Czaputowicz - teorie stosunkw m, Studia, Bezpieczeństwo narodowe wewnętrzne pierwszy rok, Teoria bezpieczeństwa

ROZWÓJ STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH JAKO DYSCYPLINY NAUKOWEJ

Procesy przyspieszonej internacjonalizacji i rosnącej współzależności, wyrażające się w coraz bardziej agresywnym „wchodzeniu” środowiska międzynarodowego państwa do jego systemu wewnętrznego, wywołały obiektywną potrzebę analizowania i wyjaśniania rzeczywistości międzynarodowej. Jej rozwój dokonuje się w trzech aspektach:

- poznawczym, chodzi o opis i wyjaśnianie rzeczywistości międzynarodowej

- dydaktycznym, polega na rozwoju nauki o stosunkach międzynarodowych jako dyscypliny akademickiej, wchodzącej w szeroki zakres nauk humanistycznych czy społecznych

- doradczym, eksperci swą wiedzę i doświadczenia w zakresie stosunków międzynarodowych oddają do dyspozycji polityków podejmujących decyzje

Mamy do czynienia z dwoma stanowiskami dotyczącymi SM jako samodzielnej dyscypliny naukowej. Zgodnie z jednym, SM są częścią, subdyscypliną politologii. Drugie stanowisko mówi, iż SM są autonomiczną dyscypliną naukową pośród nauk społecznych, aczkolwiek nadal znajdującą się we wczesnej fazie rozwoju.

Nauka o SM narodziła się po II wojnie światowej. Wtedy to właśnie rozpoczął się żywiołowy rozwój tej dyscypliny poprzez pojawienie się m.in. teorii systemów (analizy systemowej), teorii konfliktu i wojny etc. W latach '70 i '80 dało się zauważyć wyraźny spadek optymizmu poznawczego wśród badaczy reprezentujących tę dyscyplinę. Nadal jednak żywy był spór miedzy przedstawicielami szkół tradycyjnych a scjentystami, którzy szansy „unaukowienia” tej gałęzi wiedzy upatrywali w metodach właściwych naukom ścisłym.

Dziś SM zajmują się badaniem wielu aspektów życia międzynarodowego, które jest trudną - czasem burzliwą, czasem niewidoczną - dialektyką ładu, równowagi, stabilności i bezpieczeństwa z jednej strony, oraz zmiany, rewolucji i ewolucji, bez których nie byłby możliwy postęp w życiu społecznym, z drugiej strony.

POZIOM ANALIZY, PRZYCZYNOWOŚĆ, SIŁA, RÓWNOWAGA SIŁ

a) Wyróżniamy trzy główne poziomy analizy: jednostka ludzka i natura człowieka, państwo i jego system polityczny i ekonomiczny oraz system międzynarodowy.

- jednostka ludzka => od jednostki ludzkiej zależy czy w danej sytuacji dochodzi do wojny czy nie. Pojedyncze osoby mają wpływ na bieg historii

- państwo => zachowanie państw zależy od charakteru państwa i społeczeństwa (demokracja - dyktatura), stosunków produkcyjnych (burżuazja - proletariat), oraz mechanizmów organizacyjnych

- System międzynarodowy => anarchia, równowaga sił, biegunowość.

b) Teorie dzielimy na jedno przyczynowe, wielo przyczynowe oraz jedno przyczynowe zmodyfikowane.

- Teorie jedno przyczynowe wyjaśniają rezultaty na scenie międzynarodowej za pomocą jednej zmiennej przyczynowej (niezależnej)

- Teorie wielo przyczynowe wyjaśniają stosunki międzynarodowe oddziaływaniem dwóch lub więcej zmiennych (niezależnych)

- Teorie jedno przyczynowe zmodyfikowane zakładają istnienie jednej zmiennej niezależnej, ale uznają także wpływ zmiennych interweniujących, oddziałujących miedzy zmienną niezależną i zmienną zależną i modyfikujących ostateczny rezultat.

c) Pojęcie siły, jako potęgi, ma wiele znaczeń i zależne jest od wielu czynników. Generalnie można powiedzie, iż siła to:

Ps=(K+E+M)*(S+W) gdzie:

Ps - siła postrzegana, K - wielkość populacji i terytorium, E - siła ekonomiczna, W - zdolności militarne, S - cele strategiczne, W - wola narodowa

d) Termin równowaga sił może opisywać albo określony stan systemu międzynarodowego albo politykę zagraniczną państwa, której celem jest osiągnięcie tego stanu. Według E. de Vattela „równowaga sił to taki układ stosunków międzynarodowych, w którym żadne mocarstwo nie może zapanować nad innym ani narzucić im swoich praw”. Równowaga sił ma aspekt zewnętrzny, gdy dotyczy zawierania sojuszy, oraz aspekt wewnętrzny, gdy dotyczy rozbudowy własnego potencjału militarnego

TEORIE, SZKOŁY, PARADYGMATY. JAKOŚ TEORII

Paradygmat - jest poglądem na świat, teorią lub grupą teorii mających wspólną wizję świata oraz wspólny przedmiot badania. Stanowi on zamknięty system, ponieważ ustanawia własny język i własne kryteria oceny.

