CHÓW ZWIERZĄT

ĆWICZENIA 1

Cechy fizjologiczne świń oraz podstawowe wskaźniki charakteryzujące efektywność produkcji trzody chlewnej.

Cechy fizjologiczne świń - predysponujące trzodę chlewną w produkcji wieprzowiny.

1. Wysoka płodność i plenność

2. Częstotliwość wyproszeń

3. Policykliczność

4. Wczesność dojrzewania

5. Szybkie tempo wzrostu i dobre wykorzystanie paszy

6. Wydajność rzeźna

7. Wszystkożerność

8. Szybka adaptacja do chowu wielkostadnego

9. Szybka amortyzacja materiału hodowlanego

10. Mała pracochłonność

11. Wysoka wartość odżywcza mięsa

12. Produkcja żywca nie związana z gospodarstwem rolnym

13. Wysoka wartość nawozowa obornika

Płodność- liczba prosiąt uzyskanych w jednym miocie;

Płodność potencjalna- liczba komórek jajowych zdolnych do zapłodnienia w okresie rui;

Płodność rzeczywista- liczba prosiąt żywo urodzonych w miocie (wykorzystywana w dokumentacji zootechnicznej);

Czynniki wpływające na płodność

1. Genetyczne

>Rasa

Wielka Biała Polska i Polska Biała Zwisłoucha -> linie mateczne

Duroc, Pietrain i Hampshire ->linie ojcowskie

2. Środowiskowe

>Wychów młodych loszek

7-8 miesięcy, masa ciała 100-110 kg- dojrzałość rozpłodowa tj. : 2-3 ruja z kolei

>Struktura stada podstawowego

¼ stada podstawowego tworzą lochy pierwiastki

¾ lochy wieloródki

>Terminowość krycia

Najlepiej kryć na 12 h przed spodziewaną owulacją, czyli po 1 dniu od zauważenia pierwszych objawów rui. Zaleca się dwukrotne krycia.

>Właściwe utrzymanie i racjonalne wykorzystanie knurów

Kojce indywidualne 4-6 m², możliwość wybiegu;

Czynniki wpływające na płodność

>Racjonalne żywienie loch

-ciąża niska (do 90 dnia)

-ciąża wysoka (92-110 dnia)

-okres okołoporodowy

-okres karmienia

-okres zasuszenia (loch luźnych)

ĆWICZENIA 2

26.02.2013

Plenność fizjologiczna- liczba prosiąt urodzonych w ciągu roku kalendarzowego od lochy zależy od długości międzymiotu (cykl rozrodczy) i częstotliwości wyproszeń.

Krótszy okres międzymiotu ->wyższa częstotliwość wyproszeń ->wyższa plenność fizjologiczna

Plenność fizjologiczna= płodność x częstotliwość wyproszeń

Plenność gospodarcza- liczba prosiąt odchowanych od 21 dnia życia w ciągu roku kalendarzowego od lochy;

Plenność gospodarcza= plenność fizjologiczna - liczba prosiąt padłych w ciągu roku

Zależy od:

• płodności

• opiekuńczości macierzyńskiej loch

• warunków wychowu

• częstotliwości wyproszeń

• długości międzymiotu

zwiększenie plenności gospodarczej to zwiększenie produkcyjności

Częstotliwość wyproszeń- liczba miotów uzyskana w ciągu roku od lochy; zależy od cyklu rozrodczego (międzymiotu).

Cykl rozrodczy- czas od jednego oproszenia lochy do następnego oproszenia lochy; składa się z następujących faz:

1. ciąża trwa 114-115 dni

2. karmienie (laktacja)- parametr zmienny, trwa 21-42 dni, najwięcej można odsadzić prosięta w 21 dniu życia

3. odpoczynek loch (jałowienie) 10-15 dni

4. krycie- długość rui, czyli 2-3 dni

Częstotliwość wyproszeń wyliczamy z wzoru:

365 dni: cykl rozrodczy

114 dni: laktacja 30 dni, odpoczynek 12 dni, ruja 2 dni;

365 : 158= 2,3

15*2,3 = 34,5

I okres krytyczny: 1 tydzień

-przygniecenia, przeziębienia, biegunki, niedokrwistość

-niedojrzałość fizjologiczna

-niedostateczne wykształcenie własnych mechanizmów odporności

Jak najszybciej po porodzie należy prosięta doprowadzić do lochy.

Siara:

• po porodzie (3-4 dni) jest pokarmem pełnowartościowym

• siara bogata w albuminy i globuliny (2%, mleko krowie 0,5%)

• gamma- globuliny są nośnikami ciał odpornościowych, których noworodki są pozbawione (nie przenikają przez wielowarstwowe łożysko matki)- szybkie pobranie siary przyśpiesza odporność bierną (naturalną)

• gamma- globuliny są przyswajalne jako ciała odpornościowe 1-1,5 doby po urodzeniu. Po tym czasie następuje tzw. zamknięcie jelita i wyżej wymienione białka są traktowane przez organizm jak pozostałe składniki pokarmowe.

Mechanizm wytwarzania odporności czynnej (własnej) wykształca się w 3 tygodniu życia.

