PODATKI ord podatkowa jest dobrze a postępów i budżet nie

1. DANINA PUBLICZNA A PODATEK

O daninach publicznych stanowi bezpośrednio art. 217 Konstytucji wskazując, że „ Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określenie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy”. Bez wymienienia pojęcia danina stanowi o nich także art. 84 Konstytucji; „ Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie”.

Pojęcie daniny jest szersze niż pojęcie podatku.

Daniny publiczne są to „wszelkie formy przejmowania wartości materialnych bądź usług przez państwo od mieszkańców jego terytorium oraz różnego rodzaju organizacji, działających lub mających siedzibę na tym terytorium”. Ogół danin zaspokaja potrzeby publiczne. Nie jest daniną świadczenie, którego celem jest karanie lub prewencja (sankcje podatkowe)

Możemy wyróżnić:

- daniny osobiste np.: obowiązek służby wojskowej

-daniny rzeczowe np.: dostarczanie żywności

- daniny pieniężne: podatki, składki, opłaty oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z ustaw innych niż ustawa budżetowa. Ten rodzaj danin dominuje współcześnie.

2. USTAWOWA I DOKTRYNALA DEFINICJA PODATKU

Zgodnie z art. 6 Ordynacji: podatek to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

Definicja doktrynalna podatku ma pełniejszy i ogólniejszy charakter. Uwzględnia ona bowiem dodatkową cechę jaką jest generalność oraz nie odwołuje się do konkretnych jednostek organizacyjnych jako beneficjentów podatku.

Wg. niej podatek to świadczenie pieniężne, na rzecz związku publicznoprawnego, obowiązkowe, przymusowe, ustalane jednostronnie przez państwo, nieodpłatne, bezzwrotne, generalne, (przewłaszczenie). Pogląd jednorodny.

3. PIENIĘŻNY CHARAKTER PODATKU

Te cechę podatku podkreśla się dlatego, że nie zawsze podatek był świadczeniem o charakterze pieniężnym.

Podatek jest nakładany i realizowany ( wymierzany i wpłacany dobrowolnie lub egzekwowany przymusowo) w jednostkach pieniężnych.

(kiedyś istniały też świadczenia realizowane np. w płodach rolnych do 1970 r. były nimi w Polsce dostawy obowiązkowe polegające na dostarczaniu mleka, zboża)

4. OBOWIĄZKOWY CHARAKTER PODATKU

Podatek to świadczenie obowiązkowe, które wynika z norm generalnych ( ustaw i aktów, którym ustawy zezwalają na kształtowanie niektórych elementów konstrukcyjnych podatku). Obowiązek podatkowy powstaje zawsze samoistnie na skutek tego, że podmiot przewidziany normą ogólną ze względu na podmiot realizuje przewidziane abstrakcyjnie w danej normie zachowanie, a obowiązek jego uiszczenia wynika z normy prawnej.

5. NIEODPŁATNOŚĆ PODATKU

Oznacza, że świadczeniu podatkowemu nie towarzyszy wzajemny prawny obowiązek świadczenia wierzyciela podatkowego ( podmiotu publicznoprawnego) na rzecz dłużnika ( podatnika).

Mówi się jednak o tzw. odpłatności ogólnej, która sprowadza się do tego, że wpływy z podatków służą finansowaniu usług publicznych świadczonych na rzecz społeczeństwa, a więc po części też na rzecz podatników ( utrzymanie wojska, policji, dróg). Państwo w zamian za podatek świadczy podatnikowi to co publiczne, to co finansowane ze środków publicznych i to co staje się przedmiotem użytkowania przez wszystkich. Ta odpłatność ogólna nie ozn. jednak, że istnieje tytuł prawny ze strony podatnika do żądania jakichkolwiek świadczeń ze strony państwa. Jeśli przyjmujemy, że świadczenie jest odpłatne w sensie ogólnym, to jednocześnie definiując podatek trzeba podkreślić, że podatek jest świadczeniem nieekwiwalentnym, bo nie wszyscy w jednakowym stopniu korzystają z tych świadczeń państwa finansowanych z podatku ( służba zdrowia) Odpłatność ogólna nie jest jednak obowiązkiem prawnym, a świadczenia nie są ekwiwalentne. Ta cecha odróżnia podatek od opłaty, której towarzyszy konkretnie wskazane w przepisach świadczenie ze strony państwa, czy jednostki samorządu terytorialnego. Opłata nie musi mieć charakteru ceny, może być symboliczna.

6. BEZZWROTNOŚĆ

Polega na definitywnym przekazaniu środków pieniężnych przez podmiot zobowiązany na rzecz budżetu państwa lub innego funduszu celowego. Bezzwrotność nie wyklucza zwrotu nadpłaty lub zwrotów wynikających z prawnej konstrukcji podatku ( podatek od towarów i usług, od czynności cywilno-prawnych).

7. GENERALNOŚĆ PODATKU

Podatki ustanawiane są przez normy prawne, które są ogólne ze wzg. na adresata i abstrakcyjne ze wzg. na sposób zachowania, które regulują.Takie normy składają się na prawo. Ich przeciwieństwem są normy indywidualne, czyli jednostkowe ze względu na adresata i konkretne ze względu na sposób wyznaczania zachowania. W ustawowej definicji podatku brak jest cechy generalności. Generalność norm to gwarancja powszechnego stosowania jednakowych zasad dla określonych kategorii podmiotów.

PRZYMUSOWY CHARKTER:

Tę cechę podatku wymienia się dlatego, że istnieją świadczenia na rzecz państwa nie mające przymusowego charakteru np. pożyczki

Wynika z władczych uprawnień państwa, mającego przywilej stanowienia prawa, którego realizacja jest zabezpieczona, środkami przymusu państwowego. Władztwo to obejmuje prawo stanowienia podatków, ich wymiaru poboru, egzekucji i środków represyjnych.

Przymus podatkowy jest zabezpieczony sankcjami karnymi i swoistymi sankcjami podatkowymi.

JEDNOSTRONNOŚĆ:

Podatek jest ustalany jednostronnie przez państwo lub inny związek publiczno prawny w zakresie przyznanych mu ustawowo kompetencji. Jego konstrukcja i wysokość nie są przedmiotem uzgodnień miedzy państwem, a podatnikami.

W przeszłości istniała instytucja ryczałtu umownego, w przypadku którego podatnik współdziałał z organem podatkowym w ustalaniu wysokości świadczenia podatkowego, czy w określaniu wysokości stawek podatkowych ale była to tylko propozycja i tak ostatnie słowo należało do organu.

PRZEWŁASZCZENIE

Przejście środków finansowych z jednego podmiotu na drugi. Tę cechę podatku wymienia się w związku z systemem finansowym jaki istniał w okresie socjalizmu.

ZWIĄZEK PUBLICZNOPRAWNY JAKO BENEFICJENT PODATKU

W największym stopniu podatki zasilają budżet państwa oraz budżety pozostałych szczebli jednostek podziału administracyjno-terytorialnego danego kraju. Dochody wpływające na rzecz poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego stanowią często ich tzw. dochody własne.

8. WYMIEŃ ELEMENTY KONSTRUKCJI PODATKU

Elementy konieczne

- podmiot

- przedmiot

Są to elementy kwalitatywne

- podstawa opodatkowania

- stawki podatkowe

Są to elementy kwantytatywne

Elementy dodatkowe

- ulgi

- zwolnienia

Zwrot element konstrukcyjny występuje w dwóch znaczeniach:

A. elementy konstrukcyjne podatku w znaczeniu normatywnym odnoszą się do przepisów o poszczególnych elementach konstrukcyjnych

B. elementy konstrukcyjne podatku w ogóle, to obowiązek podatkowy w konkretnym przypadku odnosi się do elementów konstrukcji konkretnego zobowiązania podatkowego, rozpatrywanego teoretycznie albo do konkretnego zobowiązania podatkowego jednostkowego podatnika

9. PODMIOT PODATKU

Podmiotem podatku jest jednostka życia społecznego, z którą prawo wiąże obowiązek podatkowy.

Art. 7 § 1Ordynacji stanowi o podatnikach, nie podmiotach. „Podatnikiem jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązku podatkowemu”

§ 2 „podatnikiem jest każdy inny podmiot o którym stanowi ustawa podatkowa”

Podmiot podatku to kategoria teoretyczna, stanowiąca jeden z elementów konstrukcyjnych podatku.

Zakres podmiotowy danego podatku określa się przez wskazanie różnych kategorii podatników. Zakres ten jest szerszy niż w innych gałęziach prawa. Oprócz podmiotów znanych prawu cywilnemu, podatnikami ustanawiać można np.: małżonków, rodziców i dzieci, rodzinę pozostającą we wspólnym pożyciu. Podmiotami podatkowymi mogą być zarówno podmioty mające na gruncie prawa cywilnego zdolność prawną jak i takie, które nie mają podmiotowości cywilnoprawnej. Podmiot, na który został nałożony obowiązek świadczenia podatkowego, nazywany jest podmiotem biernym. Podmiot czynny- podmiot uprawniony do otrzymania świadczenia.

10. PRZEDMIOT OPODATKOWANIA

W danym podatku jest nim sytuacja faktyczna lub prawna z którą prawo wiąże obowiązek podatkowy. Może to być jakiś stan rzeczy, jego powstanie lub ustanie albo jakiś proces ( uzyskiwanie dochodów, przychodów sprzedaż towarów).

Jest on nieodzownym dopełnieniem podmiotu podatkowego, określa od czego dany podmiot płaci podatek.

Najczęstszym błędem jest urzeczawianie w przepisach przedmiotu opodatkowania, przez to, że za przedmiot uznaje się „dochód”, „przychód”, a nie „uzyskiwanie”, który ujawnia się przy zestawieniu przedmiotu z podstawą opodatkowania. Błąd ten ujawnia się wówczas, gdy w danym podatku dochodzi do konfrontacji podstawy opodatkowania z urzeczowionym przedmiotem podatku. Podstawą opodatkowania jest dochód, jeśli urzeczowimy w podatku dochodowym przedmiot opodatkowania to musimy powiedzieć, że jest nim dochód. A więc czy dochód jest przedmiotem, czy podstawa opodatkowania.

! przedmiotem jest uzyskanie dochodu, przychodu lub posiadanie majątku; a nie sam dochód czy majątek.

11. PODSTAWA OPODATKOWANIA

Jest to pewna wielkość, wyrażona w jednostkach pieniężnych lub naturalnych, która jest miarą odzwierciedlającą w odniesieniu do jednostkowego podatnika liczbę tych jednostek miary, która podlega dla danej jednostki czasu lub danej sytuacji faktycznej lub prawnej opodatkowaniu. (definicja konstrukcyjna)

Może to być suma pieniężna odzwierciedlająca wartość majątku, spadku, darowizny; może to też być liczba jednostek naturalnych miary ( powierzchni, objętości, sztuk).

Najczęściej odnosi się do rozmiarów przedmiotu opodatkowania

Normatywna podstawa opodatkowania jest opisana w przepisach prawa i wymaga obliczenia ( zbiór reguł pozwalający obliczyć wielkość)

12. FORMY STAWEK PODATKOWYCH.

STAWKA-Zgodnie z art. 217 konstytucji musi być określona w drodze ustawy. Jest to element konstrukcji podatku niezbędny do ustalenia wysokości świadczenia podatkowego. Wyraża stosunek pomiędzy wysokością obciążenia podatkowego, a wielkością podstawy opodatkowania

Wyróżniamy:

• Stawki kwotowe- jest to liczba jednostek pieniężnych, jaką należy zapłacić od jednostki podstawy obliczenia podatku. Stosuje się je głównie, gdy podstawa obliczania podatku wyrażona jest w kategoriach ilościowych, ale można też jak wyrażona wartościowo

• Stawki stosunkowe ( procentowe, ułamkowe, wartościowe)

• Procentowe: relacja pomiędzy wielkością świadczenia podatkowego, a wielkością obliczenia podatku ( z matematycznego punktu widzenia= stopa podatkowa). Mogą mieć, w konkretnym podatku, postać stawki stałej albo skali podatkowej. Stosowana jest do ustalania wysokości świadczenia podatkowego przy znanej wysokości podstawy obliczenia podatku ( wyrażonej wartościowo-tylko)

13. TARYFA PODATKOWA

Ogół stawek podatkowych, które obowiązują w konkretnym podatku stanowi taryfę podatkową w tym podatku. Może zawierać jedną lub wiele stawek, które powinny być powiązane w harmonijny system stawek jednolitą zasadą konstrukcyjną. Występowanie w podatku różnych stawek , opartych na różnych zasadach konstrukcyjnych powoduje, że taryfa podatkowa staje się zbiorem niejednorodnych taryf, co oznacza dezintegracje tego podatku i rozbicie go na szereg różnych podatków, związanych przede wszystkim wspólną nazwą (np. podatek od gier)

14. SKALA PODATKOWA

Jest to zbiór uporządkowanych stawek procentowych wzajemnie ze sobą i z podstawą opodatkowania powiązanych. Stawki te są powiązane z podstawą opodatkowania w taki sposób, że w stosunku do podstawy rosną lub maleją wg określonej proporcji.

Dwie podstawowe skale: progresywna i regresywna.

Budowa skali podatkowej: skala podatkowa zbudowana jest z :

• Przedziały podstawy obliczenia podatku, przedstawione w postaci przedziałów granicznych

• Odpowiadające tym przedziałom stawki podatkowe

15. PROGRESJA PODATKOWA I JEJ RODZAJE

Jej istotą jest to, że wraz ze wzrostem podstawy obliczenia podatku rośnie wysokość stawek podatkowych, służących do obliczania wysokości świadczenia podatkowego. Przy jej zastosowaniu wielkość świadczenia podatkowego wzrasta wraz ze wzrostem podstawy obliczenia podatku, ale świadczenie podatkowe rośnie zawsze szybciej, niż wielkość podstawy obliczenia podatku. Stawkami progresywnymi mogą być stawki kwotowe i procentowe. Mogą być skonstruowane w oparciu o progresję globalną oraz progresje ciągłą,

Rodzaje:

• Progresja globalna- całościowa, występuje przede wszystkim w podatkach dochodowych

• Progresja szczeblowa (odcinkowa, schodkowa)

• Progresja podatkowa jawna

• Progresja podatkowa ukryta

• Progresja podatkowa zrelatywizowana

• Progresja podatkowa przerwana i nieprzerwana

• Progresja podatkowa nierozwinięta( degresja podatkowa)

16. STAWKI PODATKOWE ZMIENNE

• Progresja: stawki rosną wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania; może mieć charakter globalny albo szczeblowy ( schodkowy); występuje z reguły w podatkach dochodowych; w polskim podatku od sadków i darowizn

• Degresja: stawki zmniejszają się wraz ze zmniejszeniem się podstawy opodatkowania ( odwrotność progresji); nie występują w polskim systemie podatkowym

• Regresja: stawki rosną w miarę zmniejszania się podstawy opodatkowania, jedyny przypadek w polskim systemie podatkowym to podatek uzupełniający w podatku od wynagrodzeń.

17. ULGI I ZWOLENIA PODATKOWE

Elementy konstrukcyjne podatku, które mogą, ale nie muszą występować w podatku.

Zawarte są w przepisach regulujących konkretny podatek i mają charakter generalny.

Ulgi są formą zmniejszania kwantytatywnych elementów konstrukcji podatku, czyli podstawy opodatkowania, bądź stawek podatkowych lub samej kwoty podatku.

Zwolnienia podatkowe to forma ograniczenia zakresu podmiotowego lub przedmiotowego stosowania danego podatku. Oznaczają wyłączenie danej kategorii podmiotów lub przedmiotów z opodatkowania.

Zwolnienia o charakterze podmiotowym zgodnie z art. 217 Konstytucji mogą być wprowadzane tylko w drodze ustawowej, najczęściej związane są z sytuacją osobistą i ekonomiczną podatnika. Zwolnieni są: Skarb Państwa, NBP, szkoły.

Zwolnienia przedmiotowe są wyrazem określonych preferencji gospodarczych państwa oraz zapobiegają podwójnemu opodatkowaniu. Wiążą się z wyłączeniem pewnych kategorii stanów faktycznych lub prawnych z przedmiotu danego podatku np.; grunty klasy V, VI, podlegają zwolnieniu od podatku rolnego. Różnice:

• Zwolnienie to definitywne, ostateczne wyłączenie określonej kategorii podmiotów lub przedmiotów z opodatkowania. Ulga ma na celu tylko redukcję obciążenia podatkowego.

• Zwolnienie to zabieg dokonywany na podmiocie lub przedmiocie opodatkowania; ulga jest jedynie korektą podstawy opodatkowania, stawki podatkowej lub kwoty podatku.

FUNKCJE ULG I ZWOLNIEŃ

• Gospodarcze

• Wspieranie działań inwestycyjnych

• Popieranie pożądanej działalności gospodarczej

• Korygowanie wymiaru podatku z uwagi na okoliczności osłabiające zdolności płatnicze podatnika ( rozłożenie na raty, umorzenia w całości lub części)

• Korygowanie podatku ze względu na charakter wykonywanej działalności ( dla przedsiębiorców zatrudniających niepełnosprawnych

• Społeczne

• Charakter działalności wykonywanej przez podatnika

• Polityka prorodzinna

• Podwyższanie kwalifikacji zawodowych pracowników

• Ochrona osób niepełnosprawnych

18. RODZAJE ULG I ZWOLNIEŃ PODATKOWYCH

Ulga może mieć charakter systemowy, inaczej materialny lub może mieć postać ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych.

1.Ulga systemowa- tzn. ulga prawa materialnego, jest to takie zmniejszenie podatku które wynika z przepisów o konstrukcji podatku. Zmniejsza się elementy konstrukcyjne albo sam podatek. Polega więc albo na zmniejszeniu podstawy opodatkowania lub zmniejszeniu stawki podatkowej albo kwoty podatku (są to trzy możliwości modelowania ulg).

Ulga na wydatku polega na tym, że od podstawy opodatkowania odlicza się wydatki nazywane rehabilitacyjnymi np. dojazd na zabiegi rehabilitacyjne wydatek na utrzymanie psa przewodnika, czy wydatek na zakup leków

Ulga polegająca na obniżeniu stawki podatkowej, czyli w podatku od nieruchomości organy gminy mogą obniżać istniejące stawki podatku.

* te same mechanizmy mogą podwyższać podatek np. podatek od gęstości zaludnienia

Ulgi poprzez kształtowanie wysokości podatku (koszty podatku)np. ulga żołnierska

2.Ulgi w spłacie zobowiązań- są to ulgi o charakterze proceduralnym - są stosowane przez organy podatkowe.

Polegają na:

• Odroczeniu terminu płatności

• Rozłożeniu zobowiązania podatkowego na raty

• Umorzeniu zaległości podatkowej

Pojawiają się w trakcie już istniejących zobowiązań podatkowych.

19. PODATNICY PŁATNICY I INKASENCI

Są to specjalne kategorie służące technicznej realizacji wymiaru i zobowiązań podatkowych.

Możemy wyróżnić te trzy kategorie, ponieważ zobowiązanie podatkowe może być realizowane na trzy różne sposoby.

1. może to robić sam podatnik poprzez tzw. samowymiar zobowiązań podatkowych- samoobliczenie. Ponosi odpowiedzialność za poczynione obliczenia oraz za to na jakich przepisach się oparł i jaką zastosował wykładnię.

2. wymiaru zobowiązania podatkowego może też dokonywać płatnik, który zastępuje podatnika i dokonuje za niego obliczenia, pobrania i przekazania za niego podatku do US. Ponosi odpowiedzialność jak podatnik, ale za swoje obowiązki.

3. inkasent zajmuje się poborem i odprowadzeniem podatku do organu podatkowego. Odpowiada za pobranie i odprowadzenie, ale nie obliczenie.

płatnik i inkasent pełnią funkcję pomocniczą.

20. PODATNIK

Art. 7 Ordynacji; jest to osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw obowiązkowi podatkowemu. Ustawy mogą ustanawiać podatnikami też inne niż w/w podmioty. Jest to definicja otwarta, która w praktyce niczego nie definiuje.

Def. K. Ostrowskiego: podatnikiem może być jednostka życia społecznego, z którą przepisy prawa wiążą obowiązek podatkowy.

W sensie materialnym to podmiot, który ponosi ciężar ekonomiczny podatku tzn. że z jego dochodu czy majątku płacony jest podatek

W sensie formalnym w przepisach prawa występuje on jako podmiot do którego jest adresowany obowiązek zapłaty podatku, ale ciężar ekonomiczny podatku go nie obciąża np. podatnicy podatków konsumpcyjnych do których zalicza się podatki akcyzowe (podatek cenotwórczy) i podatki obrotowe

21. PŁATNIK

Art. 8 Ordynacji: jest to osoba fizyczna, prawna lub jednostka nie posiadająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

W przepisach prawa płatnicy pojawiają się przez imienne wskazanie albo poprzez określenie uprawnień i obowiązków

Płatnikiem może być: zakład pracy w stosunku do pracownika,

organy rentowe

zakłady karne od wynagrodzeń wypłacanych tymczasowo aresztowanym i skazanym

notariusz (spadki, darowizny i umowy cywilnoprawne )

Jest podatnikiem w sensie formalnym, nie ponosi ciężaru ekonomicznego podatku

Jest swego rodzaju pośrednikiem między organem podatkowym a podatnikiem

Regulacja prawna dotycząca płatnika jest rozbudowana w taki sposób, że znaczna część przepisów dot. podatnika dotyczy także płatnika. Przyjmuje się, że nakładanie obowiązków i uprawnień powinno następować w drodze ustawy tak jak u podatnika. Płatnicy muszą terminowo dokonywać wpłat podatku, wpłata nieterminowa powoduje odsetki od zaległego podatku oraz konsekwencje karno skarbowe. Od odpowiedzialności za niezapłacenie w terminie podatku przez płatnika chroni go wyłącznie wina podatnika.

Ma obowiązek prowadzenia dokumentacji podatkowej i przechowywania jej przez okres przedawnienia.

Obowiązkiem płatników, którzy są osobami prawnymi albo jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej jest wyznaczenie osób do których obowiązku należy obliczanie, pobieranie i wpłacanie podatku. Przepisy wymagają podania organom podatkowym informacji o imionach i nazwiskach oraz adresach osób które zajmują się wykonywaniem obowiązków płatnika.

Płatnik ponosi odpowiedzialność ale nie jest stroną stosunku prawno podatkowego.

Stosowanie wymiaru płatniczego powoduje, że postępowanie podatkowe ma jakby dwie fazy procesowe

1. czynności dotyczące stosunków między podatnikiem, a płatnikiem

2. stosunki między podatnikiem a organem podatkowym

Stosowanie instytucji płatnika pozwala zredukować koszty związane z poborem i wymiarem podatku, pozwala też ograniczyć uszczuplenia podatkowe oraz zjawisko zalegania z płatnościami podatku

22. INKASENT

Jest to podmiot obowiązany do pobrania od podatnika należności podatkowej oraz wpłacenia jej we właściwym terminie organowi podatkowemu. Nie ma on obowiązku obliczania wysokości należności.

Jest podatnikiem w sensie formalnym, nie ponosi ciężaru ekonomicznego podatku. Nałożenie obowiązków inkasenckich może nastąpić w drodze ustawy lub wydanych na ich podstawie aktów prawa miejscowego.

Niewpłacanie przez inkasenta pobranego podatku w terminie skutkuje powstaniem zaległości podatkowej i naliczeniem odsetek za te zaległości. W takim przypadku organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności inkasenta za pobrany podatek a, a niewpłacony. Inkasent podlega czynnością sprawdzającym, kontroli podatkowej i ponosi odpowiedzialność karno-skarbową.

Inkasent ma obowiązki o charakterze techniczno-organizacyjnym, tj. obowiązek ewidencjonowania pobranych kwot, obowiązek przechowywania związanych z poborem podatków przez okres 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy, obowiązek wyznaczania przez osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, będące inkasentami, osób lub osoby, do których obowiązków będzie należało pobranie i wpłacenie podatku organowi podatkowemu, obowiązek zgłoszenia organowi podatkowemu imion, nazwisk i adresatów tych osób.

Inkasentom podobnie jak płatnikom służy prawo wystąpienia do organu podatkowego z wnioskiem o interpretację co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego, prawo wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty, prawo skorygowania złożonej deklaracji podatkowej.

Inkasenci występują najczęściej w przypadku

• poboru opłat i podatków lokalnych ( opłata uzdrowiskowa, klimatyczna, targowa)

ORGANY PODATKOWE:

Ordynacja podatkowa nie definiuje pojęcia organu podatkowego, a jedynie wymienia w art.13 podmioty, które do tej grupy można zaliczyć.