Szkoła - bardziej eklektyczna i konceptualnie szersza. Jest zwykle związana z określonym miejscem np. szkoła angielska, stanfordzka etc.

Teoria - jest to twierdzenie opisujące przyczyny zjawisk, zbiór powiązanych ze sobą praw i hipotez. Określa główne zmienne, takie jak wspólne interesy, zasady, instytucje.

Teoria może być zła, niewłaściwa lub nieadekwatna. Teoria zła opisuje rzeczywistość nieprawdziwie i może zostać sfalsyfikowana. Teoria niewłaściwa jest teorią źle dobraną, która nie wyjaśnia obserwowanej rzeczywistości, chociaż może być użyteczna w innych wypadkach. Teoria nieadekwatna nie daje wystarczającej informacji dla przewidywań, chociaż może poprawnie wyodrębnić główne zmienne przyczynowe.

KLASYFIKACJE TEORII STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

Istnieje trójdzielny podział teorii SM:

Wyszczególnienie	Realizm	Liberalizm	Globalizm
Zainteresowanie	Konflikt, anarchia, samopomoc	Współpraca, współzależność, instytucje międzynarodowe	Dominacja i zależność, solidarność globalna
Poziom analizy	Państwowo -centryczny	Multi - centryczny	Global-centryczny
Forma SM	System międzynarodowy	Społeczność międzynarodowa	Społeczność światowa
Prekursorzy	Hobbes/Machiavelli	Grocjusz/Lock	Kant/Marks

Powyższe teorie należą do nurtu pozytywistycznego. Wyróżniamy również teorie postpozytywistyczne np. Teorie normatywne, postmodernizm oraz feminizm (niektóre nurty). Miedzy tymi nurtami ( post- i pozytywizm) wyróżniamy jeszcze społeczny konstruktywizm do którego należy Szkoła angielska i współczesne teorie integracyjne ( niektóre nurty np. integracja Europejska)

TRADYCJE REALIZMU, TUKIDYDES, MACHIAVELLI, ROUSSEAU

MECHANIZMY RZĄDZĄCE STOSUNKAMI MIĘDZYNARODOWYMI WEDŁUG HOBBESA

Nurt, poziom analizy

Przedstawiciel

Założenia

Realizm kompleksowy, poziom jednostki, państwa i systemu

Tukidydes

Na politykę międzynarodową wpływ mają przywódcy, charakter państwa i społeczeństwa oraz struktura systemu międzynarodowego, która wymusza działania mające na celu zdobycie przewagi nad innymi. Analiza wojn Peloponeskie

Fundamentalizm, poziom natury ludzkiej i jednostki

Niccolo Machiavelli

Rola przywódców i natura ludzka wyjaśniają przyczyny zachowań na scenie międzynarodowej. Państwa jest dobrem najwyższym, zależy od indywidualnego władcy. Ludzie chcą przynależeć do silnej i poważnej społeczności politycznej. Racja stanu oznacza pierwszeństwo interesu państwa przed innymi celami, moralność jest w pełni podporządkowana polityce

Konstytucjonalizm, poziom państwa

Jan Jakub Rousseau

Wojna jest patologią, a nie wynikiem oddziaływania natury. Sprawiedliwa umowa społeczna doprowadzi do wewnętrznej przemiany państw i rewolucji demokratycznej, co jest jednak rozwiązaniem idealnym i obecnie tylko hipotetycznym. Demokratycznie podjęte decyzje uosabiają interes narodu. Pokój może zapewnić koncepcja izolacjonistycznego pokoju (np. dla Korsyki) lub nieprowokacyjnej obrony (np. dla Polski).

Realizm strukturalny, poziom systemu międzynarodowego

Tomasz Hobbes

Obawa o życie popycha ludzi do współpracy i utworzenia państwa, które zagwarantuje im wolność i bezpieczeństwo. Państwa nie chcą zaakceptować utworzenia rządu światowego i pozbawić się suwerenności. Dążenie do zapewnienia sobie bezpieczeństwa przez jedno państwo prowadzi do spadku poczucia bezpieczeństwa innych państw (tzw. dylemat bezpieczeństwa).