Gospodarka żelazowa!! - Fe pierwiastek deficytowy

50 mg Fe- zasoby przy porodzie (zmagazynowane w wątrobie)

20-25 mg Fe (z czego 16 mg powinno być zatrzymywane w organizmie)- dzienna dawka dla prawidłowego rozwoju

1-2 mg Fe- dzienna dawka z mleka matki

Fe należy podawać 3-4 dzień życia (zastrzyk, doustnie) zapobieganie anemii.

Hipoglikemia noworodków- gwałtowne obniżenie glikozy we krwi której bezpośrednią przyczyną jest zbyt późny termin i mała dawka siary.

Pozostałe przyczyny: niska temperatura otoczenia lub mała masa prosięcia urodzonego.

Okres płodowy- źródło energii to glikoza dostarczona przez łożysko;

Po urodzeniu prosięta korzystają z glikogenu zgromadzonego w wątrobie- zapas łatwo się wyczerpuje. Przy dużym spadku glukozy należy podać dożylnie.

II okres krytyczny- 21 dzień życia

Właściwe dokarmianie - mogą wystąpić biegunki

III okres krytyczny- odsadzanie

Stres i spadek ciał odpornościowych

Występuje choroba obrzękowa.

Zapobieganie- podajemy preparaty zakwaszające środowisko w przewodzie pokarmowym

Policykliczność- cykl rujowy (płciowy) z powtarzającą się okresowo rują; ruja u świń występuje co 21 dni

Wczesność dojrzewania- świnie są zwierzętami wczesno dojrzewającymi

Dojrzałość fizjologiczna (płciowa) zdolność do wytwarzania przez zwierzę komórek rozrodczych (samiec- plemniki, samica- komórki jajowe) zdolnych do dalszej reprodukcji.

Loszki osiągają dojrzałość płciową 5-7 miesiąc życia (pojawienie się pierwszej rui), zaś knurki 5-6 miesiąc życia (występowanie popędu płciowego).

Dojrzałość hodowlana (rozpłodowa)- zdolność do wydawania na świat potomstwa bez ujemnego skutku dla zdrowia zarówno rodziców jak i potomstwa; dojrzałość rozpłodowa u loszki 7-10 miesiąc, u knurków 8-12 miesiąc.

Dojrzałość somatyczna- pojawia się wtedy gdy są zakończone wszystkie procesy wzrostu i rozwoju między 2 a 4 rokiem życia.

8 miesiące krycie

4 miesiące ciąża

12 miesięcy

6 miesięcy tucz

1,5 roku cykl produkcyjny

Szybkie tempo wzrostu i dobre wykorzystanie paszy

1. Dynamika wzrostu w okresie płodowym- od 90 do 100 dni ciąży dwukrotny przyrost płodu w stosunku do pierwszych 90 lub 100 dni życia płodowego;

2. Dynamika wzrostu a stadium rozwoju- stosunek % wielkości dziennego przyrostu masy ciała do masy żywej świni:

-w okresie prosięcym (1,2-1,3 kg) ~5%, 75 g

-w okresie wzrostu warchlaka (od 35kg) ~0,1%, 100g

-w okresie tuczu do 60kg ~1%, 0,6kg

-w okresie tuczu do 100kg ~0,8%, 0,8kg

-w okresie tuczu do 130-150 kg ~0,5-0,6%, 0,6-0,9kg

Odłożenie 1 kg białka- 67 MJ EM, ale uzyskany przyrost masy ciała wyniesie ok. 4,6 kg a więc koszty poniesione na 1kg przyrostu wynoszą 67:4,6= 14,6 MJ EM

Odłożenie 1 kg tłuszczu- 57 MJ EM, aby uzyskany przyrost masy ciała nie ulega zwielokrotnieniu a więc koszty poniesione na 1 kg przyrostu wyniosą 57:1=57 MJ EM

Wydajność rzeźna- procentowy stosunek masy tuszy do masy ubojowej zwierzęcia; w skład masy tuszy wchodzi: mięso, tłuszcz, skóra, kości. Wydajność rzeźna u świń oscyluje w granicach 75-90%.

Wskaźniki

1. Rotacja pogłowia (170%)

Ilość tuczników wyprodukowanych w roku (szt)

------------------------------------------------------------ x 100%

Średni stan pogłowia w roku (szt)

Wskaźnik ten mówi o intensywności produkcji trzody chlewnej i wartości gospodarczej pogłowia świń w danym kraju.

Na jego wielkość mają wpływ następujące czynniki: długość okresu tuczu, intensywność żywienia, płodność, plenność, częstotliwość wyproszeń.

Wskaźnik ten nosi nazwę wskaźnika syntetycznego ponieważ pośrednio mówi nam o wielu cechach jakie kształtują się w chowie świń (płodność, plenność, częstotliwość wyproszeń).

2. Udział loch w pogłowiu (8,7%)

Liczba loch w roku

----------------------- (szt) x 100%

Średni stan pogłowia w roku

Wskaźnik ten określa intensywność rozrodu

3. Obsada trzody chlewnej na 100 ha użytków rolnych UR (74szt)

Średni stan pogłowia w roku (szt)

------------------------------------------- x 100ha

Powierzchnia UR (ha)

Wskaźnik ten mówi nam o poziomie gospodarstw.

ĆWICZENIA 3

05.03.2013

Programowanie produkcji stada świń

Stado- wszystkie świnie stanowiące obsadę chlewni. Składa się z jednej lub grup produkcyjnych.

Stado podstawowe- zwierzęta użytkowane rozpłodowo (lochy, knury)

Grupa produkcyjna- część stada, w skład której wchodzą zwierzęta chowane z określonym celu, wymagające podobnej pielęgnacji, żywienia i pomieszczeń

Struktura stada- liczba zwierząt w grupach produkcyjnych z uwzględnieniem poszczególnych miesięcy w roku.

W oparciu o strukturę stada określa się:

• zapotrzebowanie na stanowiska

• ogólną powierzchnię chlewni

• zapotrzebowanie na wodę, paszę i siłę roboczą

• objętość zbiornika na gnojówkę i powierzchnię płyty gnojowej

• powierzchnie gruntów ornych niezbędnych do uprawy roślin na paszę dla określonego stada świń

Grupy produkcyjne

Stado podstawowe:

• knury stadne (rozpłodniki)

• lochy niskoprośne

• lochy wysokoprośne

• lochy karmiące

• lochy luźne (w okresie zasuszenia-odpoczynku)

Młodzież:

• warchlaki (prosięta odsadzone do wieku 3-4 miesiące)

• tuczniki (przeznaczone na tucz)

• loszki hodowlane (remontowe)

• knurki hodowlane (remontowe)

Braki:

• zwierzęta wybrakowane ze stada z przeznaczeniem na tucz

Sposób prowadzenia produkcji (struktura stada)

• produkcja w cyklu otwartym (w kooperacji)

• produkcja w cyklu zamkniętym

• rytmiczność produkcji (rozłożenie wyproszeń w ciągu roku)

-produkcja systemem taśmowym

-produkcja systemem sezonowym (15.02 - 15.04 i 15.08 - 15.10)

Cykle produkcyjne świń

1. Produkcja w cyklu zamkniętym polega na tym, że cały cykl produkcyjny- od rozrodu do tuczu- prowadzi się w jednym gospodarstwie.

Produkcja ta odbywa się w jednej fermie lub obiekcie. Daje to możliwość uniknięcia zbędnych przemieszczeń zwierząt na duże odległości i związanych z tym stresów transportowych oraz okresowych spadków użytkowości zwierząt związanych z koniecznością ich adaptacji do nowych warunków.

Przy uregulowanym rynku cały zysk kumuluje się zwykle w produkcie końcowym tj. tucznikach, na które zwykle łatwiej jest znaleźć nabywcę niż na prosięta czy warchlaki.

2. Produkcja w cyklu otwartym- rozród i wychów prosiąt do masy ok. 30 kg odbywa się w jednym gospodarstwie, a tucz w innym. Każdy z nich u różnych właścicieli.

Tego typu produkcja jest najbardziej narażona na wahania koniunktury. Najlepiej gdy producent prosiąt ściśle kooperuje z określoną tuczarnią, gdyż przy nie ustabilizowanym rynku może mieć okresowe trudności ze zbytem warchlaków. Właściciel tuczarni także przy braku podaży warchlaków na rynku może mieć okresowe trudności z pełną obsadą stanowisk. Tak rozdzielona produkcja jest wąską specjalizacja co niesie pewne korzyści.

Systemy produkcji świń

1. Produkcja systemem taśmowym (ciągłym)

Polega na tym że pokrycia i oproszenia odbywają się równomiernie w ciągu całego roku.

Zależnie od przyjętego w danej chlewni rytmu produkcyjnego (np. co 3,7,14 dni) rodzi się mniej więcej taka sama liczba prosiąt (zazwyczaj 30 dni).

W ten sposób uzyskuje się rytmiczność (równomierność) produkcji w kolejnych stadiach, wyrównany stan pogłowia a struktura stada nie zmienia się w ciągu roku. System ten jest stosowany w fermach towarowych „nastawionych” na wysoką roczną produkcję tuczników.

Zalety:

• nie ma szczytów w zapotrzebowaniu na paszę i siłę roboczą;

• równomierna podaż żywca na rynek;

• do loch z prosiętami potrzebna jest mniejsza liczba pomieszczeń;

Wady:

• utrudniona selekcja;

• utrudniona dezynfekcja pomieszczeń;

• pomieszczenia muszą być bardzo dobrej jakości, gdyż w złych budynkach trudniejszy jest odchów prosiąt w miesiącach zimowych;

2. Produkcja systemem sezonowym (cyklicznym)

Polega na stworzeniu takich optymalnych warunków 2 razy w roku w dwóch sezonach- jesienią i wiosną, na skutek czego powstają dość poważne wahania w liczebności poszczególnych grup produkcyjnych oraz wahania w strukturze stada.

System ten jest głównie stosowany w gospodarstwach indywidualnych.

