Filozofia(2), filologia polska, filozofia


Filozofia - dr Magdalena Cybulska

Wykład 1

Trzeba się zakochać w tym , co chce się poznawać. A wtedy poznawanie stanie się przygodą życia.

Wprowadzenie do filozofii

Polecane lektury służące poszerzaniu wiedzy przez studenta:

Czego dotyczy filozofia, jej jądro, jej sedno? Czy tylko szaleńcy zajmują się filozofią? Carl Jaspers we Wprowadzeniu do Filozofii napisał, że:

Znane powiedzenie - chłopski filozof -oznacza kogoś , kto mędrkuje i ma zabarwienie negatywne.

Podstawą jest uświadomienie sobie ,że każdy człowiek był, jest i będzie filozofem, kiedy uświadomi sobie swoje ja, stanie się świadomym, myślącym człowiekiem, stawiającym sobie pytania.

Wszyscy przez całe życie filozofujemy. Czynimy to już jako dzieci. W gruncie rzeczy filozofia nie jest czymś dla nas nowym. Zaczyna się ona od pytań, które nam się nasuwają, gdy swojski, potoczny świat traci swoją oczywistość i staje się problemem.

Ten potoczny, znany nam i swojski świat traci swoją oczywistość

w sytuacjach granicznych . Sytuacja graniczna ma miejsce wtedy, gdy dzieje się coś, co nam burzy ten świat:

Człowiek wtedy zaczyna stawiać pytania : jaki jest sens i cel mojego życia, czy jest coś po śmierci. Te i inne pytania stawia się w różnych momentach życia, zwłaszcza wtedy, gdy nasz świat rozsypuje się jak puzzle - są w nim pojedyncze elementy, ale nie można ułożyć z nich obrazu. Człowiek stawia sobie pytania, z którymi musi sobie poradzić:

Tych pytań nie można ominąć. Na tej bazie można doskonalić się, żyć pełnią życia. Jeśli spychamy je do podświadomości- pojawia się depresja. Z tymi pytaniami człowiek musi się nieustannie zmierzać.

Filozofia podpowiada nam, jak odpowiadać na te pytania. Wystarczającym warunkiem do tego, żeby być filozofem jest być człowiekiem. Człowiek żyjąc, istniejąc sam dla siebie jest problemem. W tym rozumieniu każdy z nas jest filozofem.

Na te podstawowe pytania próbowali odpowiadać wielcy filozofowie na przestrzeni wieków. Możemy czerpać z ich doświadczeń, uczyć się od nich filozofii, która pomoże nam żyć, ale nasze własne odpowiedzi są najważniejsze.

Wykład 2

4 punkty uprawiania filozofii

Słowo "filozofia" pochodzi z języka greckiego. Czasownik philein( feilen) znaczy "kochać"; sophia oznaczało najpierw każdy rodzaj biegłości czy zręczności w czymś,.

Póżniej jednak słowo to zaczęło oznaczać szczególnie wiedzę, a przede wszystkim wiedzę wyższego rzędu, która zawiera w sobie cnotę i sztukę życia.

Zatem sophos to pierwotnie ktoś biegły w swoim zawodzie i dzielny życiowo, póżniej zaś przede wszystkim "mądry".

Dlatego "filozofię" tłumaczy się przeważnie jako "umiłowanie mądrości".

Filozof to ktoś, kto kocha mądrość, chce być mądry.

Mówią, że Pitagoras używał tego słowa. Heraklit z Efezu mówi o filozofach. Dopiero Sokrates nadał tej nazwie znaczenie, które się w historii utrwaliło.

Słowa tego używał Platon, uczeń Sokratesa. Platon pisał swoje rozprawy w formie dialogu. We fragmencie jego rozprawy pt. Uczta pojawia się słowo filozofia w dialogu Sokratesa i Diotymy.

Eros jest dzieckiem Biedy i Dostatku. Po matce jest wiecznym biedakiem, głupcem, chodzi boso. Po ojcu -goni za tym, co piękne i dobre, dąży do rozumu.

To zdobędzie, to traci. Jest pośrodku - pomiędzy mądrością a głupotą.

Kto zajmuje się filozofią- jeżeli mądry nie, a głupi - także nie. To ci, którzy są pośrodku. Takim jest Eros. Bo mądrość to rzecz niezaprzeczalnie piękna. A Eros - to miłość tego, co piękne. Filozof zaś to człowiek mało dbający o sprawy materialne czy wygląd - zajmujący się ideami. Platon zwraca uwagę, że trzeba zakochać się w mądrości. Człowiek kochający mądrość potrafi zrozumieć, że musi powiększać swoją cząstkę wiedzy.

4 punkty uprawiania filozofii:

  1. Doświadczenie- rozumiane jako doświadczanie świata, naszego życia, tego, co przeżywamy, bagaż naszych doświadczeń, których nie można powtórzyć. Doświadczeniem jest nasze bycie w świecie, to , co nas spotyka- piękno, miłość, przyjemność, przykrość.

Arystoteles w Metafizyce napisał,że doświadczenie tworzy się z pamięci.

Wiedza naukowa i umiejętności praktyczne wypływają u ludzi z doświadczenia.

  1. Zdziwienie - człowiek pod wpływem sytuacji granicznych dziwi się,

otwiera szeroko oczy . Nie darmo atrybutem bogini mądrości, Ateny jest

gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie.

Nasza wiedza- kiedy zaczynamy się dziwić- staje się niewiedzą.

  1. Wątpienie -jest punktem wyjścia, by dalej zdobywać wiedzę. Muszę

starać się upewnić moją wiedzę. Po raz setny, tysięczny odpowiedzieć

sobie na pytanie, po co żyję.

poznawanie świata, twierdził, że prawda mieszka we wnętrzu człowieka.

Odrzucając wszystko, w co wątpimy, musielibyśmy odrzucić Boga

i siebie. A Przecież to, co myśli, musi istnieć.

4. Poznanie -każdy musi znaleźć własną metodę odpowiadania na pytania

o to jak żyć?, po co żyję?

Filozofujemy wszyscy. Filozofia stanowi nieodłączny element ludzkiego życia. Do uprawiania filozofii wystarczy język, którym się posługujemy. Od tego, w jaki sposób odpowiemy sobie na pytania filozoficzne zależy piękno i smak naszego życia. Filozofia nie zakłada nic innego jak tylko powszednie, codzienne doświadczające bycie w świecie.

Wykład 3

Rozróżnienie pomiędzy filozofią a naukami szczegółowymi.

Rozumienie drugi członu słowa filozofia - sophia- czyli mądrość powinno różnć się od słowa wiedza - czyli coś, czego można się nauczyć.

W powszechnym ujęciu słowo nauka oznacza nauki ścisłe.

Czasem filozofii nadaje się przydomek królowej nauk.

Nauki szczegółowe dzielimy na;

- kulturowe ( humanistyczne, społeczno- ekonomiczne)

Nauki realne

Nauki formalne - logika, matematyka, nauki strukturalne.

Logika formalna zajmuje szczególne miejsce, filozofia

chętnie ja adaptuje jako narzędzie do filozofowania,

budowania logicznych argumentów.

Punkt startowy dla filozofii i nauk realnych jest ten sam - jest nim

DOŚWIADCZENIE.

I filozofia, i nauki realne mają do dyspozycji tę samą rzeczywistość.

Różnica polega na tym jakie pytania stawiają nauki realne, a jakie filozofia.

Nauki realne

Filozofia

-Jak duże jest zużycie ropy naftowej w Australii?

-Czy węgierski jest językiem indoeuropejskim?

-Ile zębów ma niedźwiedź polarny?

Są to pytania konkretne, szczegółowe

-Co to jest prawda?

- Czym jest człowiek?

-Na czym polega sens ludzkiego istnienia?

Są to pytania ogólne.