ZASADY REALIZMU WEDŁUG HANSA MORGENTHAU'A

REALIZM STRUKTURALNY KENNETHA WALTZA

Nurty

Przedstawiciele

Główne założenia

Realizm klasyczny

Hans Morgenthau

Polityka międzynarodowa charakteryzuje się niekończącą się walką o potęgę, która swoje korzenie w naturze ludzkiej. Motorem działania ludzi i państw jest dążenie do posiadania jak największej władzy. Moralność jest produktem siły, która jest konieczna dla wprowadzenia prawa i sprawiedzliwości

Realizm strukturalny

Kenneth Waltz

Konflikty powstają, mimo że aktorzy mają pokojowe intencje względem siebie. Przyczyną konfliktu jest struktura systemu międzynarodowego, anarchia wywołuje poczucie zagrożenia. Bezpieczeństwo można zapewnić przez równowagę siły lub zdobycie przewagi nad innymi

REALIZM POSTKLASYCZNY I MECHANIZM ZMIANY

Wyszczególnienie	Realizm klasyczny (Morgenthau)	Realizm strukturalny (Waltz)
Zmienne przyczynowe	Natura ludzka, siła, interesy	Struktura sytemu międzynarodowego
Decydujący aspekt natury człowieka	Agresja	Strach
Korzenie teoretyczne	Historia, socjologia	Mikroekonomia
Siła	Zagregowana siła militarna, określona w relacji do innych państw	Suma zdolności zdeterminowana przez miejsce w strukturze systemu
Funkcja siły	Cel samoistny, maksymalizacja siły	Użyteczny środek, brak i nadmiar ryzykowny
Polityka międzynarodowa	Walka o władze między Państwami	System złożony z elementów
Relacja teoria - praktyka	Jedność, brak rozróżnienia teorii i analizy polityki	Separacja, jasne rozróżnienie opisu i zalecenia
Stosunek do broni nuklearnej	Negatywy - zwiększa ryzyko wybuchu wojny	Pozytywny - zapewnie stabilność
Okres zainteresowań	XIX w. Europa	Druga połowa XX w.
Stabilność systemu	Wielobiegunowość (koncert mocarstw)	Dwubiegunowość

ZASADY PRELIMINARNE I DEFINITYWNE WIECZNEGO POKOJU IMMANUELA KANTA

Warunki wstępne (preliminarne):

- z poziomu natury ludzkiej związany jest warunek szczerości

- warunek terytorialnej integralności (niemieszanie się przemocą w sprawy wewnętrzne innych państw)

- warunek rozbrojenia (zniesienie stałych armii)

- warunek niezaciągania długu państwowego oraz niepopełnianie zbrodni wojennych

Warunki końcowe (definitywne)

- państwo powinno mieć ustrój republikański ( demokratyczny), gwarantujący wolność i równość wobec prawa wszystkim ludziom.

- wolne republiki powinny utworzyć pokojową federację wolnych państw, do której będą mogły przystąpić, po wprowadzeniu ustroju demokratycznego, kolejne państwa

- prawo wewnątrzpaństwowe, któremu podlegają jednostki ludzkie w ramach państwa oraz prawo międzynarodowe, które obowiązuje państwa w stosunkach ze sobą, winno być uzupełnione o prawo kosmopolityczne, które obowiązuje zarówno państwa, jak i jednostki ludzkie traktowane tak, jakby były obywatelami jednego państwa uniwersalnego.

IDEALIZM WILSONA I OKRES MIĘDZYWOJENNY

Poziom systemu międzynarodowego: Przyczyna wojen jest niedemokratyczna natura polityki międzynarodowej i system równowagi sił. Pokój zapewni jawność traktatów, zniesienie barier gospodarczych, redukcja zbrojeń, rozwiązanie sporów kolonialnych i prawo narodów do samostanowienia. Powszechna organizacja międzynarodowa winna gwarantować nienaruszalność terytorialną i suwerenność wszystkich państw.

