Egzamin 5 pytań opisowych, 15 minut:

Podręczniki:

- podręcznik Marciniak

- skrypt Zedlera

Dyżur w każdy wtorek od 16 p. 30/31

Zagadnienia do egzaminu:

1. pojęcie postępowania cywilnego

2. pojęcie sprawy cywilnej

3. rodzaje postępowania cywilnego

4. tryby postępowania procesowego

5. zasadnicze różnice pomiędzy postępowaniem procesowym, a nieprocesowym

6. rodzaje postępowań pomocniczych

7. cel postępowania zabezpieczającego

8. rodzaje zabezpieczeń z punktu widzenia celu jakiemu służy

9. podział zabezpieczeń z punktu widzenia przedmiotu zabezpieczenia

10. zabezpieczenie konserwacyjne

11. zabezpieczenie nowacyjne

12. przesłanki dopuszczalności zabezpieczenia

13. orzeczenia w postępowaniu zabezpieczającym

14. źródła postępowania egzekucyjnego

15. pojęcie sądowego postępowania egzekucyjnego

16. wszczęcie postępowania egzekucyjnego

17. przesłanki formalne postępowania egzekucyjnego

18. rodzaje egzekucji

19. sposoby egzekucji świadczeń pieniężnych

20. organy egzekucyjne

21. status prawny komornika sądowego

22. pojęcie strony postępowania sądowego

23. uczestnicy postępowania egzekucyjnego

24. podstawa egzekucji sądowej

25. tytuł wykonawczy

26. pojęcie tytułu egzekucyjnego

27. pojęcie klauzuli wykonalności

28. elementy wniosku o wszczęcie egzekucji

29. ograniczania egzekucji

30. skarga na czynności komornika

31. powództwo opozycyjne

32. powództwo interwencyjne

33. źródła prawa upadłościowego i naprawczego

34. zdolność upadłościowa

35. podstawy ogłoszenia upadłości

36. właściwość i skład sądu

37. sędzia komisarz

38. syndyk masy upadłości

39. nadzorca sądowy

40. zarządca

41. prawa i obowiązki upadłego

42. wierzyciele w postępowaniu upadłościowym

43. zgromadzenie wierzycieli

44. rada wierzycieli

45. odrębne postępowania upadłościowe

46. upadłość konsumencka

47. upadłość banków

48. pojęcie postępowania naprawczego

49. plan naprawczy i jego elementy

50. układ w postępowaniu naprawczym

Postępowanie upadłościowe to jedno z postępowań cywilnych.

Postępowanie cywilne to prawnie zorganizowana działalność organów procesowych przy udziale stron i uczestników postępowaniach. Jest to działanie, które zmierza do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy cywilnej.

Czym jest sprawa cywilna?

Art. 1 KPC definiuje sprawę cywilną - sprawa, która wynika ze stosunków prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz ze stosunków prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Art. 1 wskazuje nam dwa kryteria wyodrębnienia sprawy cywilnej - materialnoprawne i formalne.

Kryterium materialnoprawne wskazuje na sprawę cywilną w tym sensie ścisłym (wynika ze stosunków prawa cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego i prawa pracy - ze swojej istoty są sprawami cywilnymi).

Kryterium formalne pozwala wyodrębnić te sprawy, które ze swej istoty nie są sprawami cywilnymi, a jedynie przepis szczególny przekazuje rozpoznanie tych spraw sądom powszechnym w postępowaniu cywilnym.

Sprawy cywilne są rozpoznawane przed sądami powszechnymi oraz przed Sądem Najwyższym. Sądami powszechnymi są sądy rejonowe, okręgowe i sądy apelacyjne.

Postępowanie cywilne najogólniej można podzielić na postępowanie sądowe i pozasądowe. Przykładem postępowania pozasądowego może być postępowanie arbitrażowe, pojednawcze w sprawach ze stosunków pracy. Nas jednak interesuje postępowanie sądowe. Dzieli się ono na 3 rodzaje: rozpoznawcze, pomocnicze i wykonawcze.

Postępowanie rozpoznawcze - w jego ramach można wyróżnić 2 tryby postępowania: postępowanie procesowe i nieprocesowe.

Podstawowe różnice między tymi trybami:

Tryb procesowy - może być wszczęty tylko na wniosek uprawnionego podmiotu, co znaczy, że jest uruchamiane tylko na skutek wytyczonego przez powoda powództwa. Uzewnętrznieniem powództwa jest pozew. To jest ten impuls do wszczęcia postępowania procesowego

Tryb nieprocesowy - może być wszczęte również z urzędu przez sąd, w szczególności w sprawach opiekuńczych.

Kolejną różnicą jest kwestia podmiotowa. Proces - toczy się przy udziale tylko dwóch stron (czynnej - powoda i biernej - pozwanego). W postępowaniu nieprocesowym nie ma stron, a są jedynie podmioty zainteresowane wynikiem postępowania, których kodeks nazywa uczestnikami. O ile w procesie są to dwie strony, w postępowaniu może być nawet kilkanaście uczestników , w zależności od liczby zainteresowanych wynikiem np. w sprawach o zmianę nazwiska jest tylko jeden uczestnik, a w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku tyle będzie uczestników ile spadkobierców.

Kolejna różnica - orzeczenia zapadłe w tych postępowaniach. Procesowe - sąd po rozpoznaniu sprawy w sposób merytoryczny wydaje wyrok. W postępowaniu nieprocesowym - rozstrzygnięcie przybiera postać postanowienia. Wyrok ma bardziej uroczystą formułę w porównaniu do postanowienia - wydawany w imieniu Rzeczpospolitej Polski. Zarówno wyrok, jak i postanowienie jest zaskarżalne w drodze tego samego środka - apelacja. Zgodnie z art. 13 KPC zasadą jest, że sprawy cywilne rozpoznawane są w procesie, natomiast w trybie nieprocesowym tylko wówczas gdy ustawa tak stanowi. Zatem tryb procesowy jest modelowym postępowaniem, w odniesieniu do pozostałych rodzajów postępowań cywilnych.

Ostatni różnica - w trybie procesowym istnieje spór o prawo podmiotowe wynikające z określonego stosunku prawnego. Nieprocesowe - brak sporu o prawo, dlatego dawniej nieprocesowe było zwane postępowaniem niespornym.

Postępowanie cywilne obejmuje również pewne rodzaje postępowania, które nie zmierzają w sposób bezpośredni do ochrony praw podmiotowych, a jedynie w sposób pośredni służą osiągnięciu tego celu poprzez przygotowanie, uzupełnienie lub zabezpieczanie właściwego toku postępowania głównego - są to postępowania pomocnicze (drugi rodzaj postępowania cywilnego).

Jest ono samodzielnym i wyodrębnionym postępowaniem sądowym, które zawsze odbywa się poza ramami sprawy głównej. W świetle ustawy procesowej można wskazać następujące rodzaje postępowań pomocniczych: o zwolnienie z kosztów sądowych, pojednawcze w ramach postępowania procesowego, o zabezpieczenie dowodów, o odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt, o nadanie klauzuli wykonalności, o ponowne wydanie tytułu wykonawczego, zabezpieczające.

Postępowanie zabezpieczające - ma charakter pomocniczy w stosunku do postępowania rozpoznawczego. Celem tego postępowania jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej podmiotom tej ochrony poszukującym w zakresie roszczeń, których można dochodzić przed sądem powszechnym lub sądem polubownym. Instytucja zabezpieczenia ma zapobiegać sytuacjom utrudniającym lub uniemożliwiającym wierzycielowi wykonania prawomocnego orzeczenia. Istotną cechą tego postępowania, która przesądza o jego skuteczności jest szybkość. Z uwagi na to podmiot, który występuje o zabezpieczenie powództwa przy uzasadniania swojego żądania musi je jedynie uprawdopodobnić, a nie udowodnić.

Z punktu widzenia celu jakiemu ma służyć zabezpieczeni można wyróżnić dwa rodzaje:

konserwacyjne i nowacyjne.

Pierwsze polega na utrzymaniu istniejącego stanu rzeczy na czas określony w zarządzeniu tymczasowym. Cechą tego rodzaju zabezpieczenia jest zakaz rozporządzania konkretną rzeczą, który przejawia się w tym, że ta rzecz nie może być zbywana, ani oddawana osobie trzeciej do korzystania. Większość przewidzianych w KPC form zabezpieczenia ma właśnie konserwacyjny charakter.

Zabezpieczenie nowacyjne polega na tymczasowym unormowaniu stosunków pomiędzy wierzycielem, a dłużnikiem na ogół wg przewidywanej treści mającej zapaść w orzeczeniu. Zabezpieczenie nowacyjne stwarza nową sytuację prowizoryczną na czas wskazany w zarządzeniu tymczasowym. Przykładem będzie zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych poprzez zobowiązanie dłużnika, by ten uiszczał w ratach określoną suma pieniężną przez czas trwania pomiędzy nimi procesu.

Z punktu widzenia przedmiotu zabezpieczenia możemy wyróżnić zabezpieczenia roszczeń pieniężnych oraz zabezpieczenie praw.

Ustawa procesowa dopuszcza zabezpieczenie praw pod następującymi warunkami: musi istnieć droga sądowa i jurysdykcja krajowa, wierzyciel musi uprawdopodobnić wiarygodność swojego roszczenia, które ma być zabezpieczone, roszczenie musi być wymagalne, musi istnieć obawa, że brak zabezpieczenia mógłby pozbawić wierzyciela zaspokojenia.

Zabezpieczeni roszczeń pieniężnych przeciwko Skarbowi Państwa nie jest dopuszczalne. Nie może obejmować rzeczy i praw, z których egzekucja jest niedopuszczalna np. przedmiotów niezbędnych dłużnikowi i jego rodzinie.

3 rodzaj postępowania - postępowanie wykonawcze. Swoim zakresem obejmuje sądowe postępowanie egzekucyjne oraz postępowanie upadłościowe i naprawcze.

W literaturze zwykło się określać sądowe postępowanie egzekucyjne jako egzekucję singularną, ponieważ jest skierowana do poszczególnych składników majątkowych dłużnika - np. nieruchomości, ruchomości, wynagrodzenia za pracę.

Postępowanie upadłościowe zwykło się określać jako egzekucję uniwersalną - skierowana jest na ogół przedmiotów materialnych, które tworzą masę upadłości.

Dalsze różnice to źródła. Sądowe postępowanie egzekucyjne - KPC, a upadłościowe i naprawcze - ma poza ustawą procesową, mianowicie ustawa z 2003 prawo upadłościowe i naprawcze.

Podstawą egzekucji sądowej jest tytuł wykonawczy. Jest to bezwzględna przesłanka postępowania egzekucyjnego. Bez istnienia ważnego tytułu wykonawczego postępowanie egzekucyjne nie może się ważnie toczyć.

Tytuł wykonawczy to nic innego jak tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Takim tytułem będzie np. prawomocny wyrok, któremu są nadał taką klauzule wówczas może być podstawą do prowadzenia postępowania egzekucyjnego.

Przesłanką przedmiotową ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność dłużnika. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie reguluje wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Podmiotowa przesłanka do ogłoszenia upadłości to tzw. zdolność upadłościowa. Przymiot ten prawo upadłościowe co do zasady łączy z przedsiębiorcą, jedynie w wyjątkowej sytuacji zdolność upadłościową posiadają także osoby fizyczne, które nie prowadzą działalności gospodarczej, chodzi tu o tzw. upadłość konsumencką, które są podstawą odrębnego postępowania upadłościowego.

Podmiotowy zakres egzekucji - należy wskazać dwie strony tego postępowania egzekucyjnego. Wierzyciel egzekwujący (podmiot wskazany w tytule wykonawczym jako uprawniony do określonego świadczenia, jako podmiot na rzecz którego toczy się postępowanie egzekucyjne) i druga strona - dłużnik egzekwowany (przeciwko któremu toczy się postępowanie egzekucyjne, wskazany w tytule jako zobowiązany do świadczenia).

