METODY BADAŃ W KINEZYTERAPII.
PODSTAWOWY SPRZĘT I POMIESZCZENIA
Pomieszczenia:
Sala gimnastyczna do ćwiczeń indywidualnych.
drabinki przyścienne
stoły
kozetki
materace
ławeczki szwedzkie lustra
Sala gimnastyczna do ćwiczeń zespołowych i gier.
drabinki
materace
Ławeczki
kosz
siatka
lustra
Sala do nauki chodzenia
poręcze do nauki chodzenia
wózki i balkoniki do nauki chodzenia
schody ----- = -------
kilka nawierzchni drogowych
trójnogi, kule
lustra
Sala - pokój do ćwiczeń w zawieszeniu na bloczkach
siatki pod sufitem - do której przymocowuje się bloczki , linki, pod spodem ustawia się kozetki
przyścianki - drabinki na które zakłada się bloczki
rama z rur do ćwiczeń w zawieszeniu
kozetki, stoły
kolumna do ćwiczeń oporowych
fotel do ćwiczeń prostowników, rotory
UGUL - Uniwersalny Gabinet Usprawniania Leczniczego -klatka 4 -ścienna z kozetką z wyciągami, bloczkami, trakcjami.
Sprzęt:
Stoły do ćwiczeń z otworami
Materace
Ławeczki szwedzkie płaskie i skośne
Bloczki do ćwiczeń
Taśmy do ćwiczeń
Sznury, linki
Ciężarki (woreczki z piakiem)
Piłki
BADANIE PACJENTA DLA POTRZEB KINEZYTERAPII
Wywiad (badanie podmiotowe)
Badanie - pomiary linijne długości i obwody (badanie przedmiotowe, miejscowe statyczne)
Badanie zakresów ruchu w zastawach (badanie przedmiotowe, miejscowe dynamiczne
Ocena siły mm - test Lovetta ( j.w.)
Ocena wydolności ogólnej
Badanie czynnościowe ogólne i miejscowe
Badanie odruchów neurologicznych
Wywiad:
Zebranie w rozmowie z pacjentem i otoczeniem informacji dotyczących obecnej choroby(wywiad chorobowy), chorego(wywiad personalny), oraz środowiska w jakim on przebywa(wywiad socjalny)
Wywiad personalny
Imię i nazwisko
Wiek - pośrednio określa wydolność ogólną , która zmniejsza się w miarę starzenia
Adres - łączność z pacjentem, rodzaj mieszkania, warunki komunikacyjne
Zawód -rodzaj wykonywanej pracy,
Miejsce pracy, nauki
Wywiad dotyczący choroby(systematyczny, musimy wyeliminować informacje nie prawdziwe - symulacje)Ma dostarczyć danych o jej dynamizmie, bezpośrednich i pośrednich przyczynach. Ta część wywiadu jest domeną lekarza i od niego powinien terapeuta uzyskać potrzebne informacje.
Schemat prowadzenia wywiadu chorobowego:
Skargi główne, po zapoznaniu się z nimi, pytamy o:
- początek i chronologiczny przebieg choroby
- próby wyjaśnienia czynników etiologicznych, patogenetycznych, patomechanizmu, wpływu czynników dodatkowych na przebieg choroby (dotychczasowe leczenie, jego wyniki, przebyte choroby)
Wywiad uzupełniający- zdobywamy dane dotyczące:
- dziedziczności
- rozwoju (dzieci i okres ciąży)
- warunków bytowych
- rozwoju umysłowego , nastawienia do swojego cierpienia
Wywiad socjalny - informacje o warunkach bytowych pacjenta, dotyczy zarobków, innych źródeł utrzymania, warunkach mieszkaniowych, możliwości korzystania z opieki osób postronnych
Ruchy w stawach:
Pod względem swobody ruchu wyróżniamy trzy typy stawów:
Stawy zawiasowe - ruch tylko w jednym kierunku od zera (st. łokciowy i kolanowy)
Stawy, w których występuje ruch zgięcia i wyprostu po obu stronach pozycji zerowej ( st. nadgarstkowy, skokowy)
Stawy kuliste i stawy ze złożonym trójwymiarowym ruchem (st. ramienny i biodrowy)
KOŃCZYNA GÓRNA(kg)
STAWY |
RUCHY |
Staw barkowo-obojczykowy i mostkowo obojczykowy |
|
Staw barkowy |
|
Staw łokciowy |
|
Staw nadgarstkowy |
|
Kciuk - palec I |
|
Palce II i V |
|
KOŃCZYNA DOLNA (kd)
STAWY |
RUCHY |
Staw biodrowy |
|
Staw kolanowy |
|
Stopa |
|
Paluch i palce |
|
RUCHY KRĘGOSŁUPA
ODCINEK |
RUCH |
Odcinek szyjny (C) |
|
Odcinek piersiowo - lędźwiowy (Th - L) |
|
Płaszczyzny i osie ruchów.
Wykonując ruchy w stawach prowadzi się je w pewnych płaszczyznach i dokoła osi.
Płaszczyzny i osie oznaczamy w pozycji stojącej (pozycja anatomiczna), przez którą rozumiemy pozycję stojącą z twarzą zwróconą do przodu, z kończynami górnymi zwisającymi wzdłuż ciała , dłońmi zwróconymi do przodu, z kkd wyprostowanymi i zwartymi.
Rozróżniamy 3 płaszczyzny ruchu:
Strzałkową albo przednio- tylną, przechodzącą przez ciało pionowo od przodu ku tyłowi. Dzieli ciało na przód i tył.
Czołową albo boczną, przechodzącą przez ciało pionowo z boku do boku.Dzieli ciało na bok prawy i lewy
Poprzeczną albo horyzontalną, jest ona pozioma, dzieląca ciało poprzecznie. Dzieli ciało na górę i dół
3 Osie ruchów:
Podłużna - jest ona prostopadła do podłoża, wokół tej osi mają miejsce ruchy w płaszczyźnie poprzecznej
Czołowa - jest to oś przechodząca z boku do boku, wokół niej prowadzony jest ruch w płaszczyźnie strzałkowej.
Strzałkowa - przechodzi ona od przodu ku tyłowi, wokół tej osi ma miejsce ruch w płaszczyźnie czołowej
W płaszczyznach zachodzą ruchy:
- czołowa-odwodzenie i przywodzenie na przykład skłony tułowia w bok
- strzałkowa-zginanie i prostowanie na przykład skłony tułowia do przodu i do tyłu
- poprzeczna-rotacja wewnętrzna i zewnętrzna na przykład skręty tułowia
- kombinowana - pronacja, supinacja na przykład skrętoskłony tułowia i obwodzenie
Oś jest to linia, wokół której odbywa się ruch, a płaszczyzna jest to powierzchnia ustawiona pod kątem prostym w stosunku do osi..
Przykłady:
Ruch w płaszczyźnie strzałkowej i wokół osi czołowej:
- zginanie i prostowanie w stawie łokciowym
- skłon tułowia do przodu i ku tyłowi
Ruch w płaszczyźnie czołowej i wokół osi strzałkowej:
- odwodzenie i przywodzenie ramienia w stawie ramiennym
- skłon tułowia w bok
Ruch w płaszczyźnie poprzecznej i wokół osi prostopadłej:
- skręt tułowia w prawo i lewo
- rotacja wewnętrzna i zewnętrzna w stawie ramiennym
Badanie - pomiary linijne długości kończyn.
Rozróżniamy następujące pomiary długości kk.: orientacyjne oraz długości względnej, bezwzględnej, absolutnej.
Długość względna: ze stawem, którym badana kończyna łączy się z odpowiednią obręczą.
Długość bezwzględna: bez ww. stawu
Długość absolutna: z ręką w kończynie górnej i stopą w kd.
Długość odcinkowa: długość danego odcinka np. uda
Metodyka badania: badanie wykonuje się taśmą krawiecką, miękką. Pozycje wyjściowe (PW) powinny być wygodne, stabilne, na ogół w leżeniu tyłem. Badanie powinno dotyczyć obydwu kończyn, aby można było je porównać i prawidłowo ocenić. Wyniki zapisuje się w specjalnych tabelach i dołącza się do całości dokumentacji kinezyterapeutycznej.
Badanie długości kkg.
Badania orientacyjne:
Skrócenie może być stwierdzone bez pomiarów pod warunkiem, że ruchy w stawach nie są ograniczone.
Orientacyjny pomiar długości ramion jest trudny i stąd nie stosowany.
Przedramiona i ręce: badany siedzi przy stole z opartymi na nim łokciami. Przedramiona ustawione są pionowo i zbliżone do siebie, dłonie obu rąk złożone, z wyprostowanymi palcami. Nierówny poziom stawów nadgarstkowych świadczy o różnej długości przedramion. W celu stwierdzenia różnicy w długości rąk porównujemy fałdy zgięciowe nadgarstków.
Pomiary długości kkg:
POMIARY DŁUGOŚCI KOŃCZYN:
KOŃCZYNA GÓRNA: |
Długość Punkt początkowy: Punkt końcowy:
względna : wyrostek barkowy łopatki wyrostek rylcowaty kości promieniowej
bezwzględna : guzek większy kości ramiennej wyrostek rylcowaty kości promieniowej
absolutna: guzek większy kości ramiennej koniec opuszki najdłuższego palca
ramienia : guzek większy kości ramiennej nadkłykieć boczny kości ramiennej
przedramienia : wyrostek łokciowy kości łokciowej wyrostek rylcowaty kości łokciowej
ręki : od linii łączącej wyrostki rylcowate kości przedramienia opuszka najdłuższego palca
szerokość ręki : odległość między główka II i V k. śródręcza
|
Badanie długości kkd.
Badania orientacyjne:
Udo: badany leży na plecach na twardym, równym podłożu. Kończyny dolne zgięte w stt. biodrowych i kolanowych do kąta prostego; zwracamy uwagę na symetryczne ułożenie badanego. Oglądając kkd, łatwo można stwierdzić niższy poziom kolana po stronie krótszego uda.
Podudzie: możemy badać w dwóch pozycjach:
Badany leży na brzuchu, kkd. ma zgięte w stt kolanowych do kąta prostego, różnica w długości podudzi uwidacznia się wyraźnie - różne ustawienie kostek i pięt. W tej pozycji możemy też stwierdzić różnice w długości ud.
Badanego sadzamy na krześle gdzie jego wysokość nie powinna przekraczać długości podudzi; badany opiera stopy na podłodze, a podudzia ustawia prostopadle do podłogi, różnicę w długości podudzi ocenia się według poziomu kolan.
Stopy: badany leży na brzuchu z kkd ugiętymi w sst. kolanowych do kąta prostego - w tej pozycji bardzo wyraźnie widać różnicę w długości stóp.
Orientacyjny pomiar długości kkd można wykonać także mierząc różnicę długości za pomocą podkładania deseczek pod skróconą kończynę, aż do wyrównania poziomu.( 1-0,5 cm)
Pomiar długości całej kd wykonujemy w pozycji stojącej, badany ma wyprostowane kkd w stt biodrowych i kolanowych, a stopy oparte są całą powierzchnią na podłodze. Pod krótszą kończynę podkładamy tyle deseczek, aż miednica ustawi się poziomo, czyli gdy oba kolce biodrowe ustawią się na równej wysokości.
KOŃCZYNA DOLNA: |
Długość Punkt początkowy: Punkt początkowy:
względna : kolec biodrowy przedni górny kostka przyśrodkowa goleni
bezwzględna : krętarz większy kości udowej kostka boczna goleni
absolutna: Krętarz większy kości udowej zewnętrzna krawędź stopy- wysokość kostki bocznej
uda : Krętarz większy kości udowej szpara stawu kolanowego po stronie bocznej
goleni : szpara stawu kolanowego po stronie przyśrodkowej kostka przyśrodkowa goleni
stopy : guz piętowy po stronie podeszwowej koniec opuszki najdłuższego palca
szerokość stopy : od główka I kości śródstopia główka V kości śródstopia
|
Badanie - pomiary linijne obwodów kończyn
Służą do oceny przyrostów lub ubytków masy mięśniowej. Wykonywane poprzez stawy porównawczo w jednej i drugiej kończynie pomagają w wykrywaniu zmian zapalno-wysiękowych, które przeważnie znacznie zwiększają obwód w chorym stawie. Częstość pomiarów obwodowych jest znacznie większa niż przy pomiarach długości. Szybkość zmian zachodzących w tkance mięśniowej pod wpływem treningu nakazuje wykonywać te badania co siedem, dziesięć dni. Przy zmianach w obrębie stawów wykonuje się jeszcze częściej co 3 dni. Ponadto dokładność pomiarów trzeba zawęzić do 0,5 cm, ponieważ przyrost masy mięśniowej w obwodzie o 1 cm to dużo i taki wynik terapeutyczny wymaga wielkiego wkładu pracy.
POMIARY OBWODÓW KOŃCZYN:
KOŃCZYNA GÓRNA
Pomiar |
|
R1 k: |
od przedniej krawędzi dołu pachowego do przykręgosłupowej krawędzi łopatki |
R1 d: |
od wcięcia jarzmowego rękojeści mostka do przykręgosłupowej krawędzi łopatki |
R2: |
w najgrubszym miejscu ramienia |
Ł: |
nieco powyżej nad nadkłykciami kości ramiennej |
P1: |
w najgrubszym miejscu przedramienia |
P2: |
przez wyrostki rylcowate obu kości przedramienia |
R1- ramienny pierwszy - Krótki - ( ręce w pozycji anatomicznej)
- Długi
- obwód mięśnia naramiennego
R2 - ramienny drugi
- przy zgiętym stawie łokciowym i maksymalnie napiętych zginaczach stawu łokciowego, a następnie mierzymy w rozluźnieniu przy wyproście w st. łokciowym. Różnica między obu pomiarami w kończynie zdrowej pozwala na pośrednią ocenę kurczliwości badanego zespołu dynamicznego. Oba pomiary wykonujemy w chorej i zdrowej kończynie
- (zaznaczamy odległość od wyrostka łokciowego)
- obwód mięśnia trój i dwugłowego ramienia
Ł - łokciowy
- wyrostek łokciowy i nadkłykcie kości ramiennej
- objętość stawu łokciowego
P1- przedramienia pierwszy
- (zaznaczenie odległości od wyrostka łokciowego)
- określa wielkość masy mięśni przedramienia
P2 - przedramienia drugi
- pomiar objętości stawu promieniowo- nadgarstkowego
KOŃCZYNA DOLNA
Pomiar |
|
P1 k: |
od krętarza większego kości udowej do szpary pośladkowej |
P2 d: |
od spojenia łonowego do szpary pośladkowej |
U1: |
w najgrubszym miejscu uda |
U2: |
10 powyżej przyśrodkowego brzegu szczeliny stawy kolanowego ( od podstawy rzepki) |
K: |
na wysokości kłykci kości udowej (szpara stawu) |
G1: |
w najgrubszym miejscu goleni |
G2: |
4 cm nad kostkami |
P1- pośladkowy pierwszy
- Krótki - (mierzymy w pozycji na brzuchu - czyli w leżeniu przodem)
- pomiar mięśni pośladkowych - Długi - (mierzymy w leżeniu bokiem)
U1 - udowy pierwszy
- (mierzymy w pozycji na plecach - czyli w leżeniu tyłem)
- najpierw przy zgiętej nodze do 40 % w kolanie i biodrze, szukamy największego obwodu, następnie po wyprostowaniu obu kończyn sprawdza się odczyt i ustala odległośc od punktu kostnego - górna krawędź rzepki lub kolec biodrowy przedni górny.