RÓŻNICE MIĘDZY IDEALIZMEM A REALIZMEM

Wyszczególnienie	Realizm	Idealizm
Cecha natury ludzkiej	Dążenie do zła	Dążenie do dobra
Podmioty	Państwa	Jednostki ludzkie
Zainteresowanie	Świat realny (to, co jest), natura człowieka, konflikt	Normatywizm( to, co powinno być), prawa człowieka, współpraca
Stosunki międzynarodowe	Domena konieczności	Domena możliwości
Kierunek dostosowania	Człowiek do środowiska	Środowisko do woli człowieka
Zjawiska istotne	Relacje siły, sprzeczność interesów, egoizm	Relacje preferencji, harmonia interesów, altruizm
Prawa człowieka	Znaczenie marginalne, mogą podważać suwerenność państw	Wpływają na politykę zagraniczną państw
Interesy państw	Jednorodne, niezmienne, zdeterminowane przez pozycję w systemie	Różnorodne, zmienne, zdeterminowane przez interesy grup wewnętrznych
Czas	Cykliczny, stagnacja	Liniowy, rozwój
Wolność człowieka	Wynik ewolucji historycznej i tradycji	Wynik racjonalnych zasad i wyzwolenia z tradycji
Wyznawcy	Teoria władzy, sprzyjająca realizacji interesu państwa	Teoria opozycji, służąca realizacji moralnie wyższych zasad.

NURTY W RAMACH LIBERALIZMU

ZAŁOŻENIE LIBERALIZMU

Nurt, poziom analizy

Przedstawiciel

Założenia

Liberalizm kompleksowy (republikański). Poziom natury ludzkiej, państwa i systemu

Immanuel Kant

Wprowadzenie regulacji ograniczających swobodę działania państw umożliwi przezwyciężenie stanu natury i ustanowienie trwałego pokoju, któremu sprzyja rozwój demokracji, kontaktów przez granice, handlu, utworzenie pokojowej federacji państw oraz wprowadzenie prawa kosmopolitycznego

Liberalizm instytucjonalny, poziom natury ludzkiej i jednostki

John Lock

Państwo powinno stać na straży praw i interesów jednostek. Obywatele mają prawo do oporu i nieposłuszeństwa, w tym do obalenie władzy, jeżeli ogranicza ona ich naturalne prawa. W SM państwa kierują się egoistycznymi interesami, lecz przestrzegają prawa międzynarodowego

Liberalizm ekonomiczny, poziom państwa

Adam Smith

Wolny handel umacnia racjonalny podział pracy i przyczynia się do postępu. Gospodarką rządzi niewidzialna ręka rynku, państwa nie powinny w nią ingerować, a jedynie chronić społeczeństwa przed agresją oraz utrzymywać instytucje dobra wspólnego. Główną przyczyną pokoju są współzależności

Idealizm, poziom systemu międzynarodowego (rozwija uniwersalistyczne wątki myśli Kanta)

Woodrow Wilson

Przyczyna wojen jest niedemokratyczna natura polityki międzynarodowej i system równowagi sił. Pokój zapewni jawność traktatów, zniesienie barier gospodarczych, redukcja zbrojeń, rozwiązanie sporów kolonialnych i prawo narodów do samostanowienia. Powszechna organizacja międzynarodowa winna gwarantować nienaruszalność terytorialną i suwerenność wszystkich państw.

RÓŻNICE MIĘDZY LIBERALIZMEM A REALIZMEM

Realizm

Liberalizm

- W centrum zainteresowania realistów leży interes narodowy,

potęga, suwerenność oraz strategia militarna.

Celem państw jest dążenie do uzyskania jak największej siły,

od niej bowiem zależy ich znaczenie w systemie.

- człowiek jest istotą egoistyczną, nastawiona na realizację własnego interesu.

- moralność można osiągnąć jedynie poprzez prowadzenie efektywnej polityki

system międzynarodowy jest anarchiczny.
Konsekwencją anarchii jest konfliktowa natura SM i rywalizacja państw ze sobą,
czyli system polegania na sobie (self-help)

Patrz. 13 + 14

TEORIA DEMOKRATYCZNEGO POKOJU
+
ARGUMENT STRUKTURALNY (INSTYTUCJONALNY) I NORMATYWNY W TEORII DEMOKRATYCZNEGO POKOJU

Teoria demokratycznego pokoju utrzymuje, że państwa demokratyczne nie prowadzą ze sobą wojen. Im większa liczba państw demokratycznych, tym rzadsze występowanie wojen, a zmiany wewnątrz państw mogą zmienić naturę międzynarodowej polityki. Wysuwane są dwa rodzaje argumentów przeciwko wojnie między demokracjami - instytucjonalny i normatywny.

Argument instytucjonalny wynika z pierwszego warunku trwałego pokoju Kanta, zgodnie z którym ustrój w każdym państwie powinien być republikański, tzn. taki, który zapewnia wolność i równość wszystkich obywateli. Wojna jest przedsięwzięciem ryzykowanym, jej wynik może wpłynąć ma zmianę nastrojów społecznych w okresie wyborczym, dlatego politycy będą jej za wszelką cenę unikać.

Argument normatywny wynika z drugiego warunku trwałego pokoju Kanta, jakim jest utworzenie federacji państw demokratycznych. Demokratyczne wartości, kultura, normy, standardy zachowania i zasady pokojowego rozwiązywania sporów wewnątrz państw przenoszone są na sferę SM. Państwa demokratyczne zachowują się w relacjach ze sobą inaczej niż z państwami niedemokratycznymi. Nastawione są pokojowo…

TEORIA DEMOKRATYCZNEGO POKOJU W PRAKTYCE, REALISTYCZNA KRYTYKA

Krytyka: Realiści utrzymują, że państwa demokratyczne zachowują się tak samo jak państwa niedemokratyczne, teoria demokratycznego pokoju prezentujewięc myślenie życzeniowe, zasadzające się na nadziejach, a nie na potwierdzonych naukowo faktach. Państwa w relacjach miedzy sobą kierują się własnym interesem, ich wewnętrzny ustrój nie ma znaczenia, a wojny między państwami demokratycznymi i niedemokratycznymi są tak samo prawdopodobne. Państwa, które żyją w stałym zewnętrznym zagrożeniu, wybiorą autokratyczny system rządów. Nie tyle zate rozwój demokracji sprzyja pokojowi, co brak zagrożenia i pokój sprzyjają rozwojowi i rozprzestrzenianiu się demokracji. Zdaniem realistów, teoria demokratycznego pokoju myliwięc przyczynę ze skutkiem.

Praktyka: Teoria demokratycznego pokoju miała istotny wpływ na amerykańską politykę zagraniczną. Teoria ta stanowiła uzasadnienie amerykańskiej strategii rozszerzenia stabilności w

Europie środkowej i rozszerzenia NATO. Również George W. Bush przywoływał argumenty demokratycznego pokoju, uzasadniając interwencję amerykańską w Iraku i Afganistanie. Zdaniem realistów, logika teorii pokoju demokratycznego popycha USA do przyjęcia postawy interwencjonistycznej, jej wynikiem s bowiem poważne konsekwencje w postaci nieudanych interwencji militarnych oraz relatywnego spadku amerykańskiej pozycji i siły.

ZAŁOŻENIA BEHAWIORALIZMU. ANALIZA SYSTEMOWA KAPLANA (STR. 91)

DEBATA MIĘDZY BEHAWIORALIZMEM A REALIZMEM

NURTY W RAMACH GLOBALIZMU

Nurt i Okres

Przedstawiciele

Założenia

Teorie imperializmu, początek XX w.

John A. Hobson

Włodzimierz I. Lenin

Joseph Schumpeter

Imperializm jest wynikiem kapitalistycznego systemu produkcji. Hierarchiczny podział pracy nie jest rezultatem przewagi konkurencyjnej, lecz eksploatacji. Kryzysy są immanentną cechą imperializmu

Teorie zależności, lata 60

Raul Prebish

Fernando Cardoso

Andre G. Frank

Wprowadzenie ekonomii rynkowej i wolności politycznych w państwach Południa służy zwiększaniu bogactwa państw Północy. Państwo winno bezpośrednio sterować gospodarką i utrzymać niezależność zewnętrzną

Teorie systemu światowego, lata 70

Immanuel Wallerstein

SM charakteryzuje niezgodność strefy ekonomicznej (jedności) i politycznej (podział na państwa). System światowy podzielony jest na centrum, półperyferia i peryferia

Neogramscianizm, lata 70 i 80

Antonio Gramsci

Robert Cox

Hegemonia występuje wtedy, gdy dominacja ekonomiczna jednej klasy społecznej uznana jest za zalegalizowaną. Władza burżuazji, która obejmuje strefę polityczną, ekonomiczną i ideologiczną, wykonywana jest dzięki przyzwoleniu społeczeństwa

Marksizm neoklasyczny, lata 70 i 80

Louis Althusser

Rozwój gospodarczy jest wynikiem ewolucji relacji klasowych. Niedorozwój obszarów peryferyjnych determinują czynniki wewnętrzne, zwłaszcza przetrwanie przedkapitalistycznych sposób produkcji

TEORIE ZALEŻNOŚCI A TEORIE MODERNIZACYJNE

Wyszczególnienie	Teoria modernizacji	Teoria zależności
Poziom analizy	Państwo i społeczeństwo	Globalny system międzynarodowy
Przedmiot zainteresowania	Koncentracja na jednostce, wartościach, postawach i przekonaniach	Koncentracja na modelach produkcji i wymiany międzynarodowej
Przyczyny różnic rozwoju	Kulturowa, brak przedsiębiorczości	Systemowa, eksploatacja Południa przez Północ
Czas	Uniwersalizm, niezależność od historii	Historycyzm, wpływ dziedzictwa kolonialnego
Natura ludzka	Zachowanie uwarunkowane przekonaniami i wartościami, endogeniczność	Zachowanie uwarunkowane kontekstem społecznym, egzogeniczność
Zmiana	Produkt innowacji, przyswajanie nowoczesnych rozwiązań i postaw	Rezultat zmian relacji zależności, niemożliwość odtworzenia drogi rozwoju świata zachodniego
Metodologia	Behawioralizm, synteza, mikrosocjologia, analiza synchroniczna	Strukturalizm, opis, makrosocjologia, analiza dichorniczna
Warunek rozwoju	Wprowadzenie wolności politycznych, zachodnich instytucji, wartości i inwestycji	Zerwanie gospodarczych więzów z byłymi metropoliami

TEORIA SYSTEMU ŚWIATOWEGO I. WALLERTEINA. KRYTYKA

Teoria systemu światowego nawiązuje do marksizmu uznając, że sposób produkcji determinuje relacje polityczne i społeczne. Wallerstein wyróżnia dwa modele systemu światowego: (1) imperium światowe, które występuje w sytuacji gdy zasięg władzy politycznej i ekonomicznej pokrywają się, a podział pracy ma charakter funkcjonalny. (2) gospodarkę - świat (napisane prawidłowo; nie należy czyt. Jako gospodarkę światową - to co innego), z którą mamy do czynienia wtedy, gdy globalny podział pracy występuje na obszarze większym niż kontrola polityczna sprawowana przez państwa, a podział pracy ma charakter geograficzny.

Teoria systemu światowego dąży do wyjaśnienia mechanizmów rozwoju kapitalizmu i odsłonięcia ukrytych struktur, które rządzą stosunkami międzynarodowymi.

Krytyka: Krytycy teorii systemu światowego utrzymują, że podział na centrum, półperyferie i peryferie zaciemnia istotne różnice występujące w ramach poszczególnych kategorii, a wprowadzenie do modelu półperyferii miało na celu wyjaśnienie przypadków, których teoria nie jest w stanie wytłumaczyć, takich jak rozwój gospodarczy niektórych państw azjatyckich. Inni autorzy utrzymują, że model systemu światowego, związany silnie z gospodarczym., minimalizuje rolę czynników kulturowych i politycznych.

PORÓWNANIE GLOBALIZMU Z REALIZMEM I LIBERALIZMEM

Wyszczególnienie	Realizm	Liberalizm	Globalizm
Aktorzy	Państwa	Państwa, organizacje i inni uczestnicy	Klasy społeczne, przedsiębiorstwa transnarodowe
Charakter relacji	Niezależność	Współzależność	Zależność
Zasada organizacyjna	Anarchia, system polegania na sobie (self-help)	Społeczność/wspólnota, zarządzanie	Hierarchia, relacje: centrum - półperyferie - peryferie
Analogia	Kule bilardowe	Sieć pajęcza	Ośmiornica
Przedmiot zainteresowania	Konflikt	Współpraca	Wzorce dominacji
Państwo	Jednolite, unitarne	Pluralistyczne	Podzielone na klasy społeczne
Cele państwa	Przetrwanie, bezpieczeństwo	Dobrobyt, pomyślność	Realizacja interesów burżuazji
Instrumenty	Siła militarna i polityczna	Asymetryczność współzależności, łączenie spraw	Własność kapitału i środków produkcji
Współpraca międzynarodowa	Trudna, zyski relatywne, gra o sumie zerowej	Łatwa, zyski absolutne, gra o sumie dodatniej	Niesymetryczny rozkład korzyści między centrum i peryferiami
Reżimy i organizacje międzynarodowe	Odzwierciedlają interesy państw, generują zróżnicowane korzyści	Ograniczają niepewność działania, działają na rzecz dobra wspólnego, generują podaż	Utrwalają dominację centrum nad peryferiami, generują zyski
Międzynarodowa ekonomia polityczna	Służy budowie potęgi państwa (merkantylizm)	Służy dobru wspólnemu (liberalizm ekonomiczny)	Służy realizacji zysków przez klasę burżuazyjną (teorie zależności)
Cel normatywny	Ograniczony porządek w społeczeństwie anarchicznym	Postępowanie zgodne z zasadami w społ. poliarchicznym	Przezwyciężenie struktury centrum - peryferie