Dalsze różnice - rodzaje organów. Sądowe postępowanie egzekucyjne zna dwa organy - sądy rejonowe i działający w tych sądach komornicy sądowi. Natomiast w postępowaniu upadłościowym tych organów jest więcej - przede wszystkim sąd upadłościowy, syndyk masy upadłości, nadzorca sądowy, zarządca, sędzia komisarz, rada wierzycieli, zgromadzenie wierzycieli.

Postępowanie upadłościowe nie jest postępowaniem jednolitym, ponieważ może przybrać postać postępowania likwidacyjnego oraz postępowania z możliwością zawarcia układu. Poza tym prawo upadłościowe przewiduje szereg odrębnych postępowań - wcześniej wspomniana upadłość konsumencka, upadłość banków, ubezpieczycieli, emitentów obligacji czy wszczęte po śmierci dłużnika.

Postępowanie sądowe egzekucyjne można wskazać dwa zasadnicze rodzaje: egzekucja świadczeń pieniężnych i egzekucja świadczeń niepieniężnych. W ramach rodzajów można wskazać sposoby egzekucji.

Struktura postępowania upadłościowego - dwa etapy:

- postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości

- właściwe postępowanie upadłościowe

Etap pierwszy rozpoczyna się z chwilą wniesienie do sądu upadłościowego wniosku uprawnionego podmiotu op ogłoszenie upadłości - tym podmiotem jest dłużnik i każdy z jego wierzycieli. Ten etap kończy się z chwila rozżegnięcia przeze są upadłościowy w przedmiocie wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeżeli sąd wniosek uwzględni - bieg rozpoczyna drugi etap, a więc właściwe postępowanie upadłościowe.

W jego ramach mówimy o postępowaniu naprawczym, które toczy się w zasadzie poza sądem upadłościowym. Podmiotem wobec którego może być wdrożone postępowanie naprawcze jest przedsiębiorca zagrożony niewypłacalnością. Istota tego postępowania naprawczego sprowadza się do przedstawienia przez przedsiębiorcę planu naprawczego, który to plan obejmowałby swoim zakresem restrukturyzację zobowiązań przedsiębiorcy i dalszym etapem będzie zawarcie z wierzycielem układu zbiorowego w oparciu o plan naprawczy.

Uwaga ogólna (sprawdzić do czego) - nie jest to akt jednolity jeżeli chodzi o materię prawną. Zawiera ona zarówno

przepisy materialno-prawne, procesowe i wreszcie dwa przepisy karne.

Część ogólna - postępowanie sądowe egzekucyjne

Sądowe postępowanie egzekucyjne - należy rozumieć jako prawnie zorganizowane działalnie organów egzekucyjnych przy udziale zainteresowanych podmiotów, a mające na celu urzeczywistnienie normy prawnej, która została ustalona w tytule egzekucyjnym.

Z punktu widzenia celu postępowania egzekucyjnego bardzo istotne jest prawidłowe rozgraniczenie chwili wszczęcia egzekucji i momentu w jakim dochodzi do wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Do wszczęcia postępowań egzekucyjnego dochodzi na skutek impulsu pochodzącego spoza organu, który ma prowadzić egzekucję. Co do zasady tym impulsem będzie wniosek uprawnionego podmiotu zawierający żądanie wszczęcia egzekucji. Do wszczęcia egzekucji natomiast, dochodzi w jakiś czas po wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Zatem wszczęcie egzekucji następuje z chwilą podjęcia przez organ egzekucyjny pierwszej czynności egzekucyjnej, którą jest zajęcie rzeczy lub prawa.

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego =/= wszczęcie egzekucji.

W toku postępowania egzekucyjnego powinny być realizowane następujące naczelne zasady postępowania cywilnego:

- Zasada dyspozycyjności - tym kto dysponuje postępowaniem są jego strony, a w szczególności wierzyciel

- Zasada równości stron

- Zasada jawności postępowania

- Zasada prawa do obrony (odnosi się do dłużnika) - dłużnik w toku postępowania może korzystać z rozmaitych środków obrony zarówno tych o charakterze formalnym wymierzonych są w poszczególne etapy postępowania egzekucyjnego, jak i merytorycznych zwalczających tytuł wykonawczy (podstawy egzekucji).

Przesłanki formalne postępowania egzekucyjnego:

- jurysdykcja krajowa (działalność polskich organów egzekucyjnych nie może naruszać suwerenności innego państwa)

- istnienie po stronie stron postępowania egzekucyjnego zdolności sądowej i zdolności procesowej (zarówno wierzyciel, jak i dłużnik muszą je posiadać)

- właściwość organu egzekucyjnego (właściwość funkcjonalna i miejscowa organu do przeprowadzenia konkretnej egzekucji)

Przesłanki merytoryczne postępowania egzekucyjnego:

- nadejście określonego terminu, w którym dłużnik jest zobowiązany do spełnienia świadczenia

- złożenie zabezpieczenia

- spełnienie przez wierzyciela świadczenia wzajemnego

- dokonanie przez dłużnika wyboru świadczenia (jeżeli w grę wchodzą zobowiązania przemienne)

W oparciu o przepisy KPC możemy wyróżnić dwa zasadnicze rodzaje egzekucji:

- egzekucję świadczeń pieniężnych

- egzekucję świadczeń niepieniężnych

Poza tymi rodzajami KPC normuje ponadto egzekucję celem zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej. Kodeks zawiera także szczególne przepisy dotyczące egzekucji świadczeń alimentacyjnych, szczególne przepisy dotyczące odebrania osoby, która podlega władzy rodzicielskiej lub osoby pozostającej pod opieką.

Podział na egzekucje pieniężne i niepieniężne opiera się na rodzaju świadczenia, które w drodze egzekucji ma być wymuszone.

Egzekucja świadczeń pieniężnych jest skierowana bezpośrednio do zabrania mienia dłużnika, zatem przedmiotem egzekucji jest mienie dłużnika. Celem tej egzekucji jest spieniężnienie majątku dłużnika na pokrycie egzekwowanej należności, której dochodzi wierzyciel.

Egzekucja świadczeń niepieniężnych zmierza do zaspokojenia wierzyciela poprzez uzyskanie od dłużnika określonych rzeczy lub określonego zachowania.

Sposoby przeprowadzanie egzekucji w ramach egzekucji świadczeń pieniężnych:

- egzekucja z ruchomości

- egzekucja z wynagrodzenia za pracę

- egzekucja z rachunku bankowego (w tym z wkładów oszczędnościowych)

- egzekucja z innych wierzytelności i praw majątkowych

- egzekucja z nieruchomości

- egzekucja z ułamkowej części nieruchomości i użytkowania wieczystego

- egzekucja ze statków morskich

- egzekucja z dochodów przedsiębiorstwa

Sposoby przeprowadzanie egzekucji w ramach egzekucji świadczeń niepieniężnych:

- wydanie rzeczy ruchomych

- wydanie nieruchomości

- opróżnienie pomieszczenia (tzw. eksmisja)

- wykonanie lub zaniechanie przez dłużnika określonej czynności

Organy egzekucyjne:

Są nimi sąd rejonowy i działający przy tych sądach komornicy.

Sąd rejonowy w postępowaniu egzekucyjnym występuje w dwojakim charakterze: jako organ egzekucyjny oraz jako sad egzekucyjny. Jako organ występuje wtedy, gdy prowadzi egzekucję, podejmuje czynności egzekucyjne (np. w egzekucji z nieruchomości we wszystkich jej stadiach od zakończenia licytacji). W pozostałych wypadkach są działa w charakterze sądu egzekucyjnego w sprawach przede wszystkim nadzoru oraz innych sprawach takich jak rozpoznawanie skarg na czynności komornika czy nadawanie klauzuli wykonalności.

Uprawnienia nadzorcze sądu w stosunku do komornika mają charakter prewencyjny i represyjny. Prewencyjnie sąd może działać wydając komornikowi zarządzenia, które zmierzają do zapewnienia należytego wykonania egzekucji, natomiast represyjnie są będzie działał, gdy będzie usuwał spostrzeżone uchylenia.

Komornik wykonuje powierzone funkcje w imieniu państwa, jako jego organ. Komornik jest funkcjonariuszem publicznym. Czynności komornika mają co do zasady taki sam charakter, co czynności egzekucyjne sądu, a zatem powinny być wykonywane w trybie i w formie określonej przez przepisy egzekucyjne, które przewidują określoną formę dla konkretnej czynności egzekucyjnej i dla konkretnego sposobu egzekucji.

Komornik przy wykonywaniu swoich czynności zajmuje samodzielne stanowisko. Samodzielność wynika z przyznanych mu przez ustawę kompetencji. Istnieje ona tylko wobec stron postępowania, natomiast nie jest niezależny w stosunku do sądu rejonowego przy którym działa i który sprawuje nad nim nadzór.

Właściwość organów egzekucyjnych

Funkcjonalna - odnosi się do podziału funkcji pomiędzy organami egzekucyjnymi i zakresu uprawnień poszczególnych organów egzekucyjnych.

Miejscowa - zakres kompetencji organów do dokonywania czynności egzekucyjnych na określonym terytorium. Określają ją przepisy o poszczególnych sposobach egzekucji. Przepisy KPC dotyczące właściwości miejscowej komorników nie naruszają prawa wierzyciela w wyborze komornika, co przewiduje art. 8 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Wierzyciel ma prawo wyboru komornika w graniach właściwości sądu apelacyjnego, przy czym nie obejmuje to prawo egzekucji z nieruchomości.

Strony i uczestnicy postępowania egzekucyjnego:

Występują dwie strony:

- wierzyciel egzekwujący (podmiot określony w tytule wykonawczym jako uprawniona do świadczenia i z której wnioskuj i na rzecz której prowadzone jest postępowanie egzekucyjnego)

- dłużnik egzekwowany (podmiot określony w tytule wykonawczym jako ten zobowiązany do określonego świadczenia i przeciwko któremu toczy się postępowanie egzekucyjne).

O tym kto jest stroną w postępowaniu decyduje treść tytułu wykonawczego, w którym musi być wskazana osoba wierzyciela, jak i dłużnika i oznaczenie tych osób jest powtórzone w klauzuli wykonalności.

Poza stronami w postępowaniu biorą udział też inne podmioty, które prawo egzekucyjne nazywa uczestnikami. Takim uczestnikiem będzie np.

- nabywca licytacyjny nieruchomości

- osoby korzystający z prawa zaspokojenia swoich wierzytelności z egzekwowanej rzeczy lub mające na tej rzeczy zabezpieczenia

- współwłaściciel nieruchomości, jeżeli jest prowadzona egzekucja w celu zaniesienia współwłasności.

Uczestnicy nie są w sposób bezpośredni zainteresowani w wynik egzekucji, ponieważ rezultat nie dotyka bezpośrednio ich praw podmiotowych. Wynik egzekucji w sposób bezpośredni dotyka praw podmiotowych tylko wierzyciela i dłużnika, a zatem stron postępowania. Rola uczestników sprowadza się do pilnowania tylko tych spraw, w których są oni zainteresowani.

W postępowaniu egzekucyjnym mogą wziąć również udział na zasadach ogólnych prokurator czy RPO.

Podstawa egzekucji - art. 776 KPC

Wynika z niego podstawowa przesłanka postępowania i egzekucji sądowej. Podstawą egzekucji sądowej jest tytuł wykonawczy - tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. W doktrynie określa się tytuł egzekucyjny jako dokument urzędowy, który stwierdza istnienie i zakres nadającego się do egzekucji roszczenia wierzyciela, który stwierdza jednocześnie istnienie i zakres obowiązku prawnego dłużnika.