W Polsce istnieją 2 piony organów podatkowych: państwowe i samorządowe, o bardzo zróżnicowanym statusie prawnym.

Są wśród nich:

1. organy finansowej administracji specjalnej i organy samorządowe

2. organy monokratyczne i kolegialne

3. klasyczne organy administracji i podmioty, które tylko na płaszczyźnie procesowej pełnią taką funkcję ( wyodrębnienie funkcjonalne)-pełnią funkcję ogólno-podatkową- realizacja zobowiązania podatkowego.

Minister Finansów :

Pozycja jest różna w różnych systemach podatkowych. Minister właściwy do spraw finansów publicznych sprawuje ogólny nadzór w sprawach podatkowych i dąży do zapewnienia jednolitego stosowania prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz kontroli skarbowej, dokonując w szczególności jego interpretacji, przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Jest:

1. Organem pierwszej instancji w sprawach stwierdzenia nieważności decyzji, wznowienia postępowania, zmiany lub uchylenia decyzji lub stwierdzenia jej wygaśnięcia-z urzędu

2. Organem odwoławczym ode decyzji wydanych w powyższych kategoriach spraw

3. Organem właściwym w sprawach porozumień dotyczących ustalenia cen transakcyjnych

4. Organem właściwym w sprawach interpretacji postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz innych ratyfikowanych umów międzynarodowych dot. problematyki podatkowej

5. Organem właściwym w sprawach informacji przekazywanych przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe o założonych i zlikwidowanych rachunkach bankowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

6. Naczelnym organem kontroli skarbowej

Naczelnik Urzędu Skarbowego: (najniższy szczebel administracji skarbowej)

organ podatkowy pierwszej instancji

1. Zajmuje się wymiarem i poborem podatków oraz niepodatkowych należności budżetowych, oraz innych należności budżetowych z wyjątkiem podatków i należności których wymiar i pobór należy do innych organów

2. Rejestruje podatników

3. Przyjmuje deklaracje podatkowe

4. Wykonuje kontrole podatkową

5. Wykonuje egzekucję należności pieniężnych

Dyrektor Izby Skarbowej:

1. Jest organem odwoławczym od decyzji naczelnika urzędu skarbowego lub organem I instancji na podstawie odrębnych przepisów, a także organem odwoławczym od decyzji wydanych przez ten organ w pierwszej instancji.(art. 13§1pkt.2 OrdPU)

2. Na podstawie art.26§1 ustawy o kontroli skarbowej jest organem II instancji w sprawach w których dyrektor urzędu kontroli skarbowej zakończył postępowanie kontrolne decyzją, gdy ustalenia dotyczyły podatków, opłat i innych należności budżetu państwa, których wymiar należy do właściwości naczelników urzędów skarbowych.

Wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa

Są organami I instancji w zakresie podatków i opłat stanowiących dochody budżetów gmin.

1. Wydają indywidualne decyzje w sprawie ustalenia lub określenia zobowiązań podatkowych, ulg i zwolnień podatkowych, ulg i zwolnień dot. podatku od nieruchomości, rolnego, leśnego, od posiadania psów, opłaty skarbowej, targowej, miejscowej, uzdrowiskowej

Samorządowe Kolegia Odwoławcze

Są organami wyższego stopnia w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego. Kolegium orzeka w składach 3-osobowych na posiedzeniach jawnych i niejawnych.

1. Podstawowym ich zadaniem jest rozpatrywanie odwołań od wydawanych przez te podmioty postanowień i decyzji administracyjnych.

Struktura organów celnych

Naczelnik Urzędu Celnego :

Jest organem podatkowym I instancji na podstawie 2 różnych ustaw:

• Ordynacja podatkowa art. 13§1 pkt1.

• Ustawa o Służbie Celnej art. 1c

Do jego zadań należy w szczególności:

1. Dokonywanie wymiaru i poboru należności celnych

2. Dokonywanie wymiaru i poboru podatku akcyzowego

3. Dokonywanie wymiaru i poboru podatku od towarów i usług z tytułu importu towarów

Dyrektor Izby Celnej:

1. Sprawuje nadzór nad naczelnikami urzędów celnych i jest organem II instancji w sprawach należących w I instancji do naczelników urzędów celnych

2. Rozstrzyga w I instancji w sprawach celnych określonych w odrębnych przepisach

3. Jest organem II instancji w sprawach w których dyrektor urzędu kontroli skarbowej zakończył postępowanie kontrolne decyzją, gdy ustalenia dotyczyły podatku akcyzowego

4. Ma kompetencje do wymiaru podatku akcyzowego. To policja skarbowa do kontrolowania wszystkich podatników

Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej:

Jest organem kontroli skarbowej, kieruje pracą urzędu a w szczególności:

1. Wydaje decyzje i wyniki kontroli w sprawach podatków, opłat oraz innych należności budżetu państwa, których wymiar należy do właściwości Naczelników Urzędów Skarbowych oraz w sprawie podatku akcyzowego. (kończy postępowanie kontrolne decyzją gdy ustalenia dot. j/w)

2. Od decyzji służy odwołanie do właściwego dyrektora izby skarbowej albo izby celnej

Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej:

Jest organem wyższego stopnia nad dyrektorami urzędów kontroli skarbowej.

1. Sprawuje nadzór nad Wojewódzkimi Kolegiami skarbowymi

2. Koordynuje działania w zakresie kontroli, podejmowane przez organy podatkowe i organy kontroli skarbowej

23. OBOWIĄZEK A ZOBOWIĄZANIA PODATKOWE

Art. 4 Ordynacji: Obowiązek podatkowy to wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.

Pojęcie to w zasadzie wcale nie jest potrzebne, bo nie jest to nic innego jak stosunek prawny (prawnopodatkowy)

Art. 5 Ordynacji: Zobowiązanie podatkowe to wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonym w przepisach prawa podatkowego.

24. CHARAKTER PRAWNY OBOWIĄZKU I ZOBOWIĄZANIA PODATKOWEGO

Te pojęcia należy interpretować nie tylko na podstawie art. 4 i 5 ordynacji, ale też w kontekście związanych z tymi kategoriami uprawnień i obowiązków całego systemu podatkowego. Przede wszystkim w związku z łączącą te pojęcia kategorią stosunku prawnego.

W prawie podatkowym trzeba wyodrębnić dwie fazy, wyróżniono 1 fazę- obowiązek podatkowy; 2 faza- zobowiązanie podatkowe. Stosunek prawny powstaje zawsze jednakowo, samoistnie- z mocy prawa- w postaci obowiązku podatkowego.

Zobowiązanie jest natomiast wymierzane przez podatnika albo organ podatkowy

Realizacja zobowiązań podatkowych następuje w całości poprzez postępowanie podatkowe, obowiązek podatkowy to to samo pojęcie co zobowiązanie podatkowe, kiedy mówimy o materialnym stosunku prawno-podatkowym i tylko gdy obowiązek podatkowy odzwierciedla zobowiązanie podatkowe.

Różnica by oznaczyć jako obowiązek podatkowy to co powstaje z mocy prawa, to co w deklaracji podatkowej.

Gdy obowiązek podatkowy nie jest równy zobowiązaniu podatkowemu uruchamia się cała procedura postępowania; organy podatkowe mają prawo do poboru podatku po powstaniu obowiązku podatkowego.

1. Obowiązek podatkowy jest wzorcem materialno-prawnym zobowiązania podatkowego, a zobowiązanie to jego odpowiednik przetworzony w regułę powinnego (decyzja) zachowania albo w regułę zachowania zadeklarowanego (deklaracja)

2. Obowiązek podatkowy powstaje samoistnie, z mocy prawa w skutek wstąpienia podatnika w pole obowiązku podatkowego; przepisy to określają jako zaistnienie zdarzenia , z którym prawo wiąże obowiązek podatkowy; zobowiązanie jest natomiast deklarowane przez podatnika albo wymierzane przez organ podatkowy. Zobowiązanie powstaje poprzez realizacje przez konkretny podmiot obowiązków wymiarowych.

3. Obowiązek podatkowy poprzedza zobowiązanie podatkowe; przed powstaniem obowiązku podatkowego organ podatkowy nie może wymierzyć zobowiązania decyzją

4. Obowiązek podatkowy tworzy prawo do wymiaru zobowiązania podatkowego decyzją;

5. Tworzy też obowiązek samowymiaru zobowiązania przez podatnika.

6. Obowiązek podatkowy nie ma żadnej formy prawnej; zobowiązanie wymierzone w deklaracji

7. Z obowiązku podatkowego wynika powinność wymiaru.

25. ZASADY I FORMY WYMIARU ZOBOWIĄZAŃ

Metody pierwotnego, zwyczajnego wymiaru zobowiązań podatkowych:

Powstanie obowiązku podatkowego tworzy obowiązek wymiaru;

1. Przez wydanie decyzji ( obligatoryjne wydanie decyzji z urzędu art. 21 § 5)

2. Przez samowymiar który ma dwie formuły

• Przez złożenie deklaracji (art.21 § 2)

• Albo zapłatę, jeżeli podatnik nie ma obowiązku złożenia deklaracji (art.21 § 4)

3. Obowiązek wymiaru zobowiązania przez płatników (art.21 § 5)

Sposoby samowymiaru są decyzją ustawodawcy. Zasada samowymiaru oznacza, że podatnik wstępuje w rolę organu podatkowego i wykonuje czynności analogiczne do tych, które są niezbędne do wydania decyzji (ujawnienie treści stosunku prawnego, obliczenie podatku, ujawnienie jego treści w deklaracji podatkowej)

W decyzji zobowiązanie podatkowe ma postać normy o treści „W związku z powstaniem obowiązku podatkowego podatnik powinien zapłacić należność podatkową w wysokości…”

W deklaracji podatkowej jest to reguła zachowania zadeklarowanego o treści „Ja podatnik zobowiązany do zapłaty mojego podatku ustaliłem treść mojego obowiązku podatkowego i obliczyłem wysokość zobowiązania..” Najważniejszym elementem deklaracji jest zawarta w niej norma indywidualna, jednostkowa bo deklaracja jest deklaracją jednostkowego podatnika i konkretna bo jest to reguła dotycząca ściśle określonej kwoty podatku.

Samowymiar powstał wskutek zwolnienia organów podatkowych od obowiązku wymiaru decyzją i przeniesienia tego obowiązku oraz odpowiedzialności za prawidłowy wymiar na podatnika. Bowiem do 1989 obowiązywała zasada, że każdemu podatnikowi w większości podatków organy podatkowe wydawały po zakończeniu roku decyzję wymiarową.

26. DECYZJE WYMIAROWE I ICH CHARAKTER PRAWNY (forma wymiaru zobowiązań)

Art. 21 § 1 ordynacji, stanowi o powstaniu zobowiązania podatkowego na dwa sposoby: z mocy prawa art.21 § 1pkt 1 i z mocy decyzji art. 21 § 1pkt2. Decyzje, które wydawane są po powstaniu zobowiązania z mocy prawa-, uznaje się za deklaratoryjne, gdyż odtwarzają zobowiązanie. Decyzje konstytutywne to te, które tworzą zobowiązanie, mają charakter ustalający.

Ten podział nie jest prawidłowy, bo decyzja nie może powodować powstania stosunku prawnego, ponieważ:

• byłoby to równoznaczne z przyznaniem organom podatkowym prawa do kreowania uprawnień i obowiązków. Co jest sprzeczne z art. 84 i 217 konstytucji, które przyznają to prawo aktom rangi ustawowej.

• zobowiązanie może powstać tylko raz, a decyzje wymiarowe można wydawać wielokrotnie np.: w wyniku odwołania ode decyzji, uchylenia decyzji przekazania do ponownego rozpoznania.

• zobowiązanie nie może powstawać z mocy decyzji dlatego, że powstawanie stosunku prawno podatkowego to pierwotne zaistnienie , pierwszy akt bytu uprawnień i obowiązków. Gdyby przyjąć, że przez wydanie decyzji dochodzi do powstania zobowiązania, to oznaczałoby, że przed wydaniem decyzji nie powstawały żadne uprawnienia i obowiązki.

• zawsze gdy mówi się o wydaniu decyzji wymiarowej, używa się sformułowania, że dochodzi w ten sposób do przekształcenia obowiązku podatkowego w zobowiązanie podatkowe. A więc przekształcenia czegoś co już istnieje, w coś co przedtem nie istniało. Decyzja jest tylko konkretyzacją wcześniej powstałego stosunku prawnego.

Stosunek prawno podatkowy powstaje przed wydaniem decyzji. Decyzja jest zatem aktem późniejszymi wtórnym w stosunku do powstania obowiązku podatkowego, a więc nie może go tworzyć.

A skoro decyzje nie mogą tworzyć zobowiązań, a tym samym nie można im przypisywać charakteru ustalającego, to podział na decyzje ustalające i określające jest bezprzedmiotowy.

Decyzje wymiarowe różnią uprawnienia i obowiązki do ich wydawania: (wymiar przez wydanie decyzji)

1. Jeżeli deklaracja podatnika ma charakter samowymiaru, to może ona pozostać w obrocie prawnym do momentu przedawnienia się zobowiązania, bez wydawania decyzji.

2. W przypadku zobowiązań takich jak np.: w podatku rolnym, leśnym wymiar przez wydanie decyzji ma charakter obligatoryjny i bezwarunkowy, ponieważ deklaracje nie tworzą powinności zapłaty

3. Czasami mamy do czynienia z tzw. wymiarem zastępczym. Jeżeli obowiązek wymiaru spoczywa na podatniku, lecz podatnik tego obowiązku nie wykona wcale lub wykona wadliwie , to ciężar wymiaru zostaje przerzucony z mocy prawa na organ podatkowy (korekta deklaracji decyzją)

Istotą decyzji wymiarowych nie jest zatem ich ustalający czy określający charakter, lecz obligatoryjność lub alternatywny (zastępczy) charakter ich wydawania.

27. DEKLARACJE PODATKOWE (forma wymiaru zobowiązań)

Art. 3 pkt.5 ordynacji stanowi- „Ilekroć w ustawie jest mowa o deklaracjach rozumie się przez to również zeznania, wykazy oraz informacje, do których składania obowiązani są na podstawie przepisów prawa podatkowego, podatnicy, płatnicy i inkasenci”

Możemy wyróżnić cztery typy deklaracji podatkowych :

• Mające charakter informacyjno- dowodowy

• Mające charakter samoobliczenia

• Samowymiarowe

• Płatnika

Deklaracje o charakterze informacyjno- dowodowym i deklaracje zwierające samoobliczenie mają charakter pomocniczy. Na ich podstawie organy podatkowe dokonują wymiaru zobowiązań i przejmują odpowiedzialność za obliczenie podatku. Nie wynika z nich powinność zapłaty podatku, nie są one podstawa egzekucji, a podatnik składający taką deklarację nie ponosi odpowiedzialności odsetkowej, jeżeli źle obliczy podatek. Decyzje o wymiarze podejmuje obligatoryjnie i bezwarunkowo organ podatkowy.

Art. 21 §2 stanowi o deklaracjach, które są aktami samowymiaru. Deklaracja tego typu zawiera podatek do zapłaty. Oznacza powinność zapłaty. Obowiązek sporządzenia deklaracji spoczywa na podatniku. Działanie podatnika polega na utworzeniu indywidualnej, czyli jednostkowej i konkretnej reguły zachowania zadeklarowanego w oparciu o stan faktyczny i przepisy generalne (ogólne i abstrakcyjne).Deklaracja ta ma charakter wymiaru wstępnego . Jeśli jednak nie zostanie zmieniona decyzji podatkową w okresie przedawnienia to staje się wymiarem ostatecznym. W samowymiarze obowiązki podatnika polegają na odtworzeniu podatkowego stanu faktycznego, obliczeniu podatku i ujawnieniu przez podatnika należnej wysokości podatku. Ujawnienie czyli złożenie deklaracji podatkowej we właściwym terminie i we właściwym urzędzie skarbowym.

Deklaracja podatkowa może: strona 57

1. Wszczynać postępowanie podatkowe ( w przypadku podatku od spadków i darowizn)

2. Być aktem wymiaru wstępnego przed wydanie decyzji (świadczy o tym art. 21§ 2 w związku z art. 21 § 3.Powodem wszczęcia postępowania jest m.in. wadliwość rozstrzygnięcia merytorycznego, które dot. sprawy z deklaracji samowymiarowej. Istnieje więc sprawa i z powodu złego rozwiązania tej sprawy w deklaracji wszczyna się postępowanie podatkowe)

3. Być aktem , który kończy postępowanie (jeśli po złożeniu deklaracji organ podatkowy nie wyda decyzji, w okresie przedawnienia, to postępowanie podatkowe nie będzie nigdy prowadzone.

28. POJĘCIE SYSTEMU PODATKOWEGO

System to grupa elementów wzajemnie ze sobą powiązanych i od siebie uzależnionych, tworzących pewną całość. Przyjmuje się że system podatkowy to ogół podatków występujących w danym czasie w danym państwie.

Podatki są kategorią prawną i ekonomiczną. Prawo podatkowe generuje dochody w znaczeniu ekonomicznym, jednak system podatkowy w znaczeniu ekonomicznym nie może istnieć bez norm prawnych składających się na system prawa podatkowego.

System podatkowy powinien być niesprzeczny, logiczny i zupełny (spójny, kompleksowy), zbudowany według zasad podatkowych. Powinien też harmonijnie godzić funkcje podatków, przede wszystkim fiskalną i redystrybucyjną

W znaczeniu ekonomicznym bierze pod uwagę źródło podatku ( osoby fizyczne, prawne, obrót dochód majątek), szybkość i grubość przepływu strumieni pieniężnych, rozłożenie podatków pomiędzy poszczególne grupy; poziomy obciążeń grup podatników i przedmiotów opodatkowania

Ekonomiści wyznaczają system podatkowy przez pytanie jak można budować podatki pod względem prawnym.

Jest to ogół dochodów podatkowych państwa i jednostek publicznoprawnych

W sensie prawnym prawnika interesuje to czym zajmuje się ekonomista, ale patrzy na to od strony legislacyjnej. Patrzy na zakres podmiotowy i przedmiotowy, ochronę interesu podatników i ochronę proceduralną.

Jako system norm prawnych system podatkowy powinien być zbudowany wg zasad prawidłowej legislacji

Cały system podatkowy zbudowany jest w różny sposób są różne punkty widzenia. Systemy podatkowe teoretyczne i historyczne.

Na system prawa podatkowego składają się normy prawne, które tworzą: (książka str.91)

1) obowiązki i uprawnienia materialnoprawne

2) procedury podatkowe

3) strukturę i kompetencje podmiotów stosujących prawo podatkowe (organów administracji państwowej, sądów, podatników, płatników)

29. SYSTEMY NAUKOWE

Są to systemy racjonalne, modelowe, teoretyczne. Opierają się na pewnych generalnych założeniach i przesłankach opodatkowania (zasadach), które uwzględniają aspekty polityczne, ekonomiczne, socjalne oraz prawne podatków. Dążą do uwzględniania optymalnej realizacji fiskalnych i pozafiskalnych celów podatków, przy zachowaniu powszechnie szanowanych zasad podatkowych.

30. SYSTEMY HISTORYCZNE

31. KLASYFIKACJA PODATKÓW

1. Wg. przedmiotu opodatkowania na: podatki przychodowe, dochodowe, majątkowe i od wydatków

2. Wg. stosunku przedmiotu opodatkowania do źródła podatku na: podatki bezpośrednie i pośrednie

3. Wg. przeznaczenia dochodów na rzecz państwa i samorządu na: podatki państwowe, samorządowe i wspólne

INNE PODZIAŁY

1. ze względu na osobę podatnika (kryterium podmiotu podatku), wyróżniamy podatki pobierane od:

• osób fizycznych

• osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej

2. uwzględniając charakter pobieranych podatków, możemy podzielić je na: osobiste i rzeczowe

3. ze względu na okoliczności wprowadzenia podatku: zwyczajne i nadzwyczajne

4. podział na: obligatoryjne i fakultatywne

32. KRYTERIA PODZIAŁU SYSTEMU PODATKOWEGO

Wg. przedmiotu opodatkowania

Podatek przychodowy- opodatkowanie nawiązuje w tych konstrukcjach do zewnętrznych znamion, świadczących o rozmiarach osiąganych przez podatnika dochodów np.: w podatku gruntowym nawiązują do ilości, jakości i rodzaju gruntu. Podatki te skierowane są na źródło z którego płyną wartości pieniężne (podatki przychodowe obciążają źródło z którego płyną wartości pieniężne (np.: przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne) natomiast nie uwzględniają finalnej sytuacji osobistej podatnika. To opodatkowanie wstępne niezależne od tego czy dochód zostanie osiągnięty. Przedmiotem opodatkowania jest obrót albo inne znamiona, które świadczą o rozmiarach osiąganych przez podatnika dochodów. Koszty uzyskania przychodów nie są brane pod uwagę, przyjmuje się jedynie domniemanie uzyskania dochodu. (rolny, leśny). Dochód to różnica między przychodem a kosztami ich uzyskania.

Podatki dochodowe mają charakter osobisty, co oznacza, że przy ich wymiarze brany jest pod uwagę całokształt okoliczności wpływających na opodatkowanie osoby podatnika. Dochodzi do indywidualizacji sytuacji ekonomicznej podatnika. Decyduje ustalenie jaki dochód uzyskał podatnik. Podstawą opodatkowania jest dochód, jako nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania. ( dochodowy od osób prawnych i fizycznych i jego formy ryczałtowe: karta podatkowa, ryczałt ewidencjonowany)

Podatki majątkowe nie występują w jednej homogenicznej formie, ich struktura jest złożona, można wśród nich wyróżnić podatki obciążające :

• posiadanie majątku np. podatek od nieruchomości, posiadania psów; występują w postaci podatków osobistych od całości majątku i w postaci podatków obciążających poszczególne dobra majątkowe (mogą być pobierane od całości majątku lub od poszczególnych dóbr majątku)

• przyrost majątku np. podatek od spadków i darowizn

• obrót majątkiem np. podatek od czynności cywilno prawnych, częściowo opłata skarbowa

Podatki te pełnią we współczesnych systemach podatkowych uzupełniającą rolę w stosunku do podatku dochodowego.

Podatki od wydatków ( konsumpcyjne) obciążają dochód ( majątek) podatnika w momencie jego wydatkowania. Wyróżnienie tych podatków nie jest jednoznaczne , gdyż podatki mieszczące się w tej grupie jednocześnie można zaliczyć do innych grup. Podatkiem jednoznacznie konsumpcyjnym jest akcyza. Do tej grupy podatków zaliczane są współcześnie :

• ogólny podatek obrotowy obciążający ogół dóbr i usług

• specjalne podatki konsumpcyjne obciążające tylko niektóre dobra lub wydatki podatnika .

Ich materialny ciężar ponosi konsument, ale podatnikiem w sensie formalnym jest podmiot prowadzący działalność gospodarczą, obciążony z tytułu sprzedaży towarów lub świadczenia usług podlegających opodatkowaniu (od gier, od towarów i usług, akcyza).

Formalnie adresatem tego podatku jest osoba dostawcy towarów i usług. On jest obciążony ale przerzuca opodatkowanie na nabywcę.

33. PODATKI PRZYCHODOWE

34. PODATKI DOCHODOWE

35. PODATKI MAJĄTKOWE

36. PODATKI OD WYDATKÓW (KONSUMPCYJNE)

37. PODATKI I OPŁATY PAŃSTWOWE I SAMORZĄDOWE (LOKALNE)

Klasyfikacja ta dotyczy zasilania podatkami budżetu państwa lub budżetów gmin. Z tego pkt. widzenia można podzielić podatki na:

- podatki państwowe

- podatki samorządowe

- podatki wspólne

Podatki państwowe: (największe wpływy są z podatków państwowych)

• Podatek od towarów i usług

• Akcyza

• Podatek od gier

• Od wzrostu wynagrodzeń

• Dywidenda

• Oprocentowanie kapitału w jednoosobowych spółkach skarbu państwa

Podatki samorządowe:

• Podatek rolny, leśny

• Podatek od nieruchomości

• Od środków transportowych

• Od posiadania psów

• Opłaty lokalne (targowa, miejscowa)

• Karta podatkowa

• Opłata skarbowa

• Podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatki wspólne:

• Podatek dochodowy od osób fizycznych

• Podatek dochodowy od osób prawnych

Liczba podatków samorządowych jest większa niż podatków państwowych. Najwydajniejsze pod względem fiskalnym podatki w całości lub w przeważającej części zasilają budżet państwa.