Zalety:

• łatwiejszy wychów prosiąt wiosną i jesienią;

• możliwość gruntowej dezynfekcji pomieszczeń po każdym sezonie;

• uzyskanie dużej ilości materiału wyrównanego pod względem wieku i masy ciała co ułatwia prowadzenie selekcji;

Wady:

• powstają szczyty w zapotrzebowaniu na paszę i siłę roboczą;

• nierównomierna podaż żywca na rynek;

• dla loch z prosiętami potrzebna jest większa liczba pomieszczeń które nie są wykorzystane przez cały rok.

ĆWICZENIA 4

13.03.2013

Użytkowanie mleczne bydła

Priorytetem użytkowania mlecznego bydła jest uzyskiwanie od krów wysokiej jakości mleka.

Podstawą tej produkcji jest fizjologiczna zdolność wytwarzania mleka w gruczołach mlecznych mieszczących się w 4 ćwiartkach wymienia.

Sekrecja- proces tworzenia i gromadzenia się w wymionach składników mleka.

Sam proces fizjologiczny sekrecji mleka odbywa się bez udziału czynników zewnętrznych i opiera sie przede wszystkim na mechanizmie osmotycznego przenikania składników krwi do komórek mleko twórczych a następnie rozlewania się po wymieniu pod wpływem grawitacji.

W ciągu doby proces produkcji się mleka uzależniony jest przede wszystkim od czynników żywieniowych oraz ciśnienia panującego w wymieniu.

Sekrecja mleka jest mechanizmem ciągłym trwającym 24h. Ograniczeniem wydzielania gruczołowego jest ciśnienie wewnątrz wymienia, które nie może być większe od ciśnienia krwi obwodowej.

Ważnym elementem w tym kontekście jest pojemność i struktura wymienia i jego prawidłowa budowa.

Im wymię bardziej pojemne tym dłużej może trwać wytwarzanie mleka.

Wydojowość- pozyskiwanie mleka, odbywa się podczas wydalania mleka.

Jest to proces przede wszystkim natury neurohormonalnej (dlatego bardzo ważnym elementem doju są warunki jego prowadzenia oraz zabiegi przeddomowe).

Czynniki wpływające na wszczęcie laktacji oraz mechanizm sekrecji mleka

Laktacja- po urodzeniu cielęcia czas wydzielania mleka; czas od momentu wycielenia się jałówki bądź krowy do chwili rozpoczęcia „zasuszenia”.

„Zasuszenie” przeprowadza się u bydła na około 6 do 8 tygodni przed spodziewanym wycieleniem i jest działaniem ograniczającym i wstrzymującym wydzielanie mleka.

Proces ten ma przede wszystkim spowodować regeneracje tkanki gruczołowej wymienia i nagromadzeniu w wymieniu pewnej ilości tkanki tłuszczowej.

Cykl produkcyjny: 305 dni laktacji i 60 dni zasuszenia.

Mleko zaczyna być tworzone w gruczołowych komórkach mleko twórczych wymienia pod koniec trwania ciąży, tuż przed wycieleniem (jeden z objawów behawioru porodu).

Jest to wynik uaktywniania się hormonów przedniego płata przysadki mózgowej:

1/ prolaktyny (hormonu laktogennego)

2/ mammogenu (tzw. hormonu mammotropowego)

3/ somatotropiny (hormonu wzrostu)

Utrzymanie laktacji uwarunkowane jest także czynnością tarczycy i nadnerczy.

Rodzaje laktacji:

>TYP I - laktacja plaska

>TYP II - laktacja stroma

>TYP III - laktacja dwuwierzchołkowa

Wskaźniki za pomocą których bada się jakość laktacji:

1/ współczynnik równomierności laktacji- stosunek łącznej wydajności mleka w drugim trymestrze laktacji (od 101 do 200 dnia) do ilości mleka uzyskanego za pierwsze 100 dni laktacji

2/ indeks stałości laktacji- stosunek wydajności mleka w określonym miesiącu laktacji do miesięcznej wydajności mleka poprzedzającej ten okres

3/ wskaźnik wytrwałości laktacyjnej- jest oceniany stosunkiem czasu, w jakim krowy po wycieleniu osiągają maksymalną wydajność (szczyt laktacyjny) do szybkości z jaką ta wydajność zostaje zahamowana; wyraża się ja procentowym spadkiem wydajności mleka w kolejnych miesiącach po szczycie laktacyjnym.

Ocena wymienia

Kształt i budowa wymienia ma bardzo duże znaczenie gdyż w bezpośredni sposób wpływają na ilość mleka, sprawność doju i odporność tego narządu na choroby.

Kształt wymienia ma szczególne znaczenie dla prawidłowego przebiegu doju mechanicznego.

Ocena wymienia obejmuje:

1. Proporcje tkanki gruczołowej (wydzielniczej) do tkanki łącznej i tłuszczowej- najlepiej jest to ocenić bezpośrednio przed dojem i po jego zakończeniu przez badanie palpacyjne (dotykowe).

Wymię gruczołowe o dużym udziale tkanki gruczołowej (pożądane) przed dojem jest duże i ma silnie napiętą skórę, a po doju stają się małe i zwiotczałe.