U2 - udowy drugi (nadkolanowy)
- (na plecach)
- pomiar masy głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda
K - kolanowy (przez kolanowy)
- objętość stawu kolanowego i rzepkowo- udowego
G1 - goleniowy pierwszy
- leżąc tyłem podobnie jak pomiar U1
- (zaznaczamy odległość od podstawy rzepki)
- pomiar mięśnia trójgłowego łydki
G2 - goleniowy drugi (nadkostkowy)
- leżąc tyłem
- objętość stawu skokowo- goleniowego
Badanie - pomiary zakresów ruchomości - SFTR
Zakres ruchu wstawie może być wartościową wskazówką dla określenia funkcjonalnej sprawności kończyny. Pomiaru dokonuje się za pomocą kątomierza (goniometr). Należy badać dwa rodzaje zakresu ruchu, tzn. czynny (jest wynikiem pracy mięsni odpowiedzialnych za jego wykonanie) i bierny ( jest efektem przyłożenia siły zewnętrznej). Porównanie zakresu czynnego i biernego pozwala na uzyskanie dodatkowych wskazówek dotyczących odczynów zapalnych, odruchowego napięcia mm., czy braku pokrycia całego zakresu ruchu odpowiednią siłą mięśniową. Dokładność pomiaru zapisuje się do 5*. Np. gdy rzeczywiście mamy 52 * to zapisujemy 50 * a gdy mamy 56* to zapisujemy 55*
S- sagittal - płaszczyzna strzałkowa
F - frontal -płaszczyzna czołowa
T - trasverse - płaszczyzna poprzeczna
R - rotation - płaszczyzna ( płaszczyzny ) skrętna
Ogólne zasady pomiaru i zapisu:
Ruchy we wszystkich stawach mierzone są z pozycji neutralnego zera. Są to takie ustawienia stawów, jakie przyjmują one u człowieka w pozycji stojącej z kończynami górnymi zwieszonymi wzdłuż tułowia, z rękami w supinacji skierowanymi dłońmi do przodu.
Trzy podstawowe płaszczyzny.
Wszystkie pozycje i ruchy opisywane są w trzech podstawowych płaszczyznach:
strzałkowej (S)
czołowej (F)
poprzecznej (T)
Natomiast wszystkie ruchy , nawet bardzo złożone, należy zredukować do jednej z tych płaszczyzn lub płaszczyzny równoległej do którejś z nich.
Ruchy rotacyjne oznacza się litera R niezależnie od tego, w jakim położeniu dana część ciała wykonuje ruch skrętu.
Sposoby zapisywania wyników pomiarów
Zapisuje się za pomocą trzech liczb, wg następującego schematu:
A - ruchy wyprostu i wszystkie ruchy prowadzone od ciała zapisuje się jako pierwsze w członie
B - ruchy zgięcia i wszystkie ruchy prowadzone do ciała zapisuje się jako ostatnie
C - pozycja wyjściowa , którą z reguły jest pozycja 0*, zapisywana jest w środku tego, złożonego z trzech liczb członu. Pozycje wyjściowe o innej niż 0* wielkości badanego stawu zdarzają się raczej rzadko, przeważnie w warunkach patologii
D - skłony oraz skręty głowy i kręgosłupa w lewą stronę zapisywane są jako pierwsze, natomiast w prawą stronę - jako ostatnie
E - rotacja zewnętrzna kończyny zapisywana jest jako pierwsza, a wewnętrzna jako ostatnia.
Przykładowy zapis ruchu wyprostu i zgięcia w stawie biodrowym:
S 10 - 0 - 115
S - sagittal - (płaszczyzna strzałkowa)
10* - wyprost ( zapisywany jako pierwszy w członie)
0* - pozycja wyjściowa do badań
150* - zgięcie ( zapisywane jest jako ostatnie)
Pomiary wykonywane są zgodnie z zasadami metodycznymi przyjętymi w fizjoterapii. Goniometr jest przykładany do okolicy stawu tak, by jego oś obrotu miała przebieg zgody z osią obrotu stawu. Ramię nieruchome kątomierza pokrywa się z osią długą nieruchomego odcinka ciała, a ruchome przebiega zgodnie z taką samą osią odcinka ruchomego. Oś obrotu kątomierza powinna być przyłożona zgodnie z osią ruchu w badanym stawie.
