ETYKA  W  ZARZĄDZANIU 

Etyka jest częścią filozofii i określa zasady moralne wyznaczające standardy dobra i zła albo tego, co słuszne i niesłuszne, a zatem kierujące zachowaniami poszczególnych osób lub grup Powyższe zasady funkcjonowania  pomagają w podejmowaniu decyzji między rozmaitymi kierunkami działania. Etyka ukierunkowuje refleksje nad moralną odpowiedzialnością oraz kształtuje cechy charakteru, sposób myślenia i zaangażowanie. Nieodłącznym elementem etyki jest zachowanie etyczne jest to zachowanie, które mieści się w ogólnie przyjętych normach społecznych. Należy pamiętać, że nie jest to czysto opisowa nauka, bowiem opiera się ona na normatywnym dociekaniu.

Etyka posiada dwa cele:

1. ocenia praktyki ludzkie, odwołując się do standardów moralnych,

2. jest źródłem preskryptowych (rozporządzalnych) rad, jak postępować moralnie w określonych sytuacjach.

Pierwszy cel przedstawia potrzebę przeprowadzenia oceny i analizy tego co miało miejsce w przeszłości. Analizuje i krytykuje założenia moralne i osądy. Ludzie postępują różnie w zależności od postawionych celów, które są często trudne do określenia i w rezultacie prowadzą do powstania standardów moralnych. Drugi cel sugeruje rozwiązania w przypadku aktualnych i przyszłych problemów na podstawie tego co już się wydarzyło dzięki uzyskanym informacjom.

Analizując kontekst etyczny w zarządzaniu należy wziąć pod uwagę  normy i wartości, które odnoszą się do zachowań społeczeństwa. Normy są definiowane jako konkretne oczekiwania co do określonego zachowania, mogące jednocześnie służyć jako kryterium oceny jakości ludzkich zachowań.

Wartości nie są wyrażone słownie, są to oczekiwania na temat ludzkich zachowań. Wartości są definiowane jako obraz tego, co uważa się za dobre i sprawiedliwe. Podstawę kultury społeczeństwa stanowią wartości.

Na zachowanie etyczne w kontekście organizacyjnym istotny wpływ ma etyka indywidualna, na którą wpływa wiele czynników.

Etyka indywidualna kształtowana jest przez otoczenie tj. rodzinę, czynniki sytuacyjne, powszechnie obowiązujące normy moralne, doświadczenie oraz wpływ ludzi nas otaczających. Normy etyczne kształtowane są już u dzieci obserwujące zachowanie rodziców, którzy przyzwalają im na pewne zachowania.  Jeśli członkowie rodziny przestrzegają pewnych norm etycznych procentuje to w wypracowaniu wysokich norm etycznych u dzieci.  W przypadku postępowania nieetycznego członków rodziny i pozwalania na takie zachowanie dzieciom istnieje prawdopodobieństwo, że wyrobią sobie one niskie normy etyczne. Kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na kształtowanie się etyki indywidualnej ma wpływ kolegów. Dzieci chodząc do szkoły są bardzo podatne na zachowania rówieśników. Akceptują ich złe zachowanie i tym samym postępują tak samo.

W kolejnym etapie życia człowieka istotny wpływ mają doświadczenia życiowe będące częścią dorastania i dojrzewania. Nie bez znaczenia są również wartości osobiste czyli wewnętrzne przekonania i ustalenie hierarchii priorytetów. Czynniki sytuacyjne stanowią ostatnią grupę determinantów etyki indywidualnej.  Sprawiają one, że ludzie znajdujący się w różnych sytuacjach działają wbrew swym przekonaniom.

Przedstawione powyżej czynniki wpływają na etykę indywidualną, która ma znaczenie na kształtowanie się etyki biznesu. Etyka biznesu stanowi jedną z podstaw szkolenia menedżerów, kierujących wszelkimi przedsięwzięciami gospodarczymi.Jest to młoda dziedzina licząca zaledwie kilkadziesiąt lat. Coraz więcej firm na całym świecie w tym także w Polsce opracowało własne kodeksy postępowania etycznego. Dbałość o interes strategiczny przedsiębiorstwa ma pierwszorzędne znaczenie dla etyki zarządzania. Rozwijająca się firma oprócz dobrego zarządzania i odpowiedniej jakości produktów potrzebuje również zaufania społecznego. W związku z tym najlepszą drogą na zdobycie takiego zaufania jest etyczne postępowanie.

Wyróżniono trzy podstawowe obszary zainteresowania etyki biznesu zwaną również etyką zarządzania, są to stosunki:

1.      firma - pracownik - w niniejszym układzie brane jest pod uwagę zachowanie menedżerów określających normy etyczne , którymi kieruje się firma np. podczas naboru i zwalnia pracowników, określaniu warunków płacy i pracy jaki i brania pod uwagę prywatnej sfery życia podległych. To właśnie menedżerowie są tą grupą, kultura buduje kulturę organizacji oraz określa jakie zachowania są akceptowane w danej organizacji.

2.      pracownik - firma - podejście to mówi o stosunku pracownika do firmy, który rodzi czasami problemy etyczne odnoszące się do konfliktu interesów, uczciwości i poufności.

3.      firma - inne podmioty gospodarcze - mówi o etyce zarządzania w stosunkach między firmą a kontrahentami lub innymi pomiotami gospodarczymi mającymi wpływ na działalność danej firmy. Powyższe relacje zobowiązują aby oferowane produkty bądź usługi spełniały standardy bezpieczeństwa oraz wyposażone były w niezbędne informacje dotyczące zakresu ich użytkowania, warunkach reklamacji itp.