Wymię dzikie o przewadze tkanki łącznej (niepożądane) jest mało elastyczne, jest twarde i posiada mało elastyczną teksturę skóry, po wydojeniu jego wielkość zmienia się w niewielkim stopniu.

2. Kształt wymienia

• wymię skrzynkowate (miskowe) - o najbardziej pożądanym kształcie

*szeroka podstawa,

*daleko wysunięte do przodu i do tyłu,

*głębokie

*o równomiernym rozwoju poszczególnych ćwiartek,

*symetrycznie rozstawione strzyki,

• wymię kuliste- ma mniejszą podstawę i mniejszą pojemność oraz może wykazywać skłonność do obwisłości po kilku laktacjach;

• wymię obwisłe- najmniej przydatne do doju mechanicznego, ma najczęściej nieprawidłowe rozstawienie strzyków

wymię piętrowe- słabiej wykształcone ćwiartki przednie niż tylnie,

wymię kozie- bardzo słabo wykształcone ćwiartki przednie, tylne natomiast są duże, nisko opuszczone i położone między podudziami;

W wymionach tego typu istnieje duża dysproporcja w ilości wydzielanego mleka przez przednią i tylną połowę, co jest bardzo niepożądane przy doju mechanicznym (pusto dój).

3. Skóra wymienia powinna być cienka z widoczną siecią naczyń krwionośnych oraz pokryta krótkim delikatnym i błyszczącym włosiem;

4. Zawieszenie wymienia- położenie w stosunku do kończyn tylnych i podbrzusza;

• sromowo-brzuszne- najbardziej pożądane, o długiej podstawie, przy którym wymię wysunięte jest nieco poza kończyny tylne, a jednocześnie zachodzi daleko pod brzuch,

• brzuszne- silnie wysunięte do przodu,

• sromowe- prawie całe wymię jest cofnięte i znajduje się między podudziami (najmniej korzystne),

5. położenie wymienia- ze względu na wymogi doju mechanicznego nasada strzyków powinna znajdować się na wysokości stawu skokowego; odległość od nasady strzyków do stanowiska nie powinna być mniejsza niż 50 cm;

ilość mleka wydojona z ćwiartek przednich

Indeks wymienia(%)=------------------------------------------------------------- x 100

Ilość mleka wydojona z całego wymienia

Optymalna wartość to zakres 45-50 %

Mniej niż 34% i więcej niż 65%- długotrwałe pusto doje wykluczające dój mechaniczny

6. Kształt, wielkość i rozstawienie strzyków

Typy kształtów strzyków

Od lewej: cylindryczny, butelkowaty, stożkowaty, cylindryczny wąski, gruszkowaty;

Powinny mieć kształt cylindryczny, długości 5-7 cm, średnicę 2-2,5 cm i powinny być ustawione pionowo. Strzyki przednie są nieco dłuższe i z reguły szerzej rozstawione, pożądane jest jednak aby były rozstawione w miarę równomiernie. Wady: nieprawidłowa długość, niewłaściwa średnica, nieodpowiedni kształt (butelkowaty, dzwonkowaty, stożkowaty).

FCM (Fat corrected milk)- wydajność przeliczona na mleko zawierające 4% tłuszczu

FCM= 0,4x rzeczywista wydajność mleka + 15x rzeczywista wydajność tłuszczu

Współczynnik proporcjonalności określa ilość mleka jaką należy pobrać do próby z każdego kilograma, który wydojono podczas próbnego doju.

W_p= (ilość mleka potrzebna do próby) : (ilość mleka z pierwszego doju x liczba dojów w ciągu doby)

Pozyskiwanie mleka

Prawidłowy dój obejmuje:

1/właściwe przygotowanie dojarza i sprzętu udojowego,

2/ staranne wykonanie zabiegów przedudojowych na wymieniu,

3/ odpowiednie przeprowadzenie doju właściwego,

4/ wykonanie zabiegów poudojowych na wymieniu,

5/ umycie i dezynfekcję sprzętu i aparatury udojowej,

6/ schłodzenie pozyskanego mleka, jego właściwe przechowywanie i transport.

Czynności wstępne doju:

*przedzdajanie,

*oczyszczanie wymienia,

*dojenie oraz masaż i dodajanie końcowe,

*czynności higieniczne kończące proces dojenia

Techniki wykonywania doju ręcznego:

*osmykiwanie

*kciukowanie

*piąstkowanie

Technika pozyskiwania mleka w dużym stopniu decyduje o stanie higienicznym mleka oraz wpływa na mleczność krów i zdrowotność ich wymion.

Procesy fizjologiczne w przypadku doju, mają podłoże neuro-hormonalne i związane są między innymi z czasową działalnością oksytocyny (wpływającej na szybkość oddania mleka- długość trwania głównej fazy doju nie powinna przekraczać 5-7 minut).