Kolejność czynności wykonywanych podczas badań przedstawia się następująco:
- przyjęcie prawidłowego ułożenia przez badanego,
- demonstracja i opis ruchu, który ma być wykonany,
- próba wykonania ruchu przez badanego,
- przyłożenie taśmy bądź kątomierza,
- dokonanie pomiaru czynnego zakresu ruchu, a następnie biernego.
Każdy z wyżej wymienionych zakresów ruchów badamy dwukrotnie, a w dokumentacji wpisujemy wynik lepszy.
Przykład:
Wyprost w stawie ramiennym:60*/65*
P.W. leżąc przodem. Ręce wzdłuż tułowia. Stabilizacja obręczy kg. po stronie badanej.
Oś kątomierza zgodnie z osią poprzeczną stawu ramiennego, przyłożona do okol. guzka większego, skala ku górze. Ramiona kątomierza z osią długą ramienia.
Ramię ruchome porusza się razem z ramieniem, ramię nieruchome wzdłuż osi długiej tułowia
Zgięcie w stawie kolanowym 140*/150*
P.W. leżąc przodem, stopa poza podłożem, stabilizacja uda. Ramię nieruchome wzdłuż osi długiej uda zwrócone na krętarz większy kości udowej. Ramię ruchome wzdłuż goleni zwrócone na kostkę boczną. Oś kątomierza w okolicy główki strzałki zgodnie z osią poprzeczną stawu..
Pomiary ruchomości kręgosłupa dokonujemy powszechnie stosowaną , tradycyjna metodą pośredniego pomiaru za pomocą miękkiej taśmy centymetrowej. Istota badania tą techniką polega na określeniu różnicy w odległości dwóch punktów kostnych w pozycji wyjściowej i po wykonaniu ruchu. Jeżeli pomiar odnieść rzeczywiście do punktów kostnych, a nie miejsc zaznaczonych w pozycji wyjściowej na skórze ( nad punktami kostnymi), to można uzyskać wystarczającą dokładność. Błąd pomiaru nie powinien w tej sytuacji przekroczyć 1 cm .
Dokładność pomiaru zapisujemy :
- taśmą centymetrową do 0,5 cm
- goniometrem do 5*
Pomiary wykonujemy taśmą metryczną nierozciągliwą i zapisujemy wyniki zgodnie z zasadą STFR. (wpierw wyprost potem zgięcie, wpierw przód, tył, potem boki lewo(1)-prawo(2), potem odwodzenie(1)-przywodzenie(2), na końcu rotacje).
Kręgosłup szyjny
a) zgięcie przednie (od guzowatości potylicznej zewnętrznej do wyrostka kolczystego) C7: maksymalne zgięcie w przód. Różnica jest wynikiem
b) wyprost ( wcięcie brody - wcięcie szyjne mostka) skłon głowy w tył S: 40-0-40
c) zgięcia boczne (wyrostek sudkowaty kości skroniowej lub płatek małżowiny usznej - wyrostek barkowy łopatki) F: 45-0-45
d) rotacja głowy (rotacja w prawo = lewy wyrostek barkowy. - wcięcie brody)
R: 50-0-50
Odcinek piersiowy
a) Tylko skłon w przód, kolana proste- mierzona bądź wspólnie z odc. lędźwiowym (Th1- L5), lub osobno dwoma metodami:
- wyrostki kolczyste Th1-Th12
- Th1 - 30cm poniżej -jak wyżej
Odcinek lędźwiowy
- Wyrostki kolczyse L1 do L5
- lub test Schobera polega na obserwacji oddalenia się od siebie wyrostków kolczystych. - znaleźć punkt przecięcia linii łączącej tylne górne kolce biodrowe z wyrostkami kolczystymi a następnie od tego m-ca odmierzyć 10cm w górę i 5cm w dół. Zaznaczyć i dokonać zgięcia i pomiar. U zdrowych - 7 cm
a) skłon w tył (wyrostek mieczykowaty mostka - spojenie łonowe) -ruch: skłon w tył
S: 30-0-85
b) zgięcie boczne (wysokość wyrostka mieczykowatego przeniesiona na bok żeber (ok. 7,8 żebro) - grzebień talerza biodrowego z boku) F: 30-0-30
c) skręty tułowia (w lewo: wyrostek kolczasty L5- wyrostek mieczykowaty)
R: 45-0-45
O sztywności jakiegoś odcinka świadczy brak oddalania się od siebie wyrostków kolczystych podczas zginania tułowia.
Przy pochyleniu tułowia w przód prawidłowy kręgosłup tworzy równomierne łukowate wygięcie, a wyrostki kolczyste są od siebie równomiernie oddalone.