Klauzulę wykonalności natomiast definiuje się jako akt sądowy, w którym sąd stwierdza, że tytuł egzekucyjny przedstawiony przez wierzyciela nadaje się do egzekucji i prowadzenie egzekucji przeciwko dłużnikowi jest dopuszczalne. KPC całe postępowanie związane z nadaniem klauzuli wykonalności zwane postępowaniem klauzulowym przekazuje sądowi, a nie komornikowi. Klauzula nadawana jest przez sąd w składzie jednoosobowym na wniosek wierzyciela. Sąd powinien klauzulę wykonalności nadać w terminie 3 dni od daty złożenia wniosku, ale jest to termin instrukcyjny, co oznacza, że niezachowanie go przez są nie rodzi żadnych negatywnych skutków.

Wniosek o wszczęcie postępowanie

Po pierwsze musi istnieć ważny tytuł wykonawczy, który należy złożyć we właściwym organie egzekucyjnym wniosek o wszczęcie egzekucji. Wniosek musi spełniać ogólne warunki dla pism procesowych z art. 126 KPC. Poza nimi wniosek egzekucyjny musi zawierać także:

- wskazanie świadczenia, które ma być spełnione (musi ono odpowiadać treści tytułu egzekucyjnego)

- wskazanie sposobu egzekucji

- dołączony do wniosku oryginał tytułu wykonawczego

Elementy fakultatywne: żądanie wyegzekwowanie kosztów postępowania egzekucyjnego, kilka sposobów egzekucji przeciwko temu samemu dłużnikowi (ale obowiązuje zasada wyboru sposobu egzekucji najmniej uciążliwego dla dłużnika).

Złożony wniosek uruchamia postępowanie egzekucyjne i wywołuje aktywność organu egzekucyjnego. Wniosek taki oraz dołączony tytuł wykonawczy podlega badaniu pod kątem zachowania przez wierzyciela warunków formalnych. Zgodnie z art. 804 KPC przepisem, który w sposób jednoznaczny dokonuje rozgraniczenia pomiędzy postępowaniem rozpoznawczym, a egzekucyjnym - organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Innymi słowy: organ egzekucyjny nie może badać merytorycznie zasadności roszczenia objętego tytułem egzekucyjnym.

Wszczęcie egzekucji nie pozbawia dłużnika możliwości dobrowolnego spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela. Może to zrobić wprost do rąk wierzyciela lub do rąk komornika. Jeżeli spełnił wprost do rąk wierzyciela to ten, powinien zgłosić wniosek do komornika o umorzenie egzekucji.

Przy pierwszej czynności egzekucyjnej (zajęcie) organ egzekucyjny doręcza dłużnikowi zawiadomienie o wszczęciu egzekucji z podaniem treści tytułu wykonawczego. Wyjątek stanowi tutaj egzekucja z rachunku bankowego, gdzie komornik ma obowiązek doręczyć dłużnikowi odpis tytułu wykonawczego z określeniem sposobu egzekucji. Na żądanie dłużnika komornik ma obowiązek okazać mu tytuł wykonawczy w oryginale.

Wierzyciel oraz dłużnik mają prawo być obecni przy każdej czynności egzekucyjnej. To prawo ma zapewnić, to by mogli strzec prawidłowego toku postępowania bez naruszania ich praw podmiotowych. Na żądanie wierzyciela, jak i dłużnika przy każdej czynności egzekucyjnej mogą być obecni w charakterze świadków inne podmioty, jednakże nie więcej niż po 2 z każdej strony.

Organ egzekucyjny może żądać od uczestników postępowania złożenia stosownych wyjaśnień, zasięgać od organów administracji, instytucji i osób, które w sposobów bezpośredni nie uczestniczą w postępowaniu informacji niezbędnych do przeprowadzenia egzekucji pod rygorem skazania ich na grzywnę. Jeżeli takie żądanie udzielenia informacji czy wyjaśnień było skierowane do osoby prawnej lub innej organizacji ukaraniu grzywną podlegać będzie jej pracownik, który był odpowiedzialny za udzielenie informacji czy wyjaśnień.

Ograniczenia egzekucji:

Polegają na tym, że spod jej zakresu wyłączone są określone składniki majątku dłużnika, przy czym ograniczenia egzekucji dotyczą wyłącznie egzekucji świadczeń pieniężnych. Ograniczenia można podzielić na 3 grupy:

- podmiotowe (niedopuszczalność prowadzenia egzekucji z uwagi na osobę dłużnika. )

- przedmiotowe (decydują o nich względy natury humanitarnej i społeczne - minimum egzystencji i chronią dłużnika przed biologiczną społeczną degradacją do jakiej mogłoby dojść, gdyby nie ograniczano egzekucji - przede wszystkim wyłącza się z egzekucji przedmiotów urządzenia domowego, ubrań dłużnika i jego rodziny, niezbędne narzędzia i przedmioty

- mieszane (wyróżnia się na warunkowe i czasowe ograniczenia egzekucji wobec Skarbu Państwa, która może być prowadzona tylko z rachunku bankowego)

O ograniczeniu egzekucji rozstrzyga zawsze są po wysłuchaniu stron i czyni to w formie postanowienia, na które przysługuje stronom zażalenie.

Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego.

Jeżeli pojawią się przeszkody, które hamują bieg postępowania, mają charakter przemijający (da się je usunąć), to organ egzekucyjny zawiesza postępowanie na okres trwania owej przeszkody. W tym czasie nie wolno podejmować jakichkolwiek czynności egzekucyjnych, zatem egzekucja nie jest prowadzona tak długo, jak ustąpią przyczyny zawieszenia. Zawieszenie postępowania może nastąpić:

- z mocy samego prawa

- z mocy postanowienia organu egzekucyjnego

- na wniosek wierzyciela lub dłużnika.

Czynności egzekucyjne, które były podjęte przed zawieszeniem pozostają w mocy. W razie ustania przyczyn zawieszenia, organ egzekucyjny powinien wydać postanowienie o podjęciu postępowania.

Zawieszenie z mocy samego prawa ma miejsce wówczas, gdy organ egzekucyjny zaprzestał podejmowania czynności, na skutek siły wyższej. Zarówno postanowienie o zawieszeniu postępowania jak i postanowienie o jego podjęciu doręcza się stronom postępowania. Postanowienie, które zostało wydane przez sąd można zaskarżyć w drodze zażalenia, natomiast postanowienie wydane przez komornika, zaskarża się w drodze skargi na czynności komornika.

Umorzenie postępowania egzekucyjnego

Dochodzi do niego wówczas, gdy przeszkody uniemożliwiające prowadzenie postępowania egzekucyjnego mają charakter trwały i nieprzemijający. Umorzenie postępowania oznacza, że postępowanie się kończy bez osiągnięcia celu: egzekucji, czyli bez zaspokojenia wierzyciela. Następstwem umorzenia jest uchylenie wszystkich uprzednio dokonanych czynności egzekucyjnych nie wyłączając zajęcia czy nałożonych przez organ egzekucyjnych grzywien. O umorzeniu organ egzekucyjny orzeka w formie postanowienia, które ma charakter konstytutywny. Umorzenie postępowania nie może naruszać praw osób trzech, co oznacza że jeśli os. 3 w trakcie toczącego się postępowania egzekucyjnego uzyskały jakieś uprawnienia to w takim wypadku, umorzenie ich nie niweczy. Skutkiem umorzenia postępowania jest również to, że bieg terminów przedawnienia roszczenie stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem rozpoczyna się na nowo. Przed umorzeniem postępowania organ egzekucyjny musi wysłuchać strony postępowania.

Do umorzenia postępowania może dojść:

- z mocy samego praw (jest ono wywołane bezczynnością wierzyciela w sytuacji, gdy przepisy kpc uzależniają dalsze prowadzenie postępowania od aktywności wierzyciela i jego inicjatywy procesowej.)

- z urzędu (w wypadku gdy organ egzekucyjny z własnej inicjatywy wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania. Będzie to miało miejsce, w sytuacji gdy egzekucja nie należy do organów sądowych, jeżeli wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej, jeżeli egzekucja z uwagi na osobę dłużnika jest niedopuszczalna i jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych).

- na wniosek wierzyciela, dłużnika i os. 3

Postanowienie sądu o umorzeniu postępowania jest zaskarżalne w dodrze zażalenia, natomiast postanowienie komornika zaskarżalne jest skargą na czynności komornika.

Koszty postępowania egzekucyjnego

Kończące się postępowanie egzekucyjne powoduje konieczność rozliczenia jego kosztów. W zakresie obciążania kosztami obowiązuje zasada, że dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Koszty te ściąga się wraz z egzekwowanym roszczeniem. Koszty ustala komornik lub sąd w zależności od tego, do kogo należy prowadzenie egzekucji. Na postanowienie sądu co do kosztów stronom służy zażalenie, natomiast na postanowienie komornika przysługuje skarga, którą wnosi się do sądu rejonowego, przy którym działa komornik.

Środki ochrony prawnej w postępowaniu egzekucyjnym:

W celu uniknięcia wad w postępowaniu egzekucyjnym kodeks postępowania cywilnego przewiduje środki prawne, dzięki którym zainteresowane podmioty mogą uzyskać modyfikację tytułu wykonawczego, a ponadto osoby te mogą interweniować w sprawie eliminacji uchybień, które występują w czynnościach realizowanych przez organy egzekucyjne. Istotą tych środków jest gwarancja ochrony praw podmiotowych, a zakres tych środków stanowi uzupełnienie, jakie posiadają strony w postępowaniu rozpoznawczym.

KPC przewiduje środki odwoławcze oraz inne środki zaskarżenia. Środkiem odwoławczym w postępowaniu egzekucyjnym jest zażalenie. Jest to jedyny środek odwoławczy w postępowaniu odwoławczym. Zażalenie służy na postanowienia sądu w wypadkach wskazanych w ustawie. Jest to środek odwoławczy sensu stricto, ponieważ powoduje skutek suspensywny i dewolutywny. Ten pierwszy skutek zapobiega uprawomocnieniu się orzeczenia, natomiast drugi przejawia się w tym, że postępowania wywołane zażaleniem zostaje przeniesione do sądu wyższej instancji. Istnieje tylko jeden wyjątek od tego, że postępowanie nie zostanie przeniesione do sądu wyższej instancji - gdy zażalenie zarzuca nieważność postępowania egzekucyjnego lub jest oczywiście uzasadnione. W takim wypadku sąd pierwszej instancji może rozpoznać sprawę na nowo na posiedzeniu niejawnym. Jeżeli zostało zaskarżone postanowienie to sąd może wstrzymać jego wykonanie tylko wówczas, gdy wraz z zażaleniem zostanie w tym przedmiocie zgłoszone odpowiednie żądanie. Legitymację do wniesienia zażalenia mają strony postępowanie egzekucyjnego, uczestnicy egzekucji, a także prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich. Termin do wniesienia zażalenia jest tygodniowy i liczy się od dnia doręczenia postanowienia, a w sytuacji gdy strona nie zażądała doręczenia postanowienia, które zapadło na rozpatrywane, to termin tygodniowy będzie biegł od ogłoszenia postanowienia. Zażalenie można oprzeć tylko na zarzucie naruszenia prawa procesowego.

Inne środki zaskarżenia:

Skarga na czynności komornika - ma zasięg znacznie większy niż zażalenie w postępowaniu egzekucyjnym. Jest to związane z samodzielnością w jaką jest wyposażony komornik, który musi być poddany kontroli sądu. Skarga na czynności komornika nie posiada cechy dewolutywności. Najogólniej można ująć, że skarga na czynności komorni ka jest uniwersalnym środkiem porwanym, który pozwala na eliminację wad czynności komornika - zarówno tych o charakterze rozstrzygającym, jak i tych o charakterze wykonawczym. Podstawą do wniesienia skargi jest naruszenie przez komornika przepisów postępowania egzekucyjnego oraz prawa materialnego, jeżeli jest to niezbędne do ustalenia naruszalności prawa procesowego. Naruszenie prawa procesowego może polegać na zaniechaniu - treścią zaniechania jest niedokonywanie przez komornika czynności, których powinien podjąć w określonym terminie. Ustawa nie zawiera definicji zaniechania - w nauce przyjmuje się, że skarga jest dopuszczalna w sytuacji, gdy komornik zaniechał niezbędnych czynności dla zabezpieczenia praw stron i osób trzecich. Skargę na czynności komornika wnosi się do sądu w terminie tygodniowym od daty czynności, gdy strona była przy tej czynności obecna lub była o tej czynności zawiadomiona. W innych wypadkach termin tygodniowy liczy się od daty zawiadomienia strony o dokonanej czynności. A w wypadku zaniechania czynności przez komornik termin tygodniowy biegnie od daty, gdy ta czynność powinna być dokonana. Legitymowanym do wniesienia skargi jest zarówno wierzyciel, jak i dłużnik, a także każdy uczestnik postępowania. Legitymację posiada także osoba trzecia jeżeli czynność egzekucyjna narusza jej prawa. Skargę na czynności komornika rozpoznaje sąd rejonowy, który nie jest związany granicami skargi. Rozstrzygnięcie skargi następuje w formie postanowienia. Przed wydaniem takiego postanowienia sąd ma prawo (jeżeli uzna to za konieczne) wysłuchać strony postępowania lub zażądać od komornika stosownych wyjaśnień. W pewnych sytuacjach kodeks nakazuje przeprowadzenie rozprawy celem rozpoznania skargi - będzie to miało miejsce w razie wniesienia skargi na postanowienie komornika o ukaranie grzywną. Skarga na czynności komornika stanowi istotny element w kontroli judykacyjnej. Sąd powinien również z urzędu eliminować zaistniałe uchybienia do chwili zakończenia postępowania egzekucyjnego tj. do chwili uprawomocnienia się postanowienia o kosztach postępowania egzekucyjnego.

Drugim środkiem zaskarżenia są zarzuty.

Stanowią one specyficzny środek, którego zastosowanie ogranicza się do dwóch wypadków:

1. Przeciwko oszacowaniu przez komornika wartości zajętej ruchomości

2. Planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji.

Zarzuty te mogą być zgłaszane ustnie do protokołu lub na piśmie. Legitymacja przysługuje stronom postępowania oraz osobom uczestniczącym w podziale uzyskanej z egzekucji sumy.

Kodeks nie zawiera wiążącego wyliczenia podstaw na jakich można oprzeć zarzuty. Przykładowo jako podstawy, które uzasadniają wniesienie zarzutów można wymienić: błędne ustalenie sumy podlegającej podziałowi, bezzasadne pominięcie osoby w planie podziału, uwzględnienie przy podziale wierzytelności, których nie należało uwzględnić, przyjęcie określonej sumy bez udokumentowania, naruszenie przepisów o pierwszeństwie lub proporcjonalności zaspokojenia czy błędne ustalenie należności przysługującej osobie uczestniczącej w podziale.

Zarzuty przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji można wnieść w ciągu 2 tygodni od daty zawiadomienia o sporządzeniu planu. Zarzuty należy wnieść do organu, który sporządził plan podziału. Więc przy egzekucji z nieruchomości organem tym będzie sąd rejonowy, a w innych wypadkach będzie komornik. O zarzutach rozstrzyga sąd po wysłuchaniu osób zainteresowanych. Wniesienie zarzutów wstrzymuje wykonanie planu tylko w tej części, której zarzuty dotyczą,

O zarzutach wniesionych do komornika rozstrzyga są rejonowy, któremu komornik jest zobowiązany przedłożyć te zarzuty wraz z aktami komorniczymi sprawy, a w szczególności z planem podziału. Po rozpoznaniu zarzutów, sąd wydaje postanowienie, mocą którego albo odpowiednio zmienia plan podziału, albo zatwierdza plan podziału. Na postanowienie sądu wydane wskutek rozstrzygnięcia zarzutu służy zażalenie do sądu drugiej instancji. Jeżeli są zatwierdzi plan podziału, legitymacja do wniesienia zażalenia służy tylko tym osobom, które wniosły zarzuty, ale gdy sąd dokonał zmiany planu podziału - legitymacja przysługuje tylko tym osobom, których sytuacja się pogorszyła na skutek tej zmiany.

Art. 804 KPC wskazuje wyraźną granicę pomiędzy postępowaniem rozpoznawczym, a postępowaniem egzekucyjnym. Organ egzekucyjny nie jest uprawniony do merytorycznej kontroli zasadności roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym. Organ egzekucyjny może jedynie badać wniosek egzekucyjny i tytuł wykonawczy wyłącznie pod kątem zachowania wymogów formalnych przewidzianych przez przepisy egzekucyjne. Środkiem merytorycznej obrony dłużnika lub osoby trzeciej przeciwko egzekucji są powództwa przeciwegzekucyjne. Przez obronę merytoryczną należy rozumieć zwalczanie zasadności lub dopuszczalności egzekucji, natomiast obrona formalna zmierza jedynie do zapewnienia przebiegu egzekucji zgodnie z prawem. Ustawa przewiduje dwa powództwa przeciwegzkecunyje:

1. Opozycyjne - środek ochrony dłużnika. Może przybrać postać powództwa o pozbawienie tytułu wykonalności w całości lub części, względnie jego ograniczenia. Po drugie może przybrać postać powództwa o ustalenie nieistnienia lub przedawnienia należności. Może przybrać też postać powództwa o umorzenie postepowania. Dłużnik wytaczając powództwo opozycyjne może w drodze procesu cywilnego domagać się powyższego w następujących wypadkach: jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło, albo nie może być egzekwowane. W sytuacji gdy tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie sądowe dłużnik może oprzeć swoje powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy. Wreszcie małżonek dłużnika, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi się nie należy - przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty, których źródłem są nie tylko jego własne prawa lecz i te, które wypływają z praw współmałżonków. Małżonek dłużnika chociaż nie był stroną postępowania egzekucyjnego, to sąd może nadać przeciwko niemu klauzulę wykonalności, jeżeli dłużnik wykaże w drodze dokumentu urzędowego lub prywatnego, że roszczenie wierzyciela wynika z czynności prawnej, na które on wyraził zgodę. W takiej sytuacji małżonek nie może być traktowany jako osoba trzecia, zatem nie może skorzystać z powództwa ekscydencyjnego z uwagi na to, że sąd rozciągnął na niego klauzulę wykonalności, przez co stał się stroną postępowania. O tym, kto jest stroną postępowania egzekucyjnego decyduje treść tytułu egzekucyjnego oraz klauzula wykonalności.

Powództwo opozycyjne przysługuje także gdy tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny pochodzący od organu administracyjnego, który podlega jednak wykonaniu w drodze egzekucji sądowe.

Powództwo opozycyjne może być wytoczone nie tylko wówczas, gdy egzekucja już została wszczęta, ale także przed jej wszczęciem. Jeżeli egzekucja został wszczęta to powództwo, które zostało przez sąd uwzględnione, będzie stanowiło podstawę do umorzenia postępowania. Wyrok sądu, który uwzględnia powództwo opozycyjne ma charakter konstytutywny, ponieważ samo powództwo opozycyjne należy do kategorii powództw o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego. Charakter konstytutywny wyroku uwzględniający powództwo przejawia się tym, że stwarza on nowy stan prawny - pozbawia tytuł wykonawczy wykonalności, która przysługuje w oparciu o przepisy prawa procesowego.

2. Ekscedencyjne - środek merytorycznej ochrony osób trzech.

Może przybrać charakter powództwa o zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji sądowej, albo zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji administracyjnej. Powództwo to zwane również powództwem interwencyjnym ma charakter kształtujący - jego uwzględnienie następuje w wyroku konstytutywnym. Powództwo o zwolnienie z egzekucji może być wytyczone dopiero po jej wszczęciu, a nie po wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Naruszenia praw osób trzecich w trakcie egzekucji może nastąpić, kiedy skierowano egzekucję do przedmiotu stanowiącego własność osoby trzeciej, także wówczas, gdy osobne trzeciej przysługuje ograniczone prawo rzeczowe do zajętego przedmiotu. Wreszcie gdy osoba trzecia ma prawo żądać wydania przedmiotu, który nie należy do niego. Naruszenie praw osób trzeciej następuje także gdy obowiązujący wierzyciela zakaz zbywania lub obciążania przedmiotu zajęcia na korzyść osoby trzeciej. Po zakończeniu postępowania egzekucyjnego osobie trzeciej służy wyłącznie prawo wniesienia powództwa o naprawnienie szkody wywołanej bezpodstawnym zajęciem. Pozwanym w procesie o zwolnienie z egzekucji jest zawsze wierzyciel egzekwujący - podmiot wymieniony w tytule wykonawczym jako ten uprawniony, na rzecz którego została wszczęta egzekucja z określonego przedmiotu majątkowego.

Cechy wspólne tych dwóch powództw:

- wytacza się przed sąd, który je rozpoznaje w trybie postępowania procesowego

- wytacza się przed sąd rzeczowo właściwy, którego okręgu prowadzi się egzekucję

- w obu pozwach muszą być przytoczone wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie powód mógł zgłosić.

Postępowanie upadłościowe

Jeżeli chodzi o naturę postępowania upadłościowego, to żaden z autorów nie ma wątpliwości, że jest to część postępowania cywilnego. Brak natomiast jednolitości - jaka to część? Nie wchodząc w szczegóły można przyjąć, że jest to część postępowań wykonawczego.

Postępowanie upadłościowe polega na podejmowaniu określonych czynności, które mają charakter procesowy, przez organy sądowe oraz przez innych uczestników tego postępowania, w szczególności przez syndyka masy upadłości, wierzycieli samego upadłego. Celem tych czynności jest równomierne spełnienie na rzecz wierzycieli należnych im od dłużnika świadczeń majątkowych, które zostały ustalone w toku postępowania upadłościowego. Nowy model postępowania upadłościowego przenikają dwie naczelne zasady. Po pierwsze: zasada optymalnego wykorzystani majątku upadłego w celu zaspokojenia wierzycieli i po drugie: zasada dominacji grupowego interesu wierzycieli.

Prawo upadłościowe i naprawcze weszło w życie 1 października 2003 roku. Postępowanie upadłościowe obejmuje dwa etapy: postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości, etap drugi: właściwe postępowanie upadłościowe, które może zmierzać bądź do likwidacji majątku dłużnika, bądź do zawarcia układu z jego wierzycielami. Układa składa się z 6 części i liczy łącznie 546 artykuły. Przepisy zawarte w ustawie nie mają jednolitego charakteru. Ustawa zawiera bowiem normy o charakterze procesowym, materialno-prawnym i przepisy karne.

Zdolność upadłościowa.

W prawie polskim nie jest terminem ustawowym. Jest to kategoria prawna, utworzona dla potrzeb prawa upadłościowego. Można ją zdefiniować jako kwalifikację prawną pewnych osób fizycznych, struktur organizacyjnych, przypisaną im przez ustawę, zależną od spełnienia przez te podmioty określonych wymogów w postaci przynależności do grupy przedsiębiorców. Cecha ta sprawia, że właśnie wobec przedsiębiorców może zostać wszczęte postępowanie upadłościowe.

Prawo upadłościowe zawiera własną definicję przedsiębiorcy. Przez to pojęcie rozumie osobę fizyczną, osobę prawną czy wreszcie jednostki nieposiadające osobowości prawnej. Zdolność upadłościowa jest traktowana jako bezwzględna, dodatnia przesłanka postępowania, jest to przesłanka podmiotowa. Brak zdolności upadłościowej jest przyczyną odrzucenia przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości.

Podstawy ogłoszenia upadłości.

Podstawą jest niewypłacalność dłużnika. Ma ona miejsce wówczas, gdy dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Nie jest istotne dlaczego dłużnik zaprzestał wykonywać swoje zobowiązania i bez znaczenia jest również rozmiar tych zobowiązań. Legitymację do zgłoszenia wniosku ma przede wszystkim sam dłużnik, jak również każdy z jego wierzycieli. Postępowanie upadłościowe toczące się przed sądem lub z jego udziałem przebiega zawsze zgodnie z przepisami, które normują poszczególne jego etapy.

Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości rozpoczyna swój bieg od momentu zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, a kończy z chwilą wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości wraz z postępowaniem wynikającym z wniesienia przez uprawnione do tego podmioty środków odwoławczych. W trakcie postępowań w przedmiocie ogłoszenia upadłości sąd ma obowiązek przeprowadzić postępowanie zabezpieczające. Celem tego postepowania jest zapobieżenie zniszczenia czy uszczuplenia majątku dłużnika.

Właściwe postępowanie upadłościowe obejmuje te czynności, które następują już po ogłoszeniu upadłości.

Postępowanie upadłościowe w swoim założeniu opiera się na czynnym współudziale dwóch materialnie zainteresowanych podmiotów - dłużnika i wierzyciela/i, które to podmioty w obronie swoich interesów kontrolują działalność syndyka i przebieg postępowania upadłościowego.

Sądem właściwym rzeczowo postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości, a także we właściwym postępowaniu jest sąd rejonowy, sąd upadłościowy. Właściwość tego sądu jest niezależna od wartości majątku dłużnika oraz wysokości roszczeń, które przysługują jego wierzycielom. Obecnie obowiązujący KPC wprowadził zasadę, że większość spraw cywilnych, sądy rozpoznają w składzie jednego sędziego i ta reguła została także przyjęta, gdy idzie o postępowanie upadłościowe po ogłoszeniu upadłości. Skład 3 sędziów zawodowych będzie uzasadniony wówczas, gdy sąd będzie orzekał w przedmiocie wynagrodzenia i zwrotu wydatków syndyka, nadzorcy sądowego i zarządcy.

Sędzia komisarz.

Jest on obligatoryjnym organem postępowania upadłościowego i jednocześnie centralnym organem sądowym właściwego postępowania upadłościowego. Jest on powoływany przez są upadłościowy w pierwszej fazie postępowania, czyli w fazie przedmiocie ogłoszenia upadłości. Chociaż właściwe postępowanie upadłościowe prowadzi sąd, który ogłosił upadłość, to jednak większość czynności w tym postępowaniu pełni nie sąd lecz sędzia komisarz. Wynika to wprost z treści art. 151 prawa upadłościowego. Od momentu ogłoszenia upadłości, a data postanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości - czynności z zakresu postępowania upadłościowego pełni jednoosobowo sędzia komisarz mając do dyspozycji zakres kompetencji niezastrzeżonych dla sądu. Właściwość funkcjonalna sądu do dokonywania określonych czynności w ramach postępowania upadłościowego musi wypływać każdorazowo ze szczególnego przepisu prawa upadłościowego. Jedynie wkroczenie sędziego komisarza w kompetencje zastrzeżone dla sądu pociąga za sobą nieważność postępowania. Prawo upadłościowe oddaje w ręce sędziego komisarza obowiązek kierowania całym tokiem postępowania oraz nadzór nad czynnościami syndyka masy upadłości oraz nad czynnościami innych organów tego postępowania (oczywiście z wyjątkiem sądu). Nadzór ten sędzia komisarz sprawuje pod kątem legalności i celowości dokonywanych czynności. Sędzia komisarz pełni w postępowaniu upadłościowym funkcję samoistną. Swoje czynności sprawuje samodzielnie, uprawnienie czerepie z ustawy, a mandat z woli sądu. Sędzia komisarz w zakresie swojego działania ma uprawnienia i obowiązki sądu oraz przewodniczącego. Wykonuje je poprzez wydawanie postanowień, tylko w wyjątkowych sytuacjach wydaje zarządzenia, które należy jednak traktować jak postanowienia zapadające przed sądem pierwszej instancji. Sąd może ogłosić niewypłacalność dłużnika, albo z możliwością zawarcia układu, albo upadłość likwidacyjną.

Sposób prowadzenia upadłości jest determinowany przede wszystkim stopniem prawdopodobieństwa, gdy idzie o zaspokojenie roszczeń wierzycieli. Jeżeli zatem zostanie wykazane, że w drodze układu wierzyciele będą zaspokojeni w wyższym stopniu, niż po przeprowadzeniu likwidacji majątku upadłego, to w takiej sytuacji są wyda postanowienie o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu. Postanowieniem tym powoła jednocześnie nadzorcę sądowego, który będzie sprawował nadzór nad zarządem własnym upadłego. Natomiast w sytuacji, gdy na mocy postanowienia upadły został pozbawiony zarządu nad swoim majątkiem, wówczas należy powołać zarządcę. Jeżeli pozostawiono mu w zarządzie część majątku to w stosunku do tej części zarządca będzie pełnił także funkcje nadzorcy sądowego. Analogicznie rzecz się będzie miała, gdy w trakcie postępowania upadłościowego nastąpi zmiana postanowienia o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidacje majątku na postanowienie o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu.

W sytuacji gdy brak jest podstaw do ogłoszenia upadłości układowej wówczas sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej. W takim postanowieniu sąd musi wyznaczyć syndyka masy upadłości, który jest samoistnym organem postępowania upadłościowego. Organem, który jest powołany w interesie publicznym i odpowiedzialny za zarząd i likwidację majątku upadłego dłużnika, który z chwilą ogłoszenia upadłości likwidacyjnej traci zarząd swoim majątkiem i traci prawo do rozporządzania swoim majątkiem.

Na urząd syndyka, nadzorcy sądowego, albo zarządcy może zostać powołana przede wszystkim osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych.

Gdy idzie o syndyka masy upadłości, to osoba taka musi się legitymować licencją syndyka. Ustawa z 15 czerwca 2007 roku o licencji syndyka określa zasady uzyskiwania i tryb przyznawania licencji syndyka, określa kwestie odmowy jej przyznania, a także cofania i zawieszani praw wynikających z tej licencji.

Poza osobą fizyczną syndykiem, nadzorcą sądowym, albo zarządcą może być również każda spółka handlowa, o ile jej wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem, względnie członkowie zarządu, którzy reprezentują spółkę posiadają stosowną licencję.

W przypadku zmiany postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu na postanowienie o ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej sąd upadłościowy jest zobligowany do odwołania dotychczasowych organów postępowania, a mianowicie nadzorcy sądowego, albo zarządcy i powołania syndyka masy upadłościowej. Wyznaczenie zastępcy syndyka/nadzorcy sądowego/zarządcy może nastąpić w każdym wypadku, gdy ci nie mogą osobiście wykonać określonych czynności np. z uwagi na chorobę, urlop, dłuższy wyjazd lub kolizję interesów, a w szczególności gdy zachodzi potrzeba dokonania określonych czynności w innym okręgu sądowym. Obowiązek osobistego działania syndyka/nadzorcy sądowego/zarządcy nie pozbawia ich możliwości korzystania z pełnomocników. Zatem w zależności od konkretnych sytuacji mogą oni udzielać pełnomocnictw do dokonywania czynności prawnych, a także pełnomocnictw procesowych w postępowaniach sądowych i postępowaniach administracyjnych.

Syndyk z mocy prawa obejmuje zarząd majątkiem upadłego i przeprowadza jego likwidację. W sprawach odnoszących się do masy upadłości syndyk dokonuje czynności na rachunek upadłego działając w imieniu własnym. Syndyk zarządza majątkiem upadłego pod nadzorem sędziego komisarza, również pod nadzorem rady wierzycieli pod warunkiem, że taka rada w ramach postępowania upadłościowego została ustanowiona. Czynności zarządcze syndyka zarówno te faktyczne, jak i prawne sprowadzaj się głównie do ustalenia stanu czynnego i stanu biernego masy upadłości, sporządzenia inwentarza, sporządzenia bilansu, a także uregulowania stanu prawnego masy upadłości. Ponadto do zadań syndyka należy zabezpieczenie majątku upadłego przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem przez osoby postronne. Realizacja tego obowiązku uprawnia syndyka do podejmowania wszelkich dopuszczalnych prawem czynności, które zmierzają do uchronienia zarządzanego majątku. Zasadniczym obowiązkiem syndyka jest jednak likwidacja masy upadłości w celu zaspokojenia wierzycieli upadłościowych.

Powołanie nadzorcy sądowego jako organu postępowania możliwe jest tylko w razie ogłoszenia upadłości układowej. Nadzorca podejmuje czynności we własnym imieniu i w oparciu o ustawowe unormowanie, ale działa na cudzy rachunek. Gdy idzie o jego statut prawny to zaliczany jest on do tej samej grupy zastępców pośrednich co syndyk i zarządca. Głównym obowiązkiem nadzorcy sądowego jest sprawowanie kontroli nad czynnościami upadłego, które mu pozostawiono w zarząd nad majątkiem, wchodzącym do masy upadłości. Zarząd własny upadłego zostaje mu wówczas powierzony, gdy z okoliczności sprawy wynika, że upadły daje rękojmię należytego jego sprawowania oraz jeżeli niewypłacalność powstałą na skutek wyjątkowych i niezależnych od upadłego okoliczności.

W ramach sprawowanej kontroli nadzorca może także sprawdzać przedsiębiorstwo upadłego.

Zarządca natomiast jest ustanawiany przez sąd, gdy ogłoszono upadłość układowo, a upadłemu odebrano zarząd nad majątkiem. Zarządca nie jest przedstawicielem lub pełnomocnikiem ani wierzycieli, ani samego upadłego, zatem podmioty te nie mogą wpływać na wynikający z przepisów ustawy zakres jego obowiązków, ani co za tym idzie nie mogą wpływać na sposób wykonywania zarządu. Zarządca podejmuje czynności we własnym imieniu i w oparciu o ustawowe unormowanie. W sprawach dotyczących zarządu, zarządca może pozywać i być pozywanym. W postępowaniu sądowym działa więc, we własnym imieniu. Gdy idzie o jego statut prawny to podobnie jak poprzednie podmioty, należy do zastępców pośrednich.

W ramach sprawowanego zarządu, zarządca jest uprawniony do podejmowania czynności, które mieszczą się w granicach zwykłego zarządu. Zarządca nie jest uprawniony do zbycia całości lub części prowadzonego przedsiębiorstwa. Nie może on również bez wcześniej uzyskanej zgody rady wierzycieli zbyć części majątku, która nie jest związana z działalnością gospodarczą przedsiębiorstwa. Bez zgody rady wierzycieli nie może on także obciążać składników majątkowych ograniczonymi prawami rzeczowymi. Nie ma wreszcie prawa do zaciągania kredytów i pożyczek.

W sytuacji gdy rada wierzycieli nie została ustanowiona, jej uprawnienia będzie wykonywał sędzia komisarz. Oznacza to, że na wszystkie czynności, dla których wymagana jest zgoda rady wierzycieli, zarządca musi uzyskać zgodę sędziego komisarza.

Upadły.

Prawo upadłościowe posługuje się zarówno pojęciem dłużnik, jak i upadły. Momentem rozstrzygającym dla odróżnienia obydwu pojęć jest wydanie przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości. O ile bowiem do chwili wydania tego postanowienia, w stosunku do podmiotu którego ma zostać ogłoszona upadłość, ustawa posługuje się pojęciem dłużnika, o tyle upadłym nazywa tego, który stał się niewypłacalny i z tej przyczyny sąd ogłosił upadłość. Z chwilą ogłoszenia upadłości upadły traci zarząd nad swoim majątkiem i prawo dysponowania nim, co oznacza, że ewentualne czynności prawne dokonane po ogłoszeniu upadłości są nieważne z mocy samego prawa. Jednak pomimo ograniczenia upadłego w jego prawach nie traci on podmiotowości prawnej, co oznacza, że nadal jest właścicielem majątku objętego masą upadłości. Upadły pozostaje właścicielem tego majątku, tak długo, jak długo nie zostanie on zbyty przez syndyka. Pomimo utraty zarządu nad swoim majątkiem, upadły nie pozostaje pozbawiony pośredniego wpływu na ten zarząd, a to z uwagi na to, że postępowanie upadłościowe nie może się toczyć bez jego udziału, zaś on sam będąc uczestnikiem tego postępowania, ma w tym postępowaniu określone prawa i obowiązki. Prawa i obowiązki upadłego kształtują się różnie, w zależności od etapu postępowania upadłościowego, zatem inaczej wyglądają w pierwszej fazie, a inaczej w drugiej.

Prawa i obowiązki wierzycieli w postępowaniu upadłościowym (rada i zgromadzenie wierzycieli).

Rada wierzycieli.

Polskie prawo upadłościowe realizując zasadę autonomię wierzycieli przewiduje możliwość powołania organ, którego istotą i głównym zdaniem jest sprawowanie kontroli nad czynnościami syndyka masy upadłościowej, nadzorcy i zarządcy. Decyzję o ustanowienie rady wierzycieli, o ile taka nie została powołana na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli prawo zostawia sędziemu komisarzowi. To właśnie on sam musi ocenić zasadność powołania takiego organu. Za powołaniem rady mogą przemawiać np. rozmiary przedsiębiorstwa upadłego czy też skala prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Nie zawsze ustanowienie rady wierzycieli będzie uzależnione od woli, inicjatywy sędziego komisarza. Otóż obowiązek powołania rady będzie miał wówczas, jeżeli wniosek w tym zakresie będzie zgłoszony przez wierzycieli, którzy mają łącznie przynajmniej piątą część (20%) ogólnej sumy wierzytelności. Jeżeli wniosek został zgłoszony przed ogłoszeniem listy wierzytelności, to ta część musi być przynajmniej uprawdopodobniona. Prawo upadłościowe nie przewiduje możliwości zgłaszania kandydatów do rady wierzycieli nawet wówczas gdy jest ona powoływana z inicjatywy samych wierzycieli. Wniosek o powołanie rady wierzycieli może być zgłoszony w trakcie całego postępowania upadłościowego. Gdy idzie o kwalifikacje kandydatów na członków rady wierzycieli to prawo upadłościowe w tej kwestii nie zawiera żadnych postanowień, jednak nie ulega wątpliwości, że członkowie rady wierzycieli lub ich zastępcy mogą być wybrani wyłącznie spośród wierzycieli upadłego. Członkami rady wierzycieli mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Te ostatnie wypełniają swoje obowiązki poprzez swoje organy. Członek rady wierzycieli może pełnić swoje funkcje osobiście, względnie przez pełnomocnika. W tym drugim wypadku, umocowanie do działania musi być mu udzielone na piśmie z podpisem poświadczonym notarialnie. Wymóg notarialnego poświadczenia nie obejmuje adwokatów i radców prawnych. W sytuacji gdy członkiem rady wierzycieli jest organ administracji publicznej to organ może działać przez wyznaczoną przez siebie osobę.

Wierzyciel może nie przyjąć obowiązków członka rady lub zastępcy, co oznacza że każdy członek rady wierzycieli ma prawo w każdym czasie zrzec się swojego członkostwa i po drugie: żadnego z członków rady nie można zmusić do wypełniania jego obowiązków. W sytuacji, gdy wierzyciel przyjmuje funkcję członka rady to przyjęcie to musi mieć charakter bezwarunkowy. Nic nie stoi na przeszkodzie by na członków rady były powoływane osoby bliskie upadłemu pod warunkiem, że są wierzycielami tego upadłego.

Gdy idzie o skład rady wierzycieli to obejmuje ona 3 lub 5 członków i jednego lub dwóch zastępców. Skład liczebny rady jest tak określony, by umożliwiał podejmowanie uchwał w drodze zwykłej większości głosów. Liczbę członków rady oznacza sędzia komisarz, wierzyciele zaś nie mają na jego decyzję żadnego wpływu. Zgłoszony wniosek sędzia komisarz, o ile sam go nie uwzględni jest zobligowany poddać pod głosowanie na zwołanym w tym celu zgromadzeniu wierzycieli. Jeżeli na takim zgromadzeniu za wnioskiem wypowiedzą się wierzyciele, którzy mają przynajmniej połowę ogólnej sumy wierzytelności uznanych lub uprawdopodobnionych, to w takiej sytuacji sędzia komisarz jest taką uchwałą związany. W sytuacji gdy, któryś z członków z rady wierzycieli nie może pełnić swoich obowiązków, sędzia komisarz wyznacza na jego miejsce zastępcę, który działać będzie we własnym imieniu jako pełnoprawny członek rady.

Kompetencje rady wierzycieli.

Jest ona powołana do służenia pomocy syndykowi, udzielania zezwoleń na czynności zarezerwowane do decyzji rady przepisami prawa upadłościowego, a także do wydawania decyzji w sprawach przedstawionych jej z inicjatywy syndyka, względnie zarządcy. W pierwszym miejscu należy zwrócić uwagę na te kompetencje rady, które wiążą się ściśle z kontrolą legalności i celowości działań syndyka, nadzorcy czy zarządcy. Rada wierzycieli może domagać się od tych organów wszelkich niezbędnych wyjaśnień, które wiążą się z podejmowanymi przez te organy czynnościami. Może żądać do wglądu odpowiednich ksiąg, dokumentów finansowych dotyczących masy upadłości oraz dotyczących stanu jej funduszy. Badanie ksiąg i dokumentów trzeba rozumieć bardzo szeroko łącznie z prowadzonymi sprawami sądowymi w celu uzyskania tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikom masy upadłości. Poza tym kontrola powinna dotyczyć wszystkich poczynionych z masy wydatków, co do ich celowości, jak i wysokości. Kontrolę funduszy masy upadłości rada może prowadzić kolegialnie, względnie poprzez poszczególnych swoich członków, których do tego upoważnia. Zarówno sama rada wierzycieli, jak i jej członkowie mają prawo przedkładać sędziemu komisarzowi swoje opinie o działalności kontrolowanych organów. Prawo upadłościowe naprawcze przewiduje obowiązek okładania przez radę wierzycieli sprawozdań z przeprowadzonych czynności kontrolnych. Ustawodawca wprawdzie nie określił formy i treści tych sprawozdań, ale jak się podkreśla w literaturze sprawozdania te sporządzone w formie pisemnej powinny podejmować zakres kontroli, jej wyniki, stwierdzone uchybienia oraz wskazanie możliwości usunięcia ujawnionych błędów w działaniach organów, które podlegały kontroli. Zasadniczym obowiązkiem rady jest udzielanie syndykowi, nadzorcy sądowemu i zarządcy zezwoleń na podejmowanie określonych przepisami prawa upadłościowego działań. Art. 206 prawa upadłościowego wymienia w sposób enumeratywny te czynności, na które podjęcie i wykonanie konieczna jest zgoda rady wierzycieli. Stosownie do tego przepisu w grę wchodzą następujące czynności: dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa, o ile ma trwać nie dłużej niż 3 miesiące od daty ogłoszenia upadłości; po drugie odstąpienie od sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości, po 3: sprzedaż praw i wierzytelności, po 4: zaciąganie pożyczek lub kredytów oraz obciążanie majątku upadłego ograniczonymi prawami rzeczowymi. W dalszej kolejności w grę wchodzi wykonywanie umowy wzajemnej zawartej przez upadłego, albo odstąpienie od takiej umowy oraz wykonanie lub odstąpienie od umowy zawartej przez upadłego do której znajdą odpowiednie zastopowanie art. 88 i 89 prawa upadłościowego. Ostatnia czynności, która wymaga zezwolenia to uznanie, zrzeczenie się, zawarcie ugody co do roszczeń spornych oraz poddanie sporu rozstrzygnięciu sądowi polubownemu.

Jeżeli postępowanie upadłościowe toczy się z możliwością zawarcia układu to wówczas wchodzi w grę również uzyskanie zgody przez nadzorcę sądowego jeżeli będzie chciał dokonać następujących czynności: obciążenie składniki masy upadłości hipoteką, zastawem czy zastawem rejestrowym oraz zastawem skarbowym; po 2 obciążenie składników masy upadłości innymi prawami; zaciągnięcie przez zarządcę kredytów i pożyczek.

Członkom rady wierzycieli co do zasady nie przysługuje wynagrodzenie za podejmowane w toku postępowania czynności, ponieważ jako wierzyciele masy działają oni również we własnym interesie. Mogą natomiast domagać się zwrotu wydatków, które ponieśli w związku z pełnioną funkcją. Prawo żądania zwrotu obejmuje tylko te wydatki, które zostały rzeczywiście poniesione i których poniesienie było niezbędne. Postanowienie w tym aspekcie wydaje sędzia komisarz po wysłuchaniu członka rady wierzycieli oraz syndyka/nadzorcy/zarządcy. Zawrót wydatków następuje z masy upadłości, a w sytuacji gdy syndyk ich nie posiada, wydatki te powinny zostać ujęte w planie podziału w I kategorii, ponieważ są to wydatki związane z zarządzaniem masą upadłości. Sędzia komisarz może, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem i stopniem zawiłości sprawy oraz zakresem wykonywanych prac przyznać członkowi rady wierzycieli stosowne wynagrodzenie za udział w posiedzeniu rady wierzycieli, jednakże górna wysokość takiego wynagrodzenia za jedno posiedzenie nie może przekroczyć 3% miesięcznego, przeciętnego wynagrodzenia za IV kwartał roku poprzedzającego w sektorze przedsiębiorstw publikowanego przez prezesa GUS.

Posiedzenia rady wierzycieli.

Swoje czynności rada podejmuje kolegialnie. Zasadą jest, że posiedzenia zwołuje syndyk masy upadłości, który im przewodniczy, chociaż nie posiada prawa głosu, a to z uwagi na to, że nie jest członkiem rady, a jedynie pełni swoje funkcje jako organ w postępowaniu upadłościowym. Uprawnienia do zwołania rady wierzycieli posiada także sędzia komisarz, który przewodniczy takiej radzie, ale podobnie jak syndyk nie ma prawa do głosowania. Wyjątkowo w sprawach kontroli działalności syndyka i badania funduszów masy, posiedzenie rady wierzycieli może zwołać każdy członek - w takiej sytuacji będzie przewodniczył najstarszy wiekiem członek rady. Członkowie rady wierzycieli powinni być zawiadomieni o terminie i miejscu posiedzenia osobiści lub listem poleconym. Wraz z zawiadomieniem, zwołujący posiedzenie powinien przesłać członkom rady porządek obrad. Co do zasady posiedzenia rady wierzycieli powinny odbywać się w miejscowości, w której toczy się postępowanie upadłościowe. Jednak z uwagi na szczególne okoliczności dopuszczalne jest zwołanie rady w innym miejscu.

Przepis art. 207 prawa upadłościowego i naprawczego reguluje zasady głosowania na posiedzeniach rady wierzycieli, jednakże z jego treści nie wynika ile członków rady musi być obecny w celu podjęcia ważnej uchwały. W literaturze przedmiotu można wyodrębnić 2 przeciwstawne sobie stanowiska. Część autorów uważa, że dla ważności uchwał rady konieczna jest obecność pełnego jej składu, a zatem 3 lub 5 członków z uwzględnieniem ewentualnych zastępców. Inni są natomiast zdania, że nie ma obowiązku, by wszyscy członkowie brali udział w posiedzeniu. Wydaje się, że najbardziej uzasadniony i jedynie możliwy do uwzględniania jest pierwszy pogląd.

Odpowiedzialność członków rady wierzycieli.

Każdy członek rady wierzycieli odpowiada za szkody wyrządzone nienależytym pełnieniem obowiązków. Z uwagi na to, że członek rady wierzycieli nie pozostaje w jakimkolwiek stosunku umownym, to należy stwierdzić, że jego odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę nie podlega reżimowi kontraktowemu, lecz temu w którym wyrządzenie szkody stanowi samoistną podstawę do jej naprawienia. Podstawą prawną odpowiedzialności odszkodowawczej członków rady wierzycieli stanowią przepisy o czynach niedozwolonych, a zatem art. 415 i następne KC.

Przesłanki takiej odpowiedzialności: powstanie szkody, takie zachowanie lub zaniechanie członka rady, z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy i związek przyczynowy pomiędzy takim zachowaniem, a powstałą szkodą.

Prawo upadłościowe i naprawcze wyraża ogólną regułę, w ten sposób pojętej odpowiedzialności, stwierdzając że członek rady wierzycieli odpowiada za szkodę wyrządzoną nienależytym pełnieniem obowiązków. Z tego wynika, że podstawą odpowiedzialności jest zasada winy, a ta zaś stanowi naganną decyzję sprawcy szkody odnoszącą się do podjętego przez niego bezprawnego działania lub zaniechania.

Ciążący na członku rady wierzycieli obowiązek naprawienia szkody obejmuje zgodnie z teorią adekwatnej przyczynowości jedynie normalne następstwa działania lub zaniechania, które wywołały szkodę. Za następstwa normalne należy uznać takie, które w danych okolicznościach zazwyczaj występują i są zwykłą koniecznością działania lub zaniechania podmiotu zobowiązanego do odszkodowania. Poszkodowany może dochodzić swoich roszczeń w drodze odrębnego procesu cywilnego.

Zgromadzenie wierzycieli.

Prawo upadłościowe wyłączne uprawnienie do zwołania zgromadzenia wierzycieli przyznaje sędziemu komisarzowi. Sędzia komisarz zwołuje zgromadzenie wierzycieli wówczas, gdy wg przepisów prawa upadłościowego wymagana jest uchwała zgromadzenia, a wiec w wypadkach określonych w art. 63 pkt 3 prawa upadłościowego, 195 ust. 2, 203, 232, 281, 291. Poza tymi sytuacjami, sędzia komisarz jest zobligowany do zwołania zgromadzenia na wniosek przynajmniej dwóch wierzycieli. Wniosek taki wierzyciele mogą złożyć wspólnie lub każdy z osobna. Zatem wniosku takiego nie może złożyć jeden wierzyciel, nawet jeśli posiadana przez niego wierzytelność była znacząca. Sędzia komisarz zwołuje zgromadzenie wierzycieli w trybie przesiedzianym w art. 192. Następuje ono przez obwieszczenie publiczne. Należy go dokonać na co najmniej 2 tygodnie przed terminem posiedzenia. W takim obwieszczeniu należy wskazać miejsce, termin i przedmiot obrad zgromadzenia. Termin powinien określać dzień i godzinę rozpoczęcia zgromadzenia, a nadto powinien być tak ustalony, by umożliwić uczestnictwo tych wierzycieli, którzy przebywają poza siedzibą sędziego komisarza.

Przedmiotem obrad zgromadzenia powinny być tylko te sprawy, które zostały wyraźnie wyrażone w obwieszczeniu. Obwieszczenia dokonuje się poprzez ogłoszenie w budynku sądu oraz zamieszczenie w co najmniej jednym dzienniku o zasięgu lokalnym. Odpis obwieszczenia doręcza się upadłemu, syndyk/zarządcy/nadzorcy oraz członkom rady wierzycieli. O terminie pierwszego zgromadzenia, organy wymienione powinny być powiadomione poprzez dostarczenie odpisu obwieszczenia. W razie odroczenia nie ma potrzeby dokonywania dodatkowego obwieszczenia, ponieważ te wiadomości zostaną obecnym podane do wiadomości na odraczanym posiedzeniu. Oddany poprzednio głos wierzyciela, który nie stawi się na odroczonym posiedzeniu zachowuje swój głos przy obliczaniu głosowania, ale tylko w wypadku gdy na tym zgromadzeniu głosowane są te same lub korzystniejsze dla wierzycieli propozycje ugodowe.

Zgromadzenie wierzycieli jest organem, , dla którego prawo upadowe przewiduje pewne uprawnienia, realizowane w interesie wszystkich wierzycieli. Uprawnienia te są dwojakiego rodzaju, bowiem niektóre sprawy mogą być rozstrzygane wyłącznie przez zgromadzenie wierzycieli, inne mogą być przekazane pod obrady zgromadzenia przez sędziego komisarza. Sędzia komisarz co do zasady może poddać pod obrady zgromadzenia każdą sprawę, która dotyczy postępowania upadłościowego. Do wyłącznej kompetencji zgromadzenia wierzycieli zalicza się: wyłączenie mienie z masy upadłości, zmiana składu rady wierzycieli jeżeli wniosek o zmianę nie uwzględni sędzia komisarz, zobowiązanie wierzycieli do wpłacania zaliczki na koszty postępowania, zawarcie układu z upadłym, zmiana układu zawartego wierzycieli.

Wierzyciele w ramach postępowania upadłościowego mogą również wyrażą swoją opinię w sprawach przedstawionych przez sędziego komisarza. W takich wypadkach zwołanie zgromadzenia następuję po decyzji sędziego komisarza. Jeżeli nie została ustalona rada wierzycieli, wówczas sędzia komisarz może zwołać zgromadzenie wierzycieli w celu wysłuchania opinii w sprawach, które należą do wyłącznych kompetencji rady wierzycieli, jednakże wyrażone przez zgromadzenie wierzycieli stanowisko nie jest dla sędziego komisarza wiążące, gdyż zgromadzenie wierzycieli nie może zastępować rady.

Przebieg zgromadzenia wierzycieli.

Obrady prowadzone są pod wyłączonym kierownictwem sędziego komisarza. Wykluczenie z grona zgromadzenia wierzycieli jest niedopuszczalne, jak i powierzenie przewodnictwa innym organom postępowania upadłościowego. Zgromadzenie nie zwołane przez sędziego komisarza i nie toczone pod jego kierownictwem nie jest zgromadzeniem wiercili, a podjęte uchwały nie mają charakteru uchwał zgromadzenia i należy je traktować jako nieistniejące. Sędzia komisarz przewodniczy obradom, ale nie głosuje - wynika to z tego, że jest organem postępowania upadłościowego i nie posiada jakichkolwiek wierzytelności względem upadłego. Brak prawa głosu dotyczy również pozostałych organów tego postępowania. Na zgromadzenie wierzycieli obowiązani są stawić się syndyk/zarządca/nadzorca, członkowie rady wiercili i upadły wezwany do udzielania wyjaśnień. Jeżeli te organy się nie stawią, to oznaczać to może, że zaniedbują w ten sposób swoje obowiązki i narażają się na odpowiedzialność dyscyplinarną, natomiast niestawiennictwo członków rady wierzycieli może być przyczyną ich odwołania. Obowiązek stawiennictwa upadłego powstaje tylko wówczas, gdy w doręczonym mu odpisie obwieszczenia jest taki wyraźny zapis. Gdyby upadły pomimo takiego zapisu się nie stawił - sąd upadłościowy może zastosować wobec niego określone środki przymusu. W prawie upadłościowym przyjęto zasadę, że prawo uczestnictwa w zgromadzeniu z prawem do głosowania przysługuje tylko tym wierzycielom, którzy posiadają wierzytelności uznane lub uprawdopodobnione.

Głosowanie na zgromadzeniu wierzycieli.

Z zasady odbywa się ustnie. Głos wierzyciela wpisuje się do protokołu z dopiskiem czy głosuje za czy przeciw uchwale i z jaką sumą głosuje. Wskazanie tej sumy niezbędne jest dla obliczenia większości kapitału potrzebnej do przyjęcia danej uchwały. Ze względów praktycznych sędzia komisarz może postanowić, że głosowanie odbędzie się w drodze pisemnej. Głosować na zgromadzeniu można osobiście lub przez pełnomocnika. Pełnomocnictwo winno być udzielone na piśmie z podpisem notarialnie poświadczonym. Jeżeli sędzia komisarz postanowił o pisemnej formie głosowania, to wówczas podpis osoby głosującej musi być notarialnie poświadczony. Podpis nie będzie wymagał poświadczenia, gdy oddaje go profesjonalny pełnomocnik.

Zgromadzenie wierzycieli działa przez podejmowanie uchwał. Zasadą jest, że uchwały zapadają większością głosów, bez względu na liczbę obecnych, jeżeli wierzytelności wierzycieli, którzy głosowali za uchwałą wyniosły co najmniej 1/5 ogólnej sumy wierzytelności przypadającej wierzycielom, którzy są uprawnieni do uczestnictwa w zgromadzeniu, na którym podjęto uchwałę. Zatem głosowanie na zgormadzeniu wierzycieli ma kapitało-osobowy charakter. Od tak określonej zasady iostnieją wyjątki, w których przyjęcie uchwały wymaga innych wysokości wierzytelności przypadających głosujących wierzycielom - np. wyłącznie mienia z masy upadłości - przynajmniej 2/3 ogólnej sumy uznanych wierzytelności, zmiana składu rady wierzycieli - ½ ogólnej sumy wierzytelności uznanych lub uprawdopodobnionych.

Z przebiegu zgromadzenia sporządza się protokół, do których zastosowanie mają przepisy KPC. Uchwały wierzycieli nie wymagają dla swych ważności zatwierdzenia przez sędziego komisarza, ani przez sąd upadłościowy. Stają się prawnie skuteczne i natychmiast wykonalne z chwilą ich podjęcia. Nie oznacza to jednak, że nie podlegają żadnej kontroli - należy to do kompetencji sędziego komisarza. Bada on je pod kątem legalności i czy nie naruszają dobrych obyczajów. Ponadto sędzia komisarz bada czy uchwała rażąco nie narusza interesu wierzyciela, który głosował przeciwko uchwale. W sytuacji gdy sędzia komisarz stwierdzi takie uchybienia może uchwałę uchylić. Postanowienie o uchyleniu uchwały podlega uzasadnieniu, ponieważ przysługuje na nie zażalenie.

Postępowanie upadłościowe wobec konsumenta.

Jedno z postępowań odrębnych w ramach postępowania upadłościowego Zostało wprowadzone do ustawy w tytule V części 3. Postępowanie dotyczy tylko osób fizycznych, których niewypłacalność powstałą wskutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności i względem których nie mają zastosowania normy dotyczące upadłości przedsiębiorców. Postępowanie to jest prowadzone wg przepisów o postępowaniu upadłościowym, które obejmuje likwidację majątku upadłego, z tym zastrzeżeniem, że nie znajdą zastosowania niektóre przepisy ustawy upadłościowej - wyłączono przede wszystkim obowiązek złożenia przez dłużnika wniosku o zgłoszenie upadłości w określonym terminie, wyłączono możliwość przeprowadzeni wstępnego zgromadzenia wierzycieli i upadły konsument nie ma obowiązku sporządzania sprawozdań z tego postępowania. Natomiast są upadłościowy jest zobligowany do zwrócenia się do naczelnika urzędu skarbowego właściwego miejscowo dla upadłego konsumenta, by ten określił czy dłużnik w ostatnich 5 latach przed zgłoszeniem wniosku o ogłoszenie upadłości zgłaszał fakt dokonania czynności prawnych, które podlegają opodatkowaniu. Poza tym na sądzie ciąży obowiązek zasięgnięcia informacji w KRS czy dłużnik jest wspólnikiem spółek handlowych. U podstaw odpowiedzialności leży złożenie, że konsument nie może skorzystać z tego szczególnego instrumentu wyłącznie w sytuacji wyjątkowej. Sąd nie uwzględni wniosku konsumenta, gdy ten stał się niewypłacalny na skutek okoliczności przez niego zawinionych, a w szczególności, gdy zaciągnął zobowiązanie będąc już niewypłacalnym, względnie gdy do utraty pracy przez dłużnika doszło z przyczyn leżących po jego stronie lub za jego zgodą.

Okres pomiędzy postępowaniami oddłużeniowymi nie może być krótszy niż 10 lat. Sąd umorzy postępowanie, gdy konsument nie wykonuje swoich obowiązków, szczególnie gdy nie podejmuje współpracy z syndykiem masy upadłości.

Podstawowym obowiązkiem upadłego jest zaspokojenie w maksymalnym stopniu wszystkich swoich wierzycieli. Jeżeli w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny, w którym mieszka upadły wówczas podlega on sprzedaży, a uzyskane w ten sposób środki są przeznaczone na spłatę zobowiązań. Upadły konsument powinien zamieszkać w wynajętym lokalu, przy czym sędzia komisarz określi kwotę, która będzie odpowiadała przeciętnemu czynszowi najmu takiego lokalu za okres 12 miesięcy i kwota ta zostanie przyznana konsumentowi z sumy uzyskanej ze sprzedaży lokalu czy domu. Sędzia komisarz wyznaczając przedmiotową kwotę bierze pod uwagę potrzeby życiowe upadłego, w tym liczbę osób, które pozostają z nim w gospodarstwie domowym. Po opuszczeniu przez upadłego zajmowanego lokalu sąd wyda postanowienie o ustaleniu spłaty wierzycieli, określając w jakim zakresie i w jakim czasie (nie dłuższym jednak niż 5 lat) upadły jest zobowiązany spłacać należności, które nie zostały zaspokojone na podstawie planu podziału. Sąd nie jest związany wnioskiem upadłego co do treści planu spłaty wierzycieli i w tym zakresie może ustalić warunki spłaty, które będą bardziej korzystne dla wierzycieli upadłego. W planie tym uwzględnia się wszystkie zobowiązania konsumenta powstałe do dnia ustalenia planu. W kwestii ustalenia planu spłaty, sąd orzeka na rozprawie, o terminie której musi powiadomić wszystkich wierzycieli.

Wyrazem ochrony praw wierzycieli w tym postępowaniu jest postanowienie, zgodnie z którym w okresie spłat wierzycieli, upadły nie może dokonywać czynności prawnych, które przekraczają granice zwykłego zarządu. Upadły ma prawo zaciągać tylko takie zobowiązania, które są niezbędne dla utrzymania jego i osób w stosunku, do których ciąży na upadłym ustawowy obowiązek alimentacyjny. Upały nie może natomiast dokonywać zakupów na raty lub zakupów z odroczoną płatnością. Plan spłaty jest co do zasady wiążący dla upadłego konsumenta. Jedynie pewne jego modyfikacje mogą mieć miejsce wówczas, gdy upadły z powodu przemijającej przeszkody nie może się z tego planu wywiązać. W takiej sytuacji sąd na jego wniosek, po uprzednim wysłuchaniu wierzycieli może zmienić plan spłaty poprzez zmianę terminów płatności lub poprzez zmianę wysokości poszczególnych płatności. Przedłużenie okresu spłaty nie może przekroczyć 2 lat. W wypadku, gdy upadły nie realizuje obowiązków ujętych w planie spłaty, wówczas sąd na wniosek wierzyciela uchyli plan spłaty i jednocześnie umorzy postępowanie upadłościowe.

Postępowanie upadłościowe wobec banków.

Co do zasady, ma charakter sanacyjny - z uwagi na ochronę deponentów upadłego banku. Prawo bankowe stwierdza, że bankiem w rozumieniu ustawy jest osoba prawna, utworzona zgodnie z przepisami działająca na podstawie uprawnień, pozwalających dokonywać czynności bankowe obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Zatem jest to podmiot prowadzący w szczególności działalność depozytowo-kredytową.

Przedmiotową przesłankę ogłoszenia upadłości banku określa art. 158 prawa bankowego. Jest to odrębna podstawa ogłoszenia upadłości. W myśl tego przepisu w wypadku, gdy wg bilansu aktywa banku nie wystarczają na pokrycie jego zobowiązań, zarząd banku, zarząd komisaryczny lub likwidator powiadamia o tym niezwłocznie komisję nadzoru bankowego. Komisja ta podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności banku. Jest to decyzja obligatoryjna i niezaskarżalna. W dalszej kolejności, decyzja nadzoru bankowego podejmuje decyzję o przejęciu upadłego banku przez inny bank. W wypadku zaś, gdy przejęcie nie jest możliwe, występuje do właściwego sądu okręgowego z wnioskiem o ogłoszenie upadłości banku, o czym powiadamia bakowy fundusz gwarancyjny. Chodzi zatem o taką niewypłacalność banku, która będzie nosiła znamiona trwałości i obiektywności. Przedmiotem wyłącznie legitymowanym do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest komisja nadzoru bankowe. Z takim wnioskiem nie może wystąpić sam dłużnik, żaden z jego wierzycieli czy osoby uprawione do reprezentacji banku.

W postępowaniu upadłościowym wobec banku nie mają zastosowania o zabezpieczaniu majątku dłużnika. Syndykiem w postepowaniu upadłościowym może być inny bank, nie wyłączając banku państwowego lub banku spółdzielczego. O ile o wyborze banku na funkcję syndyka stanowi ostatecznie sąd upadłościowy, to jednak w tym zakresie wysłuchuje najpierw opinii komisji nadzoru bankowego. Syndykiem nie może zostać bankowy fundusz gwarancyjny, ponieważ w postępowaniu upadłościowym występuje on w charakterze uczestnika. Sąd upadłościowy wyznaczy nadzorcę sądowego wyłącznie w sytuacji, gdy wcześniej został powołany kurator do zarządu masą upadłości. O upadłości banku orzeka sąd okręgowy w składzie 3 sędziów zawodowych. Rozstrzygnięcie w tym przedmiocie powinno nastąpić najpóźniej w terminie miesiąca od chwili otrzymania wniosku spełniającego wszystkie wymagania formalne, które są dla niego przewidziane. Należy jednak zauważyć, że termin ten, ma jedynie na celu zapewnienie sprawności działania sądu i jako taki ma jedynie charakter instrukcyjny.

Postanowienie o ogłoszeniu upadłości banku doręcza się Prezesowi NBP. Postanowienie może być zaskarżone wyłącznie przez upadły bank. W stosunku do banku, sąd w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości, jako sposób jej prowadzenia wskazuje upadłość z możliwością zawarcia układu, przy czym nie stosuje się przepisów o wstępnym zgromadzeniu wierzycieli oraz przepisów dotyczących zabezpieczenia majątku dłużnika.

Nie jest natomiast wykluczona zmian postanowienia w zakresie sposobu prowadzenia. Zmiana na likwidację majątku banku nastąpi dopiero, gdy nie dojdzie do zawarcia układu. Gdy do tego nie dojdzie następuje kolejna faza postępowania upadłościowego. Zbycie w całości jest preferowaną formą likwidacji majątku upadłego banku, preferowaną przed sprzedażą poszczególnych elementów jego majątku. Nabywcą majątku bankowego może być tylko inny bank. Warunki na jakich ma nastąpić zbycie banku, a także termin do składania ofert określa sędzia komisarz po wcześniejszej konsultacji z komisją nadzoru bankowego. Oferty potencjalnych nabywców powinny być kierowane do sędziego komisarza, który wydaje postanowienie zatwierdzające wybór, a tym samym przyznaje prawo do nabycia przedsiębiorstwa bankowego.

Nabycie przedsiębiorstwa bankowego w toku postępowania upadłościowego następuje co do zasady w stanie wolnym od obciążeń, z wyjątkiem zobowiązań z tytułu rachunków bankowych, które przechodzą na nabywcę banku. Taka konstrukcja jest wyrazem szczególnej ochrony deponentów rachunków bankowych. Jeżeli nie nastąpi nabycie całego przedsiębiorstwa bankowego, wówczas postępowanie wkracza w kolejny etap - zmierzający do zbycia poszczególnych składników majątkowych banku.

W typ etapie, nabywcą może być każdy podmiot, nie tylko bank. Sprzedaży poszczególnych elementów majątku dokonuje syndyk po uzyskaniu w tym zakresie pozwolenia sędziego komisarza wydanego w stosunku do poszczególnych składników zbywanego majątku.

Postępowanie naprawcze

Jeżeli przedsiębiorca jest zagrożony niewypłacalnością, to przysługuje mu uprawnienie do zgłoszenia w sądzie upadłościowym oświadczenia o wszczęciu postępowania naprawczego. Zagrożenie niewypłacalnością ma miejsce, gdy przedsiębiorca pomimo wykonywania swoich zobowiązań wg rozsądnej oceny jego sytuacji ekonomicznej jest oczywistym, że w niedługim czasie stanie się niewypłacalny. Podstawowym warunkiem przeprowadzenia postępowania naprawczego jest przedstawienie przez przedsiębiorcę planu naprawczego, który powinien zapewnić przywrócenie zdolności do konkurowania na rynku. Plan ten musi obejmować restrukturyzację zobowiązań, zatrudnienia i majątku. Data wszczęcia postepowania naprawczego następuje z chwilą ogłoszenia oświadczenia przedsiębiorcy w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Nadzór nad przedsiębiorstwem na czas trwania postepowania naprawczego sprawuje nadzorca sądowy, który jest ustanawiany przez sąd upadłościowy po wszczęciu tego postępowania. Z dniem wszczęcia postępowania zawiesza się spłaty zobowiązań przedsiębiorcy, a także naliczanie odsetek. Z mocy samego prawa następuje także zawieszenie postępowań zabezpieczających i postępowań egzekucyjnych toczących się przeciwko przedsiębiorcy. W trakcie postępowania naprawczego przedsiębiorca nie może zbywać, ani obciążać swojego majątku nie dotyczy rzeczy zbywanych w ramach normalnej działalności gospodarczej przedsiębiorcy.

Restrukturyzacja zobowiązań następuje w dodrze układu zawartego z wierzycielami na zgromadzeniu wierzycieli. Układ jest przyjęty, jeżeli wypowie się za nim większość wierzycieli uprawnionych do uczestnictwa w zgromadzeniu, mających łącznie 2/3 sumy ogólnych wierzytelności, które uprawniają do głosowania. Układ zyskuje moc dopiero po zatwierdzeniu przez są na rozprawie. Zawarty na zgromadzeniu układ, wiąże wszystkich wierzycieli, którzy zostali zawiadomieni o zgromadzeniu, a także tych, którzy zgłosili nadzorcy sądowemu swój udział w zgromadzeniu, a przedsiębiorca nie zaprzeczył istnieniu ich wierzytelności. Sąd uchyli układ, w sytuacji gdy przedsiębiorca go nie dokonuje i gdy ujawni się w okresie obowiązania układu którakolwiek z podstaw do niezatwierdzenia układu. Sąd może także uchylić układ, jeżeli przedsiębiorca nie realizuje planu naprawczego.

Wyłączmy pierwsze 13 pytań - od źródeł postępowania egzekucyjnego nas obowiązuje.

---