Postępowanie z mlekiem po doju

Do czynności przygotowujących mleko do obrotu należą:

>cedzenie - mleko pozyskane higienicznie nie wymaga cedzenia; jeśli jednak cedzenie będzie potrzebne to należy szczególnie dbać o czystość i higienę sprzętu i tkanin przeznaczonych do cedzenia;

>chłodzenie - szybkie schłodzenie do +4 ^OC przy dłuższym przetrzymywaniu, do +8 ^OC przy krótkim; podczas chłodzenia należy umożliwić utlenianie się gazów z mleka;

>przechowywanie - należy używać czystych, metalowych naczyń najlepiej specjalnych zbiorników na mleko; nie wolno mieszać mleka pochodzącego z różnych udojów;

>transport - podczas przewożenia konwie powinny być szczelnie zamknięte i zabezpieczone przed mrozem lub promieniami słonecznymi.

ĆWICZENIA 5

20.03.2013

Naturalny mechanizm powstrzymujący rozwój bakterii w pierwszych godzinach po doju jest bakteriocidia, wynikająca z obecności w mleku:

1/ bakteriofagów, których wynikiem działania jest bakterioliza,

2/ lizozymowi- enzymowi powodującemu degradację ścian komórki patogenów;

Właściwości te pozwalają na spowolnienie namnażania się bakterii i rozkładu składników mleka, a tym samym przedłużenie jego świeżości.

Skuteczność tego procesu jest uzależniona od temperatury magazynowanego mleka.

Metodą przedłużającą naturalne właściwości bakteriostatyczne i bakteriobójcze mleka jest jak najszybsze schłodzenie do około 5 ^OC.

Im dłuższe magazynowanie tym niższa temperatura.

Istotny wpływ na zawartość składników mleka ma zdrowotność gruczołu mlekowego.

Najczęściej występującym schorzeniem krów są stany zapalne wymion (mastitis)

Choroba wymienia powoduje następujące straty:

-zmniejszenie wydajności mleka z chorego wymienia o 10-20%,

-zmniejszenie procentu tłuszczu, kazeiny i cukru w mleku,

-konieczność przeznaczenia większej liczby krów na rzeź,

-padnięcia cieląt karmionych mlekiem chorych krów,

-obniżenie wartości lub dyskwalifikacja mleka jako surowca dla przemysłu.

Do najpowszechniejszych sprawców wywołujących mastitis należą:

paciorkowce: Streptococus agalactae, Streptococus dysgalactae,

gronkowiec: Staphylococcus ureus.

Zmiany cech mleka pochodzącego z gruczołów ze stanami zapalnymi

Cechy mleka pochodzącego z wymion objętych zakażeniem - mastitis:

• liczba komórek somatycznych -> silnie wzrasta

• ciężar właściwy i sucha masa ->pozostaje bez zmian lub lekko spada

• sucha masa beztłuszczowa -> spada

• cukier mlekowy ->silnie spada

• białko ogólnie -> pozostaje bez zmian

w tym: Kazeina ->silnie spada

Albumina ->silnie wzrasta

Globuliny -> silnie wzrasta

• jony: Ca, Mg i K -> obniża się

• poziom soli -> silnie wzrasta

• podatność na podpuszczkę -> spada

• stabilność w wysokiej temperaturze -> spada

UŻYTKOWANIE MIĘSNE BYDŁA

Produkcja mięsa wołowego jest praktycznie w 80% przeznaczona do wykorzystania jako surowiec kulinarny.

Celem użytkowania bydła jest uzyskanie jak największej ilości mięsa (wydajności rzeźnej) charakteryzującego się wysoką jakością surowca, które umożliwia jego opłacalną produkcję wynikającą z popytu.

Wytwarzanie mięsa wołowego jest warunkowane przede wszystkim czynnikami ekonomicznymi, środowiskowymi oraz genetycznymi.

1/ Czynniki genetyczne (rasa i genotyp opasanego bydła oraz jego płeć) warunkują przede wszystkim możliwości uzyskania odpowiedniej ilości mięsa oraz tłuszczu w tuszy. Decydują również o udziale wyrębów wartościowych oraz przerośnięcia mięsa tłuszczem śródmięśniowym (marmurkowatość), a także o intensywności wzrostu, tak ważnej ze względu na czas trwania opasu.

2/ Czynniki środowiskowe (żywienie, warunki utrzymania, wiek) pozwalają na ujawnienie się uwarunkowanych genetycznie możliwości produkcyjnych i rzeźnych.

Najważniejszym z tych czynników jest żywienie.

Jego intensywność decyduje o szybkości uzyskania dojrzałości rzeźnej oraz w znacznym stopniu determinuje wydajność rzeźną , jakość tuszy oraz udział w niej mięsa i tłuszczu.

Żywienie bydła mięsnego musi być dopasowane do potencjału genetycznego opasów.

Wybór intensywności żywienia wynika przede wszystkim z możliwości pobrania paszy oraz jej zasobności w energię i aminokwasy (lizyna) potrzebne do budowy tkanki mięśniowej.

Należy pamiętać, że nieodpowiednie dobranie składników paszy prowadzi z jednej strony do nadmiernego odtłuszczenia z drugiej natomiast do przedłużenia czasu opasania i w efekcie uzyskania złej jakości tuszy i mięsa. Nie należy zapominać, że żywienie stanowi ok. 70% kosztów wytwarzania żywca. Dlatego też powinno być ono w jak największym stopniu oparte na trwałych użytkach zielonych.