38. PODATKI BEZPOŚREDNIE I POŚREDNIE

Wg. stosunku przedmiotu opodatkowania do źródła podatku ( mamy wiedzieć że są takie, ale nie uczyć się tego, wiedza bezużyteczna dla prawnika))

H. Litwieńczyk: podatkiem bezpośrednim są podatki , które bezpośrednio nawiązują do zdolności podatkowej osoby fizycznej lub prawnej, zaś podatkiem pośrednik- podatki, które zdolność tę ujmują jedynie pośrednio. Podatkami bezpośrednimi są podatki, w których podatnik w sensie formalnym jest jednocześnie podatnikiem w sensie materialnym ( ich przedmiotem jest dochód lub przychód uzyskiwany przez podatnika czy posiadany przez niego majątek) , natomiast pośrednie to te, w których ciężar może być przerzucony na inny podmiot.

39. PODATKI RZECZOWE I OSOBISTE

• podatki osobiste; w podatku osobistym to okoliczności osobiste decydują o istnieniu zobowiązania podatkowego . Decydują cechy osoby na którą jest nałożony podatek. Zobowiązania z tytułu tego rodzaju podatku nie przechodzą na osobę trzecią i wygasają najpóźniej z chwilą śmierci podatnika

• podatki rzeczowe: zobowiązanie z tytułu takiego podatku może przejść na inną osobę, nie wygasa z chwilą śmierci podatnika, zmiana podatnika nie spowoduje wygaśnięcia zobowiązania. Opodatkowuje się rzecz ze względu na jej cechy

40. PODATKI ZWYCZAJNE I NADZWYCZAJNE

• zwyczajne ; są wprowadzane w ustalony prawem sposób na czas nieokreślony

• nadzwyczajne ; wprowadzane w sytuacji szczególnej pod względem gospodarczym lub politycznym, mogą mieć charakter jednorazowy lub okresowy

41. PODATKI OBLIGATORYJNE I FAKULTATYWNE

• obligatoryjne; muszą być pobierane zgodnie z obowiązującym prawem podatkowym, nie ma możliwości rezygnacji z pobierania takiego podatku np. w drodze uchwały rady gminy

• fakultatywne; może być pobierany po spełnieniu dodatkowych warunków określonych w przepisach. Mogą być wprowadzone w trybie samoopodatkowania się mieszkańców

42. CELE I FUNKCIE OPODATKOWANIA

Celem nakładania podatków jest zapewnienie finansowania potrzeb budżetowych.

43. FUNKCJE PODATKÓW:

1. fiskalna

2. redystrybucyjna

3. stymulacyjna

4. informacyjno-kontrolna

44. FUNKCJA FISKALNA

Jest to funkcja dochodowa, czyli cel polegający na zasilaniu budżetu państwa lub budżetu samorządu terytorialnego. Racjonalne granice fiskalizmu, wyznacza tzw. Krzywa Laffera, której wskaźnik informuje kiedy nadmierne opodatkowanie nie powoduje już wzrostu dochodów budżetowych, lecz uchylanie się od opodatkowania. Jednak czynnik ten jest zdeterminowany wieloma czynnikami wpływającymi na decyzję podatników ( też subiektywnymi)

45. FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA

Polega na podziale dochodów za pomocą podatków, między poszczególne grupy społeczne oraz różne grupy podatników oraz między państwo i samorząd. Podział między grupy społeczne dokonuje się poprzez konstrukcję podatków (progresywne skale, zróżnicowane stawki), podział między państwo i samorząd dokonuje się poprzez podział puli dochodów z poszczególnych podatków na państwo i jednostki samorządu.

46. FUNKCJA STYMULACYJNA

Zapewnia realizację szczegółowych celów gospodarczych lub społecznych. Poprzez system ulg i zwolnień steruje się wyborami podatników w zakresie inwestowania gospodarczego, rozwijania eksportu, lokalizacji działalności gospodarczej, budowy domów mieszkalnych. Realizacja celów stymulacyjnych poprzez ulgi i zwolnienia podatkowe oznacza rezygnację państwa z części dochodów, czyli ograniczenie funkcji fiskalnej.

47. FUNKCJA INFORMACYJNO- KONTROLNA

Podatki, jak wszystkie wskaźniki finansowe, pozwalają na realizację funkcji kontrolnej. Stan realizacji dochodów budżetowych umożliwia ocenę stanu i kierunków rozwoju całej gospodarki.

ZASADY PODATKOWE

Są to albo opracowane przez naukę postulaty pod adresem podatków i całego systemu podatkowego albo zasady uznane za szczególnie ważne dla systemu prawa podatkowego. Mają one źródło w historycznej i współczesnej myśli podatkowej. Uniwersalna klasyfikacja zasad, która uwzględnia zarówno historyczne jak i współczesne zasady podatkowe, obejmuje.:

1. zasady techniki podatkowej

2. ekonomiczne zasady opodatkowania

3. zasady przerzucalności podatków

4. zasady etyki opodatkowania.

Twórcą zasad podatkowych był Adam Smith

48. ZASADY PODATKOWE A. SMITHA -wyróżnił zasady :

1. równość- w sensie obiektywnym, powszechność, likwidacja przywilejów różnych grup społecznych , proporcjonalność opodatkowania dochodów

2. pewność- jawne i konkretne przepisy

3. taniość, czyli:

• minimalizacja kosztów utrzymania administracji podatkowej

• ograniczenie kosztów ponoszonych przez podatników w związku z uiszczaniem podatków

d. dogodność- pobieranie podatków we właściwym czasie

49. ZASADY PODATKOWE A. WAGNERA

Ujęte w 4 grupy:

1. zasady polityki finansowej- wydajność i elastyczność

2. zasady gospodarcze- ochrona majątku i kapitału jako ochrona źródeł podatku

3. zasady sprawiedliwości- powszechność, równomierność poprzez nawiązanie do ekonomicznej zdolności płatniczej i progresję

4. techniczne zasady zarządzania podatkami- pewność, dogodność, taniość

50. ZASADY SOCJALISTYCZNE I ZASADY SPRAWIEDLIWOŚCI PODATKOWEJ

Sprawiedliwość podatkowa to zasada materialna o znaczeniu aksjologicznym pełniąca szczególną rolę . Pojawia się w orzecznictwie, zwłaszcza konstytucyjnym.

Jest ona realizowana poprzez powszechność i równość opodatkowania.

51. ZASADA SPRAWIEDLIWOŚCI. SPRAWIEDLIWOŚĆ POZIOMA I PIONOWA

Sprawiedliwość pozioma polega na nakładaniu takiego samego obciążenia podatkowego na podmioty znajdujące się w takiej samej sytuacji ( mające taką samą zdolność płatniczą).

Sprawiedliwość pionowa polega na różnym traktowaniu pod względem podatkowym podmiotów znajdujących się w różnych sytuacjach ( mających różną zdolność płatniczą)

52. POWSZECHNOŚĆ OPODATKOWANIA

Można mówić powszechności w ujęciu szerokim- w odniesieniu do podatków w ogóle- wyraża się w postulacie, zgodnie z którym wszyscy (wszystkie podmioty) winni łożyć na pokrywanie wspólnych potrzeb i w granicach wyznaczonych tymi potrzebami, w takim stopniu w jakim określają to ustawy podatkowe.

W ujęciu wąskim- ograniczonym do poszczególnych podatków- odnosi się do danego podatku i jest oceniana ze wzg. na rodzaj podatku oraz jego zakres podmiotowy i przedmiotowy.

53. RÓWNOŚĆ OPODATKOWANIA

Rozumiana także jako równomierność. Polega na rozłożeniu ciężaru opodatkowania odpowiednio do zdolności płatniczej podatników. Mamy tu do czynienia z względną czy relatywną równością opodatkowania. Nie może być utożsamiana z równością podatkową.

54. OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE PRAWO PODATKOWE

Poprzez ogólne prawo podatkowe rozumie się przepisy aktów prawnych, które odnoszą się do wszystkich lub do większości podatków.

• W ujęciu szerokim to normy prawne zawarte w konstytucji oraz ustawach podatkowych i ustrojowych, odnoszących się do wszystkich lub większości podatków. Ogólne materialne prawo podatkowe, postępowanie podatkowe oraz przepisy ustrojowe określające zasady organizacji oraz funkcjonowania organów podatkowych

• W ujęciu wąskim to normy prawne powszechnie obowiązujące dotyczące wszystkich lub większości podatków , ograniczone jednak do materii zobowiązań podatkowych oraz postępowania podatkowego.

Szczególne prawo podatkowe to unormowania podatkowoprawnego stanu faktycznego.

W rzeczywistości ogólne prawo podatkowe nie ma wyraźnie wyznaczonej treści ani granic. To z charakteru i treści prawa podatkowego wynikają trudności stworzenia jego części ogólnej. Część ogólna prawa podatkowego to z pewnością normy ordynacji podatkowej . Nie mają one jednak jednolitego charakteru.

Z powodów legislacyjnych nie byłoby właściwe tworzenie części ogólnej prawa podatkowego, której odrębne miejsce zajmowałyby zasady postępowania podatkowego i zasady egzekucji podatkowej.

Brak części ogólnej prawa podatkowego wynika stąd, że posiada ono wiele segmentów o różnych funkcjach, w których występują odrębne zasady, właściwe im i autonomiczne dla danej grupy instytucji prawnych.

55. MATERIALNE PRAWO PODATKOWE to:

1. Normy ciężaru opodatkowania ( elementy konstrukcyjne podatku, ulgi podatkowe), czyli normy, które mają zastosowanie w opodatkowaniu na zasadach ogólnych dla zwyczajnych ( pierwotnych) zasad wymiaru.

2. Normy, które wyznaczają wzorce podstawy opodatkowania dla nadzwyczajnych procedur wymiarowych (szacunek, majątek i wydatki dla nieujawnionego dochodu )

3. Normy wyznaczające zakres odpowiedzialności np. podatnika, płatnika członka zarządu

4. Normy tworzące definicje materialno prawne np. zaległości podatkowej, nadpłaty

Tworzą one wzorzec rezultat rozstrzygnięcia wymiarowego

56. PROCEDURY PODATKOWE

• Postępowanie jurysdykcyjne

• Postępowanie w zakresie kontroli podatkowej

• Postępowanie w zakresie czynności sprawdzających

Tworząc ordynację podatkową ustawodawca nie podjął żadnego wysiłku w celu stworzenia oryginalnego postępowania podatkowego, a jedynie przemianował Kodeks postępowania administracyjnego, nazywając go postępowaniem podatkowym i umieszczając w nowym akcie prawnym. Jest to jednak tylko część procedur podatkowych. Najważniejsze procedury podatkowe, czyli postępowanie wymiarowe, to które stanowi o odrębności i oryginalności w stosunku do KPA postępowania podatkowego, znajduje się poza działem IV ordynacji podatkowej.

Na ogół procedur podatkowych składają się przepisy dotyczące powstawania, wymiaru, wykonywania, egzekucji i kontroli podatkowej.

57. WYKŁADNIA ZASAD POWSTAWANIA I WYMIARU ZOBOWIĄZAŃ

Na gruncie prawa podatkowego mamy do czynienia z kilkoma tendencjami interpretacyjnymi, które uznaje się za dominujące w ramach wykładni przepisów prawa podatkowego. Należą do nich:

Interpretacja prawa podatkowego :

pierwszeństwo językowego znaczenia norm prawa podatkowego

Ma charakter standardowy i występuje we wszystkich gałęziach prawa dlatego niepotrzebnie podkreślane jest w prawie podatkowym.

rozstrzyganie wątpliwości na rzecz podatnika

ścisłe interpretowanie norm dotyczących ulg podatkowych

zakaz analogii

W polskim prawie podatkowym, jak i innych nie ma przepisów dot. zasad jego interpretacji , czyli posługujemy się powszechnymi standardami; wykładnią językowa, systemową, funkcjonalną. Wykładnię językową preferuje się tam gdzie w grę wchodzą interesy podatnika. Wykładania systemowa i celowościowa jest mniej zawodna niż językowa. Celowościowa uwzględnia cel i zamiar ustawodawcy, redukuje możliwość unikania opodatkowania.

Istnieją dwa klucze interpretacyjne do prawa podatkowego:

• Konwencja powstania zobowiązania z mocy prawa i z mocy decyzji

• Koncepcja powstania i wymiaru zobowiązań podatkowych

Polem stosowania, a zarazem wykładni prawa podatkowego jest wymiar zobowiązań podatkowych. W systemie samowymiaru organy podatkowe zostały zwolnione z obowiązku wydawania decyzji, a obowiązek dokonania wykładni i ustalenia sobie zobowiązania podatkowego przeniesiono na podatnika.

58. STOSUNEK KONWENCJI POWSTAWANIA ZOBOWIĄZAŃ Z MOCY PRAWA I Z MOCY DECYZJI DO KONCEPCJI POWSTAWANIA OBOWIĄZKU PODATKOWEGO I WYMIARU ZOBOWIĄZAŃ

Ustawodawca zwolnił organy podatkowe od obowiązku pierwotnego wymiaru, musiał tym samym wskazać podmiot, który przejmie te obowiązki- stworzył w tym celu samowymiar.

59. RELIZACJA ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH. POWSTAWANIE OBOWIĄZKU, WYMIAR I WYKONYWANIE ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH

Obowiązek podatkowy powstaje zawsze z mocy prawa, samoistnie. Wtedy gdy podatnik wstępuje w pole obowiązku podatkowego- czyli w zespół przepisów prawa materialnego, który tworzy podmiot i przedmiot opodatkowania oraz powiązane na ogół z przedmiotem opodatkowania przepisy o podstawie opodatkowania, ulgach i zwolnieniach.

Moment powstania obowiązku podatkowego to np.: (uzyskanie obrotu, nabycie spadku)

1. Tworzy prawo wymiaru dla organów podatkowych i obowiązek samowymiaru dla podatnika; przed powstaniem obowiązku podatkowego ani podatnik nie jest zobowiązany do samowymiaru zobowiązania ani organ podatkowy nie jest uprawniony do wydania decyzji wymiarowej

2. Wyznacza bieg terminów np. przedawnienie,

3. Wyznacza stan sprawy wg jakiego dokonuje się wymiaru zobowiązania

60. WYMIAR- TO PRAWNE NASTĘPSTWO POWSTANIA OBOWIĄZKU PODATKOWEGO

Jest on pierwszym etapem realizacji obowiązku podatkowego. Jest to realizacja kompetencji podatnika albo organu podatkowego do ustalenia reguły zachowania deklarowanego (deklaracja podatnika) albo reguły powinnego zachowania ( decyzja organu podatkowego ).

Wynikające z niej ( z kompetencji) prawo wymiaru (ew. obowiązek samowymiaru) obejmuje obowiązek ustalenia treści obowiązku podatkowego ( poprzez analizę uprawnień i obowiązków), obliczenie wysokości zobowiązania oraz ujawnienia związanej z nim reguły zachowania. Podstawą formalną wymiaru są przepisy kompetencyjne i proceduralne.

Obowiązek podatkowy powstaje tylko raz i pozostaje niezmienny, natomiast wymiar zobowiązania może następować wielokrotnie. Gdy po raz pierwszy ujawnia się zobowiązanie, wymiar ma charakter pierwotny, kolejne wymiary mają charakter wtórny.

Wymiar pierwotny to samowymiar przez złożenie deklaracji albo wymiar przez wydanie decyzji; zarówno jego formę jak i termin wyznaczają przepisy.

Wymiar wtórny może to być np.: autokorekta albo decyzyjna korekta samowymiaru, albo decyzja podejmowana na odwołanie od decyzji.

2 formy wymiaru

Faza powstawania obowiązku podatkowego Faza wymiaru zobowiązań

Obowiązek podatkowy (obowiązek pierwotnego wymiaru decyzją) deklaracja informacyjno-dowodowa wymiar pierwotny -deklaracja obligatoryjna( jej wydanie jest konieczne gdyż poprzedza ją deklaracja informacyjno-dowodowa, która nie wyznacza powinności zapłaty i nie może być podstawą egzekucji

Fazy powstawania obowiązku -składanie deklaracji „niewymiarowej” oraz pierwotny wymiar zobowiązania nazywany powstawaniem zobowiązań z mocy decyzji. W istocie zobowiązanie nie powstaje wskutek wydania decyzji, lecz jest po prostu wymierzane. Stosunek prawny raz już powstał pod postacią obowiązku, więc nie może powstać po raz drugi. Trzeba go tylko ujawnić decyzją.

Faza powstawania obowiązku podatkowego Faza wymiaru zobowiązań

Obowiązek podatkowy (obowiązek samowymiaru) wymiar pierwotny- realizacja przez podatnika obowiązku samowymiaru , która stanowi podstawę egzekucji. Albo obliczenie i wpłata jeżeli podatnik nie ma obowiązku złożenia deklaracji podatkowej-wymiar wtórny-decyzja selektywna(nazywana będzie określającą) jej wydanie nie jest konieczne jeżeli deklaracja samowymiarowa prawidłowo wyznacza powinność zapłaty.

Fazy powstawania obowiązku oraz pierwotny i wtórny wymiar , nazywane „powstawaniem zobowiązań z mocy prawa”

Wymiar przez wydanie decyzji - pyt 26- decyzje wymiarowe + to co niżej

Wymiar pierwotny nadzwyczajny ma zastosowanie, jeżeli podatnik niezłoty deklaracji podatkowej, mimo że jest do tego zobowiązany albo nie wpłaci zobowiązania, do którego zapłaty zobowiązany jest bez złożenia deklaracji. Przypadki wymiaru nadzwyczajnego:

• Opodatkowanie dochodów nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów

• Szacowanie podstaw opodatkowania, jeśli brak jest jakichkolwiek danych do ustalenia podstawy opodatkowania

• Wydanie decyzji gdy brak wpłaty zobowiązania, do którego zapłaty podatnik jest zobowiązany bez złożenia deklaracji

Wymiar wtórny ma zawsze charakter nadzwyczajny. Zachodzi on wtedy, gdy podatnik złożył deklarację, lecz okazało się, że jest ona nierzetelna albo wadliwa i pociąga za sobą konieczność dokonania wymiaru zastępczego. Wymiar wtórny to np.: korekta zobowiązania decyzją.

61. SAMOWYMIAR A PIERWOTNY WYMIAR OBLIGATORYJNY PRZEZ WYDANIE DEZYCJI str 122

Weryfikacja wymiaru- wymiar wtórny

Następstwem zastosowania tych 2 formuł (pkt.60) jest odmienny tryb weryfikacji wymiaru. W zobowiązanicahc w których zastosowano samo wymiar, może być zastosowana autokorekta.

Zgodnie z art. 81 Ordynacji podatnicy, płatnicy i inkasenci mogą skorygować uprzednio złożoną deklarację., składając deklarację skorygowaną z pisemnym uzasadnieniem przyczyn korekty. Warunkiem jednak jest to by deklaracja skorygowana została złożona przed wszczęciem postępowania kontrolnego albo podatkowego. Czyli przed wydaniem decyzji.

Inaczej przebiega weryfikacja wymiaru obligatoryjnego -str .124

Powstanie zobowiązania z mocy decyzji, należy nazwać pierwotnym obligatoryjnym i bezwarunkowym wymiarem przez wydanie decyzji.

Faza powstawania obowiązku podatkowego Faza wymiaru zobowiązań

Obowiązek podatkowy (obowiązek pierwotnego wymiaru decyzją) deklaracja informacyjno-dowodowa wymiar pierwotny -deklaracja obligatoryjna( jej wydanie jest konieczne gdyż poprzedza ją deklaracja informacyjno-dowodowa, która nie wyznacza powinności zapłaty i nie może być podstawą egzekucji

62. NADZWYCZAJNE METODY WYMIARU ZOBOWIĄZANIA

Do zastosowania wymiaru nadzwyczajnego dochodzi, gdy zawodzą mechanizmy wymiaru pierwotnego(zwyczajnego). Następuje w szczególności gdy dochodzi zjawisko uchylania się od opodatkowania. Korekta samowymiaru decyzją może też być następstwem błędu podatnika. Do wymiaru nadzwyczajnego zaliczamy:

1. Decyzyjną selektywną korektę samowymiaru ( korekta deklaracji decyzją wymiarową)

2. Szacowanie podstaw opodatkowania

3. Opodatkowanie dochodu przerzuconego

4. Opodatkowanie dochodu nieujawnionego

5. Decyzyjną korektę wymiaru płatniczego

6. Wymiar dodatkowego zobowiązania podatkowego

63. CHARAKTER PRAWNY TERMINU PŁATNOŚCI ZOBOWIĄZANIA PODTKOWEGO

Przepisy o terminie płatności wskazują moment, w którym zobowiązanie podatkowe staje się wymagalne. Dla podatnika wyznacza graniczny moment do którego powinien on spłacić swoje zobowiązanie. Dla wierzyciela jest to termin do którego zobowiązanie może być dochodzone.

Często przyjmuje się, że ma on charakter materialny; bo jest jednym z elementów stosunku prawnego zobowiązania podatkowego ( art. 5 ordynacji). Jednak w świetle podręcznikowej definicji postanowienie terminie płatności nie może być uznane za materialno-prawne. Bo termin nie wpływa na ciężar zobowiązania podatkowego. Dopiero niewykonanie zobowiązania w terminie powoduje, że staje się ono zaległością podatkową. Ale wtedy mówimy o zaległości, a nie o zobowiązaniu i to nie sam termin, lecz jego niedotrzymanie wywołuje skutek materialnoprawny. A więc sam fakt wchodzenia terminu w definicję zobowiązania nie czyni przepisów, które go czynią przepisami materialno-prawnymi. Terminy płatności nie są elementami koniecznymi do powstania zobowiązania. Funkcją przepisów o terminie jest zapewnienie realizacji zobowiązania w określonym terminie.

64. TERMIN PŁATNOŚCI W PRZYPADKU SAMOWYMIARU ZOBOWIĄZAŃ

Art. 47 § 3 ordynacji

Terminem płatności jest ostatni dzień, w którym zgodnie z przepisami prawa podatkowego, wpłata powinna nastąpić.

Samowymiar ma zastosowanie w podatku dochodowym od osób fizycznych ( niepobieranym przez płatnika), podatku dochodowym od osób prawnych, od towarów i usług, akcyza, od gier. Termin płatności określają przepisy właściwej ustawy.

Termin płatności podatku określony w Art. 47 § 3 ordynacji ten odnosi się też do płatności zaliczek na podatek ( występujących w podatkach dochodowych od osób fizycznych i prawnych).

Z techniką samowymiaru wiąże się uprawnienie organów podatkowych do wydawania tzw. selektywnych decyzji wymiarowych- organy mają prawo do ich wydawania, korygują one samowymiar;

W ordynacji decyzje selektywne= decyzje określające wysokość zobowiązana podatkowego; nie mają one jednak wpływu na termin płatności, służą określeniu prawidłowej wysokości zobowiązania, w sytuacji kiedy samowymiar został dokonany wadliwie lub w ogóle nie został wykonany.

65. TERMIN PŁATNOŚCI W PRZYPADKU OBLIGATORYJNEGO WYMIARU DECYZYJNEGO ZOBOWIĄZAŃ

Art. 47 § 1 i 2 ordynacji termin płatności podatku dla zobowiązań, dla których wymiar pierwotny to decyzja wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji wymiarowej

Dotyczą one terminu zapłaty podatku, a także rat podatku i zaliczek. Stosowane są w podatku od spadków i darowizn oraz w należnych od osób fizycznych podatkach od nieruchomości, rolnym, leśnym oraz w karcie podatkowej. Kalendarzowe terminy określone są w ustawach. Wyjątkowo także w tych przypadkach stosowany jest 14-sto dniowy termin, liczony od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania, jeśli decyzja ta nie zostanie podatnikowi doręczona co najmniej na 14 dni przed określonym kalendarzowo terminem płatności podatku, pierwszej zaliczki lub pierwszej raty podatku.

INNE TERMINY PŁATNOŚCI

• Terminy płatności w przypadku poboru płatniczego

Ostatni dzień w którym zgodnie z przepisami prawa podatkowego, powinna nastąpić wpłata pobranego od podatnika podatku ( art. 47 § 4 ordynacji). Terminy te wyznaczają poszczególne ustawy

• Terminy płatności w przypadku poboru inkasenckiego

Inkasent jest obowiązany rozliczyć się z pobranego podatku do dnia następującego po dniu w którym zgodnie z przepisami wplata podatku powinna nastąpić ( art. 47 § 4a). chodzi o dzień następujący po dniu terminu płatności.

• Termin płatności zobowiązań spadkobierców oraz osób trzecich

Art. 100 § 3 ordynacji 14 dni od dnia doręczenia spadkobiercy decyzji organu podatkowego o zakresie jego odpowiedzialności.

Art. 47 § 1 i art. 109 § 1 termin płatności zobowiązania osoby trzeciej wynosi 14 dni od dnia doręczenia jej decyzji o odpowiedzialności podatkowej.