W prawidłowych warunkach prostowanie odbywa się równomiernie we wszystkich odcinkach na całe długości kręgosłupa. Jeżeli podczas odchylenia tułowia do tyłu badany zgina kolana, oznacza to, że ruch jest ograniczony w odcinku L.
Badanie orientacyjne i dodatkowe
Test palce - podłoga - skłon w przód w płaszczyźnie strzałkowej (dotyczy kręgosłupa i stt. biodrowych). W skłonie w przód wykonujemy pomiar odległości od opuszki III palca do podłogi. Powtarzamy to badanie po pewnym czasie.
Ocena siły mięśniowej - test Lovetta
Mięśnie biorące udział w ruchu czynnym dzielimy na grupy:
Mięśnie odpowiadające za ruch - mm. agonistyczne; ich skurcz wprowadza w ruch dany odcinek ciała
Mięśnie przeciwdziałające - mm. antagonistyczne; hamują one ruch wykonywany przez agonistów
Mięśnie współdziałające przy ruchu - mm. synergistyczne; współdziałają one z agonistami i pomagają w wykonywaniu ruchu.
Mięśnie stabilizujące - to te, których skurcz i napięcie stabilizuje sąsiednie stawy i utrzymuje w odpowiedniej pozycję kończynę czy tułów, ułatwiając tym samym wykonanie ruchu agonistom.
Test mięśniowy daje obraz sprawności fizycznej jednostki, służy nam do doboru odpowiednich ćwiczeń leczniczych oraz jest podstawą oceny wyników usprawniania.
Ocena siły mięśnia oraz określenie charakteru jego czynności jest podstawą diagnostyki i zasadniczym czynnikiem przy określaniu prognozy i sposobu postępowania w zaburzeniach układu nerwowego i mięśniowego.
TEST LOVETTA
Test Lovetta został opublikowany w 1932 roku. Jest obecnie najbardziej rozpowszechnioną metodą subiektywnej oceny siły mięśniowej. Opiera się na badaniu ręcznym poszczególnych mięśni w określonych pozycjach i przy określonym ruchu. W każdym ruchu jest jeden mięsień, który głównie za tę czynność odpowiada. Poprzez odpowiednią pozycję izoluje się go od innych mięśni synergistycznych.
Lovett rozróżnia następujące stopnie siły mięśnia:
0º - to brak czynnego skurczu mięśnia ( brak śladu napięcia).
1º - ślad czynnego skurczu mięśnia.
2º - wyraźny skurcz mięśnia i zdolność wykonania ruchu przy pomocy i odciążeniu odcinka ruchomego.
3º - zdolność do wykonywania ruchu czynnego samodzielnego z pokonaniem ciężkości danego odcina
4º - zdolność do wykonania czynnego ruchu z pewnym oporem
5º - prawidłowa siła, tj. zdolność wykonywania czynnego ruchu z pełnym (maksymalnym) oporem.
Skala ta może być wyrażona w procentach i wtedy:
0º = 0%
1º = 10%
2º = 25%
3º = 50%
4º = 75%
5º = 100%
Stwierdzenie śladu czynnego skurczu mięśnia ( stopień 1) jest trudne i możliwe tylko dla mięsni leżących powierzchownie. Ślad tego skurczu można wyczuć drogą palpacji w okolicy brzuśca mięśnia lub wyczuć i zobaczyć w miejscu, gdzie ścięgno mięśnia przebiega tuz pod skórą.
Badanie siły mięśnia powinno się zacząć od testu na stopień 3. jeśli badany wykona w określonej dla danego mięśnia pozycji ruch czynny z siłą stopnia 3 , to przechodzi się do badania na siłę stopnia 4. natomiast przy braku możliwości wykonania ruchu czynnego (na 3), przystępuje się do testowania na siłę stopnia na 2 lub 1.
Przy pomiarze siły mięśnia na stopień 4 należy przyłożyć umiarkowany opór. Opór ten stawia ręka badającego w okolicy końcowego przyczepu mięśnia. Kierunek stawianego oporu powinien być prostopadły do płaszczyzny ruchu wywołanego siłą działania badanego mięśnia
Siła mięśnia stopnia 5 oznacza działanie mięśnia z normalna siłą, zdolność wykonania czynnego ruchu przeciw pełnemu oporowi. Nie jest to trudne jeśli po jednej stronie mięśnie są zdrowe. Porównując siłę działania mięsni strony niedowładnej z siła mięśni strony zdrowej, stwierdza się czy dany mięsień pokonuje pełny opór, czy tylko umiarkowany. Przy obustronnym niedowładzie już jest problem. W takich przypadkach badający, opierając się na swoich doświadczeniach może określić według uznanego prawdopodobieństwa siłę mięśnia na 4 i 5, albo też porównać ją z siłą zdrowego osobnika tej samej płci , w tym samym wieku i kondycji fizycznej.
Wyniki badania siły mięśni notuje się na specyficznym formularzu (Mz/Szp. 35 lub PDN 761-XI/58) Dla dokładniejszej oceny siły mięsni stosuje się stopnie pośrednie 2+, 3- wówczas gdy siłę oceniamy jako wyższą od 1º a mniejszą od następnego
W technice testowania uwzględnia się
pozycję pacjenta, najczęściej pozycje izolowane.
stabilizację odcinka w obrębie którego położony jest mięsień - równe podłoże lub przytrzymanie bliższego odcinka stawu ręką badającego,
metodyczne wykonanie czynności, właściwe określenie ruchu, który żąda się od pacjenta,
stosowanie odpowiedniego oporu uwzględniając wiek i ogólną sprawność przy badaniu na 4 i 5º.
Wypełniony formularz testu daje nam obraz bilansu mięśniowego, a tym samym i sprawności fizycznej pacjenta. Kolejne badania pozwolą śledzić przebieg regeneracji porażonych mm., naświetla rokowanie i wykaże postępy w leczeniu.
Przykłady:
MM kończyny górnej
Odwodzenie ramienia do poziomu
Mięsień naramienny (m. deltoideus)
P.p. - wyrostek barkowy łopatki
P.k. - guzowatość naramienna kości ramiennej
P.W.
Siedząca lub leżąca na plecach, ramię przywiedzione, przedramię zgięte w stawie łokciowym i w pronacji.
Ruch:
Odwodzenie ramienia do poziomu
Opór:
W okolicy stawu łokciowego
Prostowanie przedramienia
Mięsień trójgłowy ramienia (triceps brachii)
P.p.- głowa długa - guzek podpanewkowy łopatki,
- głowa boczna i przyśrodkowa - tylna powierzchnia kości ramiennej
P.k. - wyrostek łokciowy kości łokciowej
P.W.
Siedząca lub leżąca na brzuchu, ramię odwiedzione do 90 *, przedramię zgięte w stawie łokciowym
Ruch:
Prostowanie przedramienia.
Opór na 4 i 5:
Stawia się na grzbietowej powierzchni przedramienia.
Zginanie dłoniowe nadgarstka
Mięsień zginacz promieniowy i mięsień zginacz łokciowy nadgarstka (mm.flexores carpi radia lis et ulnaris)
P.p - kłykieć przyśrodkowy kości ramiennej.
P.k. - m. flexor carpi radialis - podstawa II kości śrudręcza
- m. flexor carpi ulnaris - kość grochowata
Ścięgna tych mięśni widoczne są na dłoniowej powierzchni nadgarstka przed II kością śródręcza ( radialis) i kością grochowatą (ulnaris)
P.W.
Siedząca, przedramię oparte na podłożu w supinacji: palce zgięte
Ruch:
Zginanie dłoniowe nadgarstka
Opór:
Stawiamy w okolicy II kości śródręcza przy testowaniu zginacza nadgarstka promieniowego, a w okolicy V kości śródręcza - przy testowaniu zginacza nadgarstka łokciowego.
Zginanie paliczków obwodowych w stawach międzypaliczkowych dalszych ręki
M. zginacz głęboki palców (m. flexor digitorum profundus)
P.p. - górna i dłoniowa powierzchnia kości łokciowej i błona międzykostna.
P.k. - paliczki obwodowe palców II-V
P.W.
Siedząca, przedramię i ręka oparte na podłożu w supinacji. Badający stabilizuje paliczki środkowe pacjenta
Ruch:
Zginanie paliczków obwodowych a stawach międzypaliczkowych dalszych
Opór:
Stawiamy na dłoniową powierzchnię paliczków obwodowych.
Przywodzenie kciuka do palca II
M. przywodziciel kciuka (m. adductor pollicis)
P.p.- II kość śródręcza i kość główkowata
P.k. - trzeszczka przyśrodkowa kciuka
P.W.
Siedząca, przedramię i ręka oparte na podłożu w supinacji, kciuk odwiedziony i wyprostowany.
Ruch;
Przywodzenie kciuka do palca II
Opór:
Stawia się na wewnętrzną powierzchnię kciuka.
M kończyny dolnej
Zginanie uda w stawie biodrowym przy zgiętej kd w stawie kolanowym.
M. biodrowo- lędźwiowy(iliopsoas)
P.p - M. iliopsoas - dół biodrowy kości biodrowej
M. psoas maior et minor - wyrostki poprzeczne wszystkich kręgów L i boczne powierzchnie trzonów ostatniego kręgu Th i wszystkich kręgów L
P.k. - krętarz mały
P.W.
Siedząca, podudzia zwisają swobodnie
Ruch
Zginanie uda w stawie biodrowym przy zgiętej kd w stawie kolanowym
Opór
Przednia powierzchnia uda nad stawem kolanowym
Prostowanie w stawie biodrowym, przy zgiętym kolanie
M. pośladkowy większy (M. gluteus maximus)
P.p - brzeg boczny kości krzyżowej i ogonowej, kość biodrowa, powięź Th-L
P.k. - guzowatość pośladkowa kości udowej
P.W.
