowej sugerującej chorobę Scheurmanna,
uzębienia,
skóry (trądzik, ślady po wkłuciach dożylnych - środki uzależniające).

Podsumowanie badania bilansowego powinno obejmować:

określenie problemów zdrowotnych,
ustalenie dalszego postępowania,
dyspanseryzację,
wydanie orzeczenia o zdolności do dalszego kształcenia (zgodnie z obowiązującymi przepisami - Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 29.12.1995 roku zmieniające Rozporządzenie w sprawie zakresu, organizacji oraz formy opieki zdrowotnej nad uczniami Dz.U.1996, nr 4, poz.31 - kandydaci do szkół prowadzących naukę zawodu powinni być zbadani dodatkowo w Poradni Medycyny Pracy, przez lekarza posiadającego uprawnienia do orzekania w tym zakresie),
ewentualne skierowanie do poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Testy przesiewowe do wykrywania zaburzeń somatycznych

Pomiarów dokonuje się u noworodka, a następnie w 3, 4, 6, 9, 12 miesiącu życia, w trakcie badań profilaktycznych 2, 4, 6, 10, 13, 16, 18-latka.

Oceny rozwoju somatycznego dokonuje się najczęściej na podstawie pomiarów antropometrycznych takich, jak:

wysokość ciała,
masa ciała,
obwód klatki piersiowej,
obwód głowy.

W celu oceny rozwoju fizycznego dziecka w pierwszym roku życia dokonujemy pomiaru masy i długości ciała, obwodu główki, obwodu klatki piersiowej. U dzieci starszych istotna jest masa ciała i wzrost.

Masa ciała:

w przypadku niemowląt oznaczana jest na wadze niemowlęcej po rozebraniu dziecka i ściągnięciu pampersa.
w przypadku dzieci starszych oznaczana jest na wadze lekarskiej po rozebraniu dziecka do majtek i ściągnięciu obuwia.

Oczami praktyka „W przypadku trudności w zważeniu starszego dziecka można zważ matkę razem z dzieckiem na ręku, a następnie samą matkę - waga dziecka jest różnicą pomiędzy tymi wartościami.”

Orientacyjną wagę należną w pierwszym roku życia w kolejnych miesiącach można wyliczyć korzystając ze wzorów: Masa ciała od urodzenia do 5 mż = urodzeniowa masa ciała + (miesiąc życia x 700) Masa ciała od 5 mż do 12 mż = urodzeniowa masa ciała + (miesiąc życia x 500).

Wysokość ciała:

do 15-18 miesiąca życia mierzona jest jako długość w pozycji leżącej na plecach liberometrem lub na ławeczce Epsteina. Jest to odległość szczytu głowy (punktu vertex) i płaszczyzny podeszwowej stóp ustawionej prostopadle do podudzi. Wykonywanie pomiaru długości niemowlęcia przy pomocy centymetra krawieckiego wzdłuż wszystkich wypukłości ciała jest obarczone dużym błędem - nawet do 10 cm.
powyżej 18 miesiąca życia mierzymy wysokość ciała antropometrem lub taśmą krawiecką umocowaną na ścianie. Postawa ciała dziecka swobodna, głowa w płaszczyźnie uszno-czołowej (górna krawędź otworów usznych i dolna krawędź lewego oczodołu znajdują się na tym samym poziomie), stopy złączone, kolana wyprostowane. Dziecko ma zdjęte obuwie. Piętami dotyka ściany. Przystawiamy ekierkę tak, aby jedna jej przyprostokątna dotykała ściany wzdłuż podziałki, a druga czubka głowy dziecka. Wynik z dokładnością do 1 mm odczytywany jest w miejscu, gdzie dolna (pozioma) krawędź ekierki dotyka podziałki na taśmie.

Oczami praktyka „Nie poleca się mierzenia wysokościomierzem przy wadze lekarskiej, ponieważ pomiar ten daje wynik o większym błędzie niż pomiar opisany powyżej.”

Obwód głowy: Jest mierzony taśmą krawiecką, przeprowadzoną przez największą wypukłość potyliczną i największą wypukłość guzów czołowych.

Obwód klatki piersiowej: Jest mierzony taśmą krawiecką przeprowadzoną przez spojenie trzonu mostka z wyrostkiem mieczykowatym i przez dolny kąt łopatki.