66. PRZEDŁUŻANIE TERMINÓW

Art. 50 ordynacji

Przedłużanie terminów stanowi akt generalny prawa powszechnie obowiązującego, obejmuje swym zakresem podmiotowym określoną kategorię lub kategorie podatników, płatników, inkasentów oraz innych podmiotów prawa podatkowego. Przedłużenie następuje w drodze rozporządzenia Ministra Finansów.

Oznacza ono przesunięcie w czasie końcowej daty, w której zgodnie z przepisami powinna zostać dokonana określona czynność.

Przedłużeniu nie podlegają:

• Termin przedawnienia prawa do wymiaru zobowiązania podatkowego ( art. 68, 69 ordynacji)

• Termin przedawnienia zobowiązania podatkowego oraz należności płatników lub inkasentów ( art. 70, 71)

• Terminy zwrotu nadpłaty podatku ( art. 77 § 1 )

• Termin wygaśnięcia prawa do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty (art. 79 § 2 )

• Termin wygaśnięcia prawa do zwrotu nadpłaty podatku (art. 80 § 1)

• Termin wystawienia i żądania wystawienia rachunku (art. 87 § 3,4 )

• Termin przechowywania rachunków (art. 88 §1)

• Termin przedawnienia prawa do wydania decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej oraz termin przedawnienia zobowiązania wynikającego z tej decyzji ( art. 118)

• Minister nie może przedłużyć 14sto dniowe terminu wynikającego z doręczenia podatnikowi obligatoryjnej decyzji wymiarowej, bo rozporządzenie nie może zawierać norm skierowanych do indywidualnie oznaczonego adresata.

67. ZALEGŁOŚĆ PODATKOWA

Jest to pojęcie definiujące zobowiązanie podatkowe niewykonane w określonym przez prawo terminie (art. 51 ordynacji). Podstawowymi elementami konstrukcyjnymi definicji zaległości podatkowej są: podatek- rozumiane jako wymagalne zobowiązanie oraz termin płatności.

Zaległość ma charakter obiektywny. Powstaje na skutek samego uchybienia terminu. Dla powstania zaległości nie ma znaczenia kryterium winy, zamiaru, woli, wiedzy podmiotu. Jeżeli jednak błąd podatnika wyniknie z zastosowania się do interpretacji dokonanej przez ministra finansów lub organ podatkowy w indywidualnej sprawie w trybie art. 14 §1pkt2 lub 14a ordynacji nie powstanie zaległość podatkowa, a skutki obciążą budżet państwa.

Za zaległość uważa się także:

niezapłaconą w terminie płatności zaliczkę

ratę podatku

niewpłaconą w terminie płatności należność przypadającą od płatników oraz inkasentów

opłatę oraz opodatkowaną należność budżetową

Zaległość podatkowa jest instytucją należącą do sfery wykonywania zobowiązań podatkowych. Jest ona bowiem następstwem niewykonania powinności wynikających z deklaracji samowymiarowej lub z decyzji wymiarowej wydanej przez organ podatkowy. W przypadku samowymiaru zaległością będzie niezapłacona w terminie płatności kwota zobowiązania wynikająca z deklaracji. W przypadku zobowiązań podatkowych zaległością będzie kwota podatku wynikająca z decyzji, niezapłacona w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia.

Konsekwencją powstania zaległości jest:

• Powstanie obowiązku zapłaty odsetek za zwłokę od niewykonanego w terminie zobowiązania

• Możliwość wszczęcia i prowadzenia egzekucji administracyjnej w celu przymusowego wykonania obowiązku zapłaty zaległego podatku wraz z odsetkami za zwłokę. Podstawą egzekucji może być deklaracja, jak i decyzja organu podatkowego

68. NALEŻNOŚCI TRAKTOWANE NA RÓWNI Z ZALRGŁOŚCIĄ PODATKOWĄ

Zgodnie z art. 52 ordynacjina równi z zaległością podatkową traktuje się:

1. nadpłatę jeżeli w zeznaniu lub deklaracji została wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej niż należnej a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych

2. zwrot podatku jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej lub został on zaliczony na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wykaże że nie nastąpiło to z jego winy

3. wynagrodzenie płatników lub inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej

4. oprocentowanie nienależnej nadpłaty bądź zwrotu podatku zwrócone lub zaliczone na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych

chodzi o należności które podatnik, inkasent lub płatnik otrzymali, a nie tylko deklarowali nienależnie.

Jest podstawa do naliczenia odsetek i prowadzenia egzekucji, gdyż są traktowane na równi z zaległością.

69. ULGI W SPŁACIE ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH

Mają one charakter uznaniowy, uzależnione od decyzji organu pierwszej instancji, która ma charakter konstytutywny.

Rozdział 7a¹ ordynacji ustala zasady ich stosowania. Przewiduje on możliwość:

• odroczenia terminu płatności podatku

• rozłożenia płatności podatku na raty

• odroczenia lub rozłożenia na raty zaległości podatkowej wraz z odsetkami

• umorzenia w całości lub części zaległości podatkowych

• odsetek za zwłokę

• opłaty prolongacyjnej

zawsze na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Przed wydaniem decyzji organ podatkowy powinien przeprowadzić postępowanie wyjaśniające( czy np.: nastąpiło znaczne obniżenie zdolności płatniczej podatnika, spowodowane klęską lub innym zdarzeniem losowym, czy niewyegzekwowanie należności nie wpłynie negatywnie na stan finansów państwa, gminy) . Zastosowanie ulgi jest prawem, a nie obowiązkiem organu.

70. ODROCZENIE TERMINU PŁATNOŚCI ZOBOWIĄZANIA

Może nastąpić tylko w szczególnych sytuacjach. Przed wydaniem decyzji organ podatkowy powinien przeprowadzić postępowanie wyjaśniające( czy np.: nastąpiło znaczne obniżenie zdolności płatniczej podatnika, spowodowane klęską lub innym zdarzeniem losowym, czy niewyegzekwowanie należności nie wpłynie negatywnie na stan finansów państwa, gminy

71. ROZŁOŻENIE ZOBOWIĄZANIA PODATKOWEGO NA RATY

j/w

72. UMORZENIE ZALEGŁOŚCI PODATKOWEJ

j/w. Organ podatkowy może z urzędu umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe gdy np.:

1) zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne

2) podatnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił nieruchomości niepodlegające egzekucji.

73. WYGASANIE ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH

Art. 59 § 1 ordynacji - zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub części wskutek:

1. zapłaty

2. pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta

3. potrącenia art. 64§1

4. zaliczenia nadpłaty lub zwrotu podatku

5. zaniechania poboru

6. przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych

7. przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym

8. umorzenia zaległości

9. przedawnienia

Zobowiązanie płatnika lub inkasenta wygasa w całości w całości lub części w skutek:

1. wpłaty

2. zaliczenia nadpłaty lub zwrotu podatku

3. umorzenia w przypadkach przewidzianych przez art. 67d § 3

4. przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym

5. przedawnienia

Aby doszło do wygaśnięcia zobowiązania poprzez potrącenie wierzytelność podatnika musi być”

1. wzajemna-oznacza, że podatki stanowiące dochód z budżetu państwa potrącane są z wierzytelności wobec Skarbu Państwa, a podatki lokalne - z wierzytelności wobec konkretnych jednostek samorządu terytorialnego.

2. Bezsporna- wynika z prawomocnego orzeczenia sądu lub organu administracji albo jest niekwestionowana przez dłużnika

3. Wymagalna-dla wierzytelności upłynął termin zapłaty i można go dochodzić na drodze prawnej.

74. CHRAKTER PRAWNY WYGAŚNIĘCIA ZOBOWIĄZANIA

Przez wygaśnięcie zobowiązania w prawie podatkowym określa się ustanie więzi prawnej obligującej podatnika do zapłaty podatku.

Trzeba odróżnić wygasanie zobowiązania od wygasania obowiązku podatkowego , co wiąże się z możliwością wygaśnięcia zobowiązania w części ujawnionej, wymierzonej i wymagalnej, a niewygaśnięciem w części nieujawnionej i niewymagalnej.

75. PRZEDAWNIENIE ( DAWNOŚĆ) W PRAWIE PODATKOWYM

Przedawnienie jest to instytucja, która określa skutki prawne będące następstwem niewykonania uprawnień przez czas określony w ustawie.

Dawność jest to dawna nazwa przedawnienia obejmująca szerszy zakres instytucji niż te uregulowane w rozdz. 8 działu III ordynacji.

Pierwotnie chciano wyróżnić dwa różne sposoby, aby zobowiązania się przedawniały.

Art. 68 ordynacji przedawnienie zobowiązania powstałego z mocy prawa , czyli obowiązku podatkowego

Art. 70 ordynacji przedawnienie powstania zobowiązania w drodze decyzji (przedawnienie zobowiązania/ przedawnienie zaległości podatkowej)

Nie odpowiada to jednak uprawnieniom i obowiązkom jakie występują w prawie podatkowym w rzeczywistości. Realizować tę instytucję będą nie tylko przepisy rozdz. 8 ordynacje, ale też przepisy o procedurze postępowania.

Np. art. 256 § 1 ordynacji- konstrukcja ograniczenia w czasie praw wszczęcia postępowania

Art. 79 § 2 ordynacji zamknięcie drogi do wszczęcia postępowania

Art. 80 § 1 zamknięcie drogi do zwrotu nadpłaty

W konsekwencji ogół instytucji prawnych jakie można określić mianem dawności, wyróżnionych ze wzg. na skutki prawne niewykonania uprawnień w oznaczonym ustawą czasie to:str 155

1) przedawnienie uprawnień do wydania decyzji w sprawie

a) pierwotnego wymiaru zobowiązań przez wydanie decyzji

b) korekty pierwotnego wymiaru decyzyjnego

c) wymiaru dodatkowego zobowiązania podatkowego

2) przedawnienie wykonania zobowiązań, które wynikają:

a) z deklaracji podatkowej

b) korekty deklaracji podatkowej decyzją

c) pierwotnej decyzji wymiarowej

3) wygaśnięcie prawa do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty

4) wygaśnięcie prawa do zwrotu nadpłaty

76. PRZEDAWNIENIE WYMIARU

Podstawowy przepis- Art. 68§1 ordynacji stanowi: zobowiązanie podatkowe o którym mowa, w art. 21§1pkt.2 ordynacji, nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Przepis ten nie ma zastosowania do samowymiaru, do płatników ani inkasentów.

Stosowanie w przepisach o przedawnieniu zwrotu o „ niepowstawaniu” zobowiązania jest prawniczo błędne, gdyż materialny stosunek prawny powstaje zawsze samoistnie przed wydaniem decyzji; zobowiązanie przez decyzję jest wymierzane według wzorca stosunku podatkowego, który powstał wcześniej jako obowiązek podatkowy. Organy po upływie wskazanych w przepisie 3 lat nie muszą odstąpić od egzekwowania zobowiązania, to podatnik aby ustalić swoje prawo musi odwołać się od decyzji- znaczenie ma procedura wymiarowa.

Art. 68 §3 stanowi o przedawnieniu wymiaru dodatkowego zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług.

Różnica- okres doręczenia decyzji 5 lat

Art. 68 §4 przedawnienie wymiaru podatkowego dochodu nieujawnionego- też 5 lat na doręczenie decyzji

77. PRZEDAWNIENIE PRAWA WYKONANIA I KOREKTY ZOBOWIĄZANIA

Dotyczy samowymiaru, w tym przypadku przyjęto konstrukcję dwustopniową

Art. 70 ordynacji stanowi: przedawnia się prawo wykonania zobowiązania objętego samowymiarem, jeśli podatnik złożył deklarację.

Ponieważ podatnik mógł złożyć deklarację nieprawidłową- biegnie także przedawnienie prawa korekty tego samowymiaru decyzją i jest to wyłącznie przedawnienie prawa do podwyższenia zobowiązania

Obniżanie wysokości zobowiązania to przedawnienie nadpłaty ( art. 79§2 i art. 80§1 ordynacji )

78. ZAWIESZENIE I PRZERWANIE BIEGU PRZEDAWANIENIA

Art. 70§2-4, §6-8 i art. 70a

Przedawnienie zobowiązań pełni funkcję porządkującą i stymulacyjną oraz jest instrumentem pewności prawa.

Bieg terminów przedawnienia ma mobilizować organy, aby realizowały zasadę szybkości postępowania i skutecznie egzekwowały zobowiązania oraz wprowadzały do nich korekty.

Zawieszenie i przerwanie biegu przedawnienia nie sprzyja skuteczności wymiaru i poboru ani kontrolowaniu prawidłowości działania administracji

79. POWSTAWANIE, WYMIAR I WYKONYWANIE ROSZCZEŃ PODATNIKA

Roszczenie jest alternatywnym dla zobowiązania rodzajem stosunku prawnego, gdyż podatnik może być wierzycielem, gdy ma nadpłatę, stratę, prawo do zwrotu albo zaliczenia.

W polskim prawie podatkowym nie ma pojęcie roszczenia, zostało ono tak skonstruowane, jakby podatnik w nie mógł być wierzycielem. Dlatego przepisy budowane są dwutorowo, odrębnie dla zobowiązań i niektórych roszczeń ( przepisy o nadpłacie art. 73- 79 ordynacji )

80. POWSTAWANIE, WYMIAR, ZWROT, I PRZEDAWNIENIE NADPŁATY

Art. 72§1 ordynacji: za nadpłatę uważa się kwotę:

1. nadpłaconego lub nienależenie zapłaconego podatku

2. podatku pobranego przez płatnika nienależenie lub w wysokości większej od należnej

3. zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji o odpowiedzialności płatnika lub inkasenta określono je nienależenie w wysokości większej od należnej

4. zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy określono je nienależenie w wysokości większej od należnej

Z nadpłatą w stosunku do obowiązku podatkowego mamy do czynienia, gdy:

1. należność przypadająca z tytułu obowiązku podatkowego jest niższa od dokonanej wpłaty

2. istnieje wpłata, a brak jest w ogóle należności z tytułu obowiązku podatkowego

Z nadpłatą w stosunku do wymiaru zobowiązania mamy do czynienia , gdy:

1. należność wynikająca z wymiaru jest niższa od dokonanej wpłaty

2. dokonana wpłata jest równa wymiarowi, ale wymiar jest wyższy niż należność z tytułu obowiązku podatkowego.

Nadpłata nie ma samoistnego charakteru. Jej korelatem jest obowiązek albo wymierzone zobowiązanie podatkowe. W sumie wysokość nadpłaty jest wielkością wynikową trzech elementów:

• należności wynikającej z obowiązku lub zobowiązania

• wymiaru zobowiązania

• wysokości dokonanej wpłaty

Te 3 w/w elementy są składnikami określającymi treść stosunku prawnego nadpłaty

81. NADPŁATA A TZW. POWSTAWANIE ZOBOWIĄZAŃ Z MOCY PRAWA I Z MOCY DECYZJI

Nadpłatę, próbuje się wtłoczyć w koncepcje powstawania zobowiązań z mocy prawa i z mocy decyzji. Jest to jednak podejście nieprawidłowe. Nadpłata dlatego jest nadpłatą i dlatego jest oprocentowana, że stanowi przewyżkę kwoty wpłaconej ponad obowiązujące prawo bądź w ogóle nie posiada podstawy prawnej, a nie dlatego, ze organ podatkowy wydaje w tej sprawie decyzje zawierającą wyznaczenie wysokości podatku w sposób ustalający albo określający.

Jeżeli decyzja określająca oznacza deklaratywność, czyli potwierdza stan istniejący z mocy samego prawa, to decyzja zawierająca nadpłatę nie może być nigdy uznana za decyzje określającą. Nadpłata oznacza bowiem brak w ogóle podstawy prawnej.

82. POWSTAWANIE NADPŁATY

Termin ten może być używany w 3 różnych znaczeniach:

• w sensie faktycznym- czyli zaistnienie różnicy między kwotą zapłaty, a powinnością prawną podatnika na skutek dokonanej wpłaty

• jako powstanie stosunku prawnego nadpłaty- zaistnienie nadwyżki w stosunku do już istniejącego obowiązku podatkowego albo zobowiązania podatkowego

• na oznaczenie początku biegu odsetek za zwłokę oraz liczenia innych terminów związanych z nadpłatą. Art.73 ord.

Nadpłatę ujawnia wymiar . Nadpłata powstaje jednak zawsze z mocy prawa, w chwili gdy dokonana wpłata przewyższa zobowiązanie podatkowe lub zostanie zrealizowana bez podstawy prawnej. Dlatego możemy mówić o nadpłacie ujawnionej i nieujawnionej.

83. PROCEDURY WYMIARU NADPŁATY

Ujawnienie nadpłaty może nastąpić przez samowymiar lub wymiar przez wydanie decyzji.

Samowymiar:

Art. 73 §2- przez złożenie deklaracji lub zeznania przez podatników podatku dochodowego, akcyzowego oraz jednoosobowe spółki Skarbu Państwa i przedsiębiorstwa państwowe.

Art. 74- stanowi o samowymiarze połączonym z wnioskiem o zwrot nadpłaty, która powstała przez orzeczenie TK.

We wszystkich pozostałych przypadkach dokonuje wymiaru dokonuje organ podatkowy wydając decyzję wymiarową”

1. na wniosek podatnika w sprawie stwierdzenia nadpłaty

2. gdy do ustalenia nadpłaty dojdzie wskutek postępowania wszczętego przez organ podatkowy.

84. POSTĘPOWANIE W SPRAWIE STWIERDZENIA NADPŁATY str. 170

Art. 75 ordynacji

Jest to postępowanie wymiarowe, które wszczyna podatnik (płatnik, inkasent). Ma zastosowanie do zobowiązań, które objęte są deklaracjami samowymiarowymi oraz gdy jest ono realizowane za pośrednictwem płatnika lub inkasenta.

Nie ma zastosowania do zobowiązań wymierzanych obligatoryjnie przez organy podatkowe, bo tu może mieć zastosowanie wniosek o wznowienie postępowania lub stwierdzenie nieważności decyzji.

Jak nadpłata nie wystąpi nie umarza się postępowania, lecz wydaje się decyzje odmawiającą stwierdzenia nadpłaty ( takie rozwiązanie powoduje utrzymanie deklaracji w mocy i oznacza prawidłowość wymiaru- bo brak nadpłaty).

Procedura stwierdzenia nadpłaty ma zastosowanie także do zobowiązań, których wymiar polega na dokonaniu obliczenia podatku i wpłaty przez podatnika, gdy podatnik nie miał obowiązku złożenia deklaracji (art.21§4 ord w związku z art.21§3 ord.)

85. PROCEDURA WYMIARU NADPŁATY, KTÓRA POWSTAŁA W WYNIKU ORZECZENIA TK

Art. 74 ordynacji wskazuje procedurę wymiaru nadpłaty, jeżeli powstała ona w wyniku orzeczenia TK, a podatnik był zobowiązany do dokonania samo wymiaru przez złożenie deklaracji, dokonanie wpłaty albo został rozliczony przez płatnika.

W tym przypadku przyczyną powstania nadpłaty jest pierwotne działanie legislatywy, a później TK (wyroki TK działają ex tunc). Art. 74 stanowi expressis verbis, że nadpłata powstaje w wyniku orzeczenia TK

86. OROCENTOWANIE NADPŁAT

Art. 78 §1 ordynacji; zasadą jest oprocentowanie nadpłaty, wyjątki:

1. nadpłaty niezwrócone w terminie, które powstały w skutek korekty pod nadzorem dokonanej w ramach czynności sprawdzających,

2. nadpłaty, których wysokość nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym

Oprocentowanie przysługuje z mocy prawa niezależnie od woli i świadomości podmiotów tego stosunku prawnego. Oprocentowanie przysługuje w razie niedokonania zwrotu w terminie 30 dni od wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę w razie niewydania takiej decyzji w terminie 2 miesięcy

87. DEFINICJA I RODZAJE ZWROTÓW ZOBOWIĄZAŃ

W ordynacje znajdujemy bardzo zróżnicowane zastosowanie pojęcia zwrot np.;

1. zwrot podatku

2. zwrot nadpłaty

3. zwrot oprocentowania

4. zwrot nadpłaty z urzędu

5. deklaracja w sprawie zwrotu

6. korekta zwrotu podatku

Pojęcie zwrotu ma różne zastosowanie. Odnosi się zarówno do zwrotu konkretnego podatku, czyli podatku od towarów i usług, jak i do zwrotu nadpłaty. Słownikowa definicja zwrotu jest zróżnicowana.

Rodzaje :

1. Zwrot w podatku od czynności cywilnoprawnych

2. Zwrot w opłacie skarbowej

3. Zwrot w podatku od środków transportowych

88. POWSTAWANIE, WYMIAR, REALIZACJA UPRAWNIEŃ ZE STRATY I ICH PRZEDAWNIENIE

Strata-jeśli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą. Ujemny wynik finansowy z ekonomicznego pkt. widzenia.

Możemy wyróżnić dwa momenty powstania:

1. powstanie stosunku prawnego straty

2. powstanie roszczenia podatnika ze straty

W chwili powstania można uznać stratę za swoistą odroczoną i warunkową wierzytelność.

Stosunek prawny straty powstaje dopiero z upływem roku podatkowego, bo dopiero wtedy można ustalić, czy w ogóle osiągnięto dochód.

Prawo do uwzględnienia strat podatku dochodowym (roszczenie ze stosunku prawnego straty ) powstaje dopiero, gdy przedsiębiorstwo ma zysk w następnych latach podatkowych po powstaniu straty; bo art. 7 ust 5 ustawy o podatku dochodowym- o wysokość straty poniesionej w roku podatkowym można obniżyć dochód w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50 % tej straty.

Wymiar; strata może zostać ujawniona poprzez samowymiar albo wydanie decyzji podatkowej art. 24 ordynacji.

Decyzja w sprawie wysokości straty jest podatkową decyzją wymiarową i podlega wszelkim rygorom postępowania podatkowego, a w szczególności postępowaniu instancyjnemu i skardze do NSA.

Art. 230 ordynacji- wysokość straty podlega wymiarowi uzupełniającemu w toku postępowania odwoławczego

Przedawnienie; jeżeli stratę określono w drodze samowymiaru, to jej korekta nie podlega żadnym ograniczeniom art.240§1pkt5 ordynacji

Art. 256§2 ordynacji- dot. straty wymierzonej w decyzji- nie można wszcząć postępowania z urzędu w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji o stracie po upływie 5ciu lat od jej doręczenia.; również gdyby podatnik chciał zmienić decyzję na swoją korzyść- organ podatkowy odmówi wszczęcia postępowania.

89. ODPOWIEDZIALOŚĆ ZA ZOBOWIĄZANIA PODATKOWE. ODPOWIEDZALNOŚĆ SOLIDARNA

Odpowiedzialny za zobowiązanie podatkowe jest przede wszystkim podatnik, obok niego odpowiedzialność ponoszą też płatnik i inkasent; odpowiedzialność osób trzecich pozwala na egzekwowanie odpowiedzialności od osób innych niż tylko pierwotni dłużnicy. Przepisy o odpowiedzialności mają charakter bezwzględny .

Art. 91 ordynacji stanowi, że do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania stosuje się przepisy KCsolidarność dłużników= wierzyciel może żądać w całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku lub od każdego z osobna, zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z nich zwalnia pozostałych.

Podmiotami odpowiedzialnymi solidarnie mogą być tylko podmioty, o których stanowią ustawy podatkowe; art.91§1ordynaji, może dotyczyć;

1. osób fizycznych będących współwłaścicielami lub współposiadaczami nieruchomości opodatkowanych podatkiem rolnym, leśnym, od nieruchomości

2. stron umowy darowizny podlegających opodatkowaniu od sadków i darowizn

3. stron czynności cywilnoprawnej podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Art. 92§1 ordynacji- jeżeli podatnicy są odpowiedzialni solidarnie, a zobowiązanie to wynika z art. 21§1 pkt.2 ordynacji (decyzja), odpowiedzialni solidarnie są podatnicy, którym doręczono decyzję ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego. Zasady odpowiedzialności solidarnej stosuje się od z chwilą doręczenia decyzji (nakazu płatniczego) osobie, na którą, zgodnie z odrębnymi przepisami, wystawia się decyzję (nakaz płatniczy).

Chodzi o zobowiązania do których ma zastosowanie ścieżka wymiarowa ( bo każdy obowiązek podatkowy powstaje z mocy prawa), która polega najpierw na złożeniu deklaracji informacyjno-dowodowej, która nie jest samowymiarem, a następnie wydaniu decyzji wymiarowej, która stanowi pierwotny, obligatoryjny dla organów podatkowych wymiar zobowiązania.

Odpowiedzialność solidarna powstaje przed wymagalnością zobowiązania, wynika to stąd, że zgodnie z art. 47§1, termin płatności zobowiązania wynikający z decyzji ustalającej wynosi 14 dni od jej doręczenia. termin powstania odpowiedzialności nie jest zsynchronizowany z terminem wymagalności zobowiązania.

Ordynacja milczy co w przypadku samowymiaru i decyzji określających.

Można domniemywać, że ustawodawca przyjmuje błędne założenie, że odpowiedzialność za zobowiązania nazywane powstającymi z mocy prawa, powstaje z chwilą zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy wiążą powstanie zobowiązania (art.21§1pkt1 ordynacji ).

Odpowiedzialności solidarnej nie można wiązań ze sposobami powstawania zobowiązań, bo odnosi się ona jedynie do sposobu wykonywania zobowiązania; ściślej- do możliwości wykonania zobowiązania i zaspokojenia wierzyciela.

Odpowiedzialność solidarna będzie zatem obejmować kwotę zaległego podatku i odsetek za zwłokę, bo to co podatnik obliczył w deklaracji i zapłacił (nawet jak złożył deklarację z błędami) organ nie może już żądać.

90. NASTĘPSTWO PODATKOWE

Art. 93§1.

Instytucja zwana także sukcesją uniwersalną.

3 sposoby przejścia odpowiedzialności na inne podmioty:

1. następcy prawni i podmioty przekształcone

2. spadkobiercy art. 97 §1 §2do odpowiedzialności spadkobierców stosuje się przepisy KC o przyjęciu i odrzuceniu spadku.

3. os.3

Odpowiedzialność następców prawnych powstaje z mocy prawa:; nie trzeba wydawać decyzji o odpowiedzialności os 3

91. ODPOWIEDZIALNOŚĆ OSÓB TRZECICH ZA ZOBOWIĄZANIA PODATKOWE ( PODSTAWY PRAWNE, ZAKRES PODMIOTOWY I ZAKRESY PRZEDMIOTOWE ODPOWIEDZIALOŚC OSÓB TRZECICH, KATALOG OSÓB TRZECICH)

Ordynacja podatkowa przewiduje w określonych sytuacjach możliwość żądania zapłaty podatku nie tylko od podatnika, ale także od innych osób. Przewiduje przeniesienie odpowiedzialności za zaległości podatkowe podatnika oraz zobowiązania płatnika i inkasenta na osoby spoza bezpośredniego kręgu podmiotów zobowiązanych ze stosunku prawno podatkowego.

Źródłem powstania odpowiedzialności osób trzecich jest ustawa. Wyjątkiem od tej zasady jest unormowana w art. 117 a ord. odpowiedzialność gwaranta lub poręczyciela. Odpowiedzialność gwaranta lub poręczyciela wiąże się nie tylko z zasadami odp.za zobowiązania podatkowe, lecz także wynika z samej umowy gwarancji lub poręczenia.

Instytucja ta może być wykorzystana w 3 sytuacjach;

1. gdy zabraknie podatnika, płatnika lub inkasenta, którzy ponoszą osobistą odpowiedzialność majątkową za zaległość podatkową lub niewykonanie swych obowiązków podatkowych

2. gdy podatnik, płatnik i inkasent nie wykonują swego zobowiązania podatkowego lub innych obowiązków wynikających z ustawy we właściwy sposób i we właściwym terminie

3. gdy dochody i majątek podatnika, płatnika i inkasenta w wyniku wszczętej egzekucji okazują się być niewystarczające.

Zgodnie z art. 107 osoby trzecie odpowiadają:

1. za zaległość podatkową

2. całym swym majątkiem

3. solidarnie z podatnikiem.

Rodzaje należności, za które odpowiada os.3: 107 §2

1. podatki nie pobrane oraz pobrane, a nie wpłacone przez płatników lub inkasentów

2. odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych

3. nie zwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług oraz za oprocentowanie tych zaliczek

4. koszty postępowania egzekucyjnego.

Art. 108§1 - o odpowiedzialności osoby trzeciej organ podatkowy orzeka w decyzji. Nie ponoszą odpowiedzialności z mocy prawa, odpowiedzialność może powstać wyłącznie w drodze wydanie decyzji przez organ podatkowy.

Art. 108 §2 - postępowanie w sprawie odpowiedzialności osoby trzeciej może zostać wszczęte przed:

1. upływem terminu płatności ustalonego zobowiązania

2. dniem doręczenia decyzji

1. określającej wysokość zobowiązania podatkowego

2. o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta

3. w sprawie zwrotu zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług

4. określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę

w/w decyzje wymiarowe

3. dniem wszczęcia postępowania egzekucyjnego

Art. 108 §3 wystawienie tytułu wykonawczego na podstawie deklaracji nie wymaga uprzedniego wydania decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego i decyzji. Deklaracja jest równoznaczna z decyzją, ma taką samą wartość.

KATALOG OS.3

1. Odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka podatnika

2. Odpowiedzialność członka rodziny podatnika

3. Odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa

4. Odpowiedzialność firmanta

5. Odpowiedzialność właściciela

6. Odpowiedzialność dzierżawcy

7. Odpowiedzialność wspólnika spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusza spółki komandytowej oraz komandytowa akcyjnej

8. Odpowiedzialność wspólników spółek osobowych

9. Odpowiedzialność członków zarządu spółki kapitałowej.

10. Odpowiedzialność w przypadku podziału osoby prawnej

92. ODPOWIEDZIALNOŚĆ POSZCZEGÓLNYCH OSÓB TRZECICH ZA ZOBOWIĄZANIA PODATKOWE

93. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODATKOWA CZŁONKA RODZINY PODATNIKA

Art. 111 Za członków rodziny uważa się zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, małżonków zstępnych, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu.

Członek rodziny podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą lub wykonującym wolny zawód za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej działalności

94. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODATKOWA CZŁONKÓW ZARZĄDU SPÓŁKI Z O.O. I SPÓŁKI AKCYJNEJ

Art.116 Za zaległości podatkowe spółki Z O.O, spółki akcyjnej odpowiadają solidarnie całym, swym majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub części bezskuteczna, a członek zarządu:

( przesłanki zwolnienia się członka zarządu od odpowiedzialności ):

1. nie wykazał , że

1. we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości ( postępowanie układowe)

2. nie zgłosił wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości nastąpiło( postępowanie układowe) bez jego winy.

2. nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części

95. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODATKOWA DZIERŻAWCY NIERUCHOMOŚCI

Art. 114a odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie podatnikiem będącym właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub posiadaczem samoistnym nieruchomości za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych wynikających z opodatkowania nieruchomości, powstałych podczas trwania dzierżawy lub użytkowania.

96. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODATKOWA INKASENTA PODATKU

97. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODATKOWA PŁATNIKA PODATKU

98. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODATKOWA PODATNIKA

99. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODATKOWA ROZWIEDZIONEGO MAŁŻONKA PODATNIKA

Art. 110 Odpowiada on całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. Odpowiedzialność rozwiedzionego małżonka nie obejmuje odsetek za zwłokę oraz kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenie o rozwodzie, a także niepobranych podatków przez płatnika.

100. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODATKOWA SPADKOBIERCÓW- patrz następstwo prawne

101. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODATKOWA WSPÓLNIKA SPÓŁKI CYWILNEJ, SPÓŁKI JAWNEJ I SPÓŁKI KOMANDYTOWEJ NIE BĘDĄCEGO KOMANDYTARIUSZEM

102. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODATKOWA ZA FIRMANCTWO

Art.113

Firmanctwo- polega na tym, że osoba podlegająca opodatkowaniu część lub całość swojej działalności gospodarczej prowadzi pod nazwiskiem, nazwą lub firmą innej osoby( firmującego). Firmanctwo ma na celu zatajenie prowadzenia działalności gospodarczej lub rzeczywistych rozmiarów działalności firmowanego, by uniknąć opodatkowania lub zmniejszyć ciężar podatkowy.

Firmujący działalność gospodarczą podatnika ponosi solidarną odpowiedzialność za zaległości podatkowe z owej działalności wynikające. Nie jest konieczne ustalenie przez organ podatkowy czy zaistniało uszczuplenie podatkowe. Odpowiedzialność firmującego stanowi dla niego sankcje podatkową za oddanie do używania swych danych osobistych innej osobie.

103. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODATKOWA ZAPISOBIERCY

ODPOWIEDZIALNOŚĆ NABYWCY PRZEDSIĘBIORSTWA

Art.112 Nabywca przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części odpowiada całym swym majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe od dnia nabycie zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zakres odpowiedzialności nabywcy ograniczony jest do wartości nabytego przedsiębiorstwa.

Odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa obejmuje także odsetki za zawłokę od zaległości podatkowych powstałe przed dniem nabycia przedsiębiorstwa, koszty postępowania egzekucyjnego, powstałe przed dniem nabycia przedsiębiorstwa. W sytuacji gdy nabywcą był małżonek lub członek rodziny podatnika jego odpowiedzialność obejmuje także odsetki i koszty egzekucyjne powstałe po dniu nabycia przedsiębiorstwa.

104. ODSETKI ZA ZWŁOKĘ

Są zarówno odszkodowaniem, jak i sankcją za nieterminowe wywiązywanie się z obowiązku zapłaty zobowiązań. Początkowo przepisy nie rozstrzygały czy i w jakich przypadkach wydawać decyzję w sprawie odsetek; orzecznictwo uznawała, że taką decyzję należy wydawać na wniosek podatnika, jak kwestionuje on wysokość odsetek.

Następnie ordynacja wprowadziła obligatoryjne orzekanie o odsetkach w decyzjach wymiarowych. Przesłanki wydania decyzji w tej sprawie zawiera art. 53a ordynacji.

Art. 53§1 od zaległości podatkowych, naliczane są odsetki za zwłokę

Art. 55§1- jak podatnik dokonuje samo wymiaru i spóźnił się z deklaracją sam powinien naliczyć sobie odsetki. Organ podatkowy nie musi go wzywać.

Wysokość odsetek za zwłokę art. 56§1,§2

105. OPŁATA PROLONGACYJNA

Jest formą odpłatności za zwłokę wywołaną odroczeniem terminu płatności lub rozłożeniem zobowiązania podatkowego na raty (art. 57 ordynacji ). Jej ustalenie powinno nastąpić w decyzji o odroczeniu lub ratach. Nie ma jednak przeszkód, by wydać w tej sprawie odrębną decyzję.

106. POSTĘPOWANIE PODATKOWE ( PYTANIA WG. PODTYTUŁÓW)

ZASADY OGÓLNE POSTEPOWANIA PODATKOWEGO

Są normami prawnymi, które zostały uznane za szczególnie ważne dla procedur podatkowych i wyciągnięte przed nawias pozostałych przepisów o postępowaniu podatkowym.

ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI

Art. 120 „Organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa” Zasada praworządności wywodzi się z art. 7 Konstytucji, który stanowi, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

Konsekwencją proceduralną tej zasady jest to, że każdy akt władczej ingerencji państwa w sferę prawną obywatela powinien być oparty na konkretnym przepisie prawa.

Przed rokiem 80 organy podatkowe wydawały decyzje, które nie miały umocowania w ustawie. Rada Ministrów i Minister Finansów działali bez podstawy prawnej.

Art. 120 to podstawa do uchylania decyzji organów które powoływały się na niepublikowane akty prawne.

Zasada praworządności może być prawidłowo realizowana, jeżeli prawo posiada odpowiednie cechy. Powinno być wyraźnie ustanowione, dostatecznie czytelne i szczegółowe. Powinno być odpowiednio dostępne i przewidywalne, zapewniając tym samym ochronę przed ryzykiem arbitralności.

Działanie na podstawie przepisów prawa oznacza wymierzanie podatków w oparciu o obowiązki nałożone przez ustawę, a nie przez akty podustawowe.

ZASADA ZAUFANIA

Art. 121§1 „Postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych”

ZASADA INFORMACJI PRAWNEJ

Art. 121§2 „ Organy podatkowe w postępowaniu podatkowym obowiązane są udzielać niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania.

Różnice z kpa

Art.9 Kpa- organy administracji publicznej są zobowiązane do należytego i wyczerpującego informowania strony o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym by strony nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

W art.121§2 organy są zobowiązane tylko do udzielania niezbędnych informacji, a nie tych które mogą mieć wpływ na ustalenie praw i obowiązków stron.

Zmiana ta jest wynikiem presji organów podatkowych na legislację. Nieznajomość prawa nie szkodzi podatnikowi.

ZASADA PRAWDY OBIEKTYWNEJ

Art.122 „ W toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym.”

Konkretyzacja tej zasady zawarta jest w art.187 ord i art. 77 kpa.

art.187 „Organ podatkowy zobowiązany jest zebrać i w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały materiał dowodowy.”

Różnica z kpa:

Wyczerpujące zebranie materiału obowiązuje na gruncie postępowania administracyjnego

Organy podatkowe wybierają materiały niekorzystne dla podatnika,.

Art. 80 kpa- zasada swobodnej oceny dowodów. Ocena na podstawie całokształtu materiału dowodowego. Ocena ma być lustrzanym odbiciem zebranego materiału dowodowego.

Art. 191- zasada swobodnej oceny dowodów w ordynacji- organ podatkowy ocenia na podstawie całego zebranego materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona.

ZASADA CZYNNEGO UDZIAŁU STRONY W POSTĘPOWANIU

Art. 123 §1,§2 -Polega na tym, że organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Organ podatkowy może odstąpić od tej zasady tylko wtedy, jeżeli w wyniku postępowania wszczętego na wniosek strony ma zostać wydana decyzja w całości uwzględniająca wniosek strony.

Czasami tę zasadę dzieli się na dwie części:

1. ogólna- zasada czynnego udziału

2. art. 200 -prawo do ostatniego słowa- jest to prawo do wypowiadania co do zebranych dowodów oraz zgłoszonych żądań. - jest to konkretyzacja zasady czynnego udziału.

§1 art. 200 - „ Przed wydaniem decyzji organ podatkowy wyznacza stronie 7-dniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego”

Brak wezwania w trybie art.200 nie stanowi podstawy do uchylenia decyzji, jeżeli nie mogło mieć to wpływu na wynik sprawy. Sprawy oczywiste, nie budzące wątpliwości, mogą być uznane za przeprowadzone prawidłowo, bez naruszenia art. 200.

Naruszenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu stanowi podstawę do wszczęcia postępowania w sprawie wznowienia postępowania na wniosek strony.

ZASADA PRZEKONYWANIA STRON

Art. 124 Polega na tym, że organy podatkowe powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez stosowania środków przymusu.

Przekonywanie nie może jednak polegać na :

1. odwodzeniu podatnika od odwołania się od decyzji

2. nakłanianiu do zapłaty podatku, jako jedynego sposobu uniknięcia dalszych niekorzystnych skutków postępowania.

ZASADA SZYBKOŚCI I PROSTOTY POSTĘPOWANIA

Art.125 Zgodnie z nią organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów , informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie. Zasada ta nie może uchybiać załatwieniu sprawy w sposób godny, wnikliwy, praworządny i zgodny z zasadą prawdy obiektywnej.

Dla wierzyciela podatkowego pobór podatków powinien dokonywać się najszybciej jak to możliwe od momentu ujawnienia się powstania obowiązku podatkowego. Istnieje wtedy największa szansa na prawidłowe i pełne ściągnięcie zysków. Dla podatnika z kolei szybkość ma znaczenie materialne ze względu na bieg odsetek za zwłokę.

ZASADA PISEMNOŚCI POSTĘPOWANIA

Art. 126 „Sprawy podatkowe załatwiane są w formie pisemnej, chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej. Celem zasady jest ochrona pewności ustaleń w toku postępowania. Realizacja pisemności polega na pisemnej formie podstawowych rozstrzygnięć (decyzji, postanowień) oraz pisemnym utrwalaniu przebiegu czynności postępowania ( deklaracje podatkowe, podania, protokoły i adnotacje)

ZASADA DWUINSTANCYJNOŚCI POSTĘPOWANIA

Art.127 Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne. Zasada ta wyraża prawo podatnika do rozstrzygnięcia sprawy dwukrotnie, dwóch organach, z których organ odwoławczy kontroluje poprzez wydanie decyzji decyzje organu I instancji. Organ odwoławczy zobowiązany jest ponownie rozpoznać i orzec w sprawie rozstrzygniętej decyzją organu I instancji. Istotą dwuinstancyjności jest wydanie rozstrzygnięcia merytorycznego, a nie formalna kontrola decyzji. Zarówno organ I jak i II instancji przeprowadzi postępowanie umożliwiające osiągnięcie powtórnego samodzielnego rozstrzygnięcia. Ponadto organ odwoławczy nie może ingerować w postępowanie w toku prowadzenia postępowania przez organ I instancji

Zasada ma zastosowanie w postępowaniach zwykłych i w nadzwyczajnych trybach postępowania podatkowego., czyli wznowieniu postępowania, stwierdzeniu nieważności decyzji i uchylenia lub zmiany decyzji.

Art. 230 - jeżeli decyzja wymiarowa została wydana sprzecznie z prawem to organ odwoławczy zwraca do organu I instancji do uzupełnienia wymiaru. To nie to samo co przekazanie decyzji do ponownego rozpatrzenia .

ZASADA TRWAŁOŚCI

Art. 128 głosi, że decyzje od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana tych decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania mogą nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie. Taka decyzja może być wzruszona tylko w trybach nadzwyczajnych. Zasada ta służy ochronie praw nabytych podatnika i ochronie ogólnego porządku prawnego. Konkretyzacja tej zasady wynika z art. 212.

ZASADA JAWNOŚCI

Art. 129 Postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron.

STRONA POSTĘPOWANIA PODATKOWEGO :

Art. 133 § 1 regulacja inna niż w kpa

Stroną w postępowaniu podatkowym jest podatnik, płatnik ,inkasent lub następca prawny, a także osoby trzecie, które z uwagi na swój interes prawny żądają czynności organu podatkowego , do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy.

Art. 136 Strona może działać przez pełnomocnika, chyba, że charakter czynności wymaga jej osobistego działania

PEŁNOMOCNIK W POSTĘPOWANIU PODATKOWYM

Art. 136 Strona może działać przez pełnomocnika, chyba, że charakter czynności wymaga jej osobistego działania

Pełnomocnikiem może być osoba fizyczna, nie musi być to pełnomocnik kwalifikowany. ( dziś- doradca finansowy)

Pełnomocnictwo musi być udzielone na piśmie lub zgłoszone ustnie do protokołu.

ZAŁATWIANIE SPRAW

Art.139 mówi w jakich terminach sprawy powinny być załatwione. 3 terminy dla organów I instancji

1. Załatwienie sprawy wymagającej przeprowadzenie postępowania dowodowego powinno nastąpić bez zbędnej zwłokinatychmiast, już. Jednak nie później niż w terminie miesiąca.

2. Termin miesiąca dla spraw których nie można załatwić bez zbędnej zwłoki, sprawy wymagające przeprowadzenia postępowania dowodowego

3. Termin 2 miesięczny dla spraw szczególnie skomplikowanych, gdy idzie o stan faktyczny, a także prawny oraz takich w toku których należy przeprowadzić wiele czynności dowodowych, niezbędnych do podjęcia rozstrzygnięcia.

Dla organów II instancji §3 -załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym powinno nastąpić nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy, a sprawy, w której przeprowadzono rozprawę lub strona złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy- nie później niż w ciągu 3 miesięcy

NASTĘPSTWO NIEZAŁATWIENIA SPRAWY W TERMINIE

W/w terminy mogą ulegać skróceniu lub przedłużeniu, stąd mają charakter instrukcyjny.

Art. 140 §1 O każdym przypadku nie załatwienia sprawy we właściwym terminie organ podatkowy obowiązany jest zawiadomić stronę podając przyczyny niedotrzymania terminu i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.

PONAGLENIE

Art. 141 Na niezałatwienie sprawy we właściwym terminie lub terminie ustalonym na podstawie art.140 stronie służy ponaglenie do:

1. Organu podatkowego wyższego stopnia

2. Ministra właściwego dopraw finansów publicznych, jeżeli sprawa nie została załatwiona przez dyrektora izby skarbowej lub dyrektora izby celnej.

Zależy to od tego na jakim szczeblu zwłoka zachodzi

Służy zabezpieczeniu interesu strony.

Skutki uznania ponaglenia za uzasadnione:

§2 organ uznając ponaglenie za uzasadnione wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie a w razie potrzeby podejmuje środki zapobiegające naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości.

DORĘCZANIE PISM

Art. 144- organ podatkowy doręcza pisma za pokwitowaniem przez pocztę, swoich pracowników lub przez osoby uprawnione na podstawie odrębnych przepisów. W przypadku gdy organem podatkowym jest W/B/P, pisma doręczać może sołtys za pokwitowaniem

Art. 145 §1,2 Pisma doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela temu przedstawicielowi.

Jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi.

Art. 147 §1W razie wyjazdu za granicę na okres co najmniej 2 miesięcy strona zobowiązana jest do ustanowienia p

pełnomocnika do spraw doręczeń.

§ 3 ustanowienie pełnomocnika do spraw doręczeń zgłaszane jest organowi podatkowemu właściwemu w tej sprawie .

PRZYWRÓCENIE TERMINU

Art. 162 § 1 , 2, 3

W razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na wniosek interesowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. (kategorycznie, to nie jest swobodne uznanie, trzeba uprawdopodobnić a nie udowodnić))

Podanie o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi. Jednocześnie z wniesieniem podania należy dopełnić czynności dla której był określony termin.

Przywrócenie terminu do złożenia podania jest niedopuszczalne 7 dni do wniesienia podania, po ich upływie termin nie ulega przywróceniu.

WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA

Art. 165 § 1 postępowanie wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu.

Przepis powielony z kpa, choć mylący bo w niektórych przypadkach nie można wszcząć postępowania na żądanie strony np: postępowanie wymiarowe art. 23

Pozostałych przypadkach- podatnik składa deklarację podatkową, nie może wszcząć postępowania na swój wniosek. Organ podatkowy odmówi wszczęcia, bo sprawa została rozstrzygnięta deklaracją. Strona już sobie zobowiązanie wymierzyła.

Na żądanie strony np.- postępowanie wymiarowe w sprawie nadpłaty.

Wszczęcie postępowania z urzędu

§ 2 - formie postanowienia

§ 4 datą wszczęcia postępowania z urzędu jest dzień doręczenia stronie postanowienia wszczęciu postępowania

Art. 165 § 3a, 3b 5 i 7

Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi podatkowemu

Art. 170

PROTOKOŁY

Art. 172

DOWODY

Art. 181, 188

PRAWO ODWOŁANIA

Zasada dwuinstancyjności postępowania podatkowego oznacza dopuszczalność zastosowania przez uprawniony podmiot (stronę, prokuratora, RPO) zwyczajnych środków prawnych w celu weryfikacji przez organ odwoławczy decyzji podjętej przez organ pierwszej instancji.

Odwołanie jest środkiem względnie dewolutywnym tzn. jego rozpatrzenie zostaje przesunięte do organu wyższego stopnia tylko w sytuacji nieuwzględnienia go przez organ pierwszej instancji, oraz względnie suspensywnym tzn. wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu pozostawione jest w gestii organu, który rozpatruje ten środek zaskarżenia.

Prawo wniesienia odwołania przysługuje od decyzji nieostatecznej zarówno rozstrzygającej sprawę co do jej istoty, jak i umarzającej postępowanie.

Treść odwołania:

Odwołanie od decyzji organu podatkowego powinno zawierać

1. Zarzuty przeciw decyzji

2. Określać istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania

3. Wskazywać dowody uzasadniające pożądanie

Istnienie ewentualnych braków formalnych odwołania nakłada na organ podatkowy obowiązek wezwania strony do ich usunięcia, pod rygorem wydania postanowienia o pozostawieniu tego środka bez rozpatrzenia. Na rozstrzygnięcie to jako wydane przez organ II instancji, nie będzie przysługiwało zażalenie.

WYMIAR UZUPEŁNIAJĄCY

Art.. 230§1 -zwrot sprawy organowi I instancji w celu dokonania wymiaru uzupełniającego, poprzez zmianę wydanej decyzji, może nastąpić, gdy w toku postępowania wszczętego odwołaniem organ odwoławczy stwierdzi, że :

• Zobowiązanie podatkowe zostało ustalone lub określone w wysokości niższej, niż to wynika z przepisów prawa podatkowego

• Kwota podatku została określona w wysokości wyższej, niż to wynika z przepisów prawa podatkowego

• Określono stratę w wysokości wyższej od poniesionej

Przekazanie sprawy przez organ odwoławczy do wymiaru uzupełniającego następuje w formie postanowienia, na które stronie nie przysługuje zażalenie. Tego typu środek przysługuje tylko wówczas, gdy ustawa tak stanowi.

Na postanowienie to nie przysługuje także skarga do sądu administracyjnego

(z wykładu)INSTYTUCJE WSPOMAGAJĄCE WYMIAR ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH

Należą do nich:

1. Zasada informacji prawnej

2. Instytucja interpretacji podatkowych

3. Czynności sprawdzające

4. Doradztwo podatkowe

Są ściśle związane z wymiarem

5. Prowadzenie ewidencji i dokumentacji podatkowej

6. Informacje podatkowe

7. Porozumienia cenowe

8. Wymiana informacji z innymi państwami a także wydawanie zaświadczeń

S a związane w sposób naturalny z wymiarem

Organem który udziela informacji jest Minister Finansów. Kompetencje Ministra Finansów

1. Na mocy art. 14 ord. Sprawuje ogólny nadzór w sprawach podatkowych

2. Art. 14a i następne do 14e określone uprawnienia

1. Kompetencje do wydawania interpretacji podatkowych

• ogólnych

• indywidualnych

Minister Finansów wydaj interpretacje ogólne. Maja one tą cechę, że nie wiążą się z inicjatywą podatnika bo MF wydaje je niejako z urzędu. Ich celem jest dążenie do zapewnienia jednolitego stosowania prawa podatkowego.

Interpretacje indywidualne wydaje MF na pisemny wniosek zainteresowanego w jego indywidualnej sprawie. Ten wniosek powinien być przez zainteresowanego wyczerpująco przedstawiony i zawierać własną ocenę sytuacji faktycznej i prawnej zainteresowanego. Może dot. stanu już zaistniałego lub zdarzeń przyszłych.

Składający wniosek ma obowiązek złożenia oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania, że przedstawiony stan faktyczny nie jest przedmiotem postępowania podatkowego, kontroli podatkowej bądź kontroli organu kontroli skarbowej.

Jeżeli organ stwierdzi, że w danej sprawie toczy się kontrola lub postępowanie podatkowe to nie wydaje interpretacji.

Interpretacje indywidualne wydaje 6 uprawnionych do tego biur Regionalnych Interpretacji Podatkowych. MF scedował uprawnienia do wydawania tych interpretacji w 6 biurach przy Izbach Skarbowych. Działają one w imieniu MF. Interpretacje stanowią bardzo istotny element praktyki stosowania prawa.

Charakter prawny interpretacji indywidualnej

1. zawiera ocenę stanowiska wnioskodawcy wraz z uzasadnieniem prawnym tej oceny

2. określa zakres stosowania przepisów prawa podatkowego. Organy podatkowe chcąc uchylić się przed interpretacją odpowiadały podatnikom przepisami. Często też jeśli pyt. było wadliwie sformułowane odmawiały interpretacji, bądź odpowiadały wymijająco. Zarzuty przeciw tej regulacji- interpretacja ma to być prawdziwa wykładania prawa ( dawniej informacja o zakresie stosowania prawa podatkowego)

Wyjątek :

• Można odstąpić od uzasadnienia prawnego kiedy stanowisko wnioskodawcy jest prawidłowe w pełnym zakresie.

3. Organy podatkowe mają obowiązek nie tylko negatywnej oceny stanowiska wnioskodawcy, ale mają obowiązek wskazania prawidłowego postępowania.

4. Taka interpretacja jest zaskarżalna do sądu administracyjnego. I powinna zawierać pouczenie o prawie takiego zaskarżenia

5. Może podlegać zmianom. MF może zmieniać z urzędu interpretacje ogólną lub indywidualną jeżeli stwierdzi, że jest ona nieprawidłowa i niezgodna z orzecznictwem TK, ETS, lub sądów.

Interpretacja ministra nie jest wyrocznią. Ostatecznie decydują sądy administracyjne.

6. Tryb wydawania- w przypadku zmiany interpretacji MF ma obowiązek zawiadomić zainteresowanego. Muszą być rejestrowane przedmiotowo.

Interpretacje ogólne są publikowane w Dzienniku Urzędowym MF i Biuletynie Informacji Publicznej

Interpretacje indywidualne tylko w BiP, przy czym usuwane są z nich dane identyfikujące podatnika.

Skutki niezastosowania się do interpretacji:

Do indywidualnych- przed jej zmianą lub doręczeniem organowi podatkowemu odpisu orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego, interpretacja nie może szkodzić wnioskodawcy. zainteresowany nie może zastosować się do interpretacji, nie może mu ona szkodzić, także wtedy, gdy interpretacja nie została zastosowana w rozstrzygnięciu z prawem podatkowym.

1. Podatnik nie zapłaci zobowiązania podatkowego

2. W zakresie objętym interpretacją nie wszczyna się postępowania w sprawie o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe o przestępstwa wszczęte w tych sprawach umarza się.

3. Nie nalicza się odsetek za zwłokę

Usuwa wszelkie negatywne skutki dla podatnika.

Te uprawnienia w zakresie interpretacji uzyskały również organy lokalne w zakresie swojej właściwości W/B/P. starostowie, marszałkowie.

Interpretacje podatkowe powstały na skutek rozwinięcia się samo wymiaru. Samowymiar powstał by odciążyć aparat skarbowy od wydawania decyzji dla każdego podatnika.

( z wykładu)ZABEZPIECZENIE ZOBOWIĄZANIA NA MAJĄTKU PODATNIKA

Art.33 §1 rodzaje zabezpieczeń:

1. Przed terminem płatności

2. Hipoteka przymusowa

3. Zastaw skarbowy

Zabezpieczenie podatkowe przed terminem może być zabezpieczone na majątku podatnika, a w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim także na majątku wspólnym, jeżeli:

1. Zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane, a w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym

2. Lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję

107. ZABEZBIECZENIE JURYSDYKCYJNE

Inaczej zabezpieczenie przedwymiarowe ma dla postępowania egzekucyjnego charakter komplementarny i pomocniczy. Ucieczka przed realizacją zobowiązania może się zaczynać już w momencie powstania obowiązku podatkowego. Dlatego zabezpieczenie jest konieczne od chwili powstania obowiązku podatkowego, do momentu kiedy można dokonać zabezpieczenia egzekucyjnego.

Jest to zabezpieczenie dokonywane w trybie ordynacji (art. 33) i ma na celu zabezpieczenie skuteczności przyszłej egzekucji zobowiązań podatkowych z majątku podatnika.

• Zastaw

• Hipoteka

108. ZABEZPIECZENIE PRZEDWYMIAROWE ( JURYSDYKCYJNE) I EGZEKUCYJNE

W polskim systemie prawnym wyróżniamy zabezpieczenie przedegzekucyjne (przedwymiarowe, jurysdykcyjne), które uregulowane jest w ordynacji i egzekucyjne, uregulowane w ustawie o zabezpieczeniu egzekucyjnym w administracji.

Zabezpieczenia egzekucyjnego dokonuje się wówczas gdy jego bark mógłby utrudnić lub udaremnić egzekucję.

Przesłanką zabezpieczenia przedwymiarowego jest natomiast uzasadniona obawa, że podatnik nie wykona zobowiązania, w szczególności gdy nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym i dokonuje czynności, których skutkiem jest utrata prawa własności do majątku.

109. PRZESŁANKI ZABEZPIECZENIA ZOBOWIĄZAŃ

Zob. podatkowe może być zabezpieczone, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane, a w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym i dokonuje czynności, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję.

110. PRZEDMIOT I ZAKRES ZABEZPIECZENIA ZOBOWIĄZAŃ

Zabezpieczeniu podlegają:

• Zobowiązania podatkowe przed terminem płatności (art. 33§1)

• Kwota odsetek za zwłokę należnych od zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu, gdy przedmiotem zabezpieczenia mają być zaległości podatkowe (art. 33§3¹)

111. FORMA PRAWNA ZABEZPIECZENIA

Zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego w trybie art. 33§1 ordynacji następuje w formie decyzji. Decyzja ta nie rozstrzyga jednak o wymiarze zobowiązania. Zabezpieczenie tworzy stan prawny, w którym zabezpieczony majątek nie może być przedmiotem legalnego obrotu prawnego. Decyzja stanowi podstawę zabezpieczenia, którego dokonuje się, zgodnie z art. 33§5 ordynacji, w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

112. TERMIN ZABEZPIECZENIA

( z wykładu)Termin dokonania zabezpieczenia art. 33 §2 zabezpieczenia można dokonać również w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej przed wydaniem decyzji.

1. Ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, czyli decyzji obligatoryjnej

2. Określającej wysokość zobowiązania podatkowego, czy decyzji korygującej samo wymiar

3. Określającej wysokość zwrotu podatku

( decyzja ustalająca-obligatoryjna, pierwotnego wymiaru)

Zależy od tego, czy dane zobowiązanie podlega samowymiarowi, czy obowiązek wymiaru pierwotnego ciąży na organach podatkowych.

Jeżeli istnieją przesłanki zabezpieczenia, możemy mieć do czynienia z następującymi przypadkami zastosowania zabezpieczenia przedwymiarowego:

• Można go dokonać przed terminem, w którym podatnik powinien ujawnić i skonkretyzować zob. w deklaracji (samowymiar). Nie można go jednak dokonać w trybie art. 33 ordynacji, gdyż na podst. art. 3a PostEgzAdm. deklaracja jest podstawą egzekucji.

• Cd str. 460

należy więc przyjąć , że zabezpieczenie jurysdykcyjne dotyczy tylko zobowiązań niewypierzonych w ogóle lub niewypierzonych w części, ale wcześniej powstałych w postaci obowiązku podatkowego.

zabezpieczenia jurysdykcyjnego można dokonać od chwili powstania obowiązku podatkowego do momentu, w którym zastosowanie ma zabezpieczenie egzekucyjne. czyli przed dokonaniem wymiaru i pod warunkiem, że nie upłynął termin płatności.

114. OBOWIĄZKI PROCEDURALNE ORGANÓW PODATKOWYCH

Organ musi wykazać ponad wszelką wątpliwość istnienie przesłanek zabezpieczenia, wykazać w uzasadnieniu wyraźną przyczynę jego ustanowienia oraz konkretne dowodu uzasadniające jego zastosowanie oraz ma obowiązek określić w decyzji o zabezpieczeniu przybliżoną kwotę zob. podatkowego w taki sposób, by fakt ziszczenia się przesłanki dokonania zabezpieczenia mógł podlegać kontroli sądowej.

różnice między zabezpieczeniem, a ogólnym postępowaniem jurysdykcyjnym:

1. nie przeprowadza się pełnego postępowania dowodowego, aby ustalić wysokość zabezpieczenia. Wystarczą dowody, które pozwalają ustalić „przybliżoną” kwotę zob. podatkowego. art. 33§4 pkt. 1i2 ordynacji.

2. art. 200§2pkt.2 ordynacji przed wydaniem decyzji nie przysługuje stronie prawo wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego. W postępowcu tym stosuje się postanowienie o wszczęciu postępowania.

3. Nie jest możliwe wszczęcie postępowania zabezpieczającego. Wniosek w takiej sprawie jest bezprzedmiotowy.

115. DECYZJA O ZABEZPIECZENIU ( trwałość decyzji o zabezpieczeniu )

Art. 33§4 ordynacji: w toku postępowania lub kontroli podatkowej, organ podatkowy na podstawie posiadanych danych co do wysokości podstawy opodatkowania określa w drodze decyzji o zabezpieczeniu:

1. Przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego, jeżeli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji nazywanej ustalającą

2. Przybliżoną kwotę zob. podatkowego oraz kwotę odsetek za zwłokę należnych od tego zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu, jeżeli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji nazywanej określającą.

( z wykładu) TRYB ZABEZPIECZENIA ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH

2 tryby:

Zabezpieczenie następuje w trybie:

1. Przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji- z urzędu albo

2. W formie określonej w art. 33d- na wniosek

W razie złożenia wniosku o zabezpieczenie w formie określonej w art.33d zabezpieczenie w trybie przepisów egzekucyjnych w administracji, w zakresie objętym tym wnioskiem może nastąpić po wydaniu postanowienia odmawiającego przyjęcia zabezpieczenia.

116. PROCEDURA WYKONANIA DECYZJI O ZABEZPIECZENIU

Zabezpieczenie następuje:

1. W trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji albo

2. W formie określonej w art. 33d polega na przyjęciu przez organ podatkowy, na wniosek strony, zabezpieczenia wykonania zobowiązania określonego w decyzji o zabezpieczeniu wraz z odsetkami za zwłokę, w formie:

• Gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej

• Poręczenia banku

• Weksla z poręczeniem wekslowym w banku

• Czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku

• Zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez SP lub NBP wg ich wartości nominalnej

• Depozytu w gotówce

( z wykładu) WYBÓR FORMY ZABEZPIECZENIA I FORMA PRAWNA ROZSTRZYGNIĘCIA O ZABEZPIECZENIU

Strona może dowolnie wybrać w/w formę lub formy zabezpieczenia( art. 33f), w sprawie przyjęcia tego zabezpieczenia wydaje się postanowienie, na które przysługuje zażalenie (art. 33g)

117. WYGAŚNIĘCIE DECYZJI O ZABEZPIECZENIU

Art. 33a§1 ordynacji decyzja o zabezpieczeniu wygasa:

1. Po upływie 14dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zob. podatkowego

2. Z dniem doręczenia decyzji określającej wysokości zaległości podatkowej

3. Z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zwrotu podatku

Dopóki nie ma decyzji wymiarowej działa decyzja o zabezpieczeniu

118. HIPOTEKA PRZYMUSOWA ( SZCZEGÓŁOWO)

Jest ona ograniczonym prawem rzeczowym obciążającym prawo własności nieruchomości i niektóre inne prawa. Nie daje ona jednak prawa do prawa z rzeczy (praw) obciążonych, jej istotą jest możliwość zaspokojenia wierzytelności bez względu kto obciążoną rzeczą włada lub prawem dysponuje.

Podstawą jej ustanowienia jest wniosek wierzyciela spełniającego określone wymogi

Zgodnie z art. 34§1 ordynacji hipoteka przysługuje SP(skarb państwa) i jednostce samorządu terytorialnego na wszystkich nieruchomościach podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osób trzecich z tytułu:

1. Zobowiązań podatkowych powstałych w sposób przewidziany w art. 21§pkt 2

2. Zaległości podatkowych w podatkach stanowiących ich dochód oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości

Przedmiotem hipoteki może być- art. 34§3,4 ordynacji :

• Część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział podatnika

• Nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małżonka

• Nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej

• Użytkowanie wieczyste

• Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego

• Spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego

• Prawo do domu rodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

• Wierzytelność zabezpieczona hipoteką

Ustanowienie- art.35§1 ordynacji- hipoteka powstaje przez dokonanie wpisu do księgi wieczystej z zastrzeżeniem art38§2

Podstawą wpisu do hipoteki jest- art. 35§2:

• Doręczona decyzja, niekoniecznie ostateczna:

1. Ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego

2. Określająca wysokość zobowiązania podatkowego

3. Określająca wysokość odsetek za zwłokę

4. O odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta

5. O odpowiedzialności osoby trzeciej

6. Określająca wysokość zwrotu podatku.

Są to decyzje wymiarowe

• Wydany na podst. deklaracji tytuł wykonawczy lub zarządzenie zabezpieczenia, o ile może być wystawione na podst. przepisów o post w adm. bez wydania decyzji

Treść decyzji oraz deklaracji wymiarowej wyznacza wielkość zabezpieczenia. Na tę sumę składają się również odsetki od zaległości za zwłokę, niezależnie od ich ujawnienia w decyzji.

Wpisu hipoteki do księgi wieczystej dokonuje właściwy sąd rejonowy na wniosek organu podatkowego. Sąd rozpoznaje sprawę w postępowaniu nieprocesowym, bada jedynie treść wniosku, treść i formę dołączonych dokumentów oraz treść księgi wieczystej.

Hipoteka przymusowa powstaje przez dokonanie wpisu do księgi wieczystej, dokonanego przez sąd rejonowy na wniosek organu podatkowego. Jeżeli przedmiot hipoteki nie posiada księgi wieczystej, zabezpieczenie zob. dokonywane jest przez złożenie wniosku o wpis do zbioru dokumentów.

Wygasa wraz z wygaśnięciem zobowiązania podatkowego, z tytułu którego powstała lub w przypadku zrzeczenia się przez uprawnionego oraz przez nabycie przez niego własności nieruchomości lub prawa ( wynika z KC). W razie wygaśnięcia organ musi dokonać wszystkich czynność umożliwiających wykreślenie jej z księgi wieczystej, szczególności . złożyć stosowny wniosek.

Zobowiązanie podatkowe zabezpieczone hipoteką nie ulega przedawnieniu, ale po upływie terminu przedawnienia może być egzekwowane jedynie z przedmiotu hipoteki (art. 70§8 ordynacji )

Wyjawienie majątku ( z wykładu)

Art. 39§1- w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej podatnik, płatnik, inkasent, wspólnicy spółki cywilnej lub inne osoby 3 odpowiadające za zaległości podatkowe na żądanie organu podatkowego obowiązani są do wyjawienia nieruchomości oraz przysługujących im praw majątkowych, które mogą być przedmiotem hipoteki, jeżeli zachodzą przesłanki dokonania zabezpieczenia.

§2 Wyjawienia dokonuje się w formie oświadczenia składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Przed odebraniem oświadczenia organ podatkowy zobowiązany jest uprzedzić składającego oświadczenie o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.

119. ZASTAW SKARBOWY (SZCZEGÓŁOWO)

Jest to ograniczone prawo rzeczowe obciążające rzeczy ruchome i prawa zbywalne. Umożliwia on zaspokojenie wierzytelności uprawnionego z rzeczy (prawa) obciążonej w zasadzie bez względu na to, kto i na podstawie jakiego tytułu prawnego dysponuje rzeczą lub prawem (art. 306 KC)

Przysługuje on Skarbowi Państwa i jednostkom samorządu terytorialnego, z tytułu:

1. Zobowiązań podatkowych powstałych w sposób przewidziany w art. 21§1 pkt. 2

2. Zaległości podatkowych stanowiących ich dochód oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości art. 41§1

3. Należności przypadających od płatników lub inkasentów, następców prawnych oraz osoby trzecie odpowiadające za zaległości podatkowe

Przedmiotem mogą być wszystkie, będące własnością podatnika oraz stanowiące współwłasność łączną podatnika z małżonkiem, rzeczy ruchome i prawa zbywalne majątkowe; jeżeli wartość poszczególnych wynosi minimum 10tys.zł. przedmiotem nie mogą być obciążone rzeczy lub prawa majątkowe:

- niepodlegające egzekucji

- mogące być przedmiotem hipoteki art. 41 §1,2

W toku postępowania lub kontroli podatkowej podatnik i inne podmioty odpowiedzialne na żądanie organu podatkowego obowiązani są do wyjawienia nieruchomości oraz przysługujących im praw majątkowych, które mogą być przedmiotem zastawu skarbowego. Wyjawienia dokonuje się w formie oświadczenia składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania (o którym organ musi uprzedzić).

Powstanie- art. 42§i ordynacji- powstaje z dniem wpisu do rejestru zastawów skarbowych. Zastaw wpisany wcześniej ma pierwszeństwo przed późniejszym. Zastaw skarbowy jest skuteczny wobec każdorazowego właściciela przedmiotu zastawu i ma pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi.

Zastaw powstaje z dniem wpisu do rejestru, wpis ten dokonywany jest na podstawie:

1. Doręczonej decyzji (ustalającej wysokość zobowiązania …) albo

2. Deklaracji samowymiarowej, jeżeli wykazane w niej zob. nie zostało wykonane.

Zastaw skarbowy wygasa:

1. Z mocy prawa z dniem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego

2. Z dniem wykreślenia z rejestru zastawów skarbowych

3. Z dniem egzekucyjnej sprzedaży przedmiotu zastawu

4. Jeżeli decyzja będąca podstawą wpisu zostanie usunięta z obrotu prawnego ( w skutek uchylenia, zmiany, stwierdzenia nieważności) to organ musi z urzędu dokonać czynności powodujących wykreślenie zastawu z rejestru. Stosowny wniosek przysługuje też zainteresowanemu podmiotowi. W takim przypadku zastaw nie wygasa z mocy prawa.

Rejestry zastawów skarbowych prowadzone są przez naczelników US. Centralny rejestr zastawów skarbowych prowadzi minister właściwy do spr. Finansów publ.

Wpis nie może być dokonany wcześniej niż 14 dni od upływu terminu płatności zob. podatkowego.

Organ prowadzący rejestr, na wniosek zainteresowanego, wydaje wypis z rejestru zastawów skarbowych zawierający informacje o obciążeniu rzeczy lub prawa zastawem skarbowym oraz o wysokości zabezpieczonego zastawem skarbowym zobowiązania podatkowego lub zaległości podatkowej.

BUDŻET

1) POJĘCIE BUDŻETU

Przez system budżetowy należy rozumieć całość urządzeń organizacyjnych (norm prawnych, instytucji i procedur) dotyczących działalności budżetowej. Centralne miejsce w systemie budżetowym zajmuje budżet (państwa, samorządu terytotrialnego).

Definiowane w Polsce zarówno przez ustawodawcę jak i doktrynę.

Def. Legalna art. 95 ust 1,2 ustawy o finansach publicznych:

Budżet jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów; uchwalanym w formie ustawy na okres roku kalendarzowego (art. 219 konstytucji) . W świetle tej definicji budżet jest planem finansowym.

Doktryna objaśnia się, iż oznacza to, że dotyczy on przyszłych dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów.

Jest uchwalany na okres przyszły, a nie odnosi się do okresu minionego.

Jest planem finansowym= jest wyrażany w pieniądzu.

Dochody stanowią w szczególności wpływy z podatków, opłat, ceł, wpłat z zysku przedsiębiorstw państwowych, jednoosobowych spółek skarbu państwa i NBP.

Wydatki są przeznaczane głównie na utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, kontroli i ochrony prawa, zadania wykonywane przez adm. rządową, funkcjonowanie sądów i trybunałów, subwencje i dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego… .

Dochody i wydatki mają charakter bezzwrotny.

Przychody pochodzą przede wszystkim z wpływów ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych, zaciągniętych pożyczek i kredytów oraz prywatyzacji majątku skarbu państwa.

Rozchodami są spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów wykup papierów wartościowych i udzielone pożyczki.

Przychody i rozchody mają charakter zwrotny, wyjątek stanowią wpływy z prywatyzacji majątku SP.

Budżet jest równocześnie:

• Aktem decyzji politycznej

• Zasobem środków pieniężnych oraz operacjami środkami publicznymi w ramach tego zasobu

• Planem

• Formą organizacji publicznej gospodarki finansowej

• Aktem prawnym

2) CHARAKTER PRAWNY

Z budżetu wynikają reguły zachowania, które stanowią niepowtarzalne zespoły działań, wskazują jednorazowy sposób zachowania się i są adresowane do określonej liczby adresatów znanej z góry.

Najczęściej stwierdza się, że budżet po stronie dochodów stanowi zbiór przewidywań, szacunek wpływów, prognozę, a więc kwoty dochodów zamieszczone w budżecie nie mają charakteru wiążącego w przeciwieństwie do wydatków budżetowych w przypadku których mamy do czynienia z zakazem ich przekraczania i zmiany przeznaczenia.

Po stronie wydatkowej jest on zbiorem upoważnieniem do dokonywania wydatków z których każde upoważnienie cząstkowe składa się z trzech elementów:

• Kwoty do jakiej może być poniesiony wydatek

• Celu którego realizacji służyć ma dokonanie wydatku

• Okresu w którym wydatek może być realizowany

Zamieszczenie w uchwalonym budżecie odpowiednich kwot nie stanowi podstawy prawnej do powstania obowiązków prawnych lub też uprawnień dla podmiotów z poza kręgu państwowych organów i jednostek organizacyjnych, ani też do powstania kompetencji odpowiednich podmiotów w zakresie ich realizacji (art. 32 U.F.P, wyjątek dot. Subwencji dla j.s.t)

Tytuły prawne dla poboru dochodów i dokonywania wydatków wynikają z przepisów prawa materialnego.

Budżet nie ustanawia żadnych praw bądź obowiązków tzw. osób trzecich.

Spór o charakter prawny budżetu (z wykładu z 2006) narodził się w II połowie XVIII wieku w Prusach . Potem przeniósł się do Francji i USA. Zaczęto dochodzić , że uchwalona przez parlament ustawa budżetowa jest ustawa jedynie w znaczeniu formalnym , ale nie wywołuje skutków materialno -prawnych Głównym przedstawicielem tego sporu był Jelinek ( niemiecki prawnik ) , który prezentował stanowisko takie, że budżet jest ustawa w znaczeniu formalnym przeciwstawił mu się Bellafeldech.

Spór ten miał charakter polityczny .

Bismarck oraz prezydent Francji i USA chcieli osłabić znaczenie uchwalenia budżetu państwa przez parlament. Bismarck doprowadził do tego, że w jednym roku nie przedłużył projektu ustawy Parlamentowi ale to nie wpłynęło w znaczący sposób na funkcjonowanie finansów Państwa. Administracja państwowa musiała bowiem nadal pobierać dochody i dokonywać wydatków. Taki budżet nazwano budżetem administracyjny . Ale ta walka polityczna o znaczenie budżetu nie zakończyła się zwycięstwem.. Wszystkie późniejsze konstytucje oraz prawa budżetowe podkreślają że budżet państw uchwala się w formie ustawy budżetowej

Nadaje się mu szczególny reżim prawny, który wyraża się w odmienności tworzenia, wykonywania i kontroli tego aktu.

Charakter prawny norm budżetu państwa ( z wykładu z 2006)

Normy budżetowe ( planistyczne ) nazywane normami planowymi(wg części teoretyków) nie maja takich celi jakich wymaga się od normy prawnej. Przede wszystkim nie mają charakteru generalnego tzn. , nie są ogólne w taki sposób żeby były adresowane do jednej kategorii adresatów, ani nie są abstrakcyjne tzn. takie aby normowały powtarzające się zachowanie adresatów. Normy te mają indywidualny charakter , czyli adresowane są do jednostkowych adresatów wskazując ich konkretne obowiązki. Z budżetu wynikają reguły zachowania, które stanowią niepowtarzalne zespoły działań, wskazują jednorazowy sposób zachowania się i są adresowane do określonej liczby adresatów określonych z góry. Zdaniem części teoretyków, zarówno zdania w zakresie dochodów jak i wydatków są wiążące (dyrektywne), choć istnieją różnice w rozumieniu treści obowiązków w zależności od tego, czy chodzi o dochody budżetowe, czy też wydatki. Wg jednych przedstawicieli tej grupy realizacja zadań jest nakazem, z tym że w zakresie wydatków nakaz połączony jest z zakazem przekraczania ustalonych w budżecie limitów lub zmiany ustalonego w budżecie przeznaczenia środków. Zadania w zakresie dochodów stanowią zadania minimalne, a w zakresie wydatków są limitem maksymalnym. Zdaniem innych przedstawicieli , nakazowy charakter mają jedynie zadania w zakresie wydatków budżetowych, które oznaczają nakaz nieprzekraczania wydatków budżetowych przeznaczonych na określony cel, zaś w zakresie dochodów brak jest elementu nakazowego dyrektyw, ale obowiązek wykonawców budżetu polega na dołożeniu wszelkich starań, aby należne państwu dochody gromadzić jak najpełniej i jak najbardziej terminowo.

Inne odmienności.

Normy budżetu mają ograniczony czas obowiązywania, ich treścią są wskaźniki finansowe, co powoduje , że i te elementy odróżniają je od norm klasycznych

Charakter norm budżetu też przybrał charakter sporu W doktrynie powszechnie przyjmowano , że normą prawna jest norma generalno - abstrakcyjna a nie normy indywidualne

3) EWOLUCJA HISTORIA POWSTANIA BUDŻETU

Ewolucję budżetu można podzielić na trzy etapy:

1. zdobycie przez parlamenty prawa do stanowienia o dochodach podatkowych

2. zdobycie uprawnień do rozstrzygania o rozmiarze wydatków publicznych

3. określenie i umieszczenie w konstytucjach zasad statuujących

Początkowo prawo budżetowe ograniczało się do stanowienia reguł określających uprawnienia podmiotowe parlamentów, państwami które zapoczątkowały ten proces historyczny w europie kontynentalnej za[początkowały Francja i Polska.

Za kolebkę instytucji budżetu powszechnie uznawana jest Anglia.

Powstanie budżetu (wykłady 2006)

celem państwa jest urządzenie publicznej gospodarki finansowej, które zostało wykształcone w wyniku rewolucji, kontroli dochodów. Powstały budżet wiąże się z rozdzieleniem skarbu panującego na skarb publicznymi prywatny oraz powstanie parlamentu. Spowodowało to że kontrola dochodów zaczęła się przekształcać w projektowanie przyszłych dochodów i wydatków publicznych autoryzowanych przez parlament i przez niego kontrolowany. Zestawienie to nazywano budżetem. Natomiast pod wzg. prawnym ustawę zawierającą budżet nazywa się ustawą budżetową. W niektórych krajach nazywa się ustawą skarbową lub finansową.

Proces tworzenia, kontroli i wykonywania został unormowany przepisami rangi konstytucyjnej oraz ustawowej, tworzącymi tzw. prawo budżetowe. Przepisy te powstają pod wpływem postulatów doktrynalnych wysuwanych pod zakresem budżetu zwanych zasadami budżetowymi

Współczesny budżet państwa pełni zarówno funkcje ustrojowe i ekonomiczne

Odpowiada to ekonomicznej i prawnej istocie budżetu państwa. W przepisach ustawy o finansach publicznych przyjęto inna niż powszechnie wykształcona w doktrynie definicje budżetu państwa

Ustalono że jest to:

• Plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów,

• kontroli i ochrony prawa sądów i trybunałów oraz administracji rządowej

• Jest planem rocznym

Ta definicja odbiega od definicji ukształtowanej w prawie finansowym także od ukształtowanej w doktrynie prawa konstytucyjnego

Prawo budżetowe jest także domena prawa konstytucyjnego.

Te plany prawno - finansowe , prawno - konstytucyjne nie odgrywały takiej roli jak cechy ekonomiczne

Planowy charakter budżetu - jest cecha która zaczęła się stosunkowo niedawno.

Instytucja budżetu miała w starożytności i średniowieczu charakter zapisów i zestawień majątkowych zwanych inwentarzami, które wskazywały przeszły lub teraźniejszy stan posiadania prawnych zasobów materialnych. Chodziło np. na początku o kruszce potem o pieniądz

Najpierw chodziło o inwentarz władcy a w miarę rozwoju uprawnień Parlamentu także o dochody publiczne a w dalszej kolejności o wydatki.

Podział skarbu panującego na prywatne i publiczne pozwolił skupić uwagę parlamentu na dochodach i wydatkach publicznych wymagając ich zestawienia na okresy przyszłe.

W ten sposób budżet Państwa stał się planem dochodów i wydatków publicznych

4) ZASADY BUDŻETOWE

Są to postulaty nauki pod adresem ustawodawcy i praktyki budżetowej dotyczące prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej w celu optymalnej realizacji jej zadań.

Dotyczą istotnych zagadnień ogólnoustrojowych, spraw merytorycznych jak i formalnych, proceduralnych, a nawet technicznych. Mogą być zawarte przepisach prawa stając się nakazem, obowiązkiem prawnym, mogą też stanowić niewiążącą opinię doktryny prawa finansowego.

We wszystkich zasadach dominuje aspekt polityczny - chodzi tu o relacje między Rządem a Parlamentem.

Zasady budżetowe odnoszą się do różnych części regulacji budżetowych. Między innymi do: konstytucji budżetu, opracowywania, uchwalania, wykonywania budżetu. Mają zastosowanie we wszystkich częściach gospodarki budżetowej.

Siła postulatów budżetowych była bardzo duża i znalazła odzwierciedlenie w przepisach prawa budżetowego.

1.powszechność (zupełność, budżetowanie brutto):

Zasada ta jest postulatem, obejmuje ogół wydatków i dochodów państwa, czyli dochodów i wydatków publicznych, nie może być ona jednak w pełni zrealizowana, gdyż

wyraża ją postulat aby wszystkie jednostki państwowe wchodziły do budżetu całością swoich dochodów i wydatków, tj. aby były budżetowane brutto. To samo dotyczy budżetów samorządu terytorialnego.

Jej geneza łączy się z postulatem jawności budżetu i dążeniem do prezentowania parlamentom wszystkich operacji finansowych.

Prawo finansowe odpuszcza wiele wyjątków od zasady zupełności tworząc formy organizacyjno prawne gospodarki pozabudżetowej takiej jak- gospodarstwa pomocnicze, fundusze celowe, zakłady budżetowe, instytucje kultury, dochody własne jednostek budżetowych (są to formy budżetowania netto w publicznej gospodarce budżetowej)

Zasada powszechności budżetu była aktualna i mogła być stosowana w budżecie administracyjnym dziewiętnastowiecznym. polegała na tym, że budżetem były objęte jednostki organizacyjne, które można było finansować brutto, np. wojsko, administracja, policja, wymiar sprawiedliwości, jak również w jakiejś części komunikacja lądowa i wodna.

Zasada ta miała znaczenie polityczne (w rozumieniu XIX w.). Wszystkie jednostki organizacyjne były finansowane metodą brutto. Ewolucja spowodowała, że cześć gospodarki finansowej próbowała się usamodzielnić. W nauce zaczęły pojawiać się postulaty, aby całość budżetu była objęta kontrolą państwa (dochody + wydatki państwa)

Obecnie o powszechności budżetu należy mówić również w znaczeniu zakresu budżetu, czyli jaki jest stosunek dochodu budżetu do ogółu dochodów państwa. Ma to znaczenie wówczas, gdy jakieś dochody ujęte przedmiotowo nie są objęte budżetem, pozostają poza kontrolą Parlamentu.

Tendencja do odsunięcia Parlamentu od wpływu na część dochodów i wydatków polega na tym, że tworzy się bardzo duże ilości funduszy pozabudżetowych, którymi współcześnie w Polsce zarządzają rozmaite agencje przeciwdziałanie powszechności budżetu.

Obecnie w Polsce następuje przechodzenie od budżetu gospodarczego do budżetu administracyjnego. Inaczej było w 1949r., gdy wprowadzono budżet gospodarczy, czyli taki, który objął 90% dochodów + wydatków. Z budżetu były finansowane przedsiębiorstwa państwowe, decyzje zapadały na szczeblu centralnym. Budżet obejmował między innymi strefę ubezpieczeń, był silnie związany z Parlamentem.

2.jedność ( zas. konsolidacji finansów publ.); jedność formalna

W ujęciu formalnym oznacza ona postulat sporządzania budżetu w jednym dokumencie prawnym, odzwierciedlającym całość gospodarki budżetowej danego szczebla. Odstępstwem od tej zasady jest ustalanie kilku różnych budżetów.

Przestrzeganie tej zasady:

1. umożliwia łatwą orientację, czy budżet jest rzeczywiście zrównoważony; eliminuje potrzebę badania rozlicznych dokumentów, wystarczy porównać ogólną sumę wydatków i ogólną sumę wpływów zapisaną w jednym dokumencie.

2. Eliminuje wydatki pozabudżetowe, które często nie są publikowane, czy też nie są autoryzowane przez parlament

3. Eliminuje zjawisko pozornych oszczędności, które powstają „na papierze”, w konsekwencji transferu wydatków z jednego budżetu do innego

4. Zwiększa przejrzystość i rzetelność dokumentów budżetowych

Wyjątkami od tej zasady są odrębne budżety bieżące i inwestycyjne, budżety załącznikowe oraz plany finansowe funduszy celowych zwane czasami parabudżetami, jeżeli ich dochody i wydatki nie są obejmowane budżetem podstawowym.

niefunduszowanie (jedność materialna):

Postuluje aby budżet zorganizowany był na zasadzie jednej puli środków, której całość dochodów, przeznaczana jest na całość wydatków. Alternatywnym rozwiązaniem organizacji budżetu jest przeznaczanie konkretnych dochodów na konkretne wydatki; łączenie dochodów z wydatkami nazywa się funduszowaniem, a środki pochodzące z określonych źródeł, przeznaczone na określone cele, funduszami celowymi.

Funduszowanie uniemożliwia przerzucanie środków między zadaniami, „usztywnia gospodarkę budżetową”. Natomiast zasada niefunduszowania umożliwia dokonywanie wydatków zgodnie z aktualnymi potrzebami, dając organom planującym i uchwalającym budżet swobodę ustalania priorytetów oraz hierarchii potrzeb w tym zakresie; dzięki tej zasadzie decyzje budżetowe mogą być podejmowane w sposób bardziej elastyczny i nie skrępowany.

3.szczegółowości (specjalizacji):

Postuluje aby budżet był ustalany/ uchwalany i wykonywany ze szczegółowym podziałem dochodów i wydatków, a nie tylko w ujęciu ogólnym. Realizacji tego postulatu służy w praktyce klasyfikacja budżetowa. Musi ona być przejrzysta i czytelna, by umożliwiała spełnienie podstawowych funkcji budżetu. Szczegółowość budżetu czyni go jednak nieczytelnym i niezrozumiałym dla posłów i radnych. Dlatego rozróżnia się szczegółowość budżetu uchwalanego i wykonywanego.

Wyjątki od zasady szczegółowości:

• prowizorium budżetowe , czyli budżet tymczasowy z ogólnie ustalonymi kwotami dochodów i wydatków

• układ wykonawczy budżetu

Jest to postulat, który nakazuje, aby budżet miał odpowiednią szczegółowość (trudno znaleźć lepsze określenie).

Nie powinien być zbyt szczegółowy, aby nie zaciemniał Parlamentowi obrazu gospodarki finansowej i nie powinien być zbyt ogólny, aby umożliwić dotarcie parlamentarzystom do istotnych, z punktu widzenia racjonalności gospodarowania, kwot budżetowych.

Budżety przedwojenne miały stałą strukturę dochodów i wydatków.

Budżety lat 50-tych były bardzo ogólne.

Rodzaje klasyfikacji budżetowej

W Polsce największą grupą przedziału klasyfikacji była część, która występuje w budżecie państwa i wskazuje głównych dysponentów kredytów budżetowych, czyli pomiotów, które mogą otwierać kredyty bankowe, wykorzystywać je na swoje potrzeb lub przekazywać je dalej

Dalszy podział to taki, który odpowiada działowi gospodarki narodowej i działom administracji rządowej.

Dalej są rozdziały, paragrafy, grupy paragrafów (podział przedmiotowy)

Racjonalizacja wydatków budżetowych

Chodzi o to, aby nie dublować wydatków budżetowych. Każdy podmiot, który posiada środki przeznaczone na jakąś część gospodarki, np. na ochronę środowiska. I tak każdy z ministrów może prowadzić takie same akcje bez porozumienia z innymi członkami rządu, np. mające na celu podniesienie świadomości społeczeństwa, jeśli chodzi o ochronę środowiska, ale również profilaktyki ochrony zdrowia, edukacji, ochrony żywności. Wówczas mówimy o dublowaniu wydatków budżetowych - mimo, że każdy będzie realizował swoje zadania, ale na swój sposób.

Aby zapobiec takiej sytuacji, powstają koncepcje budżetów zadaniowych, które mają wyeliminować dublowanie się zadań, jak również różnych jednostek organizacyjnych realizujących takie same cele nie wiedząc o tym.

4.roczność (wykład 2006)

Postulat ,aby budżet był uchwalony na rok, miał na celu umożliwić Parlamentowi kontrolę wykonywania budżetu przez rząd (wiąże się to bezpośrednio z cyklem zbiorów płodów rolnych czy też ze świętami narodowymi) .

Budżet jest uchwalany na okres jednego roku budżetowego , po upływie którego wygasają upoważnienia do wykonywania kredytów budżetowych. Dana jednostka może wykorzystać środki budżetowe tylko przez okres trwania roku budżetowego . Wiąże się z tym bezpośrednio zjawisko ucieczki kredytów które polega na wykorzystywaniu pod koniec roku budżetowego przez jednostki budżetowe „na gwałt” środków pieniężnych ,co nie zawsze ma racjonalne uzasadnienie .

Planowanie środków finansowych odbywa się tradycyjnie według takiego samego schematu. Analizuje się wykorzystane środki finansowe w minionym roku budżetowym ,a te staja się wzorem dla następnego budżetu .Mamy tu więc do czynienia z pewnymi elementami racjonalności budżetu ,który polega na dokonaniu pomiaru- ile dana jednostka budżetowa powinna otrzymać środków finansowych (np. szpital- bada się tu, ile powinno się wydać na jedna osobę aby zaspokoić jej potrzeby. Ten system nie sprawdza się w służbie zdrowia .Przyczyną tego są dysproporcje między szpitalami w dużych miastach ,a szpitalami w małych miastach.)

W okresie budżetowym oprócz kredytów budżetowych i prognoz obowiązują również kredyty ustawowe .

Ustawa budżetowa to ustawa która określa zasady posługiwania się środkami finansowymi .Zawiera przepisy kompetencyjne w dwojakiej postaci. Ustawa składa się z planów budżetowych jak również z przepisów regulujących zasady gospodarki budżetowej w danym roku budżetowym ,które nawiązują do ustawy o finansach publicznych (zwłaszcza do tej części ustawy która dotyczy kwestii budżetowych).

Stosunek ustawy o finansach publicznych (czyli aktu obowiązującego bezterminowo) do przepisów ustawy budżetowej ( która obowiązuje tylko przez jeden rok ) powoduje ,że w ustawie budżetowej można wyróżnić 3 grupy przepisów:

• Przepisy które konkretyzują ,uszczegółowiają postanowienia obowiązujące bezterminowo

• Przepisy które zmieniają ustawę obowiązującą bezterminowo ( ustawę o finansach publicznych )

• Przepisy nie związane z treścią ustawy o finansach publicznych

Oba akty są równorzędne ,są uchwalane przez sejm. Nie ma więc przeszkód by sejm mógł aktami obowiązującymi w skali jednego roku przeprowadzać różnego rodzaju modyfikacje ustaw obowiązujących bezterminowo. Może je swobodnie konkretyzować.

Problem pojawia się gdy mamy do czynienia ze zmianami niezwiązanymi z prawem budżetowym (owe kwestie również są zawarte w ustawie o finansach publicznych.) gdyż mogą one prowadzić do niestabilności polityki budżetowej ( jest to zjawisko niekorzystne , które jest wynikiem niedoskonałości ustawy o finansach publicznych lub złej polityki rządu )

Ustawa o finansach publicznych powinna być pewnym mechanizmem w ramach którego działa budżet.

Jeżeli w skutek uchwalania ustawy budżetowej zmianie ulegają również przepisy podatkowe to także świadczy o niestabilności polityki budżetowej.

Zjawisko zmian i dodawania przepisów budżetowych jest to obładowywanie ustawy budżetowej

Roczność budżetu wiąże się również z tym ,że po zakończeniu roku budżetowego organy wykonawcze są rozliczane z wykonania budżetu . W rozliczaniu budżetu udział biorą

• Rząd

• NIK

• Parlament (który udziela rządowi tzw. Absolutorium-czyli zwalniania Rady Ministrów z odpowiedzialności za wykonanie budżetu .)

5.Uprzedniość

Zgodnie z tą zasadą budżet powinien być uchwalony przed rozpoczęciem roku budżetowego. Pobierania dochodów i dokonywania wydatków nie można zatrzymać 31 grudnia. Proces ten musi się toczyć, aby państwo mogło funkcjonować. Jeśli nie ma uchwalonej ustawy budżetowej rząd może funkcjonować bez autoryzacji parlamentarnej ,ale jest to niezgodne z nieformalną umową jako istnieje między tymi dwoma organami.

Ponadto brak uchwalonego budżetu może powodować ,ze organy wykonawcze przesądzają o kierunkach polityki budżetowej w taki sposób ,ze późniejsza decyzja Parlamentu musi te zaszłości uwzględnić . Zapobiegać takiej sytuacji ma właśnie zasada uprzedniości i bardzo liczne rozwiązania prawne dotyczące tej materii. Są to różne formy prowizorycznej gospodarki budżetowej ,ale przede wszystkim terminy wiążące rząd i Parlament przy uchwalaniu ,opracowywaniu budżetu .

6.Równowagi

oznacza takie ukształtowanie wydatków, aby nie przekraczały one wysokości dochodów tzn. aby nie wystąpił deficyt budżetowy. Nie objaśnia o równowagę jakich wydatków i jakich dochodów chodzi. Dlatego stosowanie jej w klasycznej formie w przepisach prawa jest mało użyteczne.

Dlatego w praktyce współcześnie, zwłaszcza na szczeblu państwa realizowane są koncepcje pośrednie:

Teoria budżetu cyklicznego w zależności od cykli gospodarczych naturalne są zarówno deficyty jak i nadwyżki, lecz w dłuższych okresach powinny się one bilansować.

Teoria impasu deficyt budżetowy jest dopuszczalny ale tylko w określonych warunkach i granicach.

Równowaga budżetowa to taka zasada ,postulat ,aby wydatki były zrównoważone dochodami. Tymczasem przepisy ustawy o finansach publicznej mówią o tym ,że budżet musi zamykać się nadwyżką bądź niedoborem . W istocie więc mamy do czynienia z zasadą nierównowagi budżetowej ,gdyż zasada równowagi budżetowej mogłaby być realizowana jedynie w budżecie administracyjnym ( czyli taki w którym finansowane są wydatki typowo państwowe ,nie zaś gospodarcze takie jak :* wymiar sprawiedliwości

* bezpieczeństwo wewnętrzne

* bezpieczeństwo zewnętrzne

Zasada równowagi budżetowej nie może być obecnie realizowana ,gdyż budżet powiązany jest z innymi ogniwami państwa (np. gospodarką istnieją pożyczki wewnętrzne dofinansowujące działalność gospodarczą przypadkach) .

7.przejrzystość

Jest ona warunkiem realnej jawności budżetu, wiąże się też z zasadą szczegółowości , rzadko pojawia się pod taką nazwą, częściej pisze się o jednym z jej aspektów lub rezultatów- jasności budżety.

W tradycyjnym rozumieniu oznacza czytelność, jasność, niesprzeczność.

Postuluje uporządkowanie dochodów i wydatków budżetowych w odpowiednim systemie podziałek.

Merytorycznie wymaga stosowania nie tylko jednolitych kryteriów klasyfikacji, ale także jasnych i jednolitych zasad rachunkowości i sprawozdawczości budżetowej oraz czytelnych i logicznych zasad konstrukcji budżetu.

8.Jawności

Sprowadza się do postulatu aby budżet był ujawniany obywatelom w fazie planowania, uchwalania i wykonywania.

Poddawanie kontroli społecznej finansów publicznych ma pozytywny wydźwięk psychologiczny i wychowawczy wciągając obywateli do aktywnego udziału w rozwiązywaniu spraw publicznych i dając im poczucie wpływu na te sprawy.

Warunki jawności (A. Komar):

• regularne publikowanie danych budżetowych

• dostępność debat budżetowych dla publiczności

• poddanie danych budżetowych krytycznej ocenie publicznej bez obawy o osobiste konsekwencje negatywne

• wolność prasy; fachowe przygotowanie mass mediów do upowszechniania i komentowania danych budżet.

POWIĄZANIA JEDOSTEK ORAGNIZACYJNYCH Z BUDŻETEM (z internetu)

W zależności od systemów powiązań z budżetem rozróżnia się następujące formy organizacyjne strefy budżetowej:
· Jednostki budżetowe
· Zakłady budżetowe
· Gospodarstwa pomocnicze
· Środki specjalne
· Fundusze celowe

Jednostki budżetowe są podstawową formą organizacyjną sfery budżetowej, której przychody i wydatki w pełnej wysokości objęte są budżetem. W formie jednostek budżetowych prowadzone są jednostki administracji państwowej, obrony narodowej, wymiaru sprawiedliwości. Jednostki budżetowe mogą prowadzić działalność usługową w celu zaspokojenia potrzeb socjalno - kulturalnych, użyteczności publicznej (np. biblioteki publiczne).
Jednostki budżetowe są dysponentami środków budżetowych, tzn. że otrzymują środki z budżetu na pokrycie wydatków.
Rozróżnia się:
- państwowe jednostki budżetowe, które są dysponentami środków budżetu państwa,
- gminne jednostki budżetowe, które są dysponentami środków budżetów gminnych.
W Polsce obowiązuje trzystopniowa struktura organizacyjna dysponentów środków budżetu państwa. Głównym dysponentem, zwanym dysponentem pierwszego stopnia, są państwowe jednostki budżetowe. Dysponują one środkami budżetowym i przeznaczonymi na wydatki budżetowe ustalone w danej części budżetu państwa. Dysponentem drugiego stopnia państwowe jednostki budżetowe podległe bezpośrednio dysponentom głównym, którym podlegają dysponenci trzeciego stopnia. Dysponenci trzeciego stopnia to państwowe jednostki budżetowe podlegające bezpośrednio dysponentom drugiego stopnia albo dysponentom głównym, które otrzymane środki budżetowe wykorzystują na swoje potrzeby nie mające prawa dalszego ich przekazywania np. szkoły.

Druga forma organizacyjna strefy budżetowej są zakłady budżetowe, które w Polsce utworzono po raz pierwszy w 1958 r. Zakłady budżetowe tworzone są najczęściej w sferze usług kulturalno - socjalnych bytowych np. przedszkola, żłobki, domu kultury. Celem tworzenia zakładów budżetowych jest uruchomienie bodźców ekonomicznych do zwiększenia własnych przychodów oraz oszczędniejszego dokonywania wydatków. Zakłady budżetowe powiązane są z budżetem systemem netto, ich wydatki zależne są od przychodów. Mogą one zaciągnąć kredyty bankowe, a środki finansowe nie wykorzystane w danym roku pozostają w większości na rok następny. Zakłady budżetowe nie maja osobowości prawnej, ale maja samodzielność organizacyjną i ograniczona samodzielność ekonomiczną. Podstawą ich działalności są plany finansowe zatwierdzone przez kierownika zakładu budżetowego.

Gospodarstwo pomocnicze to organizacyjnie wyodrębniona działalność uboczna lub część działalności podstawowej jednostki budżetowej finansowana z przychodów uzyskanych z tej działalności. Podstawą utworzenia gospodarstw pomocniczych budżetu państwa jest decyzja:
- kierownika państwowej jednostki budżetowej,
- głównego dysponenta części budżetowej najczęściej jest nim minister.
Gospodarstwami pomocniczymi mogą być bufety lub stołówki dla pracowników zatrudnionych w jednostkach budżetowych, warsztaty szkole przy szkołach zawodowych. Przychodami wydatkami gospodarstw pomocniczych zostają wyodrębnione z przychodów wydatków macierzystej jednostki budżetowej. Gospodarstwo pomocnicze ma wyodrębniony rachunek bankowy. Połowa zysku gospodarstwa pomocniczego przeznaczona jest na własne potrzeby gospodarstwa, a druga połowę wpłacamy do budżetu. Działalność gospodarstw pomocniczych powinna być ekonomiczna i przynosić zyski.

Środki specjalne to wyodrębniona organizacyjnie działalność uboczna lub część działalności podstawowej jednostki budżetowej finansowana z przychodów tej działalności. Celem ich tworzenia, podobnie jak gospodarstw pomocniczych, jest stworzenie bodźców ekonomicznych do zwiększenia przychodów oszczędniejszego nimi gospodarowania. Służą one także bardziej elastycznemu finansowaniu działalności ubocznej jednostek budżetowych.
Środki specjalne mogą być tworzone z następujących źródeł przychodów:
- z odpłatnością za sprzedane wyroby i usługi,
- z wpłat jednostek uczestniczących we wspólnej działalności gospodarczej,
- z wpłat części zysku gospodarstw pomocniczych,
- pomocniczych dobrowolnych wpłat i darów,
- z dodatkowych należności budżetowych uzyskanych przez izby i urzędy skarbowe,
- z niektórych nie wykorzystanych wydatków budżetowych.

Fundusze celowe stanowią pomocniczy instrument redystrybucji przychodów polegających na gromadzeniu specjalnych środków celowych, zwanych także funduszami publicznymi, pozabudżetowymi lub parabudżetowymi. Powiązane są z budżetem państwa lub budżetami gmin systemem netto tzn. mogą otrzymać dotacje. Tworzy się je na podstawie specjalnych ustaw. Fundusze celowe mogą być wykorzystane jedynie na cele, dla których zostały uruchomione. Fundusze te mogą być tworzone z dobrowolnych obowiązkowych wpłat ludności i innych podmiotów oraz środków budżetowych.
Obecnie istnieją m.in. następujące państwowe fundusze celowe:
- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych,
- Fundusz Emerytalno - Rentowy Rolników,
- Fundusz Pracy,
- Fundusz Alimentacyjny,
- Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
- Centralny Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych.

Finansowanie inwestycji jednostek działających w sferze budżetowej

Można dokonać klasyfikacji inwestycji finansowanych z funduszów publicznych, wyróżniając wśród nich:
· inwestycje infrastrukturalne,
· inwestycje strukturalne,
· inwestycje produkcyjne.
Inwestycje infrastrukturalne są to takie inwestycje, w wyniku których powstają urządzenia i obiekty infrastruktury techniczno-produkcyjnej i infrastruktury społecznej. Infrastruktura techniczno-produkcyjna obejmuje między innymi sieć dróg, porty morskie i lotnicze, łączność i telekomunikację, energetykę, obiekty i urządzenia gospodarki wodno-ściekowej, Infrastruktura społeczna obejmuje sieć szkół oraz urządzeń i obiektów oświatowych. sieć szpitali oraz urządzeń i obiektów opieki zdrowotnej, sieć urządzeń i obiektów upowszechniania kultury, sieć urządzeń i obiektów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego itp.
Inwestycje strukturalne są to takie inwestycje, w wyniku których następuje przebudowa struktury gospodarki kraju, czyli tzw. restrukturyzacja. Za pomocą inwestycji strukturalnych pragnie się dokonać modernizacji gospodarki po to. aby nowy aparat wytwórczy umożliwił zwiększanie wydajności pracy i podniesienie efektywności gospodarowania, zapewniając tym samym długookresową tendencję wzrostu produktu krajowego brutto. Inwestycje produkcyjne oznaczają tworzenie nowych obiektów i urządzeń gospodarczych - głównie w sektorze przedsiębiorstw zarobkowych.
Finansowanie inwestycji infrastrukturalnych z funduszów publicznych (budżetu państwowego i budżetów samorządowych ) uznaje się za właściwe i uzasadnione. Natomiast finansowanie inwestycji strukturalnych z funduszów publicznych jest już dyskusyjne, a restrukturyzację dokonywaną metodą bezzwrotnego finansowania inwestycji bezpośrednich dosyć powszechnie uważa się za nieefektywną.
Zdecydowanie negatywnie trzeba ocenić finansowanie z funduszów publicznych inwestycji produkcyjnych. Jednakże niezależnie od przedstawionych tutaj argumentów zarówno w budżetach państwowych, jak i budżetach lokalnych wszystkich państw współczesnych znajdują się wydatki na cele finansowania rozwoju społeczno-gospodarczego. Wydatki te przeznaczane są głównie na cele finansowania inwestycji infrastrukturalnych, chociaż w niewielkich przynajmniej rozmiarach występują także wydatki na cele finansowania inwestycji strukturalnych i inwestycji produkcyjnych.

6) OPRACOWYWANIE UCHWALANIE WYKONYWANIE I KONTROLA BUDŻETU (z wykładu 2006)

W nauce prawa podatkowego podkreśla się, że budżet ma formę ustawy, bo jest aktem po części planistycznym, zawiera kwoty dochodów i wydatków, po części jest to akt zawierający normy klasyczne.

Podkreśla się też to, że inicjatywa ustawodawcza w zakresie budżetu przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów. Dotyczy to nie tylko Ustawy Budżetowej, ale Ustawy o Prowizorium Budżetowym, zmiany Ustawy Budżetowej, Ustawy o Zaciąganiu Długu Publicznego, Ustawy o Udzielaniu Gwarancji Finansowych. A więc wyłączność RM jest tu znacznie większa.

Ustawa Budżetowa to bardzo złożony pod względem fizycznym, fachowości akt prawny. Ustawę Budżetową opracowuje bardzo wiele podmiotów. Redaktorem jest Minister Finansów. W opracowywaniu projektu biorą też udział ministrowie, Kierownicy Urzędów Centralnych.

W prawie podatkowym (w przeciwieństwie do prawa konstytucyjnego) mówi się o Min. Finansów, który inicjuje proces Ustawy Budżetowej, odgrywa kluczową rolę- przygotowuje założenia do projektu budżetu, wydaje:

1. rozporządzenia ( tzw. wytyczne formalne), które określają szczegółowe zasady, tryb, terminy opracowywania poszczególnych części budżetu. Są tu zawarte formularze budżetowe.

2. tzw. wytyczne merytoryczne, dotyczą przewidywanych kwot, wskaźników, wyników.

Te dwa rodzaje aktów są przekazywane do odpowiednich jednostek organizacyjnych. Na podstawie wytycznych formalnych i wytycznych materialnych są przygotowywane projekty budżetu.

Rada Ministrów właściwie inicjuje ten proces wskazując Ministrowi Finansów założenie, kierunki prac budżetowych.

Budżet państwa z budżetem samorządów łączy dotacja/ subwencja. Sprawy nierozstrzygnięte, nieuzgodnione, w drodze rokowań budżetowych rozstrzyga RM.

Komisja Finansów Publicznych pracuje nad całym projektem, a poszczególne, właściwe części budżetu wędrują do poszczególnych Komisji Merytorycznych.

Komisja Finansów Publicznych ostatecznie przedstawia budżet na plenarnym posiedzeniu Sejmu.

Przewodniczący Komisji Finansów Publicznych lub Minister Finansów lub wyjątkowo Premier prezentuje w Sejmie budżet. O tym, kto prezentuje budżet, decydują przesłanki polityczne.

Istnieją dwa wystąpienia:

• expose budżetowe, które dokonuje Premier lub Minister Finansów

• dokonywane przez Przewodniczącego Komisji Finansów Publicznych

7) ODPOWIEDZILOŚĆ ZA WYKONANIE BUDŻETU (z wykładu 2006)

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Przepisy finansów publicznych wprowadzają sankcje za naruszenie przepisów nie tylko prawa budżetowego, ale także przepisów zawartych w innych ustawach. Chodzi tu o tzw. ustawy okołobudżetowe oraz ustawy dotyczące strefy materialnego prawa finansowego oraz o kompetencjach organów poszczególnych jednostek finansowych. Przepisów dotyczących naruszenia dyscypliny finansów publicznych nie stosuje się do naruszenia uprawnień i obowiązków w zakresie prawa celnego oraz prawa podatkowego. W tym zakresie zastosowanie ma Kodeks Karny Skarbowy.

Kto jest odpowiedzialny za naruszenie dyscypliny finansów publicznych? Są to:

1. osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet/ plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych

2. kierownicy jednostek sektora finansów publicznych

3. pracownicy jednostek sektora finansów publicznych

4. osoby, które gospodarują środkami publicznymi, przekazanymi jednostkom sektora finansów publicznych

Naruszenie dyscypliny finansów publicznych- jest to nie ustalenie, nie pobranie, niezgodne z prawem umorzenie należności SP, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych. Takim naruszeniem może być np.: naruszenie związane z virmav inaczej zmiana budżetowa- przesunięcie środków finansowych z jednej klasyfikacji budżetowej do innej.

Rodzaje kar za naruszenie dyscypliny finansów publicznych:

• upomnienie

• nagana

• kara pieniężna

• zakaz pełnienia funkcji związanej z dysponowaniem środkami publicznymi na okres 1 roku do 5 lat.

Organy orzekające w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych:

• Resortowe Komisje Orzekające

• Komisja Orzekająca przy szefie Kancelarii Prezesa RM, tzw. Wspólna Komisja Orzekająca (wspólna dla NIK, Kancelarii Sejmu i SN)

• Główna Komisja Orzekająca, która jest organem drugiej instancji. Działa przy Ministrze Finansów.

8) DŁUG PUBLICZNY (Internet)

Dług publiczny - jest to suma wszelkich finansowych zobowiązań z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych działań podmiotów publicznych powodujących wzrost ich zobowiązań.
Dzieli się na: dług dobrowolny i przymusowy, dług krajowy i dług zagraniczny, dług krótkoterminowy, długot., średniot.

Dług publiczny (albo zgodnie z definicją ustawową „państwowy dług publiczny”) obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych (administracja rządowa i samorządowa, sądy, trybunały, państwowe szkoły wyższe, ZUS, KRUS, NFZ) ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora (skonsolidowane zadłużenie brutto), zaciągnięte z następujących tytułów:

1. papiery wartościowe opiewające wyłącznie na świadczenia pieniężne (poza papierami udziałowymi),

2. pożyczki (w tym papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona),

3. kredyty,

4. przyjęte depozyty,

5. zobowiązania wymagalne (tzn. zobowiązania, których termin płatności minął, a które nie zostały przedawnione lub umorzone).

Do zaciągania zobowiązań dla sfinansowania potrzeb finansowych państwa, spłaty tych zobowiązań oraz przeprowadzenia innych operacji finansowych związanych z zarządzaniem długiem upoważniony jest Minister Finansów.

Podstawy prawne dotyczące państwowego długu publicznego

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej - rozdział X - Finanse Publiczne. Mówi ona między innymi, iż nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości produktu krajowego brutto. Przyznała wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej Radzie Ministrów w zakresie: ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy regulującej zaciąganie długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu poręczeń i gwarancji finansowych przez państwo. Ponadto Konstytucja RP wprowadziła zakaz finansowania deficytu budżetu państwa poprzez zaciąganie zobowiązań w banku centralnym;

2. ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych. Ustawa ta jest zasadniczym aktem prawnym w zakresie finansów publicznych zawierającym, między innymi, kompleksowe regulacje dotyczące państwowego długu publicznego. Wprowadza niezbędne definicje, określa ogólne zasady zaciągania długu, emisji papierów wartościowych i zarządzania długiem Skarbu Państwa, a także procedury ostrożnościowe i sanacyjne;

3. akty wykonawcze do ustawy o finansach publicznych (rozporządzeniach) regulujących szczegółowo niektóre kwestie, w tym: podział tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego oraz zasady obliczania wartości nominalnej długu.

9) GOSPODARKA FINANSOWA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO ( KONTROLA

ODPOWIEDZIALNOŚC ABSOLUTORIUM Z WYKONANIA BUDŻETU)

Celem kontroli jest zapewnienie zgodności między przebiegiem a wynikiem określonego działania. Jest ona procesem, w którym dokonujemy porównań wykonań z wyznaczeniami. W pojęciu kontroli mieści się:

1. ustalenie stanu faktycznego, tj. poszczególnych faz działania oraz jego wyników,

2. porównanie stanu rzeczywistego z obowiązującymi w danym działaniu wzorcami, w celu wyjaśnienia mogących pojawić się niezgodności,

3. wykrywanie przyczyn niezgodności zachodzących między rzeczywistym działaniem a wyznaczeniami i sygnalizowanie jednostkom kompetentnym o dokonanych spostrzeżeniach.

Przez gospodarkę finansową jednostek samorządu terytorialnego (j.s.t.) należy rozumieć wykonywanie czynności faktycznych, prawnych i organizacyjnych, których konsekwencją jest pobieranie dochodów i dokonywanie wydatków. K.g.fin.sam. ma służyć jej racjonalizacji poprzez doprowadzanie do zgodności działań z wyznaczeniami. Kontrola gospodarki finansowej wspólnot samorządowych powinna mieć na uwadze wypełnienie funkcji weryfikującej, instruktażowej oraz profilaktycznej. Istotą tej pierwszej jest wskazywanie podmiotowi kontrolowanemu na nieprawidłowości występujące w jego gospodarce. Z kolei funkcja instruktażowa wynika wprost z charakteru prowadzonych kontroli. Kontrolujący, interpretując w toku kontroli przepisy prawne, powinien bezpośrednio wskazywać kontrolowanemu, jak powinno wyglądać jego prawidłowe działanie. Funkcja profilaktyczna związana jest natomiast z samym faktem występowania organów kontroli samorządu terytorialnego.

• kontrola NIK - jako naczelny fachowy organ kontroli, NIK może dokonywać kontroli działalności wszystkich j.s.t., komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

• kryteria kontroli - regionalne izby kontrolują gospodarkę finansową j.s.t. na podstawie kryterium zgodności z prawem (kryterium legalności) i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym. W zakresie zadań administracji rządowej zleconych gminom (ewentualnie powiatom) kontrola ponadto dokonywana jest na podstawie kryteriów celowości, rzetelności i gospodarności.

• organy kontroli - regionalne izby obrachunkowe oraz Najwyższa Izba Kontroli. Kontrolę społeczną wykonuje także rada gminy, powiatu, sejmik wojewódzki, komisja rewizyjna oraz inne komisje. Kontrolę może realizować również wojewoda w zakresie udzielonych dotacji. Organy kontroli społecznej - komisje rady gminy, powiatu, sejmiku wojewódzkiego wykonują kontrolę w zakresie i w oparciu o kryteria wynikające z upoważnienia udzielonego przez odpowiednią radę (sejmik).
  Ponadto zgodnie z art. 28b ustawy o finansach publicznych organ sprawujący nadzór nad jednostką finansów publicznych (kierownik jednostki sektora finansów publicznych) sprawuje kontrolę administracyjną obejmującą w danym roku budżetowym co najmniej 5% wydatków danej jednostki. Ustawa nie precyzuje form organizacyjnych, które mają służyć do wykonywania tej kontroli. W praktyce samorządowej art. 28b u.f.p. jest podstawą do tworzenia kontroli wewnętrznej o charakterze specjalistycznym.

• rodzaje kontroli - regionalne izby obrachunkowe (r.i.o) dokonują kontroli gospodarki finansowej j.s.t. w trybie kontroli kompleksowej, problemowej, doraźnej oraz sprawdzającej. Poszczególne rodzaje kontroli różnią się zakresem; kontrola kompleksowa, będąc kontrolą najszerszą, obejmuje praktycznie całokształt gospodarki finansowej j.s.t. Zakres kompleksowej kontroli gospodarki finansowej j.s.t. wyznaczać będzie zakres pojęcia "gospodarka finansowa". Rolą inspektorów r.i.o. w tym przypadku będzie analiza norm prawnych i procedur określających formy organizacyjne tej gospodarki i ich praktyczne stosowanie.
  Kontrole problemowe i doraźne (wykonywane zarówno przez inspektorów NIK-u, jak i inspektorów r.i.o.) z natury rzeczy obejmować będą badanie pojedynczych zjawisk i problemów prawno-finansowych. Istotą kontroli sprawdzających będzie natomiast sprawdzenie wykonania zaleceń pokontrolnych.Należy domniemywać, że również kontrola gospodarki finansowej powiatu będzie wykonywana na podobnych zasadach. U.s.p. w art. 64 stanowi w tym zakresie tylko, że ...kontrolę gospodarki finansowej powiatu sprawuje regionalna izba obrachunkowa. Do gospodarki finansowej powiatu, a więc również jej kontroli, stosować się będzie przepisy odrębnej ustawy. Natomiast kontrolę gospodarki finansowej regionalnych wspólnot samorządowych - województw, wykonywać będzie Najwyższa Izba Kontroli.

10. DYSCYPLINA BUDŻETOWA (internet)

Dyscyplina budżetowa i odpowiedzialność za jej naruszenia
To przekroczenie, które podlega różnego rodzaju karom porządkowym w formie upomnienia, nagany i kar pieniężnych. Karane jest uprzednie zaniechanie ustalenia należności budżetowych niezgodne z przepisami ich umarzanie, przekroczenie wydatków budżetowych przewidzianych w planach nie dokonanie pełnych i terminowych wpłat do budżetu przez podmioty gospodarki budżetowej, wykorzystanie dotacji niezgodne z przeznaczeniem, szczególne znaczenie ma kontrola corocznych sprawozdań z wybranych budżetów, przeprowadzane przez specjalne organy kontrolne, później przez parlament. Procedura zatwierdzania tych sprawozdań jest podobna do uchwalonej ustawy budżetowej. Przyjęcie sprawozdań z wykonania budżetu oznacza udzielenie rządowi absolutorium (tj. zwolnieniem go od dalszej odpowiedzialności za wykonanie budżetu). Odmówienie udzielenia absolutorium wiąże się z ważnymi konsekwencjami politycznymi - do ustąpienia rządu włącznie.

FINANSE

1. POJĘCIE FINANSÓW PUBLICZNYCH

Składa się z dwóch elementów:

• Finanse wszystkie te mechanizmy, które są związane z terminem działalności finansowej, czyli gromadzeniem i wydatkowaniem środków finansowych

• Publiczne jest synonimem ogólnonarodowym społecznym, wyróżnia się dwa ujęcia:

• Wąskie- własność publiczna, to własność przynależna podmiotom publ.

Wyróżnia się trzy kategoria podmiotów publ:

• Państwo

• Jednostki samorządu terytorialnego

• Zakłady publiczne

• Szerokie- chodzi o jęcie przedmiotowe, które wiąże się z podziałem sektora publicznego na cztery tradycyjnie wyróżniane sfery finansów publ:

1. Gospodarka budżetowa gdzie gromadzenie i wydatkowanie środków finansowych dokonywane jest tzw. metodą bez zwrotu

2. Gospodarka finansowa przedsiębiorstw publicznych

3. Ubezpieczenia publiczne, czyli takie, które są gwarantowane przez państwo

4. Gospodarka finansowa banków; nadzór im kontrola nad działalnością bankową. Jedynym bankiem, który zajmu się działalnością państwową jest NBP prowadzi on działalność finansową publiczną. To co pozostało publiczne w bankach to jest to działalność nadzoru bakowego. Nadzór bankowy to publiczna kontrola nad prywatną działalnością bankową, ustalenie stóp % przez RPP ( jest to organ, który reprezentuje państwo, czuwa nad działalnością bankową od strony stóp % i kontroluje działalność kredytową)

2. FUNKCIE FINANSÓW PUBLICZNYCH

1. Fiskalna

2. Redystrybucyjna

To funkcja zasilania finansowego, która przejawia się głownie przez działanie prawa podatkowego. Jest tradycyjnie uznawana za podstawową, ale nigdy nie może funkcjonować w izolacji od pozostałych funkcji. Przez realizację tej funkcji, jednocześnie z nią dokonuje się redystrybucja środków finansowych.

Polega na tym, że jeśli mamy do czynienia z podatkami to decydujemy z jakiego źródła, w jakiej wysokości będziemy ten podatek pobierać. A więc decydujemy o tym jakie stawki przypiszemy podatnikom, który są osobami prawnymi, jakie ustalimy wysokości stawek podatkowych, czy wprowadzimy ulgę rodzinną.

Pozyskując i realizując f. fiskalną podatków zarazem zabieramy jednym więcej innym mniej, decydujmy o alokacji środków finansowych, czyli o ich redystrybucji.

3. Stymulacyjna

Deficyt budżetu oznacza wpompowanie z budżetu większej ilości pieniędzy do gospodarki budżet może zagwarantować spłatę kredytu, pożyczyć pieniądze bankowi, sfinansować nakłady zbrojeniowe, zaciągnąć kredyt zagraniczny czy wewnętrzny. Tworzy się wtedy tzw. dług wewnętrzny- czyli wypuszcza się bony skarbowe i w ten sposób pozyskuje się pieniądze na rzecz budżetu.

Stopy %

f. ta najbardziej jest widoczna gdy mamy do czynienia z instrumentami podatkowymi, np. podatek liniowy

4. Kontrolna

Przejawia się przez to, że w państwie obowiązuje system sprawozdawczości finansowej, który pozwala na monitorowanie przebiegu zjawisk gospodarczych, pozwala na ustalanie podstawowych wskaźników jak dynamika gospodarki poprzez śledzenie:

• wpływów z podatków i opłat,

• wskaźnika inflacji,

• dynamiki i

• zaciągania kredytów

f. kontrolna to także podmiotowe kontrolowanie działalności finansowej, czyli:

• Parlamentarna kontrola finansów publ.

• Działalność NIK-u

• Działalność komisji nadzoru finansowego

• Kontrolowanie finansów lokalnych

3. WEWNĘTRZNY PODZIAŁ FINANSÓW PUBLICZNYCH

Na strukturę finansów składa się wiele poddziałów:

1. organizacja finansowa państwa

2. opracowywanie, uchwalanie i wykonywanie ustawy budżetowej lub ustawy finansowej

3. pobieranie dochodów publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem podatków i pożyczek publicznych

4. dokonywanie wydatków publicznych

5. Organizacja i operacje skarbu publicznego

6. Organizacje finansowe i operacje finansowe zdecentralizowanych związków i innych podmiotów publ., chodzi tu o samorząd teryt., zakłady ubezpieczeniowe, zakłady edukacyjne, zakłady ochrony zdrowia.

7. Działalność centralnego banku państw

8. Publiczna gospodarka dewizowa

9. Zarządzanie długiem publicznym

10. Nadzór państwa nad:

• Systemem bankowym

• Rynkiem kapitałowym

• Systemem ubezpieczeniowym

• Gospodarką finansową samodzielnych podmiotów działających w ramach sektora finansów publicznych
  

- 32 -