I. Katechetyka fundamentalna 4 X 2005

„Historia katechezy i katechetyka fundamentalna” - ks. dr P Tomasik, red. J. Stala, Tarnów 2003 r.

katechetyka - naukowa refleksja nad katechezą

Słowo „katecheza” pochodzi od czasownika greckiego „katechei”, które oznaczało przekazywać coś, komunikować, nauczać.

Słowo „katecheza” pochodzi ze złączenia dwóch wyrazów:

„kata” - z góry

„echeo” - brzmieć, wypowiadać (również wywoływać echo), oznaczało „wołać z góry”. Późniejsze tłumaczenie - pouczać.

Pouczenie jakim jest katecheza nie jest jednostronne, często koncentruje się wokół pytań i odpowiedzi

Def. katechezy:

Definicja katechezy jest zapisana w dokumencie: „Catechesi tradendae” - adhortacja apostolska JPII

Katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych. Obejmuje przede wszystkim nauczanie doktryny chrześcijańskiej przekazywane na ogół w sposób systematyczny i całościowy dla wprowadzenia wierzących w pełnię życia chrześcijańskiego.

Nie jest to definicja w sensie ścisłym. Podkreśla to sam autor - Jan Paweł II

Katecheza jest szerszym nurtem, który wymyka się tej definicji.

Ta definicja wskazuje adresatów. Są to dzieci, młodzi, dorośli. Podstawowymi adresatami SA wierzący, dlatego nie zawsze lekcje religii można nazwać katechezą

Zasadniczo katecheza jest całościowym nauczaniem chrześcijańskim. Nie ma w niej podziału na prawdy ważne i ważniejsze.

Katechetykę możemy rozumieć:

- w koncepcji teoretycznej - jako opracowanie praktycznych metod katechizacji, jako metodykę - swoistą technologię nauczania

- jako dydaktykę nauczania religii

- jako pedagogikę religijną (cel - kształtowanie religijno-moralne charakteru człowieka) - przekracza dwa poprzednie punkty, ale ogranicza siew tylko do jednej formy katechizacji - nauczania w szkole.

- jako dyscyplinę teologiczną - ujęcie to odpowiada na pytanie o cel katechezy na gruncie teologicznym

Są 3 funkcje definicji:

1. wychowanie

2. nauczanie

3. wtajemniczenie (inicjacji chrześcijańskiej)

Katecheza ma przedstawiać całą prawdę o Zbawieniu.

Pojęcia pokrewne do pojęcia katecheza:

• Katechizacja - jest to sposób wychowania w wierze, pewien sposób nauczania doktryny, wtajemniczenie w życie chrześcijańskie.

• Katecheza - są to rozmaite działania, idee, koncepcje jak głosić Słowo Boże.

• Środowisko katechetyczne - zespół warunków, czynników, które przyczyniają się do rozwijania dzieła katechezy np. rodzina, parafia, szkoła czy wspólnota religijna.

• Nauczanie religii - jest czymś innym niż katecheza.

Katechetyka wykorzystuje osiągnięcia innych nauk

• Pedagogika ogólna (filozoficzne podstawy edukacji). Są rozmaite rodzaje pedagogiki. Dla katechezy i katechetyki nie jest to obojętne z jaką się stykają pedagogiką.

• Dydaktyka

• Pedagogika społeczna (bada warunki w jakich przebiega sposób wychowania)

• Pedagogika specjalna

• Andragogiką (nauczaniem dorosłych)

• Pedentologią (nauka o nauczających, o stosunku ich do „uczniów”)

• Socjologia religii (pytania do socjologów religii np. ile jest wierzących)

• Psychologia rozwojową

• Psychologia wychowawczą

Katechetyka jest zawieszona w pewien sposób między teologią spekulatywną a pedagogiką.

Pozostając nauką teologiczną bada czym jest i czym być powinna prawidłowa pedagogia wiary.

Wnioskowanie katechetyczne opiera się na 3 rodzajach przesłanek:

1. normatywne przesłanki teologiczne - obejmują nakaz głoszenia Ewangelii i świadczenia o prawdzie. Przesłanki te wskazują na sposób działania katechety (godziwy!), szanujący godność człowieka.

2. przesłanki teologiczne - dotyczące istoty słowa Bożego i Kościoła, pochodzące z twierdzeń teologicznych, mające charakter dogmatów. Tu mamy odpowiedź dotyczącą treści katechezy - co głosi.

3. przesłanki z dziedziny nauk humanistycznych - zwłaszcza pedagogiczne, psychologiczne, warunkujące skuteczność działania w specyficznym środowisku kulturowym, w jakim podejmowane jest dzieło katechizacji..

Nie można z katechetyki czynić nauki praktycznej.

Katechetyka jako nauka rozwija się od XIX w.

Podział katechetyki na poszczególne działy:

• Katechetyka fundamentalna - odpowiada na pytanie o cel, naturę, podmiot katechezy.

• Historia katechezy - mocno związana z katechetyka fundamentalną

• Katechetyka materialna- mówi o treści katechezy

• Dydaktyka katechetyczna - inaczej kat.moralna. Odpowiada na pytanie w jaki sposób katechizować.

• Katechetyka szczegółowa - podejmuje problematykę katechizowania w rozmaitych środowiskach, kierowana wobec rozmaitych adresatów (dzieci, młodzieży itp.)

II. Katechetyka fundamentalna 11 X 2005 r.

Dokumenty katechetyczne Kościoła

1. Ogólna Instrukcja Katechetyczna (1971 r.)

Pierwszy dokument, który przedstawia katechezę według Soboru Watykańskiego II, jest to pierwsza próba stworzenia ogólnego dokumentu odpowiadającego na pytanie jak katechizować

• Aktualne zagadnienia katechetyczna

• Pokazuje jakie treści przesłania katechetycznego są konieczne aby nauczanie katechetyczne było integralne

• Rozważał metodologię katechetyczną

• Dodatek: Wskazania do I Spowiedzi i Komunii Świętej

• Koncepcje posługi słowa

• Obecnie ma znaczenie tylko historyczne

• Adhortacja Jana Pawła II - „Catechesis tradendae” (1979 r.)

GENEZA:

• Wymiar instytucjonalno-merytoryczny:

• Dokumenty, które powstały po z synodzie z relacji końcowej biskupów

• zmiany wiązały się z innym ujęciem teologii katechetycznej po Soborze Watykańskim II

• 1974 r. - Zgromadzenie Synodu Biskupów dotyczące ewangelizacji

• 1975 - Ewangelii nuntiandi -adhortacja Pawła VI

• 1977 - Synod poświęcony katechezie

• Adhortacja została podpisana dopiero przez Jana Pawła II

• Porusza nowe akcenty w katechezie, zwłaszcza egzystencjalne

STRUKTURA:

• Zagadnienie chrystocentryzmu katechezy

• Ukazuje rys historyczny katechezy

• Związek między katechezą a ewangelizacją

• Podejmuje zagadnienie źródeł katechezy

• Kwestie metodyki katechizowania

• Źródła katechezy - środki i sytuacje mające wymiar katechetyczny

TREŚĆ:

• Definicja katechezy

• Model katechezy, która służy ewangelizacji

• Bardzo mocno podkreślona ciągłość katechezy. Różne formy katechezy mają się wzajemnie uzupełniać, ale odstawą jest katecheza dorosłych

• Integralność treści katechetycznych, nie można jej modyfikować lub pomijać jakieś treści

• Katecheza domaga się ciągłej odnowy - otwartej na znaki czasu i natchnienie Ducha św.

3. Katechizm Kościoła Katolickiego (1992 r.)

• Słowo „katechizm” pojawiło się pierwszy raz w XIV w. na oznaczenie książki

• W 1529 r. Marcin Luter wydał swoje katechizmy, które miały duże znaczenie dla rozprzestrzenienia się religii protestancjiej

Mamy dwa typy katechizmów:

1. katechizm wielki - kompendium nauki chrześcijańskiej

2. katechizm mały - podręcznik katechetyczny

3. katechizm średni - streszczenie katechizmu wielkiego

• Katechizm Rzymski - oficjalny katechizm Kościoła Katolickiego po Soborze Trydenckim, jego współautorem był kardynał Hozjusz

• Wydany po łacinie

• Pierwszy przekład na język polski w niecały rok po publikacji

• Rozpowszechnienie tego katechizmu spowodowało, że całe Południowe Niemcy pozostały przy religii katolickiej

• Św. Piotr Kanizjusz - katecheta dla Południowych Niemiec, jego katechizm miał duże znaczenia dla utrzymania religii katolickiej w Niemczech

• Św. Robert Bellarmin - prawnicze ujęcie prawd w katechizmach małych

• Sobór miał w sposób jasny ukazać piękno i moc nauki chwały, gdyż język i realia tych trzech katechizmów były od dawna już nieaktualne

• Na Vaticanum II jeszcze nie pojawia się dyrektyw o stworzeniu nowego katechizmu

• Po 1977r pojawia się projekt małego katechizmu, jednakże szybko upada

• Nadzwyczajny Synod Biskupów (1985 r.) - postulat o nowy katechizm, aby ci, którzy nauczają mieli właściwy fundament i wiedzieli co jest nauczaniem

• 1986 r. - komisja kardynalska - J. Ratzingera, zespół redakcyjny - I. Stroba, sekretarz - C. Schonborn

• po licznych konsultacjach katechizm został premulgowany w 1992r

• problemem okazało się tłumaczenie na języki narodowe, gdyż tekst oryginalny został stworzony w jęz. francuskim

• po dwóch latach pojawia się polski, przekład katechizmu

• 1998 r. - uściślenie niektórych akapitów, korigenta

• Kongregacja Nauki Wiary w 2000 roku wydała tekst łaciński wraz z corigentą - łacińska baza dla dalszych tłumaczeń

Struktura dokumentu:

	Dział Ogólny (wprowadzający)	Dział Szczegółowy (analiza dok. wiary)
I Wiara	Analiza aktu wiary w wymiarze wspólnotowym i indywidualnym	Symbol Apostolski (Credo Nicyjsko - Konstantynopolitańskie)
II Celebracja misterium chrześcijan ńskiego	Celebracja misterium chrześcijań - skiego (ekonomia sakramentalna)	Poświęcony jest sakramentom
III Życie moralne	Życie moralne jako życie w Jezusie Chrystusie (dział związany z chrze - ścijańskim powołaniem człowieka)	Analiza powinności życia moralnego o człowieku, która jest uporządkowana przez schemat Dekalogu
IV modlitwa	Modlitwa (struktura,istota Modlitwy, czym jest modlitwa)	Modlitwa Pańska („Ojcze Nasz”)

• Struktura podobna do tej, jaką przyjęto w Katechizmie Rzymskim

• II część - Życie moralne wyjaśniane według Klucza Dekalogu, Dekalog wyczerpuje całościowo problematykę moralną, jest wypełnieniem prawa przez miłość i nie przeciwstawia się NT ujęciu moralności

• Dekalog dla katechezy stanowi strukturę podstawową, tradycja KKjest opierana na moralności Dekalogu

katecheza zgodna z katechizmem

Kilka zasadniczych idei:

• Katechizm reprezentuje związany z II Soborem Watykańskim nowy styl nauczania katechetycznego i teologii.

• Cechą charakterystyczną tego dokumentu jest Chrystocentryzm. (Jezus wyznawany jako narodzony z Maryi, zmarły na krzyżu i zmartwychwstały, obecny w sakramentach, jest w ten sposób źródłem wiary, wzorem postępowania chrześcijańskiego, nauczycielem modlitwy)

• Katechizm jest wierny Słowu Bożemu zawartemu w tradycji i Piśmie Świętym. Katechizm staje się trwale zakorzeniony w wierze Kościoła oraz ma nieustanne odniesienie do napisanego w Piśmie Słowa Bożego.

• Nowy język KKK realizuje dwie zasady:

1. zasadę wierności Bogu i człowiekowi

2. zasadę korelacji (podkreślanie współzależności między orędziem chrześcijańskim a życiem ludzkim)

W jaki sposób katecheza ma być zgodna z Katechizmem????

• KKK jest kompendium wiedzy o wierze dla nauczających

• KKK nie może być tratowany jako podręcznik do nauczania religii, nauczający powinien znać jego treści, ale niekoniecznie posługiwać się językiem katechizmu w katechezie

• Wierność Katechizmowi polega na wierności duchowi katechizmu, głównie jego ideom

W 2005r zostało wydane Kompendium KKK - typowy katechizm średni

III. Katechetyka fundamentalna 18 X 2005 r.

4. Dyrektorium Ogólne o Katechizacji (1997 r.)

GENEZA:

• Zastąpił on Ogólną Instrukcję Katechetyczną z 1971 r., od czasu której refleksja teologiczna o katechezie znacznie się wzgogaciłą:

- synod biskupów poświecony katechizacji

- 1977 - synod poświęcony katechezie

- adhortacja dotycząca rodziny FAmiliaris consortio oraz osób świeckich - Christi Fidelem laici”

- ogromny ładunek treści katechetycznej

- Promulgowanie KKK.

• Wydarzenia te wpłynęły na redakcję dyr. Og., czego podjęła się Kongregacja Ds. Duchowieństwa przeredagowała Dyrektorium Katechetyczne z 1971 roku.

• Zmiana sytuacji głoszenia Słowa Bożego (rozszerzenie się ateizmu, sekularyzacji, indyferentyzmu, zmiano osi konfliktu światowego).

• Rozchwianie postmodernistyczne w mentalności europejskiej i amerykańskiej (koncepcje negacji prawdy)

• Dokument zaczyna się od podsumowaniu sytuacji katechizacji na przestrzeni 26 lat.

• Podkreśla pozytywy i negatywy.

Pozytywy:

• Entuzjazm i wytrwałość licznych katechetów

• Dowartościowanie w wielu Kościołach partykularnych katechezy dorosłych

• Pogłębienie i rozwój myśli katechetycznej

Negatywy:

• Pojęcie katechezy jako szkoły wiary nie przeniknęło w pełni do świadomości katechetów. Bardzo często bowiem katecheza zatrzymywała się na poziomie informacji, ale nie dochodząc do formacji.

• Soborowe pojęcie objawienia nie zostało przyjęte jako inspiracja dla katechezy, nastąpiło zbytnie „ubiblijnienie” katechezy

• Problemy z chrystocentryzmem katechezy - nierównomierny nacisk na Bóstwo i człowieczeństwo Chrystusa

• Przeakcentowanie niektórych tematów, omijanie innych, takich jak historia kościoła, katolicka nauka społeczna

• Zbyt słaby związek praktyki katechetycznej z liturgią, zbyt małe przywiązanie do znaków i obrzędów, brak skorelowania katechezy z rokiem liturgicznym

• Dualizm pod względem metody i treści

• Metody pedagogiczne niezweryfikowane religijnie

Na czym polega soborowe objawienie katechezy?

Dyrektorium Katechetyczne krytykuje, że nie ma w katechezie tradycji i traci ona wtedy swoją eklezjologię. Źródłem Objawienia jest Słowo Boże zawarte w Biblii i Tradycja. Nie przyjęło się to bo w wielu katechezach odnoszono się jedynie do dogmatów a pomijano odniesienie do Pisma Świętego.

• Chrystocentryczny cel katechezy domaga się by położyć równomierny nacisk na człowieczeństwo i bóstwo Zbawiciela, by przedstawiać pełną prawdę o misterium Chrystusa (Pan Jezus jawi się jako ktoś kto był jednym z cierpiących. Jego wiara nie ma charakteru zbawczego. Zrozumienie istoty paschalnej Chrystusa jest możliwe gdy przedstawia się Go jako Boga i człowieka. Jako Bóg, jeśli chodzi o wymagania moralne będzie bardzo odległy od ludzi).

• W odniesieniu do treści katechezy należy zauważyć że zbytnie przeakcentowanie pewnych tematów prowadzi do zaniedbywania lub pomijania innych, co godzi w zasadę integralności całości.

Zaniedbania dotyczą przede wszystkim dwóch działów:

• Historii Kościoła

• Katolickiej Nauki Społecznej

• Praktyka katechetyczna ma niejednokrotnie zbyt słaby związek co wyraża się w przywiązywaniu małej wagi do praktyki i obrzędów liturgicznych, także braku związku działalności katechetycznej z rokiem liturgicznym.

• W wielu wypadkach dochodzi do popadania w skrajny dualizm: treść - metoda. Zauważono, że niektórzy katecheci skupiają się albo na samej treści albo na samej metodzie. Dyrektorium przeciwstawia się takiemu zjawisku. Podkreśla się też, że metody pedagogiczne nie zawsze są poddawane koniecznej ocenie ewangelicznej.

• Formacja katechetyczna ma zbyt mały wymiar misyjny. („Misjon ad Gentes” - misja do pogan - poświęca się sporadyczną uwagę)

STRUKTURA DOKUMENTU:

• Dokument napisany dla całego Kościoła

• Opisuje katechizację współcześnie

• Dokument definiuje mentalność i problemy świata

• Zawiera 285 punktów, skiłada się z wprowadzenia i 5 części

Wprowadzenie - jaki jest stan katechezy w różnych częściach świata

Część I : „Katecheza w misji ewangelizacyjnej Kościoła”:

• Temat objawienia

• Przekazywanie objawianie za pośrednictwem katechezy, czym jest katecheza, jakie są jej funkcje

• Natura, cel, zadania katechezy

• Relacje między katechezą a nauczaniem religii - podobieństwa i różnice

Część II : „Orędzie ewangeliczne”:

• Wzajemne uzupełnianie się Dyr. (czym jest katecheza, formy kat.) i katechizmu (co jest treścią kat)

• Ta część mówi o tym w jaki sposób w przekazie katechetycznym należy korzystać z KKK

• Jaka jest relacja między KKK a katechizmami lokalnymi

Część III : „Pedagogia wiary”:

• Ogólne zasady pedagogii wiary, sposoby katechizowania

• Zawarte są elementy metodyki katechetycznej

Część IV : „Adresaci wiary”:

• W poprzednim wydaniu Ogólnej Instrukcji Katechetycznej ten dział dzielił się tylko na grupy typu: dzieci, młodzież, dorośli

• Teraz doszedł jeszcze kontekst społeczno - religijny oraz społeczno - kulturowy, katecheza powinna być dostosowana do religijności człowieka, uwarunkowana sytuacją społ-kul - w jakiej się odbywa

Część V : „Katecheza w Kościele partykularnym”:

• Dyrektywy działalności dla pracowników i formacji katechetów oraz ogólne rady dla organizacji duszpasterstwa katechetycznego na szczeblu diecezjalnym i krajowym

Dwa ważne punkty na które należy zwrócić uwagę:

• konieczność korelacji wysiłków

• nieustającą odnowę katechezy (nie ma stałego modelu katechezy)

• Dyrektorium katechetyczne Kościoła Polskiego =

Polskie Dyrektorium Katechetyczne 2001

GENEZA:

• Ten dokument jest I Polskim Dyrektorium Katechetycznym

• Ogólna Instrukcja Katechetyczna zawierała polecenie, aby w poszczególnych krajach stworzono Dyrektoria Katechetyczne, stąd powstanie PDK

• W Polsce długo nie powstaje taki dokument, z dwóch powodów:1. powód organizacyjny - ostatni synod miał miejsce w latach 1991-99; 2.powod personalny - na czele Komisji Katechizacji Episkopatu stoja twórcy programu z 1977r, nowy przewodniczący zostaje wybrany dopiero w !999r - Bp Nycz, w komitecie katechizacji redaktorem zostaje ks.prof. Murawski

• Po 1990 roku wraca religia do szkoły

• Pojawia się propozycja na stworzenie Polskiego Dyrektorium Katechetycznego

• II Polski Synod Plenarny - 1991 rok; rozpoczął się w Bazylice na Kawęczyńskiej; skończył się w 1999 roku.

• Wydano teksty robocze pod przewodnictwem komisji (Ks. prof. Pieronka)

• Był nawet dokument dotyczący katechezy

• 1997 r. Ks. Pieronek stał się sekretarzem generalnym a w końcówce swojego bycia sekretarzem postanowił zakończyć Synod

• Jan Paweł II - podział na 13 diecezji, każda z nich opracowała dokument, jednak miejscami były one sprzeczne ze sobą

• Okazało się, że brak było dokumentu o katechezie

• W 2001 roku zatwierdzono dokumenty, zatwierdzono pracę nad Dyrektorium i pracę komisji

STRUKTURA:

• Polskie Dyrektorium Katechetyczne składa się z 2 części: Wprowadzenia i II części merytorycznych

• Zawiera analizę sytuacji Kościoła w Polsce oraz sytuacji społecznej

Wprowadzenie - przedstawia sytuację duszpastersko - katechizacyjna w Polsce. Omawia trudności i wyzwania dla katechezy

Część I : „Katecheza w posłudze duszpasterskiej Kościoła”:

• Poświęcona jest naturze katechezy, funkcjom katechezy, istotnym elementom katechezy i dwóm formom katechezy : lekcjom religii w szkole oraz duszpasterstwu parafialnemu

• Do części I dołączono aneks pt. „Regulamin posługi duszpasterskiej prefektów”.

Część II : „Pracownicy posługi katechetycznej”:

• Jakie zobowiązania w stosunku do katechezy mają poszczególne grupy ludzi (odpowiedzialność poszczególnych grup wiernych)

• Koordynacja katechezy w:

1. Diecezji

2. Parafii

3. Kraju

• Odzwierciedla układ w Kościele

• Formacja Katechezy

• Utworzono Krajowe Centrum katechetyczne, obecnie nazwane Biurem programowania katechezy

ZAŁOŻENIA:

• Polskie Dyrektorium Katechetyczne przenosi na grunt Polski zasady z Dyrektorium Ogólnego

• Dyrektorium Polskie chce uwzględnić cały dorobek teorii i praktyki katechetycznej w Polsce

• Dyrektorium wyciąga wnioski z dyskusji między nauczaniem religii a katechezą i prezentuje nową koncepcję wyznaniową - lekcja religii, która nie jest katechezą

• Posługa katechetyczna jest bardzo ściśle związana z katechizacją (posługa katechetyczna jest ukazana na tle całości działań duszpasterskich i ewangelizacyjnych)

IV. Katechetyka fundamentalna 25 X 2005 r.

Cel Katechezy:

Dokumenty katechetyczne podnoszą cel katechezy dwojako:

• do Jezusa Chrystusa

• do wiary

1. Cel katechezy podniesiony do Jezusa Chrystusa

• Dyr. Og. Jako cel katechezy podaje zażyłość z Chrystusem

• Współczesne nauczanie Kościoła wielokrotnie odnosi się do Chrystusa

• W rozmaitych etapach rozwoju teologii osoba Jezusa Chrystusa nie zawsze znajdowała się w centrum

• Sobór Watykański II - przełomowy charakter nauczania. Chrystocentryczne ujęcie teologii i przepowiadanie chrześcijaństwa ujął jako regułę!!!

• Synod biskupów z 1985 podaję,że kluczem do zrozumienia Vaticanumm II jest chrystocentryzm

• „Redemptor hominiss” - I encyklika Jana Pawła II

• „Odkupiciel człowieka Jezus Chrystus jest ośrodkiem wszechświata i historii”.

• „Człowiek nie może żyć bez miłości, człowiek pozostaje dla siebie istotą niedoskonałą (...)”. Rh 10.

• Głoszenie Chrystusa bardzo mocno wiąże się z problemami człowieka, dlatego „Człowiek jest pierwszą i podstawową drogą Kościoła, drogą wyznaczoną przez samego Chrystusa”. Rh 14. tajemnica odkupienia nie może być oderwana od pragnień człowieka i szukania sensu życia

Chrystocentryzm współczesnej katechezy polega na:

1. Istota katechezy

• Catechesi tradendae nr 5

• Wszystkie podstawowe dokumenty katechetyczne za główny cel uznają zażyłość z Chrystusem

• „Ostatecznym celem katechezy jest doprowadzenie kogoś nie tylko do spotkania z Jezusem Chrystusem ale do zjednoczenia, a nawet głębokiej z Nim zażyłości”

• Takie ujęcie ukazuje, że katecheza zawsze musi się odnosić do Chrystusa skoro ma prowadzić do głębokiej z nim zażyłości.

• Dokumenty katechetyczne podkreślają, że Chrystus jest tym, który działa w katechezie

• Odniesienie do Chrystusa musi mieć pokrycie w płaszczyźnie treści

• Przedmiotem katechezy jest tajemnica Chrystusa i odkrywanie w nim odwiecznego planu Boga, zrozumienie czynów i znaków dawanych przez niego.

• Motto KKK - Dzieje Apostolskie - „Nie dano ludziom pod niebem innego imienia jak Jezus Chrystus (...)

Treść Katechezy

• Treść katechezy także ściśle łączy się z Chrystusem. Na przykładzie KKK - znajdują się tam rozważania dotyczące II Osoby Boskiej i Credo, ale nie tylko to - w każdym innym rozdziale znajduje się odniesienie do Chrystusa.

• W treści katechezy jak widać Chrystus zajmuje integralne miejsce, ujawnia się w samej strukturze dokumentu, jest jego osią przewodnią:

- ! część - Chrystus jedynym pośrednikiem, , argumentacja z Credo

- II część - sakramenty Kościoła są w istocie sakramentami Jezusa

- III część - życie moralne w JCH

• Chrystocentryzm zapobiega legalizmowi, posłuszeństwo Ojcu nie jest wypełnianiem prawa:

- IV część Ch przewodnikiem w modlitwie

Uwagi dotyczące chrystocentryzmu katechezy

• Integralność Chrystocentryczna

• Gdy mówi się o Chrystusie trzeba mówić o całym Chrystusie o Bogu i Człowieku jednocześnie.

• Musi być równowaga między prawdą o Bóstwie i człowieczeństwie Chrystusa. (przebóstwienie oddala Jezusa, przekreśla tajemnice Wcielenia, uczłowieczeni pozbawią mekę Chrystusa charakteru ekspiacyjnego)

• Nie można zaniedbywać żadnego aspektu, musi być przedstawiona integralna prawda o Jezusie.

• Trudność głoszenia Chrystusa w środowiskach, które Go nie znają

• Tajemnica Chrystusa wcale nie musi być elementem bardziej uwydatnionym niż inne, ale ma ona stanowić centrum, fundament na bazie którego zostaną wyjaśnione, uporządkowane i nawzajem się uzupełniają inne elementy.

• Orędzie Chrystusa ma głęboko dotykać problemów egzystencjalnych człowieka - nie musimy zatem zacząć od mówienia o Chrystusie, ale pojawi się On w trakcie.

• Dotyczy wniosków jakie wypływają z Chrystocentryzmu

- aby Chrystusa odnosić do metody katechezy - metodaChrystusa

- Jeśli katecheza jest Chrystocentryczna to rzutuje na sposób przedstawiania prawdy o Bogu (Bóg jest człowiekiem), Kościele (nie jako instytucja) i człowieku (jego godności).

Metoda

• Chrystocentryzm w metodzie polega na tym, że trzeba podejmować taką metodę jaką podejmuje Chrystus - katecheza ma podążać śladami nauczania Chrystusa.

• Dyrektorium Katechetyczne wymienia elementy pedagogii Chrystusa:

• Przyjęcie drugiego człowieka (zwłaszcza nic nieznaczącego np. biednego) jako miłowanego przez Boga

• Szczere i odważne głoszenie Królestwa Bożego

• Styl delikatnej i silnej miłości wyzwalającej od zła i rozwijającej życie

• Wykorzystanie bogactw komunikacji językowej, takich jak: słowo, metafora, obraz czy milczenie (zwłaszcza dotyczy edukacji medialnej).

Odniesienia Chrystocentrycznego głoszenia katechezy (NMI 29)

• Wiara dojrzała jako cel katechezy

• DOK - Celem katechezy jest doprowadzenie do dojrzałości, nawrócenia początkowego aż do uczynienia z niego żywego, czynnego wyznania wiary.

• Zatem celem katechezy staje się bezpośrednia pomoc w żywym, czynnym wyznawaniu wiary.

Wiara chrześcijańska może być rozważana dwojako:

1. Fides qua - wierzę Bogu ... (przylgnięcie do Boga, który się objawia, udzielone pod wpływem łaski, uwierzenie Bogu)

2. Fides quae - wiara w coś. (uznanie autorytetu Boga, czyli treści orędzia ewangelicznego)

• W istocie w akcie wiary oba te ujęcia występują razem integralnie, nierozłącznie, jedno wynika z drugiego.

• To pierwsze spojrzenie - fides qua jest bliskie temu co zostało powiedziane o celu katechezy (chrystocentryzm) - jeśli katecheza ma rozwijać wiarę chrześcijańską, to ma odniesienie podmiotowe do Chrystusa, wykształca umiejętność zawierzenia.

KKK wymienia rozmaite przymioty wiary, które mają duże znaczenie katechetyczne:

• Wiara jest pewna, katecheza ma wzbudzić pewność wiary

• Wiara ma charakter dialogiczny. Prawdziwy dialog jest zawsze nieustannym poszukiwaniem prawdy, gotowy by przylgnąć do prawdy, pogłębiać ją.

• Wiara ma charakter rozumny. Wychowanie religijne jest wychowaniem w wierze4 rozumnej

• Wiara ma charakter egzystencjalny, jeśli jest rzeczywiście prawdziwie wyznawana. Daje odpowiedzi na Pytania o sens i cel życia ludzkiego

• Wiarę można przyrównać do skoku w ciemność - człowiek musi zaryzykować a jednocześnie potwierdzić, że warto było.

• Dla człowieka wiara jest nawróceniem a nie jedną z opcji.

• Wiara ma też charakter eschatologiczny. Nie dotyczy tylko porządku naturalnego, ale i nadprzyrodzonego, zakorzenienia się w doczesności, by przekroczyć ten horyzont i prowadzić do wieczności. To właśnie czyni z wiary propozycję zbawczą.

• Wiara ma charakter dynamiczny. Nigdy nie jest czymś stałym. Wychowanie w wierze uwzględnia różne etapy wiary. Konieczna jest dbałość o wiarę.

• Wiara ma charakter eklezjalny. Wyznanie wiary jest pełne tylko wtedy, gdy zawiera odniesienia do Kościoła - Wspólnoty. Wiara domaga się konkretnej wspólnoty, w której by się realizowała. Wiara potrzebuje symbolu (symbol w starożytnej Grecji - przełamana moneta - świadczyła o wiarygodności). Wiara nie jest sprawą prywatną jednego człowieka tylko wspólnoty, ona buduje wspólnotę. W katechezie jest obecna wiara tych wszystkich, którzy pozwalają Duchowi Świętemu się prowadzić. Wiara domaga się by była celebrowana i wyrażana w modlitwie. Dokumenty Kościoła domagają się by proces katechetyczny dokonywał się we wspólnocie wiary. Katecheza karmi się wiarą Kościoła. Wspólnota Kościelna jest początkiem, miejscem i celem katechezy. Liturgia wspomina wiarę całego kościoła. W katechezie jest także istotna wiara całego ludu Bożego w przeciągu historii. Wspólnota wiary jest nieodzownym elementem dla zaistnienia rzeczywistej katechezy

V. Katechetyka fundamentalna 8 XI 2005 r.

Inkulturacja

• [łac.], proces wrastania w kulturę bądź kultury; asymilacja dorobku kulturowego będąca jednym z gł. mechanizmów socjalizacji.

• Nadrzędny cel katechezy - doprowadzać do spotkania z Chrystusem

• Funkcje katechezy - ważne wszystkie, nie może zabraknąć ani jednej: 

1. nauczanie

2. wychowanie

3. wtajemniczanie

• Jeśli katecheza nie ma jasnego obrazu rzeczywistości którą się zajmuje, będzie po prostu paplaniną

• Katechetycy różnie próbują definiować tą rzeczywistość

• „Kateheo” - katecheza jest procesem wzajemnej komunikacji, zachodzący między Bogiem, katechetą a człowiekiem.

• Inkulturacja - składa się z 2 członów:



In + kultura

w prawa

kształcenia

• Różnie definiowano to pojęcie

• W latach 40- tych definiowano inkulturację jako proces wrastania jednostki w kulturę

• W latach 50- tych poszukiwano związków zachodzących pomiędzy ewangelią i kulturą

• Joseph Mason zdefiniował bardzo dobrze to słowo

• Słowo inkulturacja po raz pierwszy pojawiło się w 77 roku w Orędziu Biskupów Ludu Bożego w nr. 5. - „Orędzie ewangelizacyjne winne się zakorzeniać w kulturze ludzkiej (...) wiara chrześcijańska powinna być wszczepiona w kulturę (...)”.

• Dyrektorium Ogólne o Katechizacji. Katecheza - pouczenie wiary.

• Pojawiło się pytanie czy katecheza ma się dostosować do kultury czy kultura do katechezy?

• Proces inkulturacji ma charakter wymiany. Wszczepienie katechezy do kultury ma ubogacać kulturę i odwrotnie

• Katecheza ma ubogacać świat i czerpać z kultur te wartości, które w niej istnieją

• Katecheza nie idzie na ustępstwa, ale poprzez to ubogaca się.

• Katecheza modyfikuje język przekazu.

3 zasadnicze sprawy w katechezie:

1. Inkulturacja miejsca katechezy

2. Inkulturacja treści katechezy

3. Inkulturacja metod katechezy

Inkulturacja miejsca katechezy

• Katecheza występuje tam gdzie rozwija się, wzrasta, nawiązuje relacje z innym człowiekiem.

• Tradycyjne miejsca katechezy - parafia, szkoła, Kościół

• 2 podstawowe miejsca katechezy:

1. Wszystkie miejsca związane z religią, katechezą (domy wspólnotowe, Kościoły)

2. Mass - media (Instytucje będące poza wspólnotą chrześcijańską).

• Ostatnie Dyrektorium o Katechizacji wymienia miejsca (nr. 253-564):

1. Wspólnota chrześcijańska

2. Rodzina

3. Katechumenat chrzcielny dorosłych

4. Parafia

5. Szkoła katolicka

6. Stowarzyszenia

7. Ruchy i grupy wiernych

8. Kościelne wspólnoty podstawowe

• Dekret o katechizacji wspomina o środkach masowego przekazu. Określa je jako : pierwszy aeropak współczesnego świata.

• „Ad Gentes”46 nr.:

Jan Paweł II: “Środki społecznego przekazu (…) mogą wraz ze swoją treścią stać się środkiem do rozpowszechniania ewangelii (...)”.

Orędzie na 33 światowy dzień środków masowego przekazu:

Jan Paweł II: „Wszyscy poszukują Ojca, ale nie wszyscy szukają Go w odpowiednim miejscu (...)”.

Pojawiają się ciągle nowe miejsca, gdzie pojawia się możliwość głoszenia katechezy.

Zadaniem katechezy jest stwarzanie okazji do kontaktu jednego człowieka z drugim aby mogli podzielić się wiarą.

Potrzebna jest nam odwaga ze strony ludzi Kościoła aby przełamywać różne stereotypy.

Inkulturacja treści katechezy

Związana jest z ogólną koncepcją katechezy

Katecheza od początku XX w. pozostawała niezmienna

Treścią była teologia ujęta w formuły

Treść katechezy rozpowszechniła się dzięki ruchowi biblijnemu - krytykowano to!!

Mamy 3 stanowiska:

- Obrońców dotychczasowej teologii

- Zwolenników teologii kerygmatycznej

- Zwolenników teologii syntetycznej

Najsilniejszy związek z kerygmatyczną

Niezbędne w katechezie są treści pochodzenia zarówno ludzkiego jak i boskiego.

Połączenie kerygmy z antropologią - katecheza opiera się na tych dwóch nurtach.

Katecheza powinna przekazywać orędzie, które rozwiązuje jego problemy egzystencjalne.

To wszystko stanowi wyzwanie dla ludzi katechezy.

Inkulturacja metod katechezy

Konieczność zmiany metody

Między treścią a metodą musi istnieć korelacja - wzajemne oddziaływanie.

Dobór metody jest uzależniony od przyjętej koncepcji katechezy

Dyrektorium Ogólne o Katechizacji zachęca do refleksji nad metodami przekazu.

Dyrektorium Ogólne o Katechizacji mówi, że trzeba brać pod uwagę metody Jezusa oraz wypracowane przez Kościół i poszukiwać nowych metod.

Dyrektorium Ogólne o Katechizacji stwierdza, że różnorodność metod jest bogactwem życia

Obok metod tradycyjnych (biblijnych, pedagogicznych) trzeba stosować metody nowej kultury, takie jak np. TV, radio, prasa, internet it.

Właściwy język katechezy jest bardzo ważny

Niejednokrotnie posługujemy się złym językiem

W katechezie należy uszanować przede wszystkim język orędzia (biblijny) ale z drugiej strony nie powinniśmy rezygnować z nowych metod i ukazywać ich znaczenie

Katecheza powinna ciągle poszukiwać nowego języka dla każdego człowieka, bo nie można jednym językiem dotrzeć do wszystkich

Z językiem katechezy są ściśle związane różne sposoby komunikacji interpersonalnej

Źródła katechezy:

• Dyrektorium Ogólne o Katechizacji na pytanie co jest źródłem katechezy odpowiada:

Źródłem katechezy jest Słowo Boże zawarte w Tradycji i Piśmie Świętym.

• Mówi się również o miejscach, w których można odnaleźć Słowo Boże:

1. Zmysł wiary Ludu Bożego pod przewodem nauczania Magisterium Kościoła

2. Liturgia

3. Życie Kościoła, a zwłaszcza jego historia

4. Refleksja teologiczna

5. Autentyczne wartości religijne i moralne w społecznościach ludzkich (Autentyczne wartości religijne mogą się znajdować poza społecznościami religijnymi!!)

• Komentarz „Catehesi Tradentae” - istnienie tych składowych wymiarów Słowa Bożego jest uzasadnione

• Biblia sama, oddzielona od Kościoła staje się pismem literackim

• Poza Dyrektorium Ogólnym o Katechizacji warto wymienić: 7 podstawowych elementów katechezy, które ją kształtują - tzw. 7 kolumn katechezy:

1. 
   Stary Testament

2. Życie Jezusa Chrystusa Etapy opowiadania Historii Zbawienia

3. 
   Historia Kościoła

4. Wyznanie wiary

5. Sakramenty Filary wykładu

6. Dekalog

7. Modlitwa Pańska

• Dyrektorium Ogólne o Katechizacji zwraca uwagę, że mamy do czynienia z wieloma językami katechezy.

• Dyrektorium Ogólne o Katechizacji zwraca uwagę na czytanie dokumentów wiary:

• Perykopy biblijne

• Teksty liturgiczne

• Pisma Ojców Kościoła

• Wypowiedzi Urzędu Nauczycielskiego

• Symbole wiary

• Świadectwo Świętych (świadectwa muszą być prawdziwe a nie legendarne czy apokryficzne)

• Refleksje teologiczne

Funkcje katechezy

Wychowawcza

• Wychowanie katechetyczne od innych wychowań różni się realizacją celów ściśle religijnych. Wychowanie religijne wiąże się z przekazem wiary.

• Dyrektorium Ogólne o Katechizacji: „dawne wychowanie religijne zakładało istnienie wspólnoty wiary (...) dziś natomiast nie można zakładać istnienia wspólnoty wiary, dlatego konieczne jest umożliwienie wychowankom przeżycia religijnego we wspólnocie katechetycznej”.

• Skuteczność wychowania jest wynikiem przeżycia, doświadczenia wartości.

• Wychowanie religijne jest socjalizacją kościelną - ma zakorzenić wychowanka w Kościele. Prawda o Kościele powinna stać w centrum wychowania

• Wychowanie do uczestnictwa w życiu Kościoła to najpierw wychowanie sakramentalne, które uwzględnia nade wszystko kształtowanie postaw związanych z sakramentami.

• Broń Boże tresura sakramentalna!!! (Np. Pierwsza spowiedź, Pierwsza Komunia Święta - dzieci uczą się regułek, niepotrzebnie denerwując się, że czegoś zapomną).

• Socjalizacja Kościelna jest źródłem Ducha Apostolskiego.

• Problem Apostolstwa wiąże się z odpowiedzialnością za Kościół.

• Wychowanie religijne powinno przygotować katechizowanego do właściwego osądzania rzeczywistości, do samodzielnych wyborów moralnych - chodzi o formację sumienia, żeby człowiek uznał zasady ogólne i miał świadomość, że warto je stosować.

• Formacja duchowa winna prowadzić do postawy pokuty, pojednania i nawrócenia i wskazywać na relacje między wolnością a prawdą.

• Kolejnym istotnym celem wychowania religijnego jest wychowanie do prawdy.

• Warto zwrócić uwagę na szczególny wymiar tego wychowania w przekazie katechetycznym.

• W katechezie przedmiotem przekazu nie jest pewien zespół prawd pojęciowych, ale tajemnica Żywego Boga. Dlatego to odniesienie do prawdy ma charakter egzystencjalny.

• Postawa do jakiej wychowuje katecheza to jest postawa wiary rozumnej a nie zabobonnej.

• Postawie wiary rozumnej przeciwstawiają się 2 skrajności:

1. wiara jest irracjonalna

2. rozum jest podstawowym środkiem do poznania prawdy

Fides et ratio:

Jan Paweł II: Wiara I rozum są to dwa skrzydła na których unosi się duch kontemplacji

• Poznanie prawdy dokonuje się na płaszczyźnie rozumu i wiary.

• Przejrzystość wychowawcy - uwzględnia się fakt, że najgłębsze i najtrwalsze ślady zostawiają nie słowa i argumenty, ale te chwile kiedy ujawnia się powaga i głębia z jakimi wychowawca realizuje swoje wewnętrzne przekonania, cele.

• 3 niebezpieczeństwa dla przekazu wychowania religijnego wg. Dyrektorium Ogólnego o Katechizacji:

1. wiąże się z ogólnym:

• rozchwianiem wychowania moralnego

• upadkiem autorytetów

• promowanie mentalności konsumpcyjnej

• relatywizacja wartości

2. Redukcje wychowania do wykształcenia (np. szkoła ma tworzyć istotne aspiracje duchowe a nie kierować uczniów na zdobywanie np. jak najlepszej pracy nieważne jakim kosztem, odrzucone jest wychowanie religijne, kultura).

3. Niekiedy żądano by lekcja religii była rozszerzoną godziną wychowawczą, ale katechizm to nie tylko wychowanie - potrzebna jest też solidna wiedza religijna i zachowania religijne, które oderwanie od prawdy o Bogu tracą sens.

VI Katechetyka fundamentalna 15 XI 2005 r.

Funkcja nauczania

• Głównym celem nauczania katechetycznego jest kształtowanie wiary. Nauczanie katechetyczne ma prowadzić do nabywania przez katechizowanych umiejętności posługiwania się narzędziami, jakie uczeń otrzymuje w trakcie procesu nauczania (np. wpojenie uczniowi zasad posługiwania się Pismem św.)

• Wiedza religijna powinna zachować w odniesieniu do wiary charakter służebny ze względu na powagę prawdy o zbawieniu

• Postawa umiłowania prawdy ma oznaczać chęć jej zrozumienia

• Charakter pastoralny nie może prowadzić do zaniedbania doktryny. Owo zaniedbanie to umniejszenie prawdy ("Fides et ratio" - Jan Paweł II )

• Nauczanie katechetyczne naucza wiary jako wiary rozumnej

• Wiele problemów zwłaszcza związanych z rozbieżnością między wiarą a moralnością ma swoje źródło w braku wykształcenia religijnego

• Należy w nauczaniu podkreślić związek prawdy z moralnością, prawdy z wolnością

• Formacja doktrynalna potrzebna jest nie tylko po to by pogłębić wiarę chrześcijanina ale też ze względu na wymóg uzasadnienia nadziei chrześcijańskiej wobec świata (wiąże się to z apostolstwem świeckich)

• W nauczaniu katechetycznym nie można zapomnieć o odpowiedzi na pytania egzystencjalne człowieka o wymiarze mądrościowym wykształcenia

Dotykamy tu również problemu metody katechetycznej i języka katechetycznego

Najgorsza jest jednolita metoda!! Tą metodę trzeba zmieniać, dopasowywać ją do czasów i przedmiotu przekazu - jednolite metody to zabójstwo dla nauczania katechetycznego!! Metoda ma być więc adekwatna do przekazywanej treści

Odnośnie języka. Nie powinien on być:

• nie powinien być to język zbyt potoczny (nie da się wygłosić Ewangelii językiem ubogim w słowa).

• Zadaniem katechezy jest nauczanie języka religijnego. Ma być on egzystencjalny ale odrębny od języka potocznego

• równocześnie nie może być to język zbyt filozoficzny

- wzorcowym językiem jest język Biblii

1. Funkcja wtajemniczenia / inicjacji

• Trzeba tą funkcję powiązać z sakramentami inicjacji chrześcijańskiej (Chrzest, Bierzmowanie, Eucharystia). Istotne jest pogłębienie życia duchowego zmierzającego ku Jezusowi

• Funkcja ta pomaga wierzącemu znaleźć się w centrum tajemnicy, która jest zawarta w Sakramentach Kościoła

• Bardzo ważne jest dla tej funkcji istnienie wspólnoty kościelnej (początek, miejsce i cel katechezy - wg DOR). Nie ma katechezy poza wspólnotą kościelną

• Świadomość przyjmowania sakramentów powinna zawierać przeświadczenie, że nie są to akty jednorazowe - na tym to wtajemniczenie polega

• Ważne jest rozumienie chrztu, który nie jest jednorazowym wydarzeniem należącym do przeszłości, ale jest źródłem procesu, które obejmuje całe życie chrześcijańskie

Katecheza w perspektywie ewangelizacji

• Czasem mówi się też o czwartej funkcji katechezy - funkcji ewangelizacyjnej

• To wyodrębnienie powoduje problemy natury terminologicznej

• Ewangelizacja oznacza:

1. W sensie szerszym

głoszenie Chrystusa dokonywane zarówno świadectwem życia jak i słowem, większość działalności Kościoła, słowo + sakrament, głoszenie i podejmowanie czynów miłości

2. W sensie węższym

pierwsze głoszenie ewangelii - tym którzy jej nie znali, charakter misyjny.

3. Nowa Ewangelizacja

Adresaci: dotyczy ludzi ochrzczonych

• środowiska, w których szerzy się zobojętnienie religijne i ateizm praktyczny, gdzie zachowały się jednak pewne obrzędy i tradycje

• środowiska w których tradycja jest ciągle żywa, ale może ulec roztrwonieniu na skutek sekularyzmu czy działalności sekt

• Katecheza włącza się w Nową Ewangelizację i jest skierowana do tych grup osób. W związku z nową ewangelizacja często mówi się o katechezie ewangelizacyjnej

• Wzorem dla tej katechezy może być katechumenat. Elementy, które są szczególnie inspirujące dla katechezy to:

1. ciągłe docenianie sakramentów wtajemniczenia, nawiązywanie do ich rzeczywistości (to co niosą ze sobą)

2. cały Kościół był odpowiedzialny za katechumenat - dziś cały Kościół powinien być odpowiedzialny za ewangelizację

3. w centrum ewangelii, jak i w centrum katechumenatu musi stać prawda o misterium paschalnym Jezusa

4. Katechumenat był miejscem pierwotnej katechizacji. Kościół przyjmował ich, wraz z ich więzami kulturowymi, wnosił w kulturę prawdę ewangelii, jednocześnie sam się ubogacał nowymi wartościami jakie posiada dana kultura. Katechizacja musi odnosić się do kultury, wiązać się z nią.

VII Katechetyka fundamentalna 22 XI 2005 r.

Elementy katechezy

• Dyrektorium Katechetyczne wymienia 3 elementy katechezy:

• „Element” tutaj odnosi się do słowa „wymiar” - każdy element (wymiar) przenika całość

1. Element biblijny

• Treść biblijna musi przenikać całość tekstu

• Bardzo często w dawnych czasach Pismo Święte pełniło funkcję służebną, nie występowało w katechezie - wiąże się to z reformacją

• Dziś mówi się, że Pismo Święte jest źródłem katechezy

• W okresie potrydenckim chętniej akcentowano rolę Tradycji, dogmatów (sola scriptura - hasło przeciwne elementowi biblijnemu), elementu doktrynalnego. To wpływało na formę katechizmów i organizację katechezy

• Oświecenie i okres apologetyczny pogłębia tendencje odchodzenia od Pśw.. bardziej akcentowana jest filozofia i teologia

• W XVII wieku w nauce religii istnieją 2 przedmioty i dwa rodzaje materiałów do nauczania:

1. Nauka katechizmu - przedmiot podstawowy

2. Historia biblijna - przedmiot drugorzędny

1) katechizmy małe - o charakterze apologetyczno -dogmatycznym

2) biblijki - streszczenia epizodów z Pśw.

historycyzm - fragmenty zaczerpnięte z życia Izraela i Jezusa, w przekazywaniu w taki sposób treści Pśw. Pojawiają się niebezpieczeństwa: 1. pomijanie elementów z nauczania moralnego czy mądrościowego 2. redukcja materiału 3. niewłaściwe interpretowani postaci historycznych (np. Hiob, Jonasz)

moralizm -opowiadania budujące o zastosowaniu moralnym przy częstym pomijaniu wydarzeń historycznych

psychologizm - nastawienie na przeżycia poszczególnych osób, przeżycia samego Jezusa bez aspektów historii zbawienia

Biblijki charakteryzują się zawężaniem Pisma św. do jednego aspektu. We współczesnej katechetyce stosuje się metodę komplementarnego podejścia do Pisma św.

Współczesna relacja katechezy do Biblii:

• Zmieniło się umiejscowienie Biblii w katechezie pod wpływem ruchu kerygmatycznego.

• Zmiana sposobu odczytywania Biblii na katechezie jest związana ze zmianą na płaszczyźnie odniesień między Biblią i teologią

• Przemiany te definiują 3 obrazy ukazujące znaczenie Pisma Świętego dla teologii (KO 24 „Konstytucja o Objawieniu”):

1. obraz budowlany - Biblia jest fundamentem teologii (oznacza to nie tylko chronologiczną pierwotność Pisma Świętego wobec teologii ale i fakt, że Biblia ma być źródłem refleksji teologicznej)

2. obraz biologiczny - Biblia jest dla teologii siłą odmładzającą, która nie pozwala na skostnienie tematów i definicji

3. obraz filozoficzny - Biblia stanowi duszę teologii (stanowi dla niej to co dusza dla człowieka)

• Katecheza nie rezygnuje z przekazu doktryny i wskazań dla życia, ale to wszystko wyraża językiem historii zbawienia, wychodzi poza suche formuły, by opowiedzieć żywą historię między zbawiającym Bogiem i człowiekiem. Biblijność katechezy wyraża się w dążeniu do likwidowania orzeczeń katechetycznych, jako zasłaniających prapoczątek, znajdujący się w Biblii. Biblii nie można oderwać od tradycji Kościoła

• Dokumenty katechetyczne zawierają zasady interpretacji Biblii:

1. Zwracać uwagę na jedność i treść całego Pisma Świętego dokonując jego chrystocentrycznej interpretacji

2. Czytać w żywej Tradycji całego Kościoła

3. Uwzględniać spójność prawd wiary zawartych w Biblii między sobą i w całości ekonomii zbawienia

2. Element teologiczny (doktrynalny)

• Należy zwrócić uwagę na relacje między katechezą a teologią. Relacja ta zawiera pewne obciążenie, bo kiedyś dążono do podporządkowania działu katechezy całej katechezie.

• Punktem wyjścia jest zwrócenie uwagi, że cel katechezy ma ścisłe odniesienia teologiczne. Teologia bowiem zakłada wiarę.

• Związek między teologią a katechezą nawiązuje się na płaszczyźnie wiary

Różnica między Katechezą a Teologią

1. Katecheza jest zwiastowaniem orędzia a teologia rozumową refleksją nad orędziem.

2. Teologia posługuje się środkami spekulatywnymi do wnioskowania logicznego a katecheza ma bardzo silny rys dydaktyczno - wychowawczy, wykorzystuje osiągnięcia psychologii, pedagogiki i innych nauk humanistycznych.

3. Zadaniem katechezy jest budzenie pewności wiary (CT60), nie może jej burzyć przez dociekania na temat jakichś hipotez

Funkcje teologii wobec katechezy:

1. Teologia tworzy fundament katechezy. Teologiczny charakter ma już sama koncepcja i natura katechezy

2. Teologia określa treść katechezy - czym jest katecheza

3. Teologia weryfikuje katechezę (koncepcję katechezy i treść katechezy). Jest to funkcja negatywna tzn. kontroluje czy nie ma błędów teologicznych, ale nic nie narzuca.

Funkcje jakie katecheza podejmuje wobec teologii:

1. Katecheza podejmuje posługę tłumacza teologii. Jest to funkcja popularyzująca pewne treści teologiczne. Z funkcją tłumacza związana jest funkcja nauczania katechezy.

2. Katecheza ukazuje teologii problemy, którymi żyje świat. Droga podejmowania dialogu ze światem.

3. Katecheza domaga się tworzenia konstrukcji teologicznych, które są jednocześnie ortodoksyjne (budzą pewność wiary) i mają znaczenie egzystencjalne dla współczesnego człowieka

VIII Katechetyka fundamentalna 29 XI 2005 r.

1. Element egzystencjalny

• Zwrot antropologiczny w katechezie pod wpływem takiego zwrotu w teologii, potwierdzony na Soborze Watykańskim II przez K. Rahnera.

• Element egzystencjalny budzi motyw wiary a zwłaszcza pokazuje, że orędzie jest konkretnie skierowane do człowieka.

• Żeby treści religijne były treściami interesującymi potrzebne jest ukazanie, że wiara odpowiada na ich problemy, z którymi sami nie mogą sobie poradzić.

• Element egzystencjalny poprzedza niejako proces katechezy bo wiąże słuchaczy z treściami orędzia.

• Doświadczenia do których odnosi się katechezy są różnorakie, wiążą się z bezpośrednimi kwestiami życiowymi, pytaniami uczniów (pytania katechizowanych to też doświadczenia szkolne).

• Trzeba pamiętać, że są to też doświadczenia wiary - katechizowani powinni być ludźmi wierzącymi.

• Trzeba pamiętać aby łączyć element egzystencjalny wraz z dydaktycznym czy biblijnym.

• Ukazywanie, że wiara odpowiada ma problemy, z którymi człowiek sam nie może sobie poradzić

• Element egzystencjalny wyraża: 1. pytanie o sens życia 2. Doświadczenie stworzonego świata 3. Kulturę - człowiek żyje prawdziwym życiem ludzkim dzięki kulturze

Modele katechetyczne

• Modele pochodzą z XX w.

• Niektóre z nich sięgają wieku XIX (trwają w przyzwyczajeniach nauczycieli religii)

• W niektórych dokumentach nie ma nawet śladu po tych modelach.

Dlaczego powstają modele katechetyczne:

- rozwój refleksji teologicznej

- rozwój nauk pedagogicznych

- zmienność uwarunkowań sytuacji społecznej, ekonomicznej i politycznej

1. Model neoscholastyczny

• Z tym modelem łączą się pewne zjawiska

• Katecheza dzieci wprowadzona przez Kościół była w XVI w. w Lombardii (Karol Boromeusz zakłada pierwsze szkoły katechetyczne).

• Do tej pory katechezą dzieci zajmowali się rodzice.

• Wielu ludzi uważa, że jak ktoś katechizuje tzn. że naucza religii w szkole.

• Religia jako przedmiot w szkole pojawia się w okresie oświecenia w XVIII w. publiczna szkoła oswieceniowa wychodzi z założenia, ze religia jest potrzebna, aby człowiek słuchał króla

• Ten model łączy się z przeniesieniem nauki religii (nauka katechizmu i historia biblijna-nauka pomocnicza religii) do szkół.

• W Xix pojawia się nurt neoscholastyczny apologetyczny, katecheza ma wymiar obrony przed racjonalizmem. Przedstawicielem tego nurtu był Joseph Deharte - jezuita. Treścia katechezy była neoscholastyczna teologia przekazywana w sposób przystępny dla ucznia. Starano się precyzowac pojęcia teologiczne, ale pomijano cytaty z Pisma św. celem katechezy był przekaz wiedzy przeznaczonej do wyuczenia na pamięć. Podstawowa metodą - analiza definicji katechizmowych (W Polsce obowiązywał katechizm Ks. Filiochowski 1873.). nie był to przekaz wiary a jedynie przekaz wiedzy o wierze

2) Model stopni formalnych:

- obecny w nauczaniu przedmiotów szkolnych: biologii, historii, geografii, itp.

- twórca - Herbart, wg niego każda lekcja powinna składac się z 5 części

- w Austrii i Niemczech powstaja związki katechetyczne, które w sposób teoretyczny przystosowują metode Herbarta do nauczania katechetycznego:

• 1 stopień - wprowadzenie

• 2 stopień- pogląd - oddziaływanie na zmysły poprzez przykład, np. opowiadanie biblijne

• 3 stopień - pogłębienie - oddziaływanie na rozum

• 4 stopień - synteza - oddziaływanie na rozum

• 5 stopień - zastosowanie (religijne lub o naturze moralnej)

takie podejście do katechetyki groziło instrumentalnym traktowaniem Pisma sw. , gubieniem istoty treści danego fragmentu.

- w Polsce propagatorami modelu stopni byli: X Gazdowski, x Zalewski

zarzuty wobec modelu stopni:

1. model ten nie pogłębia wiary, jest skupiony na metodzie i dydaktyce, a nie przystosowuje treści, stąd celem staje się przekaz często oderwanej tyresci bez wzbudzania wiary

2. zarzyt natury dydaktycznej - w całej katechezie jest używana taka sama metoda

pozytywy modelu stopni

1. poglądowość - obrazowe przedstawianie treści

2. coraz częstsze uzywanie materiału biblijnego

3. aktywizowanie uczniów

IX Katechetyka fundamentalna 6 XII 2005 r.

3. Model kerygmatyczny

- po zakończeniu II wojny światowej widoczna jest wyraźna odnowa biblijna i liturgiczna

- na rozwój modelu kerygmatycznego wpłynął jezuita austriacki Jungman - w 1939r opublikował książkę „Radosna nowina i nasze przepowiadanie wiary”. Główna teza ksiązki: teologię należy znać, ale przepowiadać należy Dobrą Nowinę. Kerygmat powinien stanowić podstawę katechezy

- zmiany postulowane przez Jungmana:

- głosić Dobra Nowinę o zbawieniu, nie zaś wiedzę teologiczną

- źródłami katechezy powinny być Pismo św i liturgia

- punktem centralnym historii zbawienia i orędzia katechetycznego jest Jezus Chrystus, dlatego katecheza winna być chrystocentryczna. Konsekwencją chrystocentryzmu jest podkreślenie jedności obu testamentów

- katecheza winna posługiwać się językiem biblijnym, gdyż jest proklamacja orędzia biblijnego

- propagatorzy modelu kerygmatycznego na terenie Polski: ksM. Finke, ks.prof.Jan Charytański, ks.prof. Franciszek Blachnicki

- model ten okazał się niewydolny dydaktycznie

X Katechetyka fundamentalna 13 XII 2005 r.

4. Model antropologiczny

Źródła:

- Dei Verbum - Konstytucja o Objawieniu. Orędzie biblijne w świetle osobistego powołania człowieka

- Gaudium et spes - Konstytucja duszpasterska o świecie współczesnym. Chrześcijaństwo jest afirmacją wszystkich wartości międzyludzkich

teologia kard. Rahnera doprowadziła do szczególnego zainteresowania człowiekiem. W duchu nowej teologii powstaje więc nowy model katechetyczny

- twórca - Jose Colom - katecheza ma być wierna Bogu, ale i człowiekowi. Punktem wyjścia katechezy jest sytuacja egzystencjalna człowieka, z której dochodzimy do prawdy objawionej

model antropologiczny



sytuacja Słowo Boże

egzystencjalna

model kerygmatyczny

- słabość modelu antropologicznego - często źle rozwinięta koncepcja Słowa Bożego, model te zbytnio skupia się na sytuacji obecnej człowieka, a nie dochodzi się do prawdziwego poznania Boga.

5. Model korelacji

- koniec i początek katechizacji odnosi się do doświadczeń życiowych katechizowanych, w centrum stawiane jest Słowo Boże

- należy wychodzić od doświadczeń życiowych katechizowanych i do nich wracać po naświetleniu i zinterpretowaniu ich w ramach Słowa Bożego i Objawienia

- propagatorzy na gruncie polskim: x prof. Mieczysław Majewski (KUL), x.prof. Roman Murawski (UKSW)

FORMY KATECHEZY:

1. Rozróżnienie między nauczaniem religii a katechezą:

1. racjonalność katechetyczna - funkcje katechezy (nauczanie, wychowanie, wtajemniczenie) oraz miejsce głoszenia katechezy - wspólnota kościoła - kryteria te nie są spełniane przez nauczanie religii w szkole

katecheza ma być kierowana tylko do ludzi wierzących. Możliwa jest ewangelizacja w czasie lekcji religii, ale nie może być mowy o inicjacji chrześcijańskiej. Przestrzeni sakramentalnej nie da się nauczyć w czasie lekcji religii

2. dokumenty kościoła na temat nauczania religii a katechezy

nauczanie religii w szkole ma dwa podmioty: Kościół i szkołę. PDK rozdziela zakresy odpowiedzialności za lekcje religii na kościół i szkołę

pozycja nauczyciela religii - powinien być wierny religii i lojalny wobec szkoły

---