Do najczęstszych zaburzeń somatycznych w rozwoju dziecka należą:

niedobór wysokości ciała,
nadmiar wysokości ciała,
niedobór masy ciała,
nadmiar masy ciała.

Testy przesiewowe w zaburzeniach somatycznych c.d.

Wyniki tych pomiarów porównuje się z układami odniesienia, które charakteryzują zakres zmienności danej cechy. Zmienność cech fizycznych wykorzystywana jest do konstrukcji norm. Normy bowiem określają, jakie wartości danej cechy spotykane są najczęściej w danej populacji, a zatem jakie należy uznać za przeciętne.

Najprostszą postacią układu odniesienia jest tabela liczbowa.

Normy populacyjne lub regionalne - normy uwzględniające płeć i wiek osób zamieszkujących określony region mogą być przedstawione w postaci:

wartości przeciętnych np. średnich arytmetycznych cech somatycznych z informacją o rozsiewie obserwacji, czyli odchyleniu standardowym,
przedziałów centylowych wskazujących procentową częstość występowania danej cechy.

Sposób posługiwania się siatkami centylowymi:

Na osi poziomej X, ograniczającej siatkę centylową od dołu znajduje się wiek w latach lub w przypadku niemowląt w miesiącach.
Na osi pionowej, po lewej stronie siatki, oznaczane są wartości cechy, którą się ocenia np. masa ciała, wysokość ciała, obwód główki. Korzystając z siatek centylowych należy dobrać odpowiednio siatkę uwzględniając płeć badanego dziecka.
Na osi X znajdujemy punkt odpowiadający wiekowi badanego dziecka. Na osi Y punkt odpowiadający wartości zmierzonej cechy np. masie ciała dziecka. Z obu znalezionych punktów przeprowadza się dwie linie proste prostopadłe do miejsca, w którym się przetną. Ten właśnie punkt przecięcia się dwóch prostych wyznacza pozycję centylową zmierzonej cechy.
Wartość pozycji centylowej określa się zależnie od usytuowania znalezionego punktu w stosunku do krzywych na siatce centylowej oznaczających wartości 3, 10, 25, 50, 75, 90, 97 centyla. - jeżeli znaleziony punkt znajduje się dokładnie na danej linii np. 50 centyla, to pozycję jego zapisuje się jako 50 centyl - jeżeli punkt ten znajduje się pomiędzy (dokładnie w środku) 50 a 75 centylem, to wynik zapisujemy jako 50-75 centyl - jeżeli punkt ten znajduje się tuż poniżej np. 50 centyla, to zapisujemy < 50 centyla - jeżeli punkt ten znajduje się powyżej 75 centyla, to zapisujemy > 75 centyla.

Oczami praktyka „Kanał centylowy jest to obszar na siatce centylowej pomiędzy dwoma sąsiednimi liniami oznaczającymi centyle np. 3 a 10. Ważne jest nie tylko określenie pozycji centylowej zmierzonej cechy, ale również zmienność tej pozycji w czasie. Przesunięcie o więcej niż jeden kanał centylowy w określonym przedziale czasu np. pomiędzy poszczególnymi badaniami profilaktycznymi sugeruje zaburzenie rozwoju somatycznego, wymaga obserwacji i diagnostyki.”

Wynik testu jest dodatni, jeżeli mamy co najmniej jedną z nieprawidłowości:

niedobór wysokości ciała - wysokość ciała dziecka poniżej 10 centyla,
niedobór masy ciała - masa ciała poniżej 10 centyla,
jeżeli pozycja centylowa masy ciała dziecka różni się o dwa lub więcej kanałów centylowych od pozycji wzrostu dziecka np.

wysokość ciała 25 centyl, masa ciała 75 centyl - podejrzenie nadmiaru masy ciała,
masa ciała 25 centyl wzrost 90 centyl - podejrzenie niedoboru masy ciała,

pozycja centylowa obwodu główki małego dziecka usytuowana jest poniżej 10 centyla lub różni się od pozycji wysokości jego ciała o dwa lub więcej kanałów centylowych - podejrzenie małogłowia lub wielkogłowia,
pozycja centylowa obwodu klatki piersiowej małego dziecka różni się od pozycji centylowej długości ciała o dwa lub więcej kanałów centylowych - podejrzenie dysharmonii rozwojowej.