Podstawowym kryterium wytwarzania żywca wołowego jest wiek osiągania dojrzałości rzeźnej; wpływają na niego m.in. intensywność żywienia, rasa oraz płeć.

Warunkują one skład tkankowy tuszy oraz szybkość uzyskiwanych przyrostów (osobniki młodsze charakteryzują się mniej intensywną retencją tkanki tłuszczowej, dlatego ich tłuszcze są najczęściej mniej otyłe) .

Intensywniejsze gromadzenie tłuszczu ma miejsce po osiągnięciu tzw. dojrzałości somatycznej (komórkowej, tkankowej).

Tkanka mięśniowa u opasów, w zależności od rasy, przyrasta najefektywniej pomiędzy 14. a 20. miesiącem życia.

Wiek jest również istotnym czynnikiem wpływającym na kruchość mięsa(starszy wiek, wzmożona ruchliwość i wykonywanie przez mięśnie większego wysiłku powodują gęstsze i trwalsze usieciowanie włóknami kolagenu, który starzejąc się pogarsza jakość mięsa).

Utrzymanie bydła zapewniające optymalne warunki bytowania wpływa na dobry rozwój zwierząt oraz decyduje w dużym stopniu o wyniku ekonomicznym produkcji.

Przydatność ras bydła do opasu i produkcji mięsa

Możliwość wykorzystania bydła w zakresie cech rzeźniczych i opasowych zależy od potencjału genetycznego, które kształtuje: zdolność wzrostu i intensywność wzrostu (tempo wzrostu).

Zdolność wzrostu- możliwość uzyskiwania wysokiej masy ciała w końcowej fazie dojrzałości somatycznej (fizjologicznej), niezależnie od długości trwania tego procesu.

Jest ona warunkowana przede wszystkim czynnikami genetycznymi, które wpływają na okres w jakim dana rasa osiąga maksymalny rozwój narządów wewnętrznych i układów stanowiących o fizjologii organizmu.

Tempo wzrostu oznacza czas osiągnięcia dojrzałości rzeźnej zwierząt, czyli masy ubojowej. Jest to wiek, w którym opasy osiągają korzystne proporcje wyrębów wartościowych do pozostałych części tuszy, udziału mięsa w stosunku do zawartego w tuszy tłuszczu i kości oraz optymalną jakość mięsa.

W dużym zakresie jest warunkowany intensywnością żywienia.

Ze względu na potencjał genetyczny, rasy bydła można podzielić na 3 grupy (różnią się przede wszystkim przydatnością do stosowanych metod i technologii produkcji mięsa):

1. Bydło o dużym kalibrze. Charakteryzuje się dużą masą ciała, szybkim tempem wzrostu i szybkim dojrzewaniem. Nadaje się przede wszystkim do opasu intensywnego. Są to jednak zwierzęta o dużych wymaganiach pod względem żywienia i warunków utrzymania. Pozyskiwane od tych ras tusze cechują się stosunkowo małym odtłuszczeniem. Rasy: charolais, blond d'aquitaire, chinina, marchigiana, belgijska błękitna.

2. Rasy o średnim tempie wzrostu, jednak wykorzystywane są również w intensywnych systemach żywienia stosowanych przy produkcji żywca. Są to rasy średniego kalibru, dające niezbyt duże, jednak bardzo dobrej jakości tusze. Rasy: Limousin, Piemontem, żółte frankońskie, devony.

3. Rasy o małej masie ciała, niewielkiego kalibru. Charakteryzują się długim okresem dojrzewania, z tego też względu nadają się do opasu ekstensywnego. Cechują się dużą żywotnością, odpornością na trudne warunki środowiska oraz odznaczają się dobrą płodnością. Pozyskiwane od tych ras tusze charakteryzują się jednak najczęściej odmiennym otłuszczeniem, a mięso cechuje się intensywną marmurkowatością. Rasy: hereford, shorthorn, Aberdeen angus.

1. Wskaźniki przydatności opasowej

Najczęstszym jest intensywność opasu wyrażana przyrostami dobowymi masy ciała.

Wylicza się go na podstawie przyrostów absolutnych w danym okresie.

Przyrost absolutny (kg)

-------------------------------------- = przyrost dobowy masy ciała (g)

Liczba dni w okresie opasu

Przyrost absolutny niezależnie od długości trwania opasu zwierząt informuje o wzroście masy ciała podczas określonego okresu żywienia. Wyliczany jest w oparciu o końcową i początkową masę ciała

Masa ciała na końcu opasu (kg)

----------------------------------------------- = przyrost absolutny (kg)

Masa ciała na początku opasu (kg)

Wskaźnik wartości opasowej zależą w bardzo dużym stopniu od rodzaju żywienia (pasze stanowią również niemal 70% udziału kosztów). W związku z tym olbrzymie znaczenie w tym zakresie ma stopień wykorzystania paszy składników pokarmowych wyliczanych na podstawie

Ilość jednostek pokarmowych (owsianych lub gramy białka strawnego)

--------------------------------------------------------------------------------------------- = wykorzystanie paszy

Masa wyprodukowanego żywca (kg)

Zbyt mała intensywność opasu stwarza konieczność uboju zwierząt znacznie później w starszym wieku, czego efektem uzyskiwanie jest najczęściej mięso o małej marmurkowatości i nieodpowiednio ciemnej barwie. Gorsze walory kulinarne mięsa.

Zbyt duża intensywność opasu prowadzi do zbyt obfitego odtłuszczenia tusz, co sprawia że są one mniej atrakcyjnym surowcem do handlu i do dalszego przerobu. Z drugiej jednak strony mięso pozyskiwane z takich tusz posiada korzystną marmurkowatość, soczystość, kruchość oraz barwę.

Stopień opłacalności produkcji żywca zależy od poniesionych kosztów.

Koszty produkcji 1 kg przyrostu masy ciała są to poniesione nakłady na 1 kg uzyskanego podczas opasu przyrostu masy ciała podzielone przez całkowitą masę przyrostu absolutnego, liczoną w danym okresie. Stanowią je bezpośrednie wydatki poniesione na wynagrodzenie obsługi, oświetlenie, transport i zabiegi weterynaryjne.

Uwzględniane są również amortyzacją środków trwałych oraz pośrednie koszty produkcji (koszty te ustala się przeciętnie na poziomie ok. 15% sumy kosztów bezpośrednich).

Koszty wyprodukowania 1 kg żywca stanowią koszty produkcji poniesione w całym okresie opasania bydła powiększane o koszty związane z odchowem cieląt lub zakupem materiału opasowego, podzielone przez ogólna masę żywca.

Na podstawie różnicy pomiędzy kosztami poniesionymi na wyprodukowanie 1 kg żywca a jego cenę jednostkową można wyliczyć zysk lub ewentualną stratę, stanowiące o rentowności opasu.

2. Wskaźniki wartości rzeźnej

1. Przeżyciowe metody oceny wartości rzeźnej

Technika wzrokowo-dotykowa nazywana metodą chwytów rzeźniczych; polega na subiektywnym badaniu palpacyjnego okolic ciała, umożliwiających precyzyjną ocenę przez powłokę ciało obfitości umięśnienia i otłuszczenia.

Lokalizacja miejsc wykonywania chwytów rzeźnickich stosowane przy ocenie umięśnienia

1,2 - szyja i łopatka

3 - okolice żeber

4 - grzbiet

5 - lędźwie

6,7 - umięśnienie okolic zadu, udźców i podudzi.

Ocena otłuszczania

1,2,3 - łopatka

4,5 - szyja i bark

6 - mostek

7 - łokieć

8 - chwyt na ostatnim żebrze

9 - wyrostki kręgów lędźwiowych

10 - guzy biodrów

11,12 - chwyt ogonowo-kluszowy

Ocena wysklepienia profili zadań jest metodą uzupełniającą dla techniki chwytów rzeźnickich i polega na kontrolach wysklepienia profili zadu, udźców i goleni (jednak podczas oceny metody należy pamiętać o sprawdzaniu otłuszczenia)

-pełnomięsne

-mięsne

-małomięsne

B) Poubojowe metody oceny wartości rzeźnej

-ocena na podstawie wydajności rzeźnej

-ocena na podstawie budowy tuszy

Ocena na podstawie wydajności rzeźnej

Masa tuszy (kg) x 100

----------------------------------------- = wydajność rzeźna %

Masa zwierzęcia przed ubojem

Masa tuszy

----------------------------------- = wydajność rzeźna netto

Masa zwierzęcia przed ubojem pomniejszona o (…)

Na podstawie uzyskanej tuszy oraz wieku ubitego zwierzęcia możemy jego wartość rzeźną ocenić na podstawie efektywności z jaką tusza przyrastała podczas opasu - przyrost netto.

Masa tuszy (g)

---------------------------------------- = przyrost netto (g)

Wiek ubitego zwierzęcia (dni)

Ocena na podstawie budowy tuszy

Klasa 1: udziec, rostbef

Klasa 2: antrykot, rozbratel, łopatka

Klasa 3: szyja, szpondry, łata

Klasa 4: gicz i goleń

Tusza- ciało ubitego zwierzęcia po wykrwawieniu, odcięciu głowy, odcięciu kończyn przednich (w stawie nadgarstkowym) i tylnych (w stawie skokowym) oskórowanemu i usunięciu wnętrzności. Przy tuszy pozostawia się nerki i tłuszcz okołoperkowy.

6 ĆWICZENIA

Faza II ruja właściwa

zmniejszenie, barwa zabarwienia warg sromowych, odruch tolerancji, brak obskakiwania innych loch, dopuszczanie do knura

Faza III porujowa

zmniejszenie objawów rujowych, pomarszczenie i wyciągnięcie warg, brak odruchu sromowych tolerancji

Faza I przedrujowa

nabrzmienie ścian pochwy, wyciek śluzu z pochwy, niepokój i pobudliwość, pomrukiwanie, zmniejszenie apetytu

---