Leżenie na brzuchu, kkd wyprostowane
Ruch
Test na siłę 1 i 2 - napinanie pośladków
Test na siłę 3 - 5 - prostowanie w stawie biodrowym, przy zgiętym kolanie ( przy wyprostowanym kolanie współdziałają mięśnie półbłoniasty, półścięgnisty, dwugłowy uda)
Opór
W dolnej części uda nad stawem kolanowym
Odwodzenie w stawie biodrowym (przy zgiętym kolanie)
M. pośladkowy średni (m. gluteus medius).
P.p - przestrzeń między kresą pośladkową przednią a tylną i grzebieniem biodrowym
P.k.- krętarz duży
P.W.
Leżąca na boku. Kończyna górna (testowana) zgięta w stawie kolanowym ( w celu wyłączenia m. napinacza powięzi szerokiej) i w lekkim przeproście
Ruch
Odwodzenie w stawie biodrowym
Opór
Na boczną powierzchnię kolana
Rotacja wewnętrzna uda
M. rotatores interni - pośladkowy mniejszy , napinacz powięzi szerokiej ( gluteus minimus, m. tensor faciate latae)
Pp.- gluteus minimus - zewnętrzna powierzchnia kości biodrowej
Pk. - krętarz duży
P.W.
Leżąca na brzuchu, kd zgięta pod kątem prostym w stawie kolanowym.
Ruch
Rotacja wewnętrzna uda ( podudzie kieruje się na zewnątrz)
Opór
Na zewnętrznej powierzchni podudzia
Odwodzenie w stawie biodrowym (przy wyprostowanym kolanie)
M napinacz powięzi szerokiej ( m. tensor faciate latae)
P.p - kolec biodrowy przedni górny
P.k - guzowatość piszczeli
P.W
Leżąca na boku na kończynie dolnej nie testowanej. Kończyna dolna testowana wyprostowana w stawie kolanowym i biodrowym, oraz w lekkiej rotacji wew.
Ruch
Odwodzenie w stawie biodrowym (przy wyprostowanym kolanie) wspólne działanie z mięśniem pośladkowym średnim
Opór
Po zewnętrznej stronie kolana
Zginanie kończyny dolnej w stawie kolanowym
M. dwugłowy uda (m. biceps femoris)
P.p - głowa długa - guz kulszowy, głowa krótka - kresa chropowata kości udowej
P.k - głowa kości strzałkowej
Ścięgno tego mięśnia można wyczuć po zewnętrznej stronie dołu podkolanowego
P.W
Leżąca na brzuchu, kończyna dolna wyprostowana
Ruch
Zginanie kończyny dolnej w stawie kolanowym
Opór
W dolnej części podudzia
Prostowanie kolana
M. czworogłowy uda (quadriceps femoris)
P.p - kolec biodrowy przedni dolny i kość udowa
P.k - guzowatość kości piszczelowej
P.W.
Na 1-2 - leżąca na plecach, kończyna dolna wyprostowana na
Na 3 - 5 - siedząca, kończyna dolna zgięta w stawie kolanowym
Ruch
Na 1 - 2 - napinanie rzepki
Na 3 - 5 - prostowanie kolana
Opór
Na przedniej dolnej powierzchni podudzia
Zginanie podeszwowe stopy w stawie skokowym górnym
M. brzuchaty łydki (m. gastrocnemius)
P.p - kłykcie kości udowej
P.k - kość piętowa
P.W
Leżąca na brzuchu, kończyna dolna wyprostowana w stawie kolanowym, stopa poza podłożem
Ruch
Zginanie podeszwowe stopy w stawie skokowym górnym
Test na siłę 4-5 - stanie na palcach, chodzenie na palcach
MM tułowia
Oderwanie tułowia od podłoża i uniesienie głowy i klatki piersiowej ku górze
M prostownik grzbietu (m. erector spinae)
P,p - tylna powierzchnia kości krzyżowej, grzebień biodrowy
P.k - wyrostki poprzeczne kręgów Th i C
P.W
Leżąca na brzuchu, kkg wzdłuż tułowia, kkd wyprostowane
Ruch
Oderwanie tułowia od podłoża i uniesienie głowy i klatki piersiowej ku górze
MM twarzy
Mocne zamykanie oka, zakrycie powiekami gałki ocznej
M. okrężny oka (m. orbicularis oculi)
1.Część oczodołowa
P.p - kąt przyśrodkowy oka
P.k - kąt przyśrodkowy oka
2.Część powiekowa
P.p - więzadło powiekowe przyśrodkowe
P.k. - więzadło powiekowo boczne
P.W.
Siedząca
Ruch
Ad 1. Mocne zamykanie oka,
Ad 2. Zakrycie powiekami gałki oczne
Zwieranie ust i wysuwanie ku przodowi, jak do gwizdania
M okrężny ust ( m. orbicularis oris)
P.p - kącik ust
P.k - kącik ust
P.W
Siedząca
Ruch
Zwieranie ust i wysuwanie ku przodowi, jak do gwizdania
21