 Powyższe relacje powinny określać schemat postępowania poszczególnych ogniw. W związku z tym coraz bardziej popularne stają się kodeksy postępowania etycznego danej organizacji. Kodeks etyki są to formalne, pisemne zestawienia wartości i norm etycznych, którymi kieruje się firma w swoich działaniach.Mogą to być wytyczne ustalające sposób traktowania przez pracowników klientów, konkurentów, dostawców lub innych podmiotów współpracujących z firmą. Kodeksy etyki ustalone przez kierownictwo firmy nie zawsze są zrozumiałe przez pracowników, ponieważ nie można przewidzieć w zbiorze zasad co w danej chwili będzie słusznym zachowaniem a co nim nie będzie. Często dokonanie wyboru etycznego może prowadzić do różnych skutków również tych mniej przyjemnych wiążących się z utratą korzyści materialnych, zwolnieniem z pracy bądź odrzuceniem przez kolegów z pracy.

Wdrażanie w życie własnych przekonań i standardów etycznych, które kierują życiem na co dzień prowadzą do powstawania dylematów etycznych. Dylemat etyczny to sytuacja wyboru, w której potencjalny kierunek działania chociaż może przynieść korzyść, jest zarazem nieetyczny.Wówczas dokonanie słusznego wyboru spoczywa na danej osobie. Wiele decyzji podejmowanych przez kierownictwo ma podłoże etyczne. Do dziedzin, w których może wystąpić dylemat etyczny zalicza się następujące:

1.      Dyskryminacja -  kierownik odmawia awansu lub przyjęcia kandydata do pracy ze względu na jego rasę, wyznanie, płeć, wiek lub inne kryterium niezwiązane z wykonywanymi obowiązkami;

2.      Molestowanie seksualne - kierownik wywołuje u współpracownika lub współpracownicy dyskomfort poprzez nieodpowiednie słowa lub czyny o charakterze seksualnym;

3.      Konflikt interesów - kierownik przyjmuje łapówkę, prowizję albo niezwykły podarunek w zamian za podjecie decyzji korzystnej dla wręczającego;

4.      Naruszanie zaufania klienta - kierownik dysponuje poufnymi informacjami o działalności klienta i dzieli się nimi z trzecią stroną;

5.      Nadużywanie zasobów korporacji - kierownik posługuje się papierem z firmowym nadrukiem albo firmową pocztą elektroniczną do przekazywania osobistych opinii lub próśb adresowanych do miejscowych organizacji.

 Powyższe zachowania można uznać za nieetyczne, a podjęte w ten sposób decyzje często tłumaczone są m.in. poprzez przekonywanie samego siebie, że to zachowanie jest najlepsze dla dalszej działalności firmy, że leży to w interesie obu stron lub, że nikt się o tym nie dowie. Postępujący nieetycznie szukają usprawiedliwienia co jest wyrazem błędnego przekonania, że dane zachowanie jest słuszne i dopuszczalne. Zachowania nieetyczne pojawiają się najczęściej podczas podejmowania decyzji pod presją czasu i w nieoczekiwanych sytuacjach.

Kodeksy etyczne stosowane w określonych grupach zawodowych m.in. medycyną, finansami publicznymi i prawem  mają za zadanie zapewnienia zgodności zachowań indywidualnych z tradycyjnymi, wspólnymi dla określonej grupy zawodowej. Określane w kodeksach są zobowiązania do utrzymywania dobrych relacji z klientami lub unikania w pracy postępowań niezgodnych z prawem. Zastosowanie wytycznych narzuconych przez daną organizację nie stanowi gwarancji etycznego postępowania. Nadal zależy ono od indywidualnych jednostek. Wprowadzając kodeks etyczny w organizacji można doprowadzić do konfliktu etycznego. Jest to sytuacja, w której powstaje sprzeczność pomiędzy indywidualnymi zasadami etycznymi jednostek a zbiorowymi zasadami etyki wytworzonymi przez organizację.

L. Zbiegień -Maciąg wyróżnia następujące sytuacje konfliktogenne:

-  wartości jednostki są zgodne z normami, które wyznaje organizacja;

- indywidualne normy etyczne pracowników różnią się od norm, wartości organizacji,

- organizacja postępuje etycznie, lecz niektórzy jej pracownicy nie przestrzegają norm , zachowują się nieetycznie,

- obie strony zachowują się nieetycznie.

Etykę biznesu należy również rozpatrywać w aspekcie wymogów moralnych a interesu strategicznego firmy. Etyka biznesu zajmuje się oceną postaw moralnych w środowisku prowadzonej działalności gospodarczej. Można zauważyć, że stosuje ona cele i metody etyki normatywnej, w stosunku do konkretnych wymagań wiążących się z problemami moralnymi zauważanymi w działalności gospodarczej. Wykorzystuje przy tym zdefiniowane już wcześniej standardy moralne oraz opracowuje zagadnienia moralne odpowiadające rzeczywistości.

We współczesnym społeczeństwie dominującą rolę odgrywają dwie sfery funkcjonalne

1. system rynkowy, ukierunkowany na racjonalną produkcję dystrybucję towarów                 i usług;

2. administracja, której zadaniem jest zapewnienie racjonalnej organizacji funkcjonowania instytucji i procesu realizacji zadań.

Celem organizacