WSTĘP

Ścieżki edukacyjne są nową formą nauczania zdefiniowaną w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych - DzU 2002 nr 15 poz. 142, jako zestaw treści i umiejętności o istotnym znaczeniu wychowawczym, których realizacja może się odbywać w ramach nauczania różnych przedmiotów (bloków przedmiotowych) lub w postaci odrębnych zajęć. Tematyka ścieżek edukacyjnych oraz ich cele są określone w podstawach programowych kształcenia ogólnego dla poszczególnych szkół ¹

Jedną ze ścieżek edukacyjnych jest edukacja prozdrowotna. Nauczanie i wdrażanie do realizacji prozdrowotnego stylu życia, poczynając od najmłodszego pokolenia, jest warunkiem poprawy stanu zdrowia całego społeczeństwa. Międzyprzedmiotowa ścieżka dydaktyczna „Edukacja prozdrowotna” łączy w sobie elementy biologii, higieny, zasady zdrowego żywienia i pierwszej pomocy.

Zawarte w niej treści programowe mają umożliwić uczniowi zdobycie licznych wiadomości i umiejętności, które w przyszłości wpłyną na podejmowanie trafnych decyzji dotyczących zdrowia. Pozwolą również wdrożyć właściwe nawyki higieniczne, bezpieczne zachowanie oraz postawę asertywną w określonych sytuacjach.Wzbudzą działania promujące zdrowie fizyczne i psychiczne ² .

Zgodnie z wymogami podstawy programowej cele edukacyjne i zadania szkoły zostały przedstawione szczegółowo w trzech kierunkach:

• zdobywanie wiadomości

• opanowanie umiejętności

• kształtowanie postawy

Opracowany program „Edukacja Prozdrowotna” jest przeznaczony do realizacji na lekcjach poszczególnych przedmiotów w klasach :IV-VI

DEFINICJE ZDROWIA

Dawniej za zdrową uważano taką osobę, która nie cierpiała na jakąś chorobę, i nie musiała leżeć w łóżku z powodu swych dolegliwości -związku, z czym mogła spełniać swoje zwykłe czynności życiowe. Dziś pojęcie zdrowia jest znacznie szersze ,gdyż rozumie się przez to; nie tylko stan organizmu wolny od choroby i bólów, ale prawidłowe funkcjonowanie wszystkich narządów ludzkiego ciała, a także dobre samopoczucie, radosny nastrój i zapał do pracy.

Zdefiniowanie zdrowia jest jednak o tyleż trudne, iż pojęcie to zmienia się w miarę postępu wiedzy i zmian zachodzących w ustroju społecznym.³

Według Słownika języka polskiego, M. Szymczak Z D R O W I E - określane jest jako „stan żywego organizmu, w którym wszystkie funkcje przebiegają prawidłowo, pełna sprawność i dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne “⁴

Podobnie Z D R O W I E zdefiniowała autorka S. Skorupka w Małym Słowniku języka polskiego jako - “dobry, normalny stan organizmu ludzkiego, zwierzęcego, roślinnego, 1stan organizmu nie dotkniętego chorobą”⁵

Encyklopedia Powszechna podaje, iż Z D R O W I E to “stan pełnej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej: w węższym znaczeniu - nieobecność choroby lub kalectwa; z fizjologicznego punktu widzenia zdrowie jest to pełna zdolność organizmu do utrzymania równowagi pomiędzy nimi a środowiskiem zewnętrznym, do prawidłowego reagowania na zmiany środowiska i adaptacji do tych zmian; nauką zajmującą się zdrowiem jest higiena, a utrzymaniem i przywracaniem zdrowia jest medycyna”⁶

Według Światowej Organizacji Zdrowia: Z D R O W I E - “to całkowity dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie tylko brak choroby lub niedomagania”⁷

M. Kacprzak, założyciel współczesnej szkoły higienicznej, definiuje Z D R O W I E jako - nie tylko brak choroby czy niedomagania, ale przede wszystkim jako dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania się biologicznego, psychicznego i społecznego, jaki jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach⁸.

Najbardziej dogłębną definicję podaje K. Kostrzewski w ujęciu, którego

Z D Ria, które sprzyjają zdrowiu ludności”⁹

CHARAKTERYSTYKA ZACHOWAŃ PROZDROWOTNYCH.

 

“Zachowania sprzyjające zdrowiu, to działania, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na zdrowie człowieka i jego samopoczucie”¹⁰.

Wśród zachowań prozdrowotnych możemy wyróżnić:

• aktywność fizyczną

• rekreacje

• utrzymywanie czystości ciała

• utrzymywanie czystości otoczenia

• radzenie sobie ze stresem

• nie uleganie nałogom

• racjonalne żywienie

• zapewnienie bezpieczeństwa

• utrzymywanie właściwych relacji między ludźmi

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

 

Niezbędna dla każdego organizmu aktywność fizyczna w poszczególnych okresach jego życia dokonuje się z różną intensywnością i spełnia dość różnorodne funkcje. W wieku dziecięcym jest ona ważnym czynnikiem determinującym wszechstronny rozwój organizmu który kształtuje prawidłową postawę ciała. W życiu dorosłego człowieka ruch jest środkiem przeciwdziałającym negatywnym skutkom zbyt dużego, psychicznego i fizycznego obciążenia organizmu.

Szczególnie duże znaczenie, rekreacja fizyczna ma dla osób, które odeszły już na emeryturę . Starzenie się jest wprawdzie nieodwracalne i nieuniknione, lecz dzięki aktywności ruchowej procesy te ulegają spowolnieniu , a tym samym człowiek przedłuża swoją młodość.

 

REKREACJA

 

Jest to forma działania wybranego dobrowolnie przez człowieka ze względu na osobiste zainteresowania i dla własnej satysfakcji, podejmowana poza obowiązkami zawodowymi, społecznymi i domowymi w czasie wolnym od pracy¹¹

Do najczęściej stosowanych form rekreacji fizycznej należą:

• zabawy i gry ruchowe

• gry terenowe

• zespołowe gry sportowe

• gimnastyka

• sporty wodne

• turystyka

• “bieg po zdrowie”

• ścieżka zdrowia

Świadoma i celowa aktywność ruchowa człowieka to recepta na pseudo atrybuty cywilizacji ,a także słabości ciała i woli.

Recepta ,ta jest- tym pewniejsza im bardziej realizuje się ją w kontakcie z przyrodą.

 

UTRZYMYWANIE CZYSTOŚCI CIAŁA

 

Higiena osobista- “to dziedzina, zajmująca się zależnością życia, zdrowia od czynności zewnętrznych. Celem higieny jest: zapobieganie chorobom, utrzymanie prawidłowego stanu ciała poprzez maksymalne wykorzystanie swoich możliwości fizjologicznych''¹²

Przestrzeganie zasad higieny osobistej przez ucznia w szkole i w domu jest jednym z podstawowych środków wzmocnienia jego stanu zdrowia i prawidłowego rozwoju. Pielęgnowanie ciała polega przede wszystkim na myciu ciała ciepłą wodą z mydłem pod natryskiem lub w wannie ( przy jednoczesnej zmianie bielizny ).Bardzo ważne jest codzienne mycie- możliwie w ciepłej wodzie: dłoni , twarzy, szyi, uszu, pach i nóg. Już od początku okresu przed szkolnego należy przyzwyczajać dzieci do płukania ust ciepłą wodą, a wieczorem i rano do czyszczenia zębów niezbyt twardą szczoteczką.

Starannej pielęgnacji wymagają także włosy i paznokcie. Mycie rąk, które w życiu codziennym ulegają najczęściej zabrudzeniu i zakażeniu, powinno u dzieci wejść w przyzwyczajenie i odbywać się kilka razy dziennie. Dziewczęta w okresie dojrzewania powinny szczególnie dbać o higienę swojego ciała.

Utrzymywaniu ciała w czystości sprzyja zmiana bielizny osobistej i pościelowej. Ze względów higienicznych nie jest wskazane noszenie odzieży mało przepuszczającej powietrze i zbyt ciasnej.

Obuwie dziecka powinno odpowiadać wymiarom jego stopy.

 

UTRZYMYWANIE CZYSTOŚCI OTOCZENIA

 

Higiena środowiska jest ważną i podstawową dziedziną nauki o środowisku. Ma ona na celu ochronę zdrowia i samopoczucia człowieka w dniu dzisiejszym , jak i też troszczy się o pomyślny rozwój przyszłych pokoleń. Zdrowie jest rezultatem oddziaływania czynników otoczenia w postaci bodźców środowiskowych oraz czynników warunkujących sposób i rodzaj odpowiedzi organizmu na ten bodziec. Bodźce środowiskowe są to wszystkie elementy otoczenia, z którymi styka się człowiek i pod wpływem których pozostaje człowiek w ciągu swojego życia. Można je podzielić na kilka grup:

• czynniki fizyczne (temperatura, hałas, promieniowanie jonizujące, ciśnienie atmosferyczne, nieważkość)

• czynniki chemiczne (gazy drażniące zanieczyszczające atmosferę np. HCI, amoniak wpływ urbanizacji, chemizacji rolnictwa)

• czynniki biologiczne (zarazki chorobotwórcze, bakterie, wirusy, pierwotniaki i pasożyty)

Badania laboratoryjne potwierdzają ,iż zwiększenie potencjału zdrowotnego człowieka po przez zapewnienie mu ochrony przed stresem- może być dokonane między innymi poprzez usuwanie czynników szkodliwych ze środowiska .

 

 

RADZENIE SOBIE ZE STRESEM

 

STRES- “w/g Hansa Selye oznacza zespół reakcji i zmian zachodzących w organizmie, wywołanych działaniem jakiegokolwiek czynnika, czy to wewnętrznego, czy też zewnętrznego”¹³

Najczęściej stres pojmowany jest jako przybierająca różne formy presja z zewnątrz, która wywołuje w człowieku uczucie wewnętrznego napięcia. Nie ulega wątpliwości fakt, iż całkowicie stresu nie da się uniknąć. W niewielkiej ilości towarzyszy on każdemu człowiekowi przez całe życie. Niektóre jego rodzaje mogą nawet pomagać w trudnych sytuacjach w życiu , bowiem stres utrzymuje człowieka w gotowości. Wskutek pojawiającego się zagrożenia ludzie zaczynają odczuwać napięcie, które z kolei powoduje, że wzmaga się ich czujność ( w tym wypadku odgrywa no rolę pozytywną).

Jednakże stres nie powinien towarzyszyć człowiekowi często i w zbyt mocnym natężeniu. Jeśli tak się dzieje: umysł i ciało są nadmiernie obciążone i wówczas staje się on groźny w skutkach .

Nie należy również popadać w długotrwałe przygnębienie i rozpacz , istnieją przecież skuteczne sposoby zapobiegania takim sytuacją.

 

RACJONALNE ŻYWIENIE

 

Zarówno jakość jak i ilość pożywienia ma ogromny wpływ na zdrowie i rozwój człowieka. Spośród wielu zaleceń i norm można wyłonić te , które są decydujące .

Oto kilka zasad:

• -przestrzeganie prawa bilansu energetycznego tzn. należy tyle spożywać ile się zużywa

• maksymalne wyeliminowanie z diety tłuszczów zwierzęcych ( i zastąpienie ich olejami roślinnymi ) oraz produktów wysoko przetworzonych, czasem zwanych “ białymi truciznami “ jak cukier, sól, mąka.

• spożywanie dużych ilości warzyw i owoców.

• ograniczenie spożycia potraw o wysokiej zawartości cholesterolu.

Odżywianie się, spożywanie posiłków jest jedną z najważniejszych czynności życiowych i nie może być źródłem stałych ograniczeń i zakazów. Powinno przynosić satysfakcję, być źródłem przyjemności.

Na temat ogromnego znaczenia racjonalnego odżywiania skończyły się żarty. Spowodował to ludzki lęk z powodu chorób serca, układu krążenia, nowotworów i zatruć, które w Polsce powodują 70% wszystkich zgonów. Zdrowe podejście do życia cechuje: skuteczna profilaktyka, w której decydujące znaczenie ma rozsądny styl życia, a szczególnie sposób odżywiania¹⁴

ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA

 

“W całokształcie pracy nauczyciela w zakresie zapewniania uczniom bezpieczeństwa podczas zajęć wychowania fizycznego niezbędne są:

• znajomość stanu zdrowia każdego ucznia;

• stała czujność i uwaga na wszystkie zagadnienia oraz czynności związane z bezpieczeństwem osób ćwiczących.

Konieczne są również:

• ścisłe przestrzeganie zasady bezwzględnego stosowania zabezpieczeń i ochrony, odpowiednich do rodzaju ćwiczenia i poziomu sprawności fizycznej każdego ucznia;

• konkretne i zrozumiałe dla dzieci zasady bezpieczeństwa; - konsekwentne egzekwowanie zaleceń, ustaleń i przepisów decydujących o bezpieczeństwie, których znajomości muszą opanować wszyscy uczniowie”¹⁵. W całokształcie pracy w zakresie bezpieczeństwa, należy pamiętać, że zdobyte przez ucznia wiadomości, umiejętności i przyzwyczajenia będą podstawą utrwalania ich na przyszłe lata. Od najmłodszych lat dzieci zapoznają się jak powinny przestrzegać zasady bezpieczeństwa w procesie nauki w szkole i w domu (np. oświetlenie miejsca pracy, temperatura, hałas) Na lekcjach techniki w ramach wychowania komunikacyjnego uczniowie poznają przepisy ruchu drogowego, zdają egzaminy na kartę rowerową.

Zadaniem higieny pracy jest ochrona zdrowia pracownika w miejscu pracy i w czasie pracy. Dla zachowania pełni zdrowia przy wykonywaniu pracy dąży się do:

• stworzenia takich warunków pracy, które będą zabezpieczały zdrowie przed narażeniem, niebezpieczeństwem lub uszkodzeniem.

• Stworzenie odpowiednich, często indywidualnie dostosowanych do pracownika, środków ochrony osobistej (bhp), będących ochroną przed szkodliwościami zawodowymi, zwłaszcza fizycznymi (mechanicznymi) i chemicznymi, poszczególnych narządów lub układów organizmu,

• uświadomienie i wychowanie pracownika w zakresie określonej specyfiki zdrowotnej związanej z wykonywaną pracą”¹⁶ 

 

NIE ULEGANIE NAŁOGOM

 

Człowiek wszechstronnie ukształtowany, o bogatej osobowości, znajduje w swoim życiu wiele atrakcyjnych bodźców motywujących do pracy i potrafi skutecznie opierać się nałogom. Chodzi tu przede wszystkim o nikotynizm i różne odmiany narkomanii, choć można do tej listy dopisać wszystkie trwałe przyzwyczajenia, które obniżają poziom zdrowia np.

• lekomania,

• obżarstwo,

• przesiadywanie prze

ą za porzucenie nałogu może być:

• uznanie ludzi

• polepszenie stanu zdrowia

• uprawianie jakiegoś fascynującego zajęcia

• satysfakcja z własnej siły woli

 

UTRZYMYWANIE WŁAŚCIWYCH RELACJI MIĘDZY LUDŹMI

 

Jednym z wymiarów zdrowia- jest zdrowie społeczne. Zdrowym społecznie jest ten, kto czyni dobro, jest życzliwym dla innych oraz zna właściwą wartość poniższych pojęć i stosuje je w praktyce

• tolerancja i kompromizm .

• dobre stosunki z innymi ludźmi w życiu codziennym.

• nie wyładowuje swojej złości na innych( ale i nie dusi jej też w sobie bo wie ,że najlepszym sposobem rozładowania napięcia jest praca fizyczna i ruch) .

• zachowuje dystans i obiektywizm w ocenie zadań.

 

CHARAKTERYSTYKA ZACHOWAŃ ZAGRAŻAJĄCYCH ZDROWIU.

 

 

“Zachowania zagrażające zdrowiu, to działania anty zdrowotne lub zaniechanie działań zdrowotnych, jak np.:”^{17 :}

• palenie tytoniu,

• picie alkoholu

• nadużywanie leków

• zaniechanie aktywności fizycznej

 

PALENIE TYTONIU,

PICIE ALKOHOLU

 

Często palenie i picie alkoholu idą w parze. Niestety ludzie nie zdają sobie sprawy ,iż jest to mieszanka wybuchowa, gdyż trudno z tymi dwoma nałogami dożyć do sześćdziesięciu lat. Wódka z papierosami prowadzi do potęgowania się powikłań chorobowych takich , jak: rak jamy ustnej, przełyku i krtani .

Palenie tytoniu może powodować interakcje z przyjmowanymi lekami.

 

NADUŻYWANIE LEKÓW

 

Należy zdawać sobie sprawę, że wszystkie leki przyjmowane w nadmiernej ilości są dla organizmu szkodliwe. Stan uzależniający mogą wywołać środki o różnym działaniu:

• uspakajającym,

• przeciwbólowym,

• nasennym,

• pobudzającym,

• narkotycznym.

Każde przyjmowanie leków powinno odbywać się pod kontrolą lekarza. Samowolne leczenie się może spowodować groźne, czasami nawet nieodwracalne w skutkach następstwa. Z leków należy korzystać w przypadkach absolutnie niezbędnych.

 

ZANIECHANIE AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ

 

“Ruch jest potrzebą biologiczną zwierząt i ludzi, jest elementarną podstawą zdrowia psychicznego i fizycznego. W organizmach pozbawionych ruchu zachodzą procesy patologiczne, organizmy te chorują i szybciej się starzeją”¹⁸

Brak ruchu utrudnia racjonalne wykorzystanie spożytych pokarmów i sprzyja:

• otyłości - utrudnia jej leczenie,

• upośledza stan krążenia wieńcowego (sercowego),

• upośledza obwodowe krążenie krwi,

• osłabia ścięgna i mięśnie,

• zwiększa ryzyko uszkodzeń stawu,

• osłabia koordynacje mięśniową,

• wyraźnie zmniejsza odporność na nieprzewidzialne trudy życia codziennego.

 

CELE PROGRAMU PROZODROWOTNEGO

Celem Wychowania Prozdrowotnego jest kształtowanie u dzieci i młodzieży odpowiednich postaw, zachowań zdrowotnych, wyrabianie aktywnego stosunku do własnego zdrowia i zdrowia innych.

Wychowanie Prozdrowotne jest integralną częścią wychowania ogólnego. Wychowywać dla zdrowia należy tak, aby każdy uczeń rozumiał, że jest odpowiedzialny za zdrowie własne i innych ludzi. Powinien je doskonalić oraz zapobiegać chorobom. Dobrze wychowany uczeń wie :co zdrowiu szkodzi, a co je podtrzymuje oraz , że od jego zachowań, zależy zdrowie nie tylko jego samego, ale i ludzi, z którymi spotyka się w życiu codziennym.

Podstawowym działaniem w zakresie wychowania zdrowotnego jest:

• kształcenie nawyków higieniczno- zdrowotnych,

• wychowanie w zasadach bezpieczeństwa osobistego i zbiorowego,

• ochrona zdrowia psychicznego,

• samokontrola rozwoju i zdrowia

• walka z nałogami,

• higiena żywienia

• zapobieganie chorobom społecznym i zakaźnym

Kształtowanie odpowiedniej postaw u dzieci to zadanie nie tylko ważne, ale i trudne. Chodzi tu bowiem o rozwój osobowości dziecka: poprzez planowe stosowanie ćwiczeń ruchowych (wg własnej inwencji) oraz świadome kierowanie życiem ze szczególnym uwzględnieniem zasad higieny i zdrowego żywienia.

Ważną rolę w procesie wychowania zdrowotnego odgrywa środowisko domowe i szkolne, na które składają się:

• warunki sanitarno - higieniczne,

• wzory osobowe,

• odpowiednia higiena życia.

Szczególnie ważne jest utrzymanie w szkole:

• higieny osobistej uczniów,

• higieny pracy umysłowej,

• wypoczynku,

• rekreacji,

• higieny żywienia.

Higiena organizacji pracy szkoły sprowadza się do prawidłowego planowania rozkładu zajęć uczniów, organizowania tak lekcji, jak i zajęć poza lekcyjnych (kółka zainteresowań, zajęcia świetlicowe)

Promocja zdrowia w szkole to wszelkie działania na rzecz zdrowia wewnątrz szkoły. Jest to połączenie edukacji zdrowotnej z tworzeniem etosu zdrowia w szkole i działaniami, które mają na celu poprawę zdrowia i dobrego samopoczucia uczniów i pracowników.

Celem nadrzędnym edukacji prozdrowotnej jest popularyzacja zdrowego stylu życia oraz taka współpraca wszystkich nauczycieli ,aby dziecko w szkole czuło się bezpiecznie i chętnie przychodziło do szkoły.

ANALIZA PODSTAWY PROGRAMOWEJ KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Przedmiot	Treści
Język polski	Pojęcia nadawcy i odbiorcy, sposoby rozpoznawania inwencji wypowiedzi (np. pytam, odpowiadam, informuję, proszę, itp.) Właściwości opowiadania, opisu, dialogu oraz prostych form użytkowych Pojęcia: fikcja literacka, świat przedstawiony, nadawca, odbiorca, podmiot mówiący, narracja, przenośnia Terminy: bohater, wątek, akcja, autor, narrator, epitet, porównanie, wyraz dźwiękonaśladowczy, rytm, zwrotka, refren, baśń, opowiadanie, powieść, proza, poezja Terminy związane przekazami ikonicznymi, radiem, telewizją, filmem, teatrem, prasą
Historia i społeczeństwo	Mój dom, moja rodzina, sąsiedztwo, elementy historii rodzinnej, regionalnej oraz życia codziennego w Polsce i w różnych krajach i epokach Wartości: prawda, dobro, piękno i sprawiedliwość otaczającym świecie Społeczeństwo: prawa i obowiązki obywatelskie, postawy prospołeczne i aspołeczne, przykłady różnych systemów społecznych w świecie współczesnym i w przeszłości Praca: jej znaczenie w życiu indywidualnym i zbiorowym, organizacja pracy i jej efekty w różnych epokach i współcześnie Zróżnicowanie regionalne Polski efektem warunków przyrodniczych i działalności człowieka, zasoby środowiska przyrodniczego ich ochrona i wykorzystanie Zagospodarowanie terenu w miejscu zamieszkania ucznia, uwarunkowania życia ludzi danego obszaru od czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych, krajobraz najbliższej okolicy. Polska w Europie - kierunki współpracy, procesy integracji z Unią Europejską Ja: kim jestem? - co lubię?, co potrafię?, co jest dla mnie ważne?, godność moja i innych. Ja i inni: moja postawa wobec innych, koleżeństwo, przyjaźń, miłość, prawa moje i prawa innych, stosunek do środowiska przyrodniczego i kulturowego Ja i inni: wolność osobista, a przewidywanie konsekwencji własnych zachowań, odpowiedzialność i obowiązki, wzorce osobowe - wybrane postacie historyczne i współczesne Symbole i święta narodowe, religijne, państwowe, symbole wybranych państw i instytucji międzynarodowych
Sztuka, plastyka, muzyka	Nauka śpiewania w wykonaniu indywidualnym i zbiorowym Działania muzyczno - ruchowe Słuchanie muzyki Obserwacja i tworzenie świata dźwięku Wartości muzyki klasycznej, rozrywkowej i ludowej Kontakt z dziełami sztuki plastycznej - galerie, muzea Sztuka ludowa i zdobnictwo charakterystyczne dla danego regionu Różnorodne sposoby komunikowania (komunikacja pozawerbalna - język przestrzeni, koloru, ciała, itd.) Kształtowanie otoczenia i form użytkowych (racjonalność, funkcjonalność, estetyka)
Język obcy	Podstawowe funkcje językowe umożliwiające posługiwanie się językiem w prostych nieformalnych sytuacjach dnia codziennego Podstawowe wiadomości o obszarze nauczanego języka Zasady wymowy i ortografii
Matematyka	Zapisywanie treści prostych zadań w postaci równań pierwszego stopnia z jedną niewiadomą Diagramy przedstawiające dane empiryczne, graficzne przedstawianie zależności liczbowych (tam gdzie to możliwe z użyciem technologii informacji)
Przyroda	Wspólne cechy budowy czynności organizmów Warunki życia ludzi w najbliższym otoczeniu Krajobrazy nizinne, wyżynne i górskie: środowisko i jego zagospodarowanie (na przykładzie wybranych krajobrazów Polski) krajobrazy naturalne i przekształcone przez człowieka przykłady pozytywnego i negatywnego zagospodarowania przestrzeni Wybrane krajobrazy świata: lądy i kontynenty, oceany Czynności życiowe człowieka, etapy rozwoju człowieka ze szczególnym uwzględnieniem dojrzewania biologicznego, zasady higieny Znaczenie wybranych gatunków roślin, grzybów i zwierząt dla człowieka Bakterie i wirusy - zagrożenia i korzyści dla człowieka Wpływ człowieka na środowisko przyrodnicze Wpływ środowiska na zdrowie człowieka: Substancje szkodliwe i ich wpływ na organizm człowieka Rola wody, powietrza, gleby, ich odtwarzalność, czystość i skażenie
Technika	Analiza środowiska ucznia z punktu widzenia technicznego (dom, mieszkanie, miejsce pracy i zabawy, miasto, wieś) Różnorodne materiały, ich cechy i zastosowanie Maszyny i instalacje (urządzenia gospodarstwa domowego, rower), bezpieczne, kulturalne i odpowiedzialne postępowanie ucznia w środowisku technicznym, w tym bezpieczne poruszanie się ruchu drogowym jako pieszego, pasażera, rowerzysty
Informatyka	Zasady bezpiecznego posługiwania się komputerem Komputer jako źródło wiedzy i komunikowania się, zastosowanie komputera w życiu codziennym Opracowanie za pomocą komputera prostych tekstów, rysunków i motywów Korzystanie z elementarnych zastosowań komputerów do wzbogacenia własnego uczenia się i poznawania różnych dziedzin wiedzy Poznawanie zastosowań komputerów i opartych na technice komputerowych urządzeń spotykanych przez ucznia w miejscach publicznych
Wychowanie fizyczne	Ćwiczenia kształtujące postawę ciała oraz stymulujące rozwój układów: ruchowego, oddechowego, krążeniowego, nerwowego Formy ruchu stwarzające możliwości doskonalenia koordynacji wzrokowo - ruchowej oraz wzmocnienia kondycji fizycznej Ćwiczenia zwinnościowo - akrobatyczne oraz skoki Podstawowe elementy techniki i taktyki gier zespołowych, konkurencji lekkoatletycznych, gier rekreacyjnych, tańców, pływania oraz wybranych sportów zimowych Ćwiczenia i zabawy według inwencji uczniów uwzględniające zasady współdziałania, respektowania przepisów, zasad i ustaleń Przepisy i zasady organizacji zajęć uwzględniające troskę o zdrowie Badanie i ocena rozwoju oraz sprawności funkcjonowania organizmu Zasady sportowego współzawodnictwa Propozycje spędzania czasu wolnego z wykorzystaniem gier, zabaw, form turystycznych i sportowych
Religia	Człowiek jako osoba, godność człowieka Przyjmowanie odpowiedzialności za siebie i innych Prawa i obowiązki, zasady i reguły postępowania Uczestnictwo w grupie, porozumiewanie się z innymi Wolność i jej różne rozumienie, autorytety i wzory osobowe Praca i jej wartość dla człowieka

MAPA SOJUSZNIKÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ W REALIZACJI

SCIEŻKI PROZDROWOTNEJ

SZKOŁA PODSTAWOWA

OGÓLNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU „EDUKACJA PROZDROWOTNA”

Program „Edukacja prozdrowotna” składa się z pięciu działów: szczegółowych celów edukacyjnych, treści nauczania związanych z tymi celami, procedur osiągania celów i oczekiwanych osiągnięć nauczania

Program dostosowany jest do specyfiki szkoły i możliwości uczniów. Poszczególne działy programowe mogą być realizowane w dowolnej kolejności na zajęciach.

CHARAKTERYSTYKA DZIAŁÓW PROGRAMOWYCH Z UWZGLĘDNIENIEM CELOW SZCZEGÓŁOWYCH, TREŚCI NAUCZANIA, PROCEDUR OSIAGANIA CELOW I PRZEWIDYWANYCH OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW.

I DZIAŁ PROGRAMOWY: JA I RÓWIEŚNICY

Zagadnienia	Treści kształcenia	Cele poznawcze	Cele praktyczne	Procedura osiągania celów
KLASA JAKO GRUPA RODZINA I JA	rozpoznanie własnych mocnych i słabych stron, zalet i wad, kształtowanie właściwego w stosunku do własnych pozytywnych i negatywnych emocji, radzenie sobie w sytuacjach trudnych i umiejętność szukania pomocy, zachowania sprzyjające i zagrażające życiu podstawowe zasady i reguły obowiązujące w relacjach międzyludzkich	Uczeń: zapoznaje się z terminem „asertywność” poznaje rodzaje pozytywnych i negatywnych emocji poznaje mocne i słabe strony swojego charakteru wymienia czynniki , które sprzyjają nauce w domu i szkole podaje swoje imię i nazwisko oraz cechy charakterystyczne swojej rodziny (np. zwyczaje rodzinne)	Uczeń: potrafi w sposób kulturalny wyrazić swoje negatywne emocje wykorzystuje zdobytą wiedzę w typowych sytuacjach problemowych chętnie angażuje się w życie szkoły planuje swój czas pracy i wypoczynku oraz własne miejsce do nauki zdaje sobie sprawę z następstw swojego dobrego i złego zachowania jest świadom, że negatywne emocje (źle wyrażone) zaburzają relacje z otoczeniem jest przekonany o korzyściach wynikających z sumiennej nauki potrafi wypowiedzieć się na temat własnych zainteresowań, pasji	drama „Jaki(a) jestem” pogadanka „Moje mocne i słabe strony” gra dydaktyczna - „Akwarium” (kilka uczestników bierze ochotniczo udział w ćwiczeniu np. odgrywanie ról) dyskusja na temat filmu: „W drodze ku dorosłości” zorganizowanie szkolnej imprezy andrzejkowej i karnawałowej zorganizowanie uroczystości okolicznościowych lub rocznicowych (np. „Dnia Nauczyciela”, „Dnia Dziecka”) festyn

PRZEWIDYWANE OSIĄGNIECIA UCZNIA

Uczeń potrafi:

- przedstawić się

- wskazać swoje wady i zalety (mocne i słabe strony własnej osobowości)

- zorganizować miejsce do nauki

- zaplanować rozkład dnia (czas wypoczynku i nauki)

- zachować się asertwnie w różnych sytuacjach

II DZIAŁ PROGRA\MOWY: NAJBLIŻSZE OTOCZENIE

Zagadnienia	Treści kształcenia	Cele poznawcze	Cele praktyczne	Procedura osiągania celów
ŚRODKI TOKSYCZNE, CHEMICZNE I ŁATWOPALNE UŻYWKI: NARKOTYKI, ALKOHOL I PAPIEROSY	poznawanie zagrożeń cywilizacyjnych oraz nabycie umiejętności właściwego zachowania się w przypadku kontaktu z przedmiotami niebezpiecznymi, toksycznymi, łatwopalnymi, wybuchowymi, niewybuchami i niewypałami ochrona przed zagrożeniem naturalnym i cywilizacyjnym przyczyny (namawiania i presja ze strony osób)i skutki używania środków psychoaktywnych i nadużywania leków oraz innych nałogów zna groźne następstwa picia alkoholu, palenia papierosów, używania narkotyków i nadużywania leków	Uczeń: wie, jak bezpiecznie ma się zachować w przypadku kontaktu ze środkami toksycznymi, chemicznymi i łatwopalnymi wie, co to jest uzależnienie zna rodzaje uzależnień zna przyczyny uzależnień zna działania profilaktyczne związane z uzależnieniami (narkotyki, papierosy, alkohol) wie, że uzależnienia są zagrożeniem dla rozwoju psychicznego i fizycznego człowieka wie, że nie zawsze pozytywny wpływ na rozwój człowieka mają media	Uczeń: potrafi zawiadomić odpowiednie instytucje w razie niebezpieczeństwa w kontakcie z przedmiotami niebezpiecznymi stosując profilaktykę uzależnień, przeciwdziała we własnym środowisku uzależnieniom potrafi skierować do odpowiednich instytucji osoby uzależnione, które potrzebują pomocy rozpoznaje i wyjaśnia przyczyny powstawania uzależnień docenia działalność instytucji niosących pomoc osobom uzależnionym jest świadomy konieczności stosowania profilaktyki przeciw uzależnieniom przejawia dociekliwość w poznawaniu przyczyn uzależnień	wycieczka do Państwowej Straży Pożarnej spotkanie z Policjantem konkurs o profilaktyce anty uzależnieniowej film:„O profilaktyce uzależnieniowej” spotkanie z higienistką szkolną wizyta w poradni psychologiczno - pedagogicznej dyskusja na temat szkodliwości środków wystawa plakatów o tematyce anty uzależnieniowej dyskusja na temat szkodliwości środków odużajacych analiza wpływu używek na zdrowie człowieka, na podstawie artykułów prasy lub filmu pt.: „W drodze ku dorosłości”

PRZEWIDYWANE OSIĄGNIECIA UCZNIA

Uczeń potrafi:

- wyjaśnić, co to jest uzależnienie oraz podać jego przyczynę

- rozpoznać stopień zagrożenia uzależnieniem (środowiska, w którym żyje)

- rozpoznać zagrożenia płynące z mediów

- udzielić wsparcia osobie zagrożonej uzależnieniem

- udzielić pomocy osobie uzależnionej np. poprzez skierowanie jej do odpowiednich instytucji

III DZIAŁ PROGRAMOWY: CZYNNOŚCI ŻYCIOWE CZŁOWIEKA

Zagadnienia	Treści kształcenia	Cele poznawcze	Cele praktyczne	Procedura osiągania celów
ROLA SKŁADNIKOW POKARMOWYCH ODŻYWIANIU ESTETYKA PRZYGOTOWYWANIA I SPOŻYWANIA POSIŁKÓW ZABEZPIECZENIE PRODUKTÓW PRZED ZEPSUCIEM	urozmaicenie i regularność posiłków, estetyka ich spożywania, zabezpieczenie żywności przed zanieczyszczeniem i zepsuciem higiena ciała, odzieży, miejsca pracy i wypoczynku	Uczeń: nazywa składniki pokarmowe określa wartości odżywcze składników pokarmowych zna produkty, które odgrywają korzystna rolę w procesie zdrowego żywienia człowieka wie, że nadmiar słodyczy i tłuszczów jest szkodliwy wymienia składniki powietrza i określa ich role w oddychaniu człowieka wie, jakie znaczenie ma dla zdrowia spożywanie owoców i warzyw wyjaśnia piramidę zdrowego żywienia wie, jak przygotować i spożyć estetycznie posiłek zna zasady właściwego przechowywania żywności	Uczeń: potrafi wymienić składniki pokarmowe w wybranych produktach żywnościowych umie dokonać właściwego wyboru produktów żywnościowych pod względem kaloryczności i zawartości witamin myje owoce przed spożyciem myje dłonie przed posiłkiem dba o estetykę posiłku zna korzystny wpływ wietrzenia pomieszczenia zdaje sobie sprawę z następstw braku zachowania higieny podczas spożywania posiłków jest przekonany, że racjonalne odżywianie jest niezbędne do zachowania zdrowia zdaje sobie sprawę, że przestrzeganie higieny osobistej najlepiej zapobiega chorobom zakaźnym zna szkodliwe następstwa jedzenia i picia nieświeżych produktów potrafi właściwie odczytać z opakowania datę przydatności produktu do spożycia	przygotowanie estetycznego posiłku(w stołówce szkolnej) w trakcie biwaku oglądanie wystawy ze zdrową żywnością przygotowanie uroczystych poczęstunków z okazji: „Dnia Matki”, „Dnia Babci i Dziadka”, „Szkolnej Wigilii” konkurs na najbardziej estetyczną i smaczną kanapkę zbieranie do teczek wycinków z czasopism ze smacznymi i zdrowymi przepisami spotkanie z higienistką

PRZEWIDYWANE OSIĄGNIECIA UCZNIA:

Uczeń potrafi:

- przygotować drugie śniadanie

- pomóc w zorganizowaniu poczęstunku z okazji szkolnych uroczystości

- estetycznie podać przygotowany posiłek

- kulturalnie przygotować posiłek

- wypowiedzieć się na temat wpływu sposobu odżywiania się na wzrost i rozwój organizmu

- pamięta o myciu dłoni przed posiłkiem

IV DZIAŁ PROGRAMOWY: ZDROWY STYL ŻYCIA

Zagadnienia	Treści kształcenia	Cele poznawcze	Cele praktyczne	Procedura osiągania celów
OPIEKA NAD UCZNIEM CHORYM SZACUNEK DLA OSÓB STARSZYCH I NIEPEŁNOSPRAWNYCH	problemy i potrzeby kolegów niepełnosprawnych, osób chorych i starszych	Uczeń: wyjaśnia pojęcia: zdrowie, choroba, niepełnosprawność rozumie, iż przyczyną powstawania chorób są: zarazki - wirusy i bakterie wie, iż media mają nie zawsze pozytywny wpływ, na prawidłowe relacje międzyludzkie	Uczeń: zna sposoby zapobiegania chorobom wywołanym przez zarazki zna elementarne zasady zachowania higieny ciała, odzieży, miejsca pracy i wypoczynku wie, gdzie należy szukać rady lub pomocy w przypadku choroby lub uzależnień potrafi kulturalnie zachować się w towarzystwie osób chorych i niepełnosprawnych dostrzega problemy osób w podeszłym wieku oraz niepełnosprawnych (w miarę możliwości udziela swojej pomocy)	analiza tablic tematycznych wyszukiwanie informacji z różnych źródeł np. encyklopedie, Internet, poradniki, czasopisma drama scenki tematyczne integracyjny wyjazd do „Domu Pomocy Społecznej” z okazji: Dnia Babci i Dziadka oraz Świąt Bożego Narodzenia zorganizowanie uroczystości szkolnej z okazji „Dnia Babci i Dziadka” zorganizowanie na terenie szkoły zbiórki odzieży oraz przyborów szkolnych, które przeznaczone zostaną dla uczniów z rodzin najuboższych

PRZEWIDYWANE OSIĄGNIECIA UCZNIA:

Uczeń potrafi:

- poprawnie zachować się w kontaktach z osobami chorymi (zwłaszcza zakaźnie)

- kulturalnie zachować się w towarzystwie osób w podeszłym wieku i niepełnosprawnych

- scharakteryzować choroby wywołane przez wirusy i bakterie

V DZIAŁ PROGRAMOWY: JESTEM BEZPIECZNY

Zagadnienia	Treści kształcenia	Cele poznawcze	Cele praktyczne	Procedura osiągania celów
BEZPIECZEŃSTWO NA DRODZE PIERWSZA POMOC W NIEKTÓRYCH WYPADKACH BEZPIECZNE GRY I ZABAWY ORGANIZACJA ODRABIANIA LEKCJI I CZASU WOLNEGO	bezpieczeństwo na drodze podczas gier i zabaw ruchowych, pierwsza pomoc w niektórych urazach zabawy ruchowe i rekreacja, organizacja odrabiania lekcji i czasu wolnego, prawidłowa postawa ciała	Uczeń: zna znaczenie kolorów sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniach ulic wyjaśnia, jak należy przechodzić przez jezdnię wie, dlaczego nie wolno przebiegać przez jezdnię zna przydatność znaczków odblaskowych zna zasady bezpieczeństwa jazdy w autobusie wie, jak może udzielić pomocy, gdy jest świadkiem wypadku poznaje numery alarmowe, które używa się w nagłych wypadkach oraz wie, że są to numery bezpłatne wie, jak zapobiegać pożarom i jak zachować się na wypadek pożaru, w lesie lub w środowisku, w którym żyje zna podstawowe materiały opatrunkowe wie, jak zachować się gdy krwawi nos wie, jak zachować się gdy widzi osobę poszkodowaną w wypadku zna zasady sportowego współzawodnictwa zna podstawowe elementy techniki i taktyki gier zespołowych wie, jak prawidłowo siedzieć przy pisaniu, czytaniu i oglądaniu telewizji potrafi prawidłowo zorganizować sobie miejsce pracy (zwraca uwagę na porządek i oświetlenie) przy odrabianiu lekcji	Uczeń: przestrzega zasad poruszania się po drogach i przechodzenia przez jezdnię pamięta o numerach alarmowych: (Policja - 997, Pogotowie - 999, Straż Pożarna - 998 potrafi opatrzyć ranę ma poczucie odpowiedzialności za swoje postępowanie oraz jego wpływ na zdrowie swoje i innych zdaje sobie sprawę z następstw niebezpiecznych gier i zabaw odpowiedzialnie wybiera sobie miejsce i towarzystwo do zabawy starannie i prawidłowo wykonuje zalecane ćwiczenia rozumie znaczenie ruchu dla własnego zdrowia potrafi zgodnie współżyć z innymi chętnie bierze udział w spacerach i zabawach ruchowych lubi przebywać na świeżym powietrzu jest sprawny ruchowo	pogadanka na temat bezpieczeństwa na drogach wycieczka na skrzyżowania ulic spotkanie z Policjantem pokaz udzielania Pierwszej Pomocy film pt.: „Pierwsza Pomoc”, „W drodze ku dorosłości” ćwiczenia kształtujące postawę ciała oraz stymulujące rozwój układów: ruchowego, oddechowego, krążeniowego, nerwowego formy ruchu stwarzające możliwości doskonalenia koordynacji wzrokowo - ruchowej oraz wzmocnienia kondycji fizycznej ćwiczenia zwinnościowo - akrobatyczne oraz skoki zajęcia świetlicowe propozycja spędzania czasu wolnego z wykorzystaniem gier i zabaw, form turystycznych i sportowych

PRZEWIDYWANE OSIĄGNIECIA UCZNIA:

Uczeń potrafi:

- organizować miejsce do nauki

- bezpiecznie spędzać wolny czas

- bezpiecznie poruszać się po drogach na wsi i w mieście

- kulturalnie zachować się w miejscach lokomocji

- zachować się w sytuacjach niebezpiecznych

BIBLIOGRAFIA

1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół - DzU 2002 nr 51 poz. 458

Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna Reforma Oświaty

2. Plan dydaktyczny: Program zdrowotny „Nakarm Dziecko” - Ewa Świnicka

3. Badanie wiedzy na temat zdrowia uczniów pierwszych klas gimnazjum, Lucyna Grzywa

4. Szymczak M.: Słownik języka polskiego. PWN, Warszawa, 1986

5. Skorupka S.: Mały słownik języka polskiego. PWN, Warszawa, 1986

6. Łąkowski R.: Encyklopedia Powszechna. PWN wyd. II, Warszawa, 1987

7. Measurement of Levels of Healt. Tech. Rep. Ser. Nr 137 WHO, Genewa, 1957)

8. Korczak C. Leowski J.: Higiena. WSiP Warszawa, 1974

9. Kasprzak M.: Medycyna zapobiegawcza w praktyce lekarskiej PZWL, Warszawa, 1957

10. J. Bielski: Życie jest ruchem. AP-L, Warszawa, 1996

11. Łąkowski R.: Encyklopedia Powszechna. PWN wyd. II, Warszawa, 1987

12. Komosińska K.: Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowani. WSP, Olsztyn, 1995

13. Jaroszewska B.: Dla zdrowia i urody. IWZZ. Warszawa,1982

14. Cendrowski Z.: Będę żył 107 lat. AT-L, Warszawa, 1996

15. Krawczyk M.: Wychowanie fizyczne w klasach I- IV. PZWS, Warszawa, 1968

16. Korczak C. Leowski J.: Problemy higieny i ochrony zdrowia WSiP, Warszawa 1977

17. Komosińska K.: Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania WSP, Olsztyn, 1995

18. Pieńczak W.: Zielona recepta. Zamość- Warszawa, 1996

SPIS TREŚCI:

WSTĘP………………………………………………………………………………………………………………………………..1

CHARAKTERYSTYKA ZACHOWAŃ PROZDROWOTNYCH…………………………………………………………………..2

CHARAKTERYSTYKA ZACHOWAŃ ZAGRAŻAJĄCYCH ZDROWIU………………………………………………………...6

CELE ŚCIEŻKI PROZODROWOTNEJ…………………………………………………………………………………………….7

ANALIZA PODSTAWY PROGRAMOWEJ KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ………………...9

MAPA SOJUSZNIKÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ W REALIZACJI ŚCIEŻKI PROZDROWOTNEJ…………………………………………………………………………………………………………………13

OGÓLNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU „EDUKACJA PROZDROWOTNA”……………………………………………………...14

CHARAKTERYSTYKA DZIAŁÓW PROGRAMOWYCH Z UWZGLĘDNIENIEM CELÓW SZCZEGÓŁOWYCH,

TREŚCI NAUCZANIA, PROCEDUR OSIAGANIA CELÓW I PRZEWIDYWANYCH OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW……………..15

BIBLIOGRAFIA……………………………………………………………………………………………………………………...31

1

PORADNIE PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNE

LEKARZE I

PIELĘGNIARKI

OŚRODEK ZDROWIA

ORGANIZACJE

SPOŁECZNE

APTEKA

HIGIENISTKA SZKOLNA

RODZICE

PARAFIA

CARITAS

---