KRÓTKA HISTORIA UNII EUROPEJSKIEJ

• 1952 - Europejska Wspólnota Węgla i Stali - sześć państw założycieli: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy

• 1957 - Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG - wspólny rynek) - Traktat Rzymski

• 1973 - rozszerzenie o nowe kraje: Dania, Irlandia i Wielka Brytania - liczba członków 9 państw

• 1981 - Grecja staje się 10 państwem członkowskim

• 1986 - podpisano Jednolity Traktat Europejski, przyjęto kolejne państwa: Hiszpanię i Portugalię - razem 12 państw

• 1993 - wchodzi w życie Traktat z Mastricht - swoboda przepływu towarów, usług, osób i kapitału

• 1995 - do UE przystępują: Austria, Finlandia i Szwecja - 15 państw, Układ z Schengen dający początek swobody podróżowania bez kontroli paszportów - obowiązuje Polskę od 21 grudnia 2007 r. a na lotniskach i morskich przejściach granicznych od 30 marca 2008 r.

• 2004 - kolejne rozszerzenie o 10 nowych państw: Cypr, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Republika Czeska, Węgry - 25 państw

• 2007 - do Unii przystępują kolejne dwa państwa: Bułgaria i Rumunia - 27 państw - podpisanie Traktatu w Lizbonie

• 2009 - 1 grudnia przyjęto Traktat lizboński do realizacji

• Trzy państwa starają się o członkowstwo: Macedonia, Chorwacja Turcja

UNIJNE AKTY PRAWNE REGULUJĄCE SAMORZĄD TERYTORIALNY

• Europejska Karta Samorządu Lokalnego sporządzona w Strasburgu dnia 15 października 1985 r. (Dz.U. nr 124/1994, poz. 607 ratyfikowana przez RP dnia 26 kwietnia 1993 r.)

• Europejska Karta Samorządu Regionalnego - nie ratyfikowana przez Polskę

• Regulacje prawne w poszczególnych krajach

PODSTAWOWE INFORMACJE O PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ

„STARA - 15”

Lp.	Kraj/rok	Ustrój	Powierzchnia w tys. km^2	Ludność (w mln)
Kraje unitarne
	Dania - 1973	Monarchia konstytucyjna	43,1	5,3
	Finlandia - 1995	Republika	338,0	5,1
	Francja - zał.	Republika	551,5	60,4
	Grecja - 1981	Republika	131,9	10,5
	Hiszpania - 1986	Monarchia konstytucyjna	504,7	39,4
	Holandia - zał.	Monarchia konstytucyjna	41,5	15,8
	Irlandia - 1973	Republika	70,2	3,7
	Luksemburg - zał.	Monarchia konstytucyjna	2,6	0,4
	Portugalia - 1986	Republika	92,4	10,8
	Szwecja - 1995	Monarchia konstytucyjna	450,0	8,9
	Wielka Brytania - 1973	Monarchia konstytucyjna	244,8	58,6
	Włochy - zał.	Republika	301,3	57,6
Kraje federalne
	Austria - 1995	Republika związkowa	83,9	8,1
	Belgia - zał.	Monarchia konstytucyjna	30,5	10,2
	Niemcy - zał.	Republika federalna	357,0	82,0

PODSTAWOWE INFORMACJE O PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ

„NOWA - 10 - 2004” plus nowe 2007 i kandydujące

Lp.	Kraj	Ustrój	Powierzchnia w tys. km^2	Ludność (w mln)
Kraje unitarne
	Cypr	Republika	9,3	0,8
	Estonia	Republika	45,2	1,4
	Litwa	Republika	65,2	3,5
	Łotwa	Republika	64,6	2,4
	Malta	Republika	0,3	0,4
	Polska	Republika	312,7	38,6
	Słowacja	Republika	49,0	5,4
	Słowenia	Republika	20,3	2,0
	Republika Czeska	Republika	78,9	10,3
	Węgry	Republika	93,0	10,2
	Bułgaria - 2007	Republika	111,0	7,9
	Rumunia - 2007	Republika	238,4	22,4
	Macedonia	Republika	25,7	2,1
	Chorwacja	Republika	57,0	4,4
	Turcja	Republika	775,0	70,2

MODELE ORGANIZACJI TERYTORIALNEJ SAMORZĄDU W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ „STARA - 15”

Lp.	Kraj	Struktura samorządu terytorialnego
				Typ struktury	Jednostki podziału terytorialnego	Liczba jednostek
Kraje unitarne
	Dania	dwuszczeblowa	Regiony gminy	5 99
	Finlandia	jednoszczeblowa	prowincje regiony gminy	5 20 431
	Francja	trójszczeblowa	regiony departamenty gminy	26 100 36.679
	Grecja	trójszczeblowa	regiony prefektury gminy miejskie/wiejskie	13 54 900/131
	Hiszpania	trójszczeblowa	wspólnoty autonomiczne prowincje gminy	17 50 8.109
	Holandia	dwuszczeblowa	prowincje gminy	12 467
	Irlandia	trójszczeblowa	Regiony/zgromadzenia reg gminy hrabstwa/rady miejskie	8/2 80 34/5
	Luksemburg	jednoszczeblowa	dystrykty gminy	3 118
	Portugalia	trójszczeblowa	Regionalne Komisje Koor-dynacyjne/Autonomiczne Regiony dystrykty parafie/gminy	5/2 18 4.241/308
	Szwecja	dwuszczeblowa	regiony gminy	20 290
	Wielka Brytania	dwuszczeblowa	Okręgi Adm./Hrabstwa Parafie/dystrykty Władza Wielkiego Londynu	135 319 1
	Włochy	trójszczeblowa	regiony prowincje gminy	20 107 8.101
Kraje federalne
	Austria	jednoszczeblowa	landy gminy	9 2.300
	Belgia	dwuszczeblowa	regiony wspólnoty autonomiczne prowincje gminy	3 3 10 589
	Niemcy	dwuszczeblowa	landy powiaty gminy	16 300 14.000

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Samorządy w Unii Europejskiej. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej. Warszawa 2007

MODELE ORGANIZACJI TERYTORIALNEJ SAMORZĄDU W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ „NOWA - 10 - 2004” plus nowe 2007 i kandydujące

Lp.	Kraj	Struktura samorządu terytorialnego
				Typ struktury	Jednostki podziału terytorialnego	Liczba jednostek
Kraje unitarne
	Cypr	jednoszczeblowa	dystrykty gminy	6 385
	Estonia	jednoszczeblowa	powiaty gminy	15 227
	Litwa	dwuszczeblowa	hrabstwa gminy	10 60
	Łotwa	dwuszczeblowa	okręg miasto, powiat, parafia	26 573
	Malta	jednoszczeblowa	Regiony gminy	3 68
	Polska	trójszczeblowa	województwa powiaty ziemskie/grodzkie gminy	16 314/65 2.479
	Słowacja	trójszczeblowa	Kraje powiaty gminy	8 79 2.883
	Słowenia	jednoszczeblowa	Regiony panistyczna gminy	12-14 210
	Republika Czeska	dwuszczeblowa	Region - kraje gminy	14 6.248
	Węgry	dwuszczeblowa	powiaty gminy	19 2.908 (wiejskie) 217 (miejskie) 1 Budapeszt
	Bułgaria - 2007	dwuszczeblowa	Regiony planistyczne Prowincje Gminy	6 28 264
	Rumunia - 2007	dwuszczeblowa	Regiony Województwa Powiaty (hrabstwa) Wspólnoty/miasta/gminy miejskie	7 41 42 2.800/200/103
	Macedonia	jednoszczeblowa	Regiony Gminy	8 84
	Chorwacja	dwuszczeblowa	Województwa Gminy	21 426
	Turcja	trójszczeblowa	Prowincje Miasta metropolitarne Adm. Wiejska/miejska	81 7 3.216

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Samorządy w Unii Europejskiej. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej. Warszawa 2007

KADENCJA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ORGANY WŁADZY

W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ „STARA - 15”

Lp.	Kraj	Kadencja	Organ stanowiący	Organ wykonawczy
Kraje unitarne
	Dania	4 lata	Rada gminy Rada powiatu	Burmistrz gminy, Burmistrz powiatu
	Finlandia	4 lata dla rady, 2 lata dla Zarządu, Czas nieokreślony lub określony w angażu dla Burmistrza lub Dyrektora Urzędu	Rada gminy	Zarząd Gminy, Burmistrz lub Dyrektor Urzędu
	Francja	6 lat, 3 lata dla połowy składu rady i Przewodniczącego w Departamencie	Rada gminy, Rada Generalna w Departamencie, Rada Regionu w Regionie	Mer w gminie, Komisja i Przewodniczący w Departamencie, Stała Komisja i Przewodniczący w Regionie
	Grecja	4 lata	Rada okręgu, Rada gminy, Rada prefekturalna	Komitet Okręgu i Burmistrz, Przewodniczący Rady, Komitet Prefekuralny i Prefekt
	Hiszpania	4 lata	Rada miejska, gminy, Rada prefekturalna, Rada Regionu	Komitet miasta i Burmistrz, Przewodniczący Rady, Komitet Prefekturalny i Prefekt, Sekretarz Generalny
	Holandia	4 lata dla Rady, 6 lat dla Burmistrza i Komisarza	Rada lokalna, Stany Zjednoczone prowincji	Kolegium Radnych i Burmistrz, Biuro Wykonawcze i Komisarz Królewski
	Irlandia	5 lat dla Rady hrabstwa, Rady miasta, 7 lat dla Menadżera Hrabstwa, 1 rok dla Burmistrza	Rada Hrabstwa, Rada miejska, Rada Miasta (Miasteczka), Zgromadzenie regionalne	Menadżer Hrabstwa, Burmistrz Urzędnik miejski, burmistrz, Przewodniczący
	Luksemburg	6 lat	Rada Gminy	Kolegium Burmistrza, Burmistrz
	Portugalia	4 lata	Zgromadzenie Parafialne, Zgromadzenie gminne, Zgromadzenie dystryktu	Zarząd i Prezydent, Rada gminy i Burmistrz, Rada Doradcza i gubernator cywilny
	Szwecja	4 lata	Rada gminy, Rada okręgu, regionu	Zarząd gminy (wyspecjalizowane komisje), Zarząd okręgu (regionu) i wyspecjalizowane komisje
	Wielka Brytania	4 lata dla Rady, 1 rok dla Przewodniczącego	Rada parafialna, dystryktu lub hrabstwa, Rada Wielkiego Londynu	Zebranie parafialne i Przewodniczący, Przewodniczący i Zastępca w Hrabstwie, Burmistrz (Mayor) w Londynie
	Włochy	5 lat	Rada gminy, Rada prowincjonalna, Rada Regionalna	Burmistrz i Komitet gminny, Prezydent i Komitet w Prowincji, Prezydent i Komitet w Regionie
Kraje federalne
	Austria	5-6 lat w zależności od landu	Rada gminy	Zarząd gminy (w miastach wydzielonych Senat Miasta) i Burmistrz
	Belgia	6 lat	Rada gminy, Rada prowincji	Zarząd gminy i Burmistrz, Stałe Przedstawicielstwo i Gubernator w prowincji
	Niemcy	4-8 lat w typie burmistrzowskim, 4 lata dla rady i 6 lat dla burmistrz w typie magistrackim, 5 lat dla rady w powiecie i do 8 lat dla starosty	Rada gminy, Rada powiatu	Burmistrz w typie burmistrzowskim, Burmistrz (Prezydent) i Magistrat w typie magistrackim, Starosta i Komisja Powiatowa w powiecie

KADENCJA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ORGANY WŁADZY

W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ „NOWA - 10”

Lp.	Kraj			Kadencja	Organ stanowiący	Organ wykonawczy
Kraje unitarne
	Cypr			5 lat	Rada gminy	Burmistrz
	Estonia			4 lata	Rada gminy	Zarząd i Burmistrz
	Litwa			3 lata	Rada gminy, Rada hrabstwa	Zarząd i Burmistrz, Gubernator
	Łotwa			4 lata	Rada miasta (powiatu), Rada okręgowa	Dyrektor wykonawczy i Przewodniczący, Przewodniczący
	Malta			3 lata	Rada lokalna	Sekretarz wykonawczy i Burmistrz
	Polska			4 lata	Rada gminy, Rada Powiatu, Sejmik Wojewódzki	Wójt, burmistrz lub Prezydent w gminie, Zarząd i Starosta w powiecie, Zarząd i Marszałek w województwie
	Słowacja			4 lata	Rada gminy, Rada Regionalna	Burmistrz (starosta Miasta Prymator), Prezydent
	Słowenia			4 lata	Rada gminy	Burmistrz (Żupan)
	Republika Czeska			4 lata	Rada gminy, Zgromadzenie Regionalne	Komitet gminny w gminach powyżej 15 radnych i Starosta, w gminach małych tylko Starosta, Komitet Regionalny na czele z Przewodniczącym
	Węgry			4 lata	Rada gminy, Zgromadzenie Powiatu	Burmistrz w gminie i notariusz, Przewodniczący w powiecie
		Bułgaria - 2007	4 lata		Rada gminy, Rada prowincji	Burmistrz, Gubernator
		Rumunia - 2007	4 lata		Rada wspólnoty (gminy, miasta) Rada powiatu, hrabstwa	Burmistrz, Prezydent, przewodniczący
		Macedonia	4 lata		Rada gminy	Burmistrz
		Chorwacja	4 lata		Rada gminy, Zgromadzenie województwa	Naczelnik (burmistrz), Wojewoda (żupan)
		Turcja	5 lat		Zgromadzenie miejskie, wiejskie, Rada metropolii, Generalne zgromadzenie prowincji	Wódz, Burmistrz miasta, Zarząd metropolii, burmistrz, Generalna Rada, Gubernator

SPOSÓB WYBORU ORGANU WYKONAWCZEGO

W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ „STARA - 15”

Lp.	Kraj	Organ wykonawczy	Sposób wyboru
Kraje unitarne
	Dania	Burmistrz gminy, powiatu	Wybierany spośród radnych, jest przewodniczącym Rady, szefem administracji
	Finlandia	Zarząd Gminy, Burmistrz lub Dyrektor Urzędu	Zarząd, Burmistrz i Dyrektor Urzędu powoływany przez radę
	Francja	Mer w gminie, Komisja i Przewodniczący w Departamencie, Stała Komisja w Regionie	Mer wybierany przez radę i jest jej przewodniczącym, Komisja i przewodniczący w Departamencie wybierani przez radę, Stała Komisja wybierana przez organizacje społeczne, gospodarcze, związki zawodowe i Premiera Rządu a Przewodniczący w Regionie wybierany przez Radę
	Grecja	Komitet Miejski i Burmistrz lub Rada Gminy i Przewodniczący, Komitet Prefekturalny i Prefekt, Sekretarz Generalny w Regionie	W gminach Komitet i Burmistrza oraz Radę i Przewodniczącego wybiera Rada, Komitet Prefekturalny wybierany przez radę a Prefekt to osoba, która uzyskała największą liczbę głosów podczas wyborów do rady, Sekretarza Generalnego mianuje Rząd
	Hiszpania	Zarząd Gminy i Burmistrz, Rada Rządu Prowincji i Przewodniczący, Rada Rządu Regionalnego i Szef Rządu	Zarząd Gminy i Burmistrz wybierany przez Radę, Burmistrz jest Przewodniczącym Rady, Rada Rządu Prowincji i Przewodniczący wybierany spośród radnych, Rada Rządu Regionu wybierana przez Zgromadzenie a Szef Rządu przez Zgromadzenie i mianowany przez Króla Hiszpanii
	Holandia	Kolegium Radnych i Burmistrz, Biuro Wykonawcze w Prowincji na czele z Komisarzem Królewskim	Kolegium Radnych wybierane przez Radę a Burmistrz desygnowany przez Rząd W Prowincji Biuro wybierane przez Stany Zjednoczone Prowincji a Komisarz Królewski mianowany przez Koronę
	Irlandia	Menadżer Hrabstwa/miasta i Burmistrz lub Przewodniczący Rady, W gminach Urzędnik Miejski i Burmistrz, Przewodniczący w Regionie	W hrabstwach i miastach wybierani przez Radę, W gminach Urzędnik mianowany przez Rząd a Burmistrz przez radę, W regionie Przewodniczący wybierany przez Rade i jej przewodniczy
	Luksemburg	Burmistrz i Kolegium Burmistrza	Burmistrz jest wybierany przez Wielkiego Księcia spośród członków Rady a Kolegium desygnowane przez Rząd spośród radnych
	Portugalia	Zarząd i Prezydent w Parafii, Rada Gminy i Burmistrzem gminie, Rada Doradcza i Gubernator w dystrykcie	Zarząd w Parafii wybierany przez zgromadzenie a Prezydentem zostaje kandydat z listy, na którego oddano największą liczbę głosów, Rada Gminy w wyborach powszechnych a Burmistrz ten który uzyskał największą liczbę głosów, Rada w dystrykcie przez Zgromadzenie a Gubernator mianowany przez Rząd
	Szwecja	Zarząd Gminy i wyspecjalizowane komisje, Zarząd Okręgu i wyspecjalizowane komisje	Wybierani przez Radę na obu szczeblach
	Wielka Brytania	Zebranie parafialne i Przewodniczący, Przewodniczący i Zastępca w Hrabstwie, Burmistrz (Mayor) w Londynie	Zebranie parafialne wybierane przez Radę a Przewodniczący przez społeczność parafii, Przewodniczący i Zastępca w Hrabstwie wybierany przez radnych zwykłą większością głosów, Burmistrz (Mayor) w Londynie w wyborach powszechnych
	Włochy	Komitet Gminny i Burmistrz, Komitet Prowincjonalny i Prezydent w Prowincji, Komitet Regionalny i Prezydent w Regionie	Burmistrz w wyborach powszechnych bezpośrednich w gminach powyżej 15 tys. Mieszkańców - wybory dwurundowe, Komitet przez Radę Prowincji a Prezydent w wyborach bezpośrednich, Komitet Regionu i Prezydent Regionu przez Radę
Kraje federalne
	Austria	Zarząd gminy (w miastach wydzielonych Senat Miasta) i Burmistrz	Zarząd wybierany przez Radę a Burmistrz Przez Radę lub w wyborach bezpośrednich w zależności od kraju związkowego
	Belgia	Zarząd gminy i Burmistrz, Stałe Przedstawicielstwo i Gubernator w prowincji	Zarząd gminy i Stałe Przedstawicielstwo wybierani przez Radę a Burmistrz i Gubernator mianowany przez Króla spośród radnych po rekomendacji rady
	Niemcy	Burmistrz w typie burmistrzowskim, Burmistrz (Prezydent) i Magistrat w typie magistrackim, Starosta i Komisja Powiatowa w powiecie	W Typie Burmistrzowskim Burmistrz Wybierany W Wyborach Powszechnych Bezpośrednich, W Typie Magistrackim Przez Członków Rady, Komisja Powiatowa Powoływana Jest Przez Zgromadzenie Powiatowe a Starosta w wyborach bezpośrednich

SPOSÓB WYBORU ORGANU WYKONAWCZEGO

W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ „NOWA - 10”

Lp.	Kraj	Organ wykonawczy	Sposób wyboru
	Cypr	Burmistrz	Powszechne, bezpośrednie wybory
	Estonia	Zarząd i Burmistrz	Powoływany przez Radę
	Litwa	Zarząd i Burmistrz	Burmistrza wybiera Rada a członkowie Zarządu wybierani są przez Radę spośród kandydatów zaproponowanych przez Burmistrza
	Łotwa	Dyrektor Wykonawczy i Przewodniczący w miastach, powiatach lub parafiach, Przewodniczący w Okręgu	Na obu szczeblach wybierani przez Radę
	Malta	Sekretarz Wykonawczy i Burmistrz	Wybierani przez Radę
	Polska	Wójt, burmistrz lub Prezydent w gminie, Zarząd i Starosta w powiecie, Zarząd i Marszałek w województwie	Wójt Burmistrz lub Prezydent w gminach w wyborach bezpośrednich, Zarząd i Starosta wybierany przez Radę powiatu, Zarząd i Marszałek Województwa wybierany przez Sejmik
	Słowacja	Burmistrz Gminy lub Miasta, Prezydent w Regionie	Wybory powszechne, bezpośrednie na obu szczeblach
	Słowenia	Burmistrz	W wyborach powszechnych w systemie dwurundowym, większościowym
	Republika Czeska	Komitet gminny i Starosta, w gminach małych tylko Starosta, Komitet Regionalny i Przewodniczący	Komitet i Starosta wybierany przez Radę, Komitet Regionalny i Przewodniczący wybierani przez Zgromadzenie Regionalne
	Węgry	Burmistrz w gminie i Notariusz, Przewodniczący w Powiecie	Burmistrz w gminie wybierany w wyborach bezpośrednich a Notariusz przez Radę, Przewodniczący w powiecie przez Zgromadzenie Powiatu
	Bułgaria	Burmistrz w gminie i Gubernator w prowincji	Burmistrz wybierany w wyborach bezpośrednich, Gubernator mianowany przez radę ministrów a zastępcy przez premiera rządu
	Rumunia	Burmistrz we wspólnocie, mieście i gminie miejskiej, Prezydent w powiecie	Burmistrz w wyborach bezpośrednich dwuetapowych, Prezydent w powiecie przez Radę
	Macedonia	?	?
	Chorwacja	Zarząd Gminy i Naczelnik/Burmistrz, Zarząd i Wojewoda	Zarząd i Burmistrz wybierani przez radę, Wojewoda mianowany przez Prezydenta a Zarząd przez radę
	Turcja	?	?

1

---