Filozofia nie zatrzymuje się na doświadczeniu. Idzie dalej. Stawia pytania o podstawy doświadczenia. Pyta o całość.

Przyrodoznawca pytając o powstanie świata zapyta o związki przyczynowo- skutkowe.

Filozof postawi to pytanie inaczej: Dlaczego jest coś, a nie raczej nic? Zapyta o warunki i możliwości doświadczenia.

Nauki realne są zredukowane pod względem tematu.

Filozofia tej redukcji nie dokonuje, pyta całościowo. Zajmując się człowiekiem spojrzy na środowisko życia, miejsce w świecie przyrody, duchowość.

Nauki realne są metodycznie abstrakcyjne. Badają wycinki rzeczywistości przy pomocy określonych metod. Nie znają całej rzeczywistości, bo całość rzeczywistości nie jest przedmiotem ich badań. Huxley: Przedstawienie rzeczywistości przez nauki przyrodnicze nie jest wystarczające, bo one zajmują się tylko określonymi fragmentami.

Jeśli nauki realne współpracują ze sobą na zasadzie interdyscyplinarnej

( np. medycyna leczy nie tylko określoną jednostkę chorobową ale także psychikę człowieka, jego wnętrze) - to ta wspólpraca pozwala im popatrzeć dalej.

Filozofia pozwala nam popatrzeć z perspektywy całości- czym jest dziedzina, którą się zajmujemy, jakie jest jej miejsce w całej rzeczywistości.

Relacje między filozofią a naukami realnymi;

Wykład 4 -

Filozofia a religia. Filozofia a sztuka. Definicja filozofii.

Czym różnią się od siebie te dwie dziedziny - religia i filozofia?

Istnieje wielka różnorodność religii -religie prymitywne, wysokie, kulturowe, uniwersalne, narodowe, misjonarskie, politeistyczne, fetystyczne, totemiczne, objawione.

Religia to odniesienie człowieka do świata transcendentnego, świata ponad naszym. Stanowi sens, fundament, pomaga człowiekowi interpretować poszczególne dziedziny bytu. Uczeni mówią, że każdy człowiek jest w pewien sposób religijny. Religia to okulary, przez które człowiek patrzy na świat, pozwala mu ten świat interpretować.

Funkcją filozofii jest także interpretacja świata, rozjaśnianie naszej egzystencji, wykraczanie poza świat poznawany zmysłami.

Arystoteles dzielił filozofię na:

Kant wyodrębnił 3 wielkie idee:

Filozofia sama siebie pojmuje jako wiedzę czysto rozumową, bazuje na czystym rozumie.

W religiach istnieje teoria jako naukowo systematyczna refleksja, ale religia przyjmuje coś zewnętrznego, objawienie, coś, co trzeba przyjąć i uwierzyć, co przekracza rozum. Religijne doświadczenie jest zapisane w świętych księgach, mitach.

Filozofia nie przyjmuje czegoś, czego nie można wytłumaczyć za pomocą rozumu.

Filozofia i religia spełniają te same funkcje, działają na tym samym polu, pokazują człowiekowi CAŁOŚĆ.

Są możliwe 4 stanowiska:

Sztuka a filozofia

Według Kanta - sztuka to sposób przedstawienia, który sam dla siebie jest

celowy i sprzyja kulturze władz umysłowych w kierunku

towarzyskiego udzielania się.

Sztuka - jest wolna ( jest celem sama w sobie )

- jest komunikatywna - coś nam j przekazuje, wyraża,

komunikuje.

Podział sztuki - literatura piękna, muzyka, sztuki plastyczne,

sztuki przedstawiające ( teatr, taniec, balet, film).

W sztuce chodzi o przekaz duchowy ukryty w pewnej materii

Oglądanie sztuki - akcja ze strony twórcy i reakcja ze strony odbiorcy

Dzieło sztuki stapia w jedność pierwiastek materialny i pierwiastek duchowy. Pod wpływem zetknięcia się z dziełem sztuki człowiek staje się inny.

Sztuka ma w sobie kategorię piękna. Pojęcie piękna w XXI wieku zostało rozmyte. Można się o nie spierać.

Filozofowie o pięknie:

Sztuka współczesna odbija fragmenty rzeczywistości.

Filozofia, religia, sztuka- mają człowieka orientować w świecie, mają mu pokazywać jego miejsce, rozjaśniać rzeczywistość.

Filozofia wychodzi od doświadczenia, ale opiera się na rozumie, na rozumowej argumentacji.

Sztuka posługuje się zmysłami, w niej prawda to doskonałość wyrażania i piękno.

Religia pomaga zrozumieć rzeczywistość w oparciu o pierwiastek boski.

Definicja filozofii

Filozofia to nauka o szerokim i nieokreślonym sensie. Jest całokształtem elementów wiedzy, które pozostają ze sobą w związku.

Filozofia jest usystematyzowanym związkiem elementów wiedzy względem sądu.

Filozofia jest wiedzą fundamentalną - zadaje pytania o fundament tego, co empiryczne.

Filozofia - rozpatruje rzeczywistość doświadczalną z punktu widzenia całości.

Filozofia - to wiedza uniwersalna, bo pyta o całość.

Filozofia - cały świat, którego doświadczamy żyjąc - stawia pod znakiem zapytania.

Filozofia- to uniwersalna krytyka - uczy nas myśleć, stawiać pytania, nie przyjmować wszystkiego za prawdę.

Filozofia jest krytyką religii, ideologii, technologii, społeczeństwa. Zwalcza bezkrytyczny dogmatyzm, przyjmowanie za prawdę bez stawiania pytań, bez poszukiwania, wnikania.

Filozofia w społeczeństwie spełnia funkcje oświecającą. Budzi człowieka, by był naprawdę człowiekiem, uczy, by był poszukującym , aktywnym odbiorcą. Uczy myśleć, patrzeć, dostrzegać różne aspekty rzeczywistości.

Filozofia jest krytyczną wiedzą rozumową o warunkach możliwości rzeczywistości doświadczalnej jako całości.

Wykład nr 5

Przypowieść o jaskini - Platon

Skandal filozofii polega na tym, że pod wpływem studiowania jej mamy nie poczucie całości, lecz uczucie zamętu i rozczarowania. To sprawia, że niektórzy filozofowie porzucają filozofię. Istnienie wielu filozofów i wielu teorii filozoficznych wywołuje w nas pytanie- czy jest jedna filozofia, czy jest ich wiele.

Całą tradycja filozoficzna ma różne odcienie, aspekty. Jeden filozof powie, że początkiem świata była woda. Inny- że ogień. Mamy tu przeczenie.

Filozofia to rzeka, która ma wiele dopływów, meandrów. Ale jest jeden nurt, który prowadzi od początku do końca, który stanowi o rzece. Filozofia to drzewo, które ma konary, gałęzie, liście, kwiaty korzenie. Trzeba je widzieć jako całość.

Leibniz: Należy poszukiwać czegoś stałego, niezmiennego- to jest prawdą.

Należy poszukiwać filozofii wieczystej. Filozofia to dialog.

Niektórzy filozofowie zbyt mocno akcentują jedno, zapominają o całości. Dzieje filozofii to proces, nieustanny dialog, patrzenie na człowieka i rzeczywistość z różnych punktów widzenia. Filozof, który potrafi przezwyciężyć wielość nurtów filozoficznych, będzie się starał odnieść to wszystko do siebie, połączyć i będzie prowadził swój dialog. Spróbuje stworzyć syntezę.

Przezwyciężając chaos i zamęt filozoficzny odkryjemy, że jest jedna filozofia.

Postęp filozoficzny to świadomość problemów. Filozofia nie rozwija się w sposób tematycznie zredukowany.

Kant: podstawowe pytanie filozofii brzmi: czym jest człowiek?

Odpowiedź na to pytanie jest zależna od samozrozumienia tego, kto je zadaje.

W filozofii istnieje jeden główny nurt, jest jedna filozofia- różnie rozważana.

Przypowieść o jaskini Platona charakteryzuje całą rzeczywistość.

Przypowieść-to opowiadanie ilustrujące rzeczywistość, zawierająca sens, morał,

przesłanie. Każdy człowiek ten sens odkrywa po swojemu.

Platon (427 pne)- Ateny. Stworzył 35 dialogicznych publikacji filozoficznych. Ich problematyka skupiała się na wiedzy, gramatyce, wieczności, wykładni innych myślicieli, głównie Sokratesa, który był mistrzem i przyjacielem Platona.

Przypowieść o jaskini to dialog Sokratesa z Glaukonem.

Opisuje ona ludzi siedzących na dnie głębokiej jaskini. Są skuci, nie mogą się odwrócić, widzą tylko ścianę. Za nimi pali się ogień, jest plotek, za którym chodzą inni ludzie, zwierzęta. Więźniowie widzą tylko cienie tych ludzi i te cienie uważają za jedyną rzeczywistość. Gdyby ich wypuszczono na wolność uważaliby naturalną rzeczywistość za złudzenie, a słonce jeszcze długo by ich oślepiało. Kiedy ktoś zostaje uwolniony z więzów , pokonuje z trudem drogę, cierpi - aż staje wreszcie w blasku słońca. Człowiek ten musi powoli, stopniowo

Odkrywać to, co jest realnym światem: drzewa, ludzie, słońce. Kiedy już pozna prawdziwą rzeczywistość, wraca do jaskini i wyciąga z niej innych ludzi.

Przypowieść o jaskini to przypowieść o ludziach niewyzwolonych z kajdan świata zjawisk. Miłośnicy prawdy, czyli filozofowie mają dbać o to, by ludzie wyzwolili się z kajdan, zobaczyli źródło dobra, posiedli wiedzę o tym, co jest najważniejsze, co sprawiedliwe oraz nauczyli się rozeznawać w tym, co jest dobre a co zle.

Można różnie tłumaczyć sens tej przypowieści:

Platon krytykuje powszednie doświadczenie, ludzi, którzy są gapiami, żyją w pozornym świecie, nie znają prawdy. Jego zdaniem filozofia może człowieka wyzwolić, rozerwać te kajdany.

Platon wprowadza rozróżnienie pomiędzy pozorem a prawdziwym bytem.

Zmysłami postrzegamy barwy, kształty-to są zmysłowe zmienne zjawiska, które ulegają ciągłym zmianom. Ten ciąg nieustannych zjawisk trwa.

Coś stałego, niezmiennego - to istota. Tej istoty nie możemy dostrzec zmysłami. Ta istota- mimo ciągu zmian- trwa, jest podstawą.

Zdaniem Platona każde doświadczenie składa się z dwóch części:

Sfera pozoru - to sfera zmysłowości, świat cielesny, materialny, świat,

którego doświadczamy zmysłami, dostrzegając przy ich

pomocy powstawanie, zmianę, ginięcie.

Sfera prawdziwego bytu - to świat duchowy, tej sfery nie możemy poznać

zmysłami a jedynie oczyma ducha.

Patrząc oczyma ducha możemy dotrzeć do całej

prawdy, do tego, co jest stale i niezmienne.

Wykład nr 6 .

Trójkąt platoński. Podział filozofii.

Platon odkrył, że świat dzieli się na dwie sfery;

-sfera pozoru ( świat materialny, zmysłowy, poznawany zmysłami)

- sfera niezmiennego bytu (świat duchowy)

Ludzkiego poznania nie można tłumaczyć tylko sferą zmysłów, bo zmysły mogą na oszukiwać, mamić., wprowadzić w błąd. Odróżnia nas poznający duch- dusza- pierwiastek duchowy- moje ja. Prawdziwy byt, który jest podłożem wszystkich zjawisk.

Dusza jest zamknięta. Jaskinia to nasze ciało. W niej zamknięta jest nasza dusza.

Materialny świat to sfera zmysłowa.

Idea - to czysty byt, odwieczny i niezmienny. Platon był przekonany, że idee są prawzorami wszystkiego, co istnieje.

Korona wszelkich idei to słońce, które oświeca, bóstwo.

Posługując się nauką o ideach Platon wyjaśniał całą rzeczywistość.

Triada: PRAWDA-DOBRO—PIĘKNO

Platońska teoria idei zakłada istnienie dwóch światów:

Zdaniem Platona ogół elementów z tego pierwszego świata, materialnego, opiera się na pewnej formie, czyli idealnym wzorze, który pochodzi ze świata drugiego. Platon w zbiorze idei doszukuje się odrębnego świata. Oznacza to, że jest jakby pewna przestrzeń, równoległa do tej, będącej siedzibą ludzkiego ciała, które jest materialnym odbiciem ludzkiej duszy. Platon tym samym przyznaje duszy rację bytu, a nawet uważa, ze nie może ona umrzeć, a posiada wiedzę

i zna cały świat idei.

Platon wyjaśnia całą rzeczywistość za pomocą dwóch mitów:

  1. mit anamnezy( przypominania) -przed wstąpieniem w ciało nasza

dusza żyła w świecie idei. Człowiek aby poznać duszę musi uwolnić się

od zmysłów( wyjść z jaskini ciała), musi przezwyciężyć to, co

mu podpowiadają zmysły, musi przypomnieć sobie świat idei.

  1. mit metexis (uczestnictwa) -boski budowniczy, Demiurg,

Stwórca, budował świat materialny patrząc na świat idei. Mit metexis

to mit bycia w świecie, uczestniczenia.

Trójkąt Platoński

ABSOLUT

Idea

Bóg

Filozofia ducha

HEGEL

Anamnesis Metexis

DOŚWIADCZENIE

JA BYT

Podmiot Substancja

Dusza Świat

Filozofia podmiotu Filozofia bytu

Refleksja transcendentna Refleksja ontologiczna

KANT ARYSTOTELES

Platon był także praktykiem. Wysuwał postulaty etyczne - wskazywał nam ,

co należy czynić. Jego zdaniem człowiek nie może pozostać tylko w świecie materii, nie może polegać tylko na zmysłach. Obowiązkiem człowieka jest to, by przy pomocy rozumu zapanować nad zmysłami.( n.p. zapanować nad wzburzeniem). Rozum ma wyciszyć zmysły, skierować je ku dobru. Powinien kierować postępowaniem człowieka. Umysł ma panować nad naszym zachowaniem. Mamy obowiązek pomagać innym by stawali się ludźmi, wyemancypowali się ku człowieczeństwu. Ten, kto wyzwolił się z jaskini, wraca do niej, by uwolnić innych.

Człowieczeństwo jest panowaniem ducha, rozumu dobra.

Pomimo wielości kierunków istnieje jedna filozofia

określana jako filozofia wieczysta.

Trójkąt platoński pozwoli nam podzielić filozofię na:

Filozofia teoretyczna:

-filozofia bytu,

-filozofia podmiotu

-filozofia ducha

-ontologia

-teodycea(filozofia Boga)

-filozofia społeczna

-teoria poznania

-logika

Filozofia praktyczna

-etyka ( nauka o działaniu, normach moralnych)

-pojetyka ( nauka o twórczości, estetyka, filozofia sztuki, techniki)

…………………………………………………………………………

Praca na zaliczenie: jeden z wykładów L. Kołakowskiego- opisać, odnieść się do rzeczywistości, do innych pozycji, pokazać, że jest się filozofem.

Na egzaminie - praca jako temat do rozmowy i 1 pytanie z wykładów.

Wykład nr 7

Początki filozofii greckiej

Filozofia starożytnej Europy była filozofią grecką. Okresy filozoficzne nie pojawiają się w próżni, epoki zazębiają się, wpływają na siebie. Ramy poszczególnych etapów są umowne.

Filozofia starożytna - IV w p.n.e - do VI w. n. e.

Filozofia średniowieczna VI w- do XIV wieku

Filozofia nowożytna i wspólczesna - od XV wieku.

Filozofia była matką wszystkich nauk. Grecy stworzyli starożytną filozofię europejską. Ich hasła przejęli Rzymianie nie dodając jednakże nic istotnego.

Sienkiewicz w Quo Vadis :

Grecja dała światu mądrość. Mądrość czyli filozofię.

Przyczyny rozwoju filozofii w Grecji:

-warunki geograficzno-klimatyczne( uboga gleba)

-oddzielenie morzem od innych ziem ( morze chroniło Greków od wojen)

-kolonizowanie innych obszarów po to, by się wyżywić - skutkiem tego było zapoznanie się z kulturą kolonizowanych narodów,

-sytuacja polityczna- rozczłonkowanie miast-państw i rywalizacja pomiędzy nimi , współzawodnictwo na zasadzie pokazania się, tworzenia.

Grecy interesowali się tym, co ich otacza. Umiłowali rzeczy konkretne, jasne. Przejawiali zdolność do logicznego rozumowania.

Okresy filozofii

IV w p.n.e - okres filozofii przyrody, okres filozofii humanistycznej, okres filozofii klasycznej,

III w p.n.e okres poklasyczny - w tym okresie filozofowie grupowali się w szkołach i walczyli ze sobą o teorie filozoficzne. Głównym polem sprzeczek filozoficznych była etyka

I w p.n.e filozofia w tym ostatnim okresie więcej jeszcze niż zagadnieniami etycznymi zajęła się problemami religijnymi. Myśliciele przejmują od innych kultur impulsy i łączą to z własnymi odkryciami . Dzięki temu ich pogląd na świat ulegał poszerzeniu. Filozofia staje się synkretyczna- wplata obce wpływy.

Okresy filozofii starożytnej :

1. okres powstania filozofii, w którym miała prawie wyłącznie kosmologiczny charakter (VI - V w. p.n.e.) Kosmologia- pochodzenie wszechswiata

2. okres oświecenia starożytnego, w którym przeważała filozofia o charakterze humanistycznym- zwrócona na człowieka (V w. p.n.e.)

3. okres systemów starożytnych (IV w. p.n.e.), następujący bezpośrednio po okresie oświecenia i ściśle z nim związany, miał najrozleglejszy zakres zagadnień, uchodzi za klasyczny szczytowy okres filozofii starożytnej.

4. okres szkół starożytnych, w którym uprzywilejowane miejsce zajęły zagadnienia etyczne (III - I w. p.n.e.)

5. okres synkretyczny o charakterze religijnym (I w. p.n.e. - V w. n.e.)

Filozofia wyłoniła się z wcześniejszych impulsów. W okresie powstawania filozofii grecy posiadali już:

Filozofia zetknęła się z nimi i do nich nawiązywała.

1. Wierzenia religijne powstały z poczucia niemocy. Ludzi niepokoiły niezrozumiałe dla nich zjawiska przyrody, potrzebowali pomocy od kogoś, kto jest silniejszy od nich. Wyobrażenia świata, który przekracza znane realia łączyły się z poezją moralnością, poznaniem.

Wytworzyły się koncepcje:

.

W VII w p.n.e Hezjod w formie poetyckiej przedstawił Kosmogonię i Teogonię.

2. Umiejętności praktyczne - Grecy posiadali umiejętność prowadzenia rachunków, podpatrywali inne narody, umieli mierzyć przestrzeń , tę wiedzę zapożyczyli z Egiptu, potrafili leczyć choroby, choć nie znali ich przyczyn.

Umiejętności praktyczne stały się materiałem dla nauki, z tego nauka grecka skorzystała później

3. Reguły życiowe - Greków wynikały z uogólnienia doświadczeń osobistych i publicznych. Były im potrzebne przepisy, jak należy żyć, by mieć korzyść, nie krzywdząc innych.

Początkowe refleksje etyczne tworzyli Mędrcy- wg legendy było ich siedmiu. Piastowali oni wybitne stanowiska w państwie. Cztery nazwiska pojawiają się we wszystkich spisach:

- Bias z Prieny doradzał Jończykom, aby emigrowali na Sardynię wobec naporu Persów,

Aforyzmy Biasa z Prieny:

Nadzieja: Najmilsza ludziom nadzieja.

Nieszczęśliwy to ten, co nie umie znosić nieszczęścia.

Wszystko co mam, noszę w sobie.

Człowiek odczuwa przyjemność, kiedy zdobywa zysk.

Co w życiu jest nieulękłe? Czyste sumienie.

- Pittakos - dyktator z Mityleny z okresu jej współzawodnictwa z Atenami,

Jest autorem wielu powiedzeń o charakterze moralno-mądrościowym, które przyniosły mu sławę mędrca.napisał ok. 600 elegii oraz pismo o prawach.

Aforyzmy Pittakosa:

Trzeba odnosić bezkrwawe zwycięstwa.

Sposób wręczenia ma większą wartość od podarunku.

Chęci zysku nie sposób nasycić

- Solon - ateński mąż stanu, poeta i prawodawca.

Aforyzmy Solona

Nie mów o nikim, że jest szczęśliwy, póki jeszcze żyje.

Unikaj przyjemności, które potem przynoszą smutek

Ten może rządzić innymi, kto potrafi kierować sobą

Dąż do tego, co warte dążenia.

_ Tales z Miletu powszechnie uważany za pierwszego filozofa. Uznawany jest za twórcę podstaw nauki i filozofii europejskiej.

Aforyzmy Talesa:

Niczym nie różni się śmierć od życia.

Najtrudniej jest poznać samego siebie.

Największą mądrością jest czas, który wszystko ujawni.

Ich mądrość to zalecanie umiaru i rozsądku. Z tego czerpała filozofia. Filozofowie epoki klasycznej spożytkowali ich pracę.

Platon - myślał zgodnie z tradycją religijną.

Arystoteles korzystał z umiejętności praktycznych.

Demokryt - jego teoria umiaru była rozwinięciem reguł głoszonych przez starożytnych mędrców.

Wykład 8

Tales i Anaksymenes

Skromne początki uprawiania filozofii wywodziły się z umiejętności praktycznych, wierzeń religijnych, reguł życiowych. Filozofowie poddawali refleksji nieliczne zagadnienia, których zakres z czasem się powiększał. Dominowała filozofia związana z kosmogonią oraz z poznawaniem przyrody. Początkowo filozofia zastępowała nauki szczegółowe, których nie było.

Uderzenie pioruna w drzewo- najpierw jedynie trwoży człowieka. Później człowiek ten zaczyna pytać. Filozofa pomagała mu to wyjaśnić.

W okresie starożytnym istniały dwa ośrodki filozoficzne:

Pierwszy okres filozofii miał swój szczyt w złotym okresie kultury greckiej, cały ośrodek filozofii przenosi się wtedy do Aten

Ojcem filozofii był Tales i jemu współcześni. W VI wieku p.n.e. nastapiło u greków przejście od mitów do umiejętności a potem nauk.

Tales żył za czasów Solona, na przełomieVI i VII wieku p.n.e. Był politykiem, technikiem, inżynierem, kupcem, podróżnikiem, uczonym. Z Podróży przywoził to, czego się nauczył od innych kultur. Potrafił przewidzieć zaćmienie słonca, ale nie znał jego przyczyny. Potrafił obliczać, ale nie potrafił obliczeń objaśnić.

Filozofia Talesa to pierwsza teoria naukowa.

„ Wszystko jest z wody, z wody powstało i z wody się składa”

Ponieważ świat ma powrócić do pierwotnej postaci, pytanie o nią to najistotniejszy problem wiedzy. Naczelne pytanie filozofii Talesa brzmi więc: jaki był początek przyrody? Jest to pytanie o byt właściwy, pierwsze ciało, z którego rozwinął się świat.

Na tej podstawie Tales wyciąga wnioski kosmogoniczne i kosmologiczne. Oto najważniejsze z nich:

Poglądy Talesa nie wywołały oddźwięku. Inni filozofowie twierdzili, że początkiem wszystkiego był ogień, jeszcze inni, że powietrze.

Talesowi zawdzięczamy naukowe stawianie pytań, mniej istotne jest to, co podał jako rozwiązanie.

Jego kontynuatorzy:

1 - Anaksymander-610-546 pne napisał pierwsze w Grecji dzieło

„O przyrodzie”

2 - Anaksymenes -VI w pne - również napisał dzieło o przyrodzie,

inne od pierwszego.

Anaksymander- jeden z pierwszych filozofów greckich, prawdopodobnie uczeń Talesa i nauczyciel Anaksymenesa.

Głównym zagadnieniem jego filozofii była zasada, inna natura. Z niej wywodzą się niebiosa światy.

Zasadą Anaksymandra stał się bezkres. Z bezkresu cała przyroda powstawać musi.W pierwotnym bezkresie zawarte były przeciwieństwa. Proces powstawania przyrody polega na wyłanianiu się przeciwieństw. Anaksymander sformułował prawo przekształcania się pierwotnej materii. Starła się wyjaśnić, dlaczego przyroda ma taką, a nie inną postać. Warto nadmienić, że Anaksymander dopuszczał możliwość istnienia nieskończonej ilości światów, skoro wszystkie powstawały z nieskończonego bezkresu. Anaksymander zajmował się matematyką, geografią i astronomią. Był twórcą pierwszej mapy świata i autorem tezy, że gwiazdy krążą wokół Gwiazdy Polarnej. Był również pierwszym filozofem sugerującym, że powierzchnia Ziemi jest zakrzywiona, oraz że może ona "pływać" w przestrzeni. Według jego teorii Ziemia jest powierzchnią walca zakrzywioną w kierunku północno-południowym.

Zajmował się również "biologią". Twierdził, że zwierzęta lądowe wywodzą się od zwierząt morskich, a człowiek - z niższych gatunków zwierząt.

Przypisuje mu się wynalezienie zegara słonecznego oraz modelu sfer.

Anaksymenes - najprawdopodobniej był uczniem oraz następcą Anaksymandra. Anaksymenes przejął od Anaksymandra zasadnicze jego poglądy: zasada jest nieograniczona pod względem jakościowym i ilościowym, a także wiarę w wieczność ruchu.

Wprowadził jednak znaczące zmiany do myśli swego mistrza - zasada przestała być nieokreślonym bezkresem, Anaksymenes widział ją jako nieskończone powietrze, które jest pierwotną przyczyną powstania wszystkich rzeczy.

Najbardziej znaczącą konkluzją wynikającą z teorii Anaksymenesa jest odkrycie, że powietrze może mieć zmienną gęstość. Równomiernie rozłożone jest niewidoczne, dopiero zagęszczenie lub rozrzedzenie powoduje zmianę stanu skupienia. Wpłynęło to na umocnienie przekonania o jedności przyrody: skoro każda rzecz zbudowana jest w swej pierwotnej postaci z jednego, to wszystko jest jednością.

Na pytanie o przyczynę przemian w przyrodzie wskazał ruch jako naczelną siłę powodująca zmiany.

Anaksymenes także odnotował związek pomiędzy temperaturą, a stanem skupienia, ogień ustanowił ciałem najmniej gęstym i najgorętszym, a kamień najgęstszym i najzimniejszym. Myśli jego stanowiły więc zaczątek drogi, którą poszła nowożytna fizyka.

Swoje teorie stosował do wyjaśniania zjawisk przyrody. Wg niego ziemia jest płaska, a gwiazdy to ciała ogniste.

Filozofia następnych generacji wyrosła na podłożu tych pojęć, nawiązywali do nich w czasach późniejszych między innymi stoicy.

Wykład 9

Filozofia Pitagorasa. Platon.

Pitagoras- postać legendarna. Urodził się w VI wieku pne na wyspie Samos.

W mieście Kroton założył związek etyczno- religijny zwany Związkiem Pitagorejskim . Związek ten oparty na naukach tajemnych i misteriach, przypominający zarazrm szkołę i klasztor, stał się ośrodkiem badań naukowych w zakresie matematyki i przyrody.

Wierzenia Pitagorejczyków wykazują korelację z hinduizmem i buddyzmem, co wynikało z podróży oraz wymiany kulturalno-religijno-naukowej. Pitagorejczycy przejęli wierzenia dotyczące duszy i wędrówki dusz przez serię kolejnych wcieleń( metempsychoza). Twierdzili, ze dusza istnieje niezależnie od ciała.i w przeciwieństwie do niszczejącego z czasem ciala, dusza jest nieśmiertelna. Oczyszczeniu i wyzwoleniu duszy służyło ascetyczne i etyczne życie, a także zgłębianie wiedzy. Pitagorejczycy potępiali chęć wyróżniania się osobistego.

Rozłam wśród Pitagorejczyków w V w pne

-akusmatycy -większą wagę przywiązywali do obrzędów religijnych i mistycznych,

- matematycy, którzy skupiali się na badaniach naukowych.

Odkrycia naukowe matematyków: sformułowali twierdzenie Pitagorasa o sumie kątów w Trójkącie, wprowadzili takie terminay jak parabola, elipsa, hiperbola, wypracowali klasyfikację liczb na parzyste i nieparzyste, wyróżnili liczby niewymierne, wymyślili tabliczkę mnożenia. Ich zdaniem dzięki liczbie świat posiada swój kształt. Liczba jest zasadą życia.

W swoich rozważaniach doszli do dualizmu. Dopatrywali się przeciwieństw w wielu dziedzinach:

Jako pierwsi wyrazili przekonanie, że liczby rządzą światem. Zauważyli, że różne zjawiska w świecie dają się sprowadzić do relacji liczbowych. Poszczególnym liczbom przypisywali znaczenie symboliczne:

    1. punkt

    2. linia

    3. figura geometryczną płaska\

    4. ciało geometryczne płaskie, a ponadto świętość, siła,

    5. własności ciał fizycznych, np. barwę,\

    6. życie

    7. duch

    8. miłość

    9. roztropność i sprawiedliwość

    10. doskonałość wszechświata

W akustyce doszli do podstawowego spostrzeżenia, że przyczyną dźwięku jest ruch oraz że harmonia dźwięków powstaje dzięki prostym stosunkom liczbowym: 2;1 daje oktawę, 3:2 kwintę, 4:3 -kwartę.

Dociekali również budowy wszechświata. Ustalili, że Ziemia ma kształt kulisty i razem z pozostałymi ciałami niebieskimi krąży wokół ognistego środka (ale nie słońca). Dookoła Ziemi znajduje się przestrzeń wypełniona eterem czyli lotnym czystym powietrze, które wszystko przenika i podtrzymuje przy życiu. Planety poruszają się dzięki swojej własnej sile. Wszechświat jawił się im jako największe arcydzieło ładu i regularności, dlatego nazwali go greckim słowem kosmos - co znaczy porządek, piękno, harmonia. Sfery kosmosu były w ciągłym ruchu, a tam, gdzie ruch, tam, gdzie ruch, tam dźwięk. Stad prosty wniosek, ze w kosmosie rozbrzmiewa „muzyka sfer” ( ostatnio potwierdzili to badacze kosmosu).

Poglądy Pitagorejczyków nie przyjęły się, bo współcześni ludzie nie mogli tego potwierdzić i system geocentryczny trwał aż do czasów Kopernika.

Kontynuatorem myśli Pitagorejczyków był PLATON.

Jego myśl to wielka synteza o wydźwięku idealistycznym. Myśl Platona jest głęboko związana z kulturą Europy. Uważa się, że to, co w dziedzinie filozofii stworzono po Platonie - to są tylko komentarze.

Platon ( właściwe imię Arystokles) żył w Atenach 427 -347 pne . Były to czasy rozkwitu Aten, czasy Peryklesa, Fidiasza. Platon był bardzo dobrze wykształcony. Dbał o tężyznę fizyczną, odnosił zwycięstwa w zawodach sportowych, pisał wiersze, malował, wiele podróżował.

Założył w Gaju Akademosa swoją szkołę, którą nazwał Akademią. Tam oddawał się pracy pisarskiej, nauczycielskiej. Jego mistrzem był Sokrates.

Platon marzył, że filozofowie będą kiedyś władać państwem, a polityka natchniona przez nich mądrością będzie kształtować świat wg idei dobra i sprawiedliwości. Zrezygnował z rodziny, do konca swoich dni żył przy szkole.

Najważniejsza teoria Platona, TEORIA IDEI, jest rozsiana po różnych jego dziełach mających formę dialogu. Są wśród nich między innymi :

Obrona Sokratesa, O rozwadze, O pobozności,' O cnocie, O miłości, O poznaniu, , O nieśmiertelności duszy.

Dzieła Platona zachowały się do naszych czasów w całości.

Podział dialogów Platona stosuje się według chronologicznej kolejności powstawania

  1. dialogi wczesnego okresu - sokratejskie , w których głowną postacią jest Sokrates i jego poglądy, chodzi w nich głownie o określenie pojęć etycznych ( np. pobożność, męstwo, rozwaga, sprawiedliwość, cnota)

  2. dialogi okresu średniego - konstrukcyjne- w których pojawia się nauka o ideach i które stoją na najwyższym poziomie artystycznym, mają wysokie walory literackie.

  3. dialogi okresu późnego-dialektyczne - mające mniej wyszukaną formę, poświecone polityce, państwu, zmodyfikowanej nauce o ideach

( rezygnacja z dualizmu: dusza/ciało, rzecz/ idea)

Wykład 10

Filozofia Platona

Platon rozszerzył pogląd Sokratesa, że w pojęciach jest zawarta wiedza pewna. Starał się ustalić co ludzie rozumieją pod pojęciem np. dobra, cnoty,

Próbował stworzyć definicje.

Pojęcia- czyli nazwy wszystkiego, co istnieje. Człowiek poznaje świat za pomocą różnorodnych pojęć.

Platon doszedł do wniosku, że oprócz zwykłych, materialnych, przemijających rzeczy istnieją byty niezmienne, niematerialne i wieczne.

Nazwał je ideami.

Teza o dualizmie świata

Rzeczywistość składa się z dwóch światów:

-świat rzeczy -poznawany przez człowieka za pomocą zmysłów, zniszczalny, zmienny

-świat idei - istniejący poza czasem i przestrzenią, idealny i niezmienny, można go poznać za pomocą pojęć.

Każdej rzeczy odpowiada idea. Jest ich nieskończenie wiele. Są idee wyższe i niższe. Najwyższą ideą jest idea dobra.

Wszystko na świecie staje się, zmienia.

Idee są niezmienne. To byt, który jest. Platon był pewien, że idee istnieją, ale nie wiedział jaka jest ich natura. Przyjął, ze jest ona niemożliwa do poznania. Zależało mu na zastosowaniu idei w polityce, etyce.

Rzeczy są odbiciem idei. W każdej rzeczy można poznać obraz idei.

Porządek świata realnego jest odbiciem świata idei.

Platon stworzył naukowo mityczny obraz powstania świata w dialogu Timajos. Materialny wszechświat powstał za sprawą boskiego budowniczego, demiurga., który był dobry. Harmonia i ład jest zasadą budowy wszechświata. Celem stworzenia świata była doskonałość. Idee stanowiły model, pierwowzór dla wszystkich rzeczy. Wszystko, co istnieje odbija celowość, doskonałość. W niej jest widoczny obraz Twórcy. Świat to księga z której można odczytać, że ten, który go stworzył, był najwspanialszy. Materia- pierwotna i nieokreślona- to pierwiastek nieboski, z niego wywodzi się wszystko, co jest złe. Świat to połączenie idei z materią, doskonałości z niedoskonałością. Najpierw powstały dusze, potem ciało. Wszechświat tez ma duszę.

Przyrodę pojmował Platon jako zespól organiczny ułożony celowo. Dusze są niematerialnym składnikiem przyrody, to pierwiastek idealny przyrody. Platon przyrodzie materialnej, obserwowalnej przeciwstawiał świat idei. Z czasem w pięknie przyrody zaczął dostrzegać coś z doskonałości idei.

Filozofia Platona to idealizm.

Dwa rodzaje poznania:

-rozumowe

-zmysłowe -zmysły nie sięgają idei, musi z nimi współdziałać rozum.

Prawdziwe poznanie dotyczy istoty bytu. Istotą bytu są idee.

Do ideału pojęcia nauka według Platona zbliża się matematyka, która operuje czystym, bezobrazowym myśleniem. Platon stwierdził, Nauka polega na przypominaniu sobie przez człowieka. że człowiek ma wiedzę wpisaną w duszę, bo dusza już wszystko wcześniej widziała.

Zadania filozofii:

- poznanie prawdy,

-dokonanie przewrotu w duszy.

Platon stworzył nowe pojęcie duszy.

Uważał, że dusza jest czynnikiem życia. Jest niematerialna, ale realna. Ciało i zmysły to narzędzia, którymi posługuje się dusza.

Wyodrębnił 3 części duszy: rozumna, impulsywna, zmysłowa.

Tezy Platona o duszy:

*dusza jest niematerialna, niezależna od ciała, może istnieć niezależnie,

*nie jest złożona, stanowi jedność,

* jest doskonalsza od ciała, tylko dusza rozumna może poznać idee,

*dusza jest tym, co najcenniejsze w człowieku,

* ciało jest więzieniem duszy, a moment śmierci czymś dla niej wspaniałym,

*jest nieśmiertelna i odwieczna, istniała wcześniej, zanim złaczyła się z ciałem.

Teoria cnót kardynalnych( podstawowych) stworzona przez Platona.

Każdej wyodrębnionej przez siebie części duszy Platon przypisał określony rodzaj cnoty.

  1. dusza rozumna- jej cnotą jest mądrość, wiedza

  2. dusza impulsywna- jej cnotą jest męstwo

  3. dusza zmysłowa- jej cnotą jest panowanie nad sobą.

Te trzy cnoty podporządkowane były cnocie czwartej- sprawiedliwości. Ona łączy trzy części duszy.

Poznanie niezawodne i prawdziwe było możliwe, gdy dusza uniezależniła się od ograniczeń i potrzeb ciała, a to mogło się dokonać, gdy każda część duszy realizowała swoją cnotę osiągając stan równowagi i harmonii.

Etyczna teoria Platona składała się z trzech tez:

  1. wszelkie dobra stanowią hierarchię

  2. szczytem tej hierarchii jest idea dobra

3- dobra są początkiem w drodze do szczytu, do odnalezienia idei dobra

Przedmiotem miłości jest piękno dusz. Człowiek kocha piękno. Celem jest miłość nadzmysłowa. Szczeblem do niej jest miłość zmysłowa.

Teoria państwa idealnego

  1. skonstruowane jest wg idei dobra,

  2. rządzone w sposób racjonalny

Mieszkańców państwa podzielił Platon na trzy stany, które nie są sobie równe ( są to ci, którzy są potrzebni)

1-stan władców - sprawujących rządy - w tej roli widział filozofów

2-stan wojskowych - strażników strzegących bezpieczeństwa,

3 - stan żywicieli -pracujących wytwórców, rzemieślników, zapewniających

zaopatrzenie.

( Poetów Platon wygnał ze swego państwa, uznając ich za wichrzycieli siejących tylko zamęt w głowach obywateli swymi nieprawdziwymi historiami i zmyślonymi bajkami)

Państwo idealne to państwo stanowe, w którym władców cechuje mądrość, strażników męstwo, żywicieli - panowanie nad sobą. Państwo ma dążyć do idealnego celu i dać szczęście obywatelom . Jeśli każdy ze stanów realizował sobie przypisane zadania i kierował się właściwą cnotą, to w takim państwie panowała sprawiedliwość, czyli polityczny i społeczny ład i harmonia.

Przedstawiciele dwóch wyższych stanów zobowiązani byli do całkowitego podporządkowania się interesom państwa i pracy na rzecz dobra wspólnego. Należało się wyrzec posiadania dóbr doczesnych. Stan najniższy nie brał udziału w dążeniu do doskonałości. Cala teoria państwa Platona polegała na podporządkowaniu jednostek państwu. Była to wizja państw a totalitarnego. Jako utopia- nie mogła i nie została zrealizowana.

Poglądy Platona na temat sztuki

Platon uważał, że sztuka naśladuje wszystko, co istnieje.

Sztuka naśladuje idee.

Wyróżnił dwa kierunki w sztuce:

1-kierunek mistyczny -sztuka to wieszczenie, przepowiadanie, jako taka jest źródłem poznania, poeta wieszcz natchniony przez bóstwo przekazuje prawdy niemożliwe do zakomunikowania w inny sposób

2- kierunek naturalistyczny - sztuka jako naśladownictwo zjawisk świata zewnętrznego, które to zjawiska były zaledwie cieniami idei.

Podsumowanie

Platonizm był doktryną bardzo popularną.

Kontynuował go Arystoteles, był rozwijany w chrześcijaństwie.

Platonizm oznacza przekonanie ,że istnieje byt idealny ( idee), od których zależy byt realny.

W psychologii platonizm oznacza ,że istnieje dusza.

W teorii poznania zakłada ,że istnieje wiedza rozumowa i zmysłowa.

W metodologii oznacza uznanie dla metod dialektycznych (filozoficznych)

W estetyce -prowadzi do uznania, że właściwym celem człowieka są dobra idealne.

Aforyzmy Platona:

Wykład 11

Myśl filozoficzna Arystotelesa

Platon

Arystoteles

Byty idealny i realne.

Dualizm: idee i rzeczy.

Byty realne

jako odbicie bytów idealnych.

Dusza jest czymś doskonałym odwiecznym

Ciało jest więzieniem dla duszy, przemijającym i śmiertelnym

Wiedza prawdziwa jest zapisana w duszy człowieka- dusza istniała wcześniej.

Wiedza rozumowa jest wiedzą doskonałą

Wiedza dostarczana przez zmysły jest omylna.

Metodzie dialektycznej podporządkowana jest metoda doświadczalna, empiryczna.

Celem człowieka są dobra idealne, szczeblem do ich zdobycia są dobra ziemskie.

AKADEMIA - szkoła Platona

Materia i forma,przyczyna i cel.

Dualizm: byt i wiedza.

Materia jest niepoznawalna

Forma stanowi istotę rzeczy.

Istnieją jedynie rzeczy realne.

Wiedza zmysłowa jako bazą dla pracy rozumu.

Świat jako istnienie zespołów materii

i form.

Byt jest wieczny, samoistny.

Cechy ogólne stanowią istotę bytu.

Być to znaczy działać.

Logika- teoria sylogizmu.

Jeśli istnieje świat - to musi istnieć Absolut

Bóg= Absolut= Pierwsza przyczyna wszystkiego.

LIKEION( Liceum) - szkoła Arystotelesa

Arystoteles był uczniem Platona. ( IV wiek pne). Wywodził się z rodziny lekarskiej, był nauczycielem Aleksandra Macedońskiego.

Dla jego filozofii podstawę stanowi wiedza przyrodnicza, rewalska , empiryczna. Arystoteles krytykował poglądy Platona, po jego śmierci opuścił Akademię i założył własną szkołę. Prowadzono tam dyskusje podczas spaceru - jego szkoła nosi nazwę szkoły perypatetyckiej.

Podział dzieł Arystotelesa:

Arystoteles to erudyta, historyk nauki, znał poglądy naukowe różnych osób. Starał się odnaleźć prawdę i stworzyć syntezę swojej wiedzy. Według niego filozofia to nauka o bycie wiecznym, samoistnym. W jego rozważaniach w dziedzinie przyrodoznawstwa i psychologii dominował czynnik empiryczny, doświadczalny.

System Arystotelesa cechuje niejednolitość, niekonsekwencja.

Odrzuca platońską teorię bytu, zachowuje teorię wiedzy. Zaprzecza istnieniu idei, przyjmuje jedynie rzeczy realne. Stara się przezwyciężyć platoński dualizm rzeczy/idee,. W jego wykonaniu jest to dualizm byt/wiedza

Dociekania naukowe Arystotelesa dzielą się na 2 części:

Wydzielił logikę z metafizyki i dla niego była ona oddzielną dyscypliną, narzędziem do uprawiania nauki. Logika Arystotelesa opierała się na tym, że byt jest jednostkowy.

W obrębie logiki Arystoteles analizował pojęcia, za pomocą których dokonuje się poznanie.

Pojęcia są szczegółowe i ogólne

Kresem definicji są pojęcia najogólniejsze.

Sąd to zespół pojęć - zawierał dwa pojęcia - jedno w podmiocie, drugie w orzeczeniu.

Pojęcia powiązane w zdania tworzyły sądy.

Wnioskowanie to szereg sądów powstałych w oparciu o reguły.

Dowodzenie przeprowadza się na podstawie wnioskowania.

Dwie metody dowodzenia:

Przykładem dedukcji jest SYLOGIZM.

Są to zestawione ze sobą dwa zdania i trzecie z nich wynikające.

  1. Wszyscy ludzie są śmiertelni.

  2. Sokrates jest człowiekiem

  3. Sokrates jest śmiertelny.

Teoria sylogizmu zajmowała istotną część logiki Arystotelesa. Dla niego pojęcie jest jednostką logiczną, a umysł ludzki może przejść szczegółu, konkretu do ogółu.

Arystoteles docenił zmysły. Stwierdził, że tak jak rozum, zmysły odgrywają wielką rolę w poznaniu, dzięki zmysłom stykamy się z rzeczywistością. Zmysły dostarczają materiału, a drogą abstrakcji umysł może dojść do pojęć.

Filozofia Arystotelesa opierała się na prawdach, które nie potrzebowały dowodu, była dogmatyczna.

Dokonał podziału filozofii na

Byt rozważał jako zespół rzeczy, stosunków i jakości.

Rzeczy mają swoją formę.

Rzeczy zostały utworzone z materii, materia istnieje tylko w rzeczach, nie istnieje samodzielnie.

W świecie istnieją zespoły materii i form. Materia przybiera formę.

Wszystko, co istnieje, składa się z materii i formy.

Forma - realny odpowiednik pojęcia, stanowi istotę danej rzeczy. Możemy poznać formę, materia jest niepoznawalna.

W przeciwieństwie do Platona Arystoteles uważal,że cel tkwi w samej rzeczy, a nie poza nią.

Forma była siłą działania, czynnym pierwiastkiem rzeczy. Naturę formy stanowiła energia, aktywność, działanie.

Dla Arystotelesa BYĆ to znaczy DZIAŁAĆ.

MATERIA, FORMA, PRZYCZYNA, CEL -przy pomocy tych 4 pojęć Arystoteles tłumaczył proces stawania się., bycia, istnienia.

W dziedzinie fizyki i przyrody dopatrywał się działania samorzutnych sił.