KONCEPCJA PRAWA HUGO GROCJUSZA A SPOŁECZNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA

Współczesny okres rozwoju społeczności międzynarodowej porównuje się do czasów Grocjusza. Po pierwsze, występuje trudność określania pierwszeństwa w sytuacji zderzenia pluralistycznych norm suwerenności państwa oraz solidarystycznych norm praw człowieka i legalności interwencji humanitarnej. Zarówno Grocjusz, jak i współcześni badacze, nie rozwiązują jednoznacznie tego problemu.

Drugi aspekt dotyczy ewolucji prawa, Grocjusz uczestniczył bowiem w transformacji „starego” prawa, jednego i wspólnego dla wszystkich państw, w kierunek „nowego” prawa miedzy państwami. I w tym przypadku mamy do czynienia z odwróceniem kierunku, przechodzeniem od „ nowego” prawa miedzy państwami, do „starego” prawa wspólnego dla wszystkich państw.

Po trzecie, Grocjusz umożliwia zrozumienie relacji miedzy wolnością a pokojem, co jest ważne w wypadkach interwencji w sprawy wewnętrzne państw w sytuacji zagrożenia dla pokoju, porządku międzynarodowego i praw człowieka.

ZASADY STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH WEDŁUG NAUKI SPOŁECZNEJ KOŚCIOŁA

Podstawą porządku międzynarodowego stanowi prawo naturalne oraz godność osoby ludzkiej. SM powinny być budowane na podstawie czterech zasad:

- Zasada prawdy dotyczy wynikającej z prawa naturalnego równości wszystkich ludzi i państw oraz uznaje rzetelną informację za podstawę dialogu miedzy nimi.

- Zasada sprawiedliwości realizowana jest przez poszanowanie uprawnień państw , dotrzymywanie umów oraz rozwijanie różnych form współpracy międzynarodowej

- Zasada wolności dotyczy prawa państw do decydowania o swoim losie i poszanowania suwerenności wszystkich państw

- Zasada miłości, utożsamiana z zasadą solidarności, dotyczy tworzenia więzów braterstwa z państwami słabszymi oraz unikania egoizmu w postępowaniu na scenie międzynarodowej

Dopuszczanie interwencji humanitarnej wynika z przekonania, że „ zbrodni przeciwko ludzkości nie można uważać za wewnętrzne sprawy danego kraju”. Interwencja humanitarna winna być zgodna z zasadami: słusznej przyczyny, wyczerpania dostępnych środków pokojowych, legalności, proporcjonalności i skuteczności.

ANGIELSKA SZKOŁA SM. PLURALIZM I SOLIDARYZM.

Wyszczególnienie	Pluralizm	Solidaryzm
Czołowy przedstawiciel	Hedley Bull	Martin Wight
Podmiot SM	Państwa	Państwa i jednostki
Idea organizacyjna	Partykularyzm	Uniwersalizm
Podejście normatywne	Komunitarianizm	Kosmopolityzm
Koncepcja społeczności międzynarodowej	Kontraktowa, funkcjonalna	Kulturowa, cywilizacyjna
Zakres społeczności międzynarodowej	Wąski, utrzymanie porządku w systemie anarchicznym, nie interwencja w sprawy wewnętrzne, instrumentalizm	Szeroki, wspólna kultura i normy w relacjach państwo - obywatele, prawa człowieka, transnarodowość i ekspansywność
Koncepcja suwerenności	Kultywowanie różnic	Dopuszczanie konwergencji
Prawo międzynarodowe	Wyłącznie między państwami	Wola wspólnoty międzynarodowej
Źródła prawa	Prawo pozytywne, zwyczaj i traktaty	Prawo naturalne, normy uniwersalne
Zasady społeczności międzynarodowej	Konstytucyjne i współistnienia (I i II poziomu)	Regulujące współpracę, promujące określone zachowanie (III poziomu)
Interwencja humanitarna	Niedopuszczalna, nielegalna	Dopuszczalna, legalna
Podstawa bezpieczeństwa	Zbiorowa obrona (sojusz)	Bezpieczeństwo zbiorowe