Testy przesiewowe do wykrywania zaburzeń widzenia

Zez i zaburzenia widzenia dwuocznego są stosunkowo często występującą nieprawidłowością (2-4% populacji dzieci i młodzieży). Obecnie leczenie zeza może być rozpoczęte już w 6 miesiącu życia. Wczesne wykrycie i wczesne leczenie zeza pozwala na rozwój prawidłowego widzenia dwuocznego.

Wiek badanego dziecka:

w 12 miesiącu życia,
następnie w trakcie badania profilaktycznego 2, 4 i 6-latka.

Osoba wykonująca badanie:

test u dziecka 6-letniego może być wykonywany przez pielęgniarkę,
u dziecka 12-miesięcznego, 2 i 4-latka pewne elementy testu powinien wykonywać lekarz.

Test składa się z czterech części:

wywiadu uzyskanego od rodziców dziecka,
badania obecności widocznego zeza (12-miesięcy, 2, 4, 6-lat),
oceny ruchomości gałek ocznych,
badania skłonności do zezowania za pomocą testu naprzemiennego zasłaniania oczu (cover test) w wieku 12 miesięcy, 2, 4, 6-lat.

Wywiad:

czy rodzice zaobserwowali u dziecka zez?
od kiedy dziecko zezuje?
czy zez jest stały, czy pojawia się okresowo?
w jakich okolicznościach dziecko zezuje?
czy u rodziców dziecka występował lub występuje zez?
czy u rodzeństwa dziecka występował lub występuje zez?

Badania obecności widocznego zeza (12-miesięcy, 2, 4, 6 lat) badanie ustawienia gałek ocznych. Oceniamy:

symetrię, szerokość, długość szpar powiekowych ustawienie i symetrię gałek ocznych zez zbieżny

jedna z gałek ocznych ustawiona jest do nosa zez rozbieżny
jedna z gałek ocznych ustawiona jest na zewnątrz zez pionowy
gałka oczna odchyla się ku górze lub ku dołowi.

Oczami praktyka „Zmarszczka nakątna lub asymetria szpar powiekowych może sugerować nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych.”

badanie odbicia światła na rogówkach (test Hirschberga):

Dziecko ustawiamy przodem do okna lub wykorzystujemy źródło światła (np. latarkę o wąskim promieniu świecenia) umieszczoną około 30 cm przed oczami dziecka. Dziecko powinno patrzeć na źródło światła. Obserwuje się odbicie światła na rogówce.

prawidłowe ustawienie gałek ocznych - symetryczne odbicie w obu źrenicach,
nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych - odbicie w źrenicach niesymetryczne.

Ocena ruchów gałek ocznych:

Badanie ma na celu zorientowanie się w funkcji mięśni odpowiedzialnych za ruchy gałek ocznych. Należy przyciągnąć uwagę dziecka np. latarką i sprawdzić ruchomość gałek ocznych:

do góry,
do dołu,
w stronę nosa,
w stronę skroni,
w górę i w stronę nosa,
w dół i w stronę nosa,
w górę i w stronę skroni,
w dół i w stronę skroni.

Obserwujemy ruchy obu gałek ocznych. Oceniamy:

symetryczność ruchów,
zmniejszenie zakresu ruchów (niedociąganie oka),
zwiększenie zakresu ruchów (strzelanie oka).

Badania skłonności do zezowania za pomocą testu naprzemiennego zasłaniania oczu (cover test) (w wieku 12-miesięcy, 2, 4, 6-lat):

Naprzemienne zasłanianie ręką na około 5-10 sekund raz jednego, raz drugiego oka. Interpretacja:

dziecko 12-miesięczne i 2-letnie: jeżeli dziecko po zasłonięciu jednego oka przejawia objawy zaniepokojenia lub zdenerwowania (tzw. objaw odrzucania zasłony), to można przypuszczać, że okiem odsłoniętym widzi ono gorzej - wynik testu jest dodatni.
dziecko 4 i 6-letnie: prosimy, aby dziecko patrzyło prosto przed siebie i nie zamykało oczu w trakcie badania. Obserwujemy, czy po odsłonięciu gałki ocznej nie pojawia się ruch nastawczy od strony nosa lub skroni do pozycji centralnej lub od góry lub dołu do pozycji centralnej - wynik testu jest wtedy dodatni.