W dziedzinie astronomii:

-ruch ciał niebieskich postrzegał jako celowe dążenie,

-odrzucił hipotezę ruchu Ziemi wokół słońca, dla niego Ziemia stanowiła

nieruchomy środek świata,

-przyjął istnienie sił, które poruszają sfery niebieskie, te siły to istoty boskie,

Autorytet Arystotelesa zahamował rozwój fizyki i astronomii aż do czasów Kopernika i Galileusza

Świat dla niego był wieczny, przestrzennie ograniczony. Twierdził, że nie ma innego świata niż ten, w którym my żyjemy. W nim odbywa się formowanie materii.

PIERWSZA PRZYCZYNA

Zdaniem Arystotelesa musi istnieć na świecie jakaś pierwsza przyczyna.

Jest ona bytem niezależnym i istnieje sama z siebie. Pierwsza przyczyna jest nieruchoma, niezmienna, niematerialna, niezłożona, duchowa, jedna, trwa w stanie idealnego bezruchu. jest celem dla wszystkiego. Jest to byt konieczny, byt doskonały.

Cały świat natomiast jest przypadkowy i niedoskonały.

Jeśli istnieje świat, to musi istnieć Absolut.

Te rozważania doprowadziły Arystotelesa do uzasadnienia istnienia Boga.

Nowością było widzenie Boga jako istoty czystej duchowo.

Bóg wprawia cały świat w ruch, jest dla świata celem ostatecznym.

A co jest początkiem świata? Nic- świat istnieje wiecznie.

W ten sposób Arystoteles stworzył koncepcję dualizmu Boga i świata.

We wszechświecie wyróżnił:

Świat niebiański na świat ziemski wpływa przez działanie gwiazd.

Aforyzmy Arystotelesa:

Wykład 12

Filozofia Arystotelesa - cd

Filozofia świętego Augustyna

Według Arystotelesa ciało i dusza stanowią nierozerwalną całość, podobnie jak materia i forma Ciało- to materia, dusza to forma. Dusza jest energią dla ciała , nie może istnieć oddzielnie od niego.

Trzy części duszy

Arystoteles rozróżniał dwa rodzaje rozumu:

- rozum bierny - odtwarzający rzeczywistość, tworzący pojęcia, mający funkcje

poznawcze

-rozum czynny-jest niezniszczalny, ma naturę boską jest przyczyną aktywności duszy, wprawia w ruch rozum bierny,

Pierwsza przyczyna dla makrokosmosu to Bóg

Pierwsza przyczyna dla mikrokosmosu jakim jest człowiek to rozum czynny.

Bóg i Dusza to samoistne formy nie mające związku z materią - jest to wyłom w poglądach Arystotelesa

W dziedzinie etyki Arystoteles wprowadził doktrynę realistyczną i empiryczną. Poszukiwał celów, które są osiągalne na tym świecie. Jego zdaniem nie istnieje żadne inne dobro niż dobro realne. Naturę dobra można odczytać z celów, jakie sobie stawiają ludzie.

Łańcuch celów i środków do ich osiągania ma swój kres - jest nim eudajmonia

czyli szczęście, zadowolenie, osiągnięcie doskonałości jednostki..

Człowiek osiągnie szczęście, kiedy będzie kierował się rozumem.

Cnoty dianoetyczne - to zalety człowieka wypracowane przez rozum - np. mądrość, rozsądek.

Cnota to umiejętność wyboru postawy pomiędzy skrajnościami - zasada złotego środka ( aurea mediocritas)

W dziedzinie sztuki Arystoteles odrzucał idee, intuicję, wieszczenie. Uważał że funkcją sztuki jest naśladowanie natury( teoria sztuki naturalistycznej)

( doświadczalne)

Osiągnięcia Arystotelesa

1- szczegółowy podział filozofii,

2- wyodrębnienie logiki, szczegółowe jej opracowanie, teoria sylogizmu,

3 - wyodrębnienie pierwszej filozofii - metafizyki,

4 - szczegółowe opracowanie psychologii,

5- inne ujęcie Boga,

6- nowe spojrzenie na duszę

7 - teoria rozumu

8 -opracowanie zasad retoryki.

Filozofia świętego Augustyna

( iluminizm)

Święty Augustyn nawiązywał w średniowieczu do Platona, gdyż platonizm pasował do przekazu myśli chrześcijańskiej.

Pasjonowała go retoryka , posługiwał się bogatym słownictwem. Początkowo przystał do sekty manichejczyków- sekty rywalizującej z chrześcijaństwem.

Manichejczycy twierdzili, że istnieją dwaj Bogowie- Bóg Dobra i Bóg zła.

Augustyn Pod wpływem kazań biskupa Ambrożego stał się chrześcijaninem. Polemizował w swoich pismach z manichejczykami.

Wielość dzieł Augustyna obejmuje pisma filozoficzne, teologiczne, polemiczne, moralno-ascetyczne, katechetyczne :

Przeciw akademikom, Przeciwko manichejczykom, O naturze dobra, O pożytku z wiary - oto niektóre z nich.

W dziedzinie natury, fizyki:

podstawowym zagadnieniem Augustyna jest bóg jako byt wieczny, niezmienny, niezależny, stanowiący najwyższe dobro. I będący przyczyną wszelkiego stworzenia.

Zdaniem Augustyna człowiek powinien poszukiwać prawdy w swoim wewnętrznym, duchowym świecie. Prawda dotyczy poznania boga i własnej duszy.

Teoria egzempalryzmu zakładała, że prawdy wieczne i niezmienne znajdują się w umyśle Boga.

Augustyn świat idei Platona umieścił w boskim umyśle. We wszystkim, co istnieje, można odnaleźć ślady Boga.

Dusza jest odrębna od ciała, jest nieśmiertelna i niematerialna. Ciało stanowi dodatek do duszy

Bóg oświetla umysł człowieka , daje mu możliwość poznania pełnej prawdy.

Iluminacja to poznanie prawdy przez nagły błysk, oświecenie umysłu człowieka.

Kluczowym dla Augustyna było pojęcie woluntaryzmu. Woluntaryzm to pogląd zakładający, że nie intelekt a wola człowieka decyduje o całej rzeczywistości.

Problem zła

Zło w swiecie i w człowieku nie może być przypisane Bogu. Bóg jest najwyższym dobrem, wszystko, co stworzył jest dobre.

Zło tkwi w człowieku, jest wyborem jego wolnej woli i polega na sprzeciwianiu się Bogu.

Zło , z którym się stykamy nie psuje harmonii świata stworzonego przez Boga. Bóg przewidział ,że będzie zło na świecię.

Wkład Augustyna do filozofii:

( iluminizm)

Aforyzmy Augustyna


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Demokryt z Abdery, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Filozofia
platońska teoria idei, Filologia polska, Filozofia
Witkiewicz - Nauki ścisłe a filozofia - konspekt tomu, filologia polska, konwersatorium tekstologicz
Filozofia w pigułce, Filologia polska, II rok, Filozofia
EGZAMIN Z FILOZOFII, Filologia Polska
Jaskinia filozofów, filologia polska
Heraklit z Efezu, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Filozofia
Filozofia 2, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Filozofia
Metafizyka Arystotelesa, filologia polska, filozofia
Filozofia konspekt, FILOLOGIA, Filologia polska, Filozofia
Filozofia-Hume i Gombrowicz, Filozofia (filologia polska)
Interakcja pedagogiki z filozofią, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska
Parmenides z Elei, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Filozofia
Anaksymander z Miletu, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Filozofia
Arystoteles Metafizyka - opracowania, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Filoz
Uczta Platona, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Filozofia
Tales z Miletu, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Filozofia
Oprac. pyt. filozofia, Filologia polska, Filozofia dla filologii
Obrona Sokratesa, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Filozofia

więcej podobnych podstron