ZAŁOŻENIA KONSTRUKTYWIZMU. NURTY W RAMACH KONSTRUKTYWIZMU

Wyszczególnienie	Konstruktywizm konwencjonalny	Konstruktywizm krytyczny
Epistemologia	Akceptacja pozytywistycznego podejścia do badań (minimalny fundamentalizm)	Odrzucenie epistemologii pozytywistycznej, niemożność oddzielenia aktora i obserwatora
Cel	Wyjaśnienie, jak tożsamości implikują działania	Wyjaśnienie, dlaczego ludzie wierzą w jedną prawdę i jakie interesy kryją się za zmianą
Siła	Analitycznie neutralna	Tworzy hierarchię i relacje dominacji
Tożsamość	Kognitywny charakter tożsamości	Przyczyną dążenia do tożsamości jest alienacja
Program badawczy	Tworzenie nowej wiedzy i nowego rozumienia	Analiza ograniczeń społecznych z punktu wiedzenia interesu ludzkości i jej emancypacji
Występowanie	USA	Europa

PORÓWNANIE KONSTRUKTYWIZMU I RACJONALIZMU

Wyszczególnienie	Racjonalizm	Konstruktywizm
Ontologia	Indywidualizm/materializm	Holizm/idealizm
Przedmiot studiów	Konflikt/współpraca	Powstanie tożsamości
Aktorzy	Egzogeniczni	Endogeniczni
Zmienna przyczynowa	Siła/interesy	Idee
Siła	Materialna	Dyskursywna
Struktura systemu	Rozkład siły materialnej	Intersubiektywny rozkład wiedzy
Oddziaływanie struktury	Na zachowanie aktorów, determinuje wybory	Na właściwości aktorów, kształtuje tożsamości
Anarchia	Implikuje system self-help	Nie ma jednej logiki
Motywy działania	Interesy	Wartości
Charakter norm	Regulacyjny	Konstytucyjny, legitymizujący
Człowiek	Homo oeconomicus	Homo sociologicus
Logika	Praktycznej racjonalności	Poprawności
Wyjaśnienie	Przyczynowe, od mikro do makro	Konstytutywne, od makro do mikro
Instytucje	Produkt działania państw, ułatwiają współpracę	Wzmacniają i wprowadzają nowe wzory interakcji

TEORIE NORMATYWNE. KOMUNITARYZM A KOSMOPOLITYZM

Wyszczególnienie	Komunitaryzm	Kosmopolityzm
Autonomia państwa	Państwo jest autonomiczną wspólnota moralną i źródłem praw i obowiązków człowieka	Państwo realizuje wartości uniwersalne, takie jak sprawiedliwość i godność człowieka
Społeczność międzynarodowa	Stowarzyszenie praktyczne	Stowarzyszenie celowe
Prawa człowieka	Wywodzą się z jurysdykcji państwa, nie mogą zostać rozciągnięte poza państwo	Przysługują jednostkom jako członkom wspólnoty ludzkiej, a nie obywatelom państwa
Interwencja humanitarna	Podważa ideę wspólnoty państwowej, zagraża porządkowi międzynarodowemu	Zapobiega naruszeniom praw człowieka i ludzkiemu cierpieniu
Sprawiedliwość międzynarodowa	Może być realizowana tylko w ramach państwa, wobec obcych obowiązują inne standardy	Istnieje jeden uniwersalny system moralności, który nakazuje chronić osoby i grupy najsłabsze.
Środowisko naturalne	Zagrożenia dla środowiska dotykają państwa w różnym stopniu, bezcelowe jest tworzenie jednej polityki	Środowisko naturalne stanowi wspólne dobro całej ludzkości, jego ochrona wymaga wspólnych działań

TEORIE FEMINISTYCZNE

Nurt	Przedstawiciele	Założenia
Feministyczny empiryzm	Marcia Millman, Rosabeth Moss Kanter, Judith Stiehm	Właściwe określenie aktywności kobiet w różnych dziedzinach SM wymaga ścisłego przestrzegania istniejących standardów naukowych. Istniejąca metodologia jest skrzywiona przez społeczne uprzedzenia wobec kobiet.
Feministyczne stanowisko	Cynthia Enloe, Maria Mies, J.Ann Tickner	Epistemologia nauki nie jest obiektywna, ponieważ nawet dobra wiedza nie unieważnia utrwalonych stereotypów kobiet. Należy budować feministyczną epistemologię, badać źródła dyskryminacji kobiet oraz włączać perspektywę kobiecą do SM
Feministyczny postmodernizm	Christine Sylvester, Jean Bethke, Elshtain Cynthia Weber	Kryteria legitymizowania wiedzy są zaburzone ze względu na płeć. „kobiety” są kategorią wymyślona po to, aby utrzymywać stosunki nierówności, dominacji i subordynacji, które zostały uznane za naturalne