Testy przesiewowe do wykrywanie zaburzeń ostrości widzenia

Dzieci z dodatnim wynikiem tego testu należy kierować do okulisty!

Wiek badanych: 4, 6, 7, 10, 13, 16 i 18 lat.

Osoba przeprowadzając test:

Pielęgniarka.
Lekarz powinien nadzorować jakość badania.

Pomoce niezbędne do badania:

Tablice do badania ostrości wzroku:

Tablice z optotypami w postaci figur geometrycznych (gwiazda, koło, kwadrat, widełki) wraz z tabliczką z wzorami optotypów. Są dostosowane do badania z odległości 3 metrów. Służą do badania:

dzieci w wieku 4 lat,
dzieci w wieku 6 lat, które mają problem w odczytywaniu tablic widełkowych (różnicowanie kierunku prawo, lewo, góra, dół),
dzieci upośledzonych umysłowo - niezależnie od wieku.

Tablice z optotypami w postaci widełek. Są dostosowane do badania z odległości 5 metrów. Służą do badania dzieci 6-letnich, które różnicują kierunki prawo, lewo, góra, dół.
Tablice z optotypamii w postaci cyfr dla dzieci starszych umiejących czytać. Stosowane są do badania z odległości 5 metrów.

Osłona oka nie badanego (np. trójkąt wycięty z papieru).
Wskaźnik do pokazywania znaków na tablicy.
Lampa biurowa z ruchomym pałąkiem do oświetlania tablicy.
Dla dzieci 4-letnich krzesełko z oparciem i stolik do ułożenia tabliczki z wzorami optotypów. Widełki wycięte ze sztywnego kartonu o czarnym kolorze, których wielkość powinna odpowiadać wielkości największych widełek na tablicy.

Warunki badania:

długość pomieszczenia powinna wynosić co najmniej o l metr więcej niż wymagana odległość od tablicy,
tablica powinna być umieszczona na tle jasnej ściany, tak aby środek tablicy znajdował się na wysokości oczu badanego dziecka,
tablica powinna być oświetlona światłem dziennym lub lampą z żarówką o mocy 100 W, najkorzystniejsze jest umieszczenie źródła światła pod kątem 45 stopni w stosunku do tablicy, w odległości 1 - 1,5 metra,
dziecko badane tablicami z ototypami figur geometrycznych powinno siedzieć przy stoliku, dzieci starsze mogą siedzieć lub stać,
oko niebadane zasłania się starannie nie uciskając gałki ocznej (zasłanianie ręką jest niedopuszczalne),
dzieci noszące okulary badane są w okularach,
badamy wolno, bez pośpiechu.

Specyfika badania dziecka 4-letniego:

dziecko siedzi przy stoliczku ustawionym w odległości 3 metrów od tablicy,
na stoliczku przed nim leży tabliczka z wzorami optotypów,
pokazujemy tablice z odległości 1 metra i wyjaśniamy, że leżąca przed dzieckiem tabliczka zawiera takie same znaki, co tablica służąca do badania,
prosimy, aby dziecko nazwało po swojemu poszczególne znaki - optotypy,
jeżeli dziecko potrafi je nazwać badanie przeprowadzamy opierając się na odpowiedziach słownych,
jeżeli dziecko nie potrafi nazwać optotypów prosimy, aby pokazywało odpowiedni wzór optotypu na leżącej przed nim tabliczce (należy uwzględnić wtedy dłuższy czas badania związany z czasem akomodacji przy patrzeniu w dal i przy patrzeniu z bliska),
badanie rozpoczynamy od oka prawego - oko lewe zasłaniamy,
wskaźnikiem pokazujemy na tablicy wszystkie optotypy największe znajdujące się w pierwszym rzędzie od góry oznaczonym z prawej strony 30,0,
następnie wskazujemy wszystkie optotypy w kolejnych rzędach, aż do rzędu oznaczonego po prawej stronie cyfra 3,0,
aby uniknąć znużenia dziecka należy robić przerwy w badaniu,
badając drugie oko należy zmieniać kolejności optotypów, aby dziecka nie korzystało z zapamiętanej poprzedniej kolejności,
w czasie badania zwraca się uwagę na to, czy: dziecko nie ustawia asymetrycznie głowy, nie mruży oczu, nie sprawia wrażenia, że optotypy rozpoznaje z dużym trudem

Interpretacja badania dziecka 4-letniego: Dodatni wynik testu przesiewowego (nieprawidłową ostrość widzenia) uzyskuje się wtedy, kiedy stwierdzony jest co najmniej jeden z objawów:

dziecko w trakcie badania jednego lub obu oczu nie nazywa lub nie wskazuje prawidłowo wszystkich optotypów w rzędzie oznaczonym po stronie prawej cyfrą 6,0 (ostrość wzroku mniejsza niż 3/6),
istnieje różnica ostrości widzenia oka prawego i oka lewego co najmniej o jeden rząd, nawet, gdy ostrość wzroku mieści się w granicach 3/3-3/6 (możliwość niedowidzenia),
dziecko ma ostrość wzroku 3/6, lecz w czasie badania ustawia asymetrycznie głowę, mruży oczy, optotypy rozpoznaje z wysiłkiem.

Oczami praktyka „Dodatni wynik testu oznacza konieczność skierowania dziecka do okulisty.”

Specyfika badania dziecka 6-letniego:

dziecku pokazuje się wycięte widełki i tablicę z optotypami w kształcie widełek z odległości 1-2 metrów,
dziecku poleca się pokazać trzymanymi w ręku widełkami ułożenie widełek na tablicy (dopuszczalne jest pokazywanie ręką) - dziecko patrzy obu oczami,
jeżeli dziecko rozumie zasady badania można przystąpić do badania właściwego,
dziecko stoi lub siedzi w odległości 5 metrów od tablicy,
poleca się zasłonięcie lewego oka - wskaźnikiem pokazuje się widełki w rzędzie oznaczonym cyfrą 5,
jeżeli dziecko prawidłowo pokazuje wszystkie widełki w tym rzędzie, to badanie kończymy uznając wynik testu za ujemny,
jeżeli dziecko nieprawidłowo pokazuje wszystkie lub niektóre widełki, to wskazujemy wskaźnikiem widełki w rzędzie wyższym,
badanie kończy się, gdy dziecko wskaże prawidłowo wszystkie widełki w danym rzędzie - następnie przeprowadzamy badanie dla oka lewego,
w czasie badania zwraca się uwagę na to, czy: dziecko nie ustawia asymetrycznie głowy, nie mruży oczu, nie sprawia wrażenia, że optotypy rozpoznaje z dużym trudem

Interpretacja wyników badania dziecka 6-letniego: Wynik testu uważamy za dodatni, jeżeli

dziecko podczas badania jednego oka lub obu oczu (badanych osobno) nie pokazuje wszystkich cyfr w rzędzie oznaczonym cyfrą 5 - ostrość wzroku mniejsza niż 5/5,
wynik badania zapisuje się za pomocą ułamka zwykłego, w którym licznik to odległość, z której przeprowadzamy badanie, a mianownik to najniższy rząd, w którym dziecko prawidłowo rozpoznało wszystkie optotypy,
wynik zapisujemy dla każdego oka oddzielnie np. OP 5/5 , OL 5/10.

Specyfika badania dzieci za pomocą tablic cyfrowych:

dziecko stoi lub siedzi w odległości 5 metrów od tablicy,
poleca się zasłonięcie lewego oka,
wskaźnikiem pokazuje się cyfry w rzędzie oznaczonym cyfrą 5,
jeżeli dziecko prawidłowo pokazuje wszystkie cyfry w tym rzędzie, to badanie kończymy uznając wynik testu za ujemny,
jeżeli dziecko nieprawidłowo pokazuje wszystkie lub niektóre cyfry, to wskazujemy wskaźnikiem cyfry w rzędzie wyższym,
badanie kończy się, gdy dziecko wskaże prawidłowo wszystkie cyfry w danym rzędzie - następnie przeprowadzamy badanie dla oka lewego,
wyniki obu badań zapisuje się oddzielnie,
w czasie badania zwraca się uwagę na to, czy: dziecko nie ustawia asymetrycznie głowy, nie mruży oczu, nie sprawia wrażenia, że optotypy rozpoznaje z dużym trudem.

Interpretacja badania: Wynik testu uważamy za dodatni, jeżeli

dziecko podczas badania jednego oka lub obu oczu (badanych osobno) nie pokazuje wszystkich cyfr w rzędzie oznaczonym cyfrą 5 - ostrość wzroku mniejsza niż 5/5,
wynik badania zapisuje się za pomocą ułamka zwykłego, w którym licznik to odległość, z której przeprowadzamy badanie, a mianownik to najniższy rząd, w którym dziecko prawidłowo rozpoznało wszystkie optotypy,
wynik zapisujemy dla każdego oka oddzielnie np. OP 5/5, OL 5/10.

Testy przesiewowe wykrywania zaburzeń widzenia barw

Celem badania jest identyfikacja dzieci z zaburzeniami widzenia. Badaniu podlegają dzieci 10-letnie. Test przeprowadza pielęgniarka szkolna (która sama prawidłowo widzi barwy) z pomocą tablic pseudoizochromatycznych (Ishihary).

Przebieg badania:

badamy dzieci pojedynczo (możliwość zapamiętywania prawidłowych odpowiedzi) w jasnym pomieszczeniu, przy świetle dziennym,
badający stoi przodem do dziecka i przodem do oka (światło dzienne ma bezpośrednio oświetlać tablicę),
odległość oczu dziecka od tablicy około 75 cm,
dziecko stoi lub siedzi tyłem do okna,
pokazuje się kolejno tablice od 1-13 i 16, 17 (tablice 14, 15 nie zawierają cyfr),
poleca się dziecku, aby głośno odczytało znajdujące się tam cyfry.

Interpretacja testu:

wynik uznaje się za dodatni, jeżeli dziecko nie odczytało lub nieprawidłowo odczytało nawet jedną tablicę (z wyjątkiem tablicy nr 7),
wynik należy odnotować w karcie zdrowia dziecka i książeczce zdrowia,
należy o wyniku poinformować dziecko, rodziców i wychowawcę klasy,
w przypadku wątpliwości dotyczących interpretacji wyników skierować do okulisty,
w przypadku jednoznacznie dodatniego wyniku kierować do okulisty tylko wtedy, gdy widzenie barw ma istotne znaczenia dla wyboru zawodu.

Testy przesiewowe wykrywania wad słuchu 1

Wiek badanych: 6, 9, 12 i 24 miesiąc życia (cel - wykrycie ewentualnych wad słuchu) 4, 6, 13 rok życia (cel - wykrycie ewentualnych uszkodzeń słuchu)

Osoba przeprowadzająca badanie: pielęgniarka (ewentualnie pod nadzorem lekarza).

Warunki przeprowadzenia badania: niewielkie pomieszczenie, bez zbędnych źródeł dźwięku, bez hałasów dochodzących z zewnątrz.

Specyfika badania dziecka 6, 9, 12, 24 miesięcznego:

dziecko siedzi na kolanach matki nie opierając się o nią plecami - osoba badająca staje z boku dziecka, poza jego polem widzenia,
z odległości około 30 cm, w płaszczyźnie badanego ucha dziecka wytwarza się kolejne bodźce akustyczne (potrząsając grzechotkę, uderzając łyżeczką o kubek, szeleszcząc bibułą) - każde ucho bada się osobno,
w trakcie badania obserwuje się reakcje dziecka.

Interpretacja wyników:

prawidłową reakcję słuchową odnotowuje się wówczas, kiedy dziecko reaguje zwracaniem się w kierunku każdego bodźca akustycznego podczas badania każdego ucha,
test uważa się za dodatni, czyli podejrzewa się wadę słuchu, kiedy dziecko nie reaguje na wszystkie lub na część bodźców akustycznych jednostronnie lub obustronnie - podejrzewając nieprawidłowości badanie należy powtórzyć (w tym samym lub innym dniu),
w przypadku powtórzenia się dodatniego wyniku testu należy skierować dziecko do laryngologa.

Specyfika badania słuchu u 4-latka:

badanie w pomieszczeniu o długości co najmniej 3,5 m,
badanie przeprowadzamy u dzieci nie mających objawów infekcji nosa, gardła, uszu,
dziecko siedzi na kolanach matki, w odległości 3 metrów od badającego, bokiem do badającego,
badanie składa się z dwóch części:
rozmowy wstępnej szeptem - celem rozmowy jest nawiązanie kontaktu z dzieckiem, wprowadzenie go do badania, zapoznanie z jego przebiegiem)
testu „pokaż co słyszysz” - badanie rozpoczyna się od ucha prawego (dziecko siedzi prawym bokiem do badanego), matka zatyka dziecku ucho lewe - badający ustawia się tak, aby jego usta znajdowały się na poziomie ucha dziecka,
dziecko ma przed sobą stolik z ustawionymi przedmiotami lub ich obrazkami,
badający wymawia jeden raz głośnym szeptem, wolno kolejne polecenia z zestawu A lub B dla ucha prawego,
dziecko prosi się o pokazywanie własnym palcem danej części ciała, jeżeli korzystamy z zestawu B lub właściwego obrazka lub przedmiotu, jeżeli korzystamy z zestawu A

Ucho prawe

Zestaw A:

pokaż kubek
pokaż talerz
pokaż łyżkę
pokaż nożyk
pokaż grzebień

Zestaw B:

pokaż rękę
pokaż nogę
pokaż brzuszek
pokaż głowę
pokaż palec

jeżeli dziecko wykonało poprawnie wszystkie polecenia z danego zestawu, kończy się badanie uznając wynik testu za ujemny. Jeżeli dziecko nie wykonało poprawnie wszystkich pięciu poleceń, to badanie należy powtórzyć wykorzystując drugi zestaw,
następnie bada się w sposób analogiczny ucho lewe wykorzystując zestawy poleceń do badania ucha lewego,

Ucho lewe

Zestaw A:

pokaż lalkę
pokaż misia
pokaż piłkę
pokaż auto
pokaż klocki

Zestaw B:

pokaż ucho
pokaz oko
pokaz ząbki
pokaż włoski

Interpretacja testu:

wynik testu uważa się za dodatni, jeżeli dziecko nie pokazuje prawidłowo dwóch lub więcej obrazków lub części ciała.

Testy przesiewowe wykrywania wad słuchu 2

Specyfika badania dziecka 6-letniego:

badanie składa się z dwóch części: rozmowy szeptem i powtarzaniu usłyszanych słów,
rozmowa szeptem - dziecko siedzi naprzeciw badanego, który zadaje mu szeptem 3-4 proste pytania:

Jak się nazywasz?
Ile masz lat?
Gdzie mieszkasz?
Czy masz brata ? itd.
dziecko ma odpowiadać na pytania głośno.

druga część badania polega na powtarzaniu usłyszanych słów,

dziecko ustawione jest prawym bokiem w odległości 5 m od badającego,
ucho niebadane zasłania ręką,
nie patrzy na badającego, aby nie czytać słów z ruchu jego warg,
dziecko ma głośno powtarzać słyszane słowa,

jeżeli dziecko powtórzy poprawnie wszystkie 6 słów z danego zestawu, to badanie można zakończyć, wynik testu ujemny
za powtórzenie prawidłowe uznaje się błąd w powtórzeniu podobnych słów np. Tomek, domek,
jeżeli dziecko nie powtórzyło poprawnie wszystkich 6 słów, to powtarzamy badanie tego ucha używając drugiego zestawu.

Ucho prawe

Zestaw 1	Zestaw 2	Zestaw 3
Krysia dziesięć sala lato chłopak pole	Stasia siedem klasa mama domek okno	Zosia dziesięć rzeka Ania lala mleko

następnie analogicznie bada się ucho lewe, używając zestawu dla ucha lewego

Ucho lewe

Zestaw 1	Zestaw 2	Zestaw 3
Kazia dziesięć drzewo tata lampa kotek	Jadzia dziewięć szkoła góra Tomek głowa	Jasia cztery szosa kreda fala woda

Interpretacja wyniku testu:

wynik testu uważa się za dodatni, jeżeli dziecko nie powtarza prawidłowo dwóch lub więcej słów z każdego z dwóch zestawów odpowiednich do wieku badanego.

Badanie dziecka 13-letniego: - badanie przeprowadza się analogicznie do badania dziecka 6-letniego, używa się tylko innego zestawu słów

Ucho prawe

Zestaw 1	Zestaw 2
pies targ ściąć staw tak karp jest świat rząd ślub	strajk drzwi piec chleb śpioch knot chodź zdrów grzmi wstrząs

Ucho lewe

Zestaw 1	Zestaw 2
mocz kurs szew nama zięć grzmot wieś rzecz śledź szkło	twarz park żart dać chleb spaść kwiat nos krem śnieg

Interpretacja wyniku testu:

wynik testu uważa się za dodatni, jeżeli dziecko nie powtarza prawidłowo dwóch lub więcej słów z każdego z dwóch zestawów odpowiednich do wieku badanego.

Teaty przesiewowe wykrywania podwyższonego ciśnienia krwi

Cel testu: Identyfikacja osób podejrzanych o nadciśnienie tętnicze.

Osoba wykonująca test: Pielęgniarka.

Zasady wykonania testu: Pomiar należy wykonać 3-krotnie w odstępach 2-3 minutowych, zgodnie z ogólnie obowiązującymi zasadami, używając do tego mankietu o odpowiedniej szerokości.

Interpretacja wyniku testu:

jeżeli wartość ciśnienia skurczowego i/lub rozkurczowego jest równa lub przekracza 95 centyl, to wynik pomiaru uznaje się za nieprawidłowy,
u dzieci z nieprawidłowym wynikiem pomiaru należy powtórzyć pomiar w odstępie 1-2 tygodni (3 badania po 3 pomiary w każdym badaniu),
o dodatnim wyniku testu decyduje wartość ciśnienia skurczowego i/lub rozkurczowego równa lub przekraczająca poziom 95 centyla w co najmniej jednym z trzech przeprowadzonych badań lub wartość ciśnienia skurczowego i/lub rozkurczowego znajduje się między 90 i 95 centylem, w co najmniej dwóch badaniach.

Dzieci z dodatnim wynikiem testu należy poddać diagnostyce.

Skala Tannera

Dziewczynki - skala rozwoju gruczołów piersiowych (M) i owłosienia łonowego (P)

M1 - faza dziecięca,
M2 - średnia wieku 11,25 - poszerzenie i uwypuklenie otoczki brodawki sutkowej (stadium pączka),
M3 - średnia wieku 12,42 - uwypuklenie piersi i otoczki brodawki sutkowej (wyczuwalna tkanka tłuszczowa),
M4 - średnia wieku 13,38 - wyraźne zarysowanie piersi, wyczuwalna tkanka tłuszczowa i gruczołowa; otoczka brodawki sutkowej i brodawka sutkowa tworzą wtórny wzgórek oddzielony od piersi,
M5 - średnia wieku 14,47 - pierś w pełni rozwiniętą o regularnym zarysie (zniknięcie wtórnego wzgórka); brodawka sutkowa wykształcona o intensywnej pigmentacji

P1 - faza dziecięca,
P2 - średnia wieku 11,75 - włosy pojedyncze, proste, o słabej pigmentacji, na skórze dolnej połowy warg sromowych większych,
P3 - średnia wieku 12,61 - włosy mocno skręcone, rzadkie, grubsze i ciemniejsze zajmują część powierzchni skóry krocza,
P4 - średnia wieku 13,53 - włosy mocno skręcone, gęste, zajmują powierzchnię mniejszą niż u osoby dorosłej,
P5 - średnia wieku 14,67 - wygląd włosów i powierzchnia, jaką zajmują typowe dla dorosłych osobników płci żeńskiej

szczyt skoku pokwitaniowego wysokości - średnia wieku 11,98
menarche - średnia wieku 13,15

Chłopcy - skala rozwoju narządów płciowych (G) i owłosienia łonowego (P)

G1 - faza dziecięca,
G2 - średnia wieku 12,4 - powiększenie jąder, wydłużenie worka mosznowego: skóra moszny cienka o słabo zaznaczonej pigmentacji, niewielkie powiększenie wymiarów prącia,
G3 - powiększenie obwodu i długości prącia, długość prącia stanowi około 3/4 długości worka mosznowego, dalszy rozwój jąder,
G4 - średnia wieku 14,6 - powiększenie wymiarów prącia na długość, długość prącia zbliża się do długości worka mosznowego; wyraźnie zaznaczona pigmentacja skóry moszny,
G5 - narządy płciowe osiągają rozmiar, kształt i proporcje osobnika dorosłego,

P1 - faza dziecięca,
P2 - średnia wieku 13,2 - włosy pojedyncze, proste, o słabej pigmentacji u podstawy prącia,
P3 - włosy mocno skręcone, rzadkie, grubsze i ciemniejsze, zajmują część powierzchni skóry krocza,
P4 - średnia wieku 15,1 - włosy mocno skręcone, gęstsze, zajmują powierzchnię mniejszą niż u osobników dorosłych,
P5 - wygląd i powierzchnia, jaką zajmują włosy typowa dla osobników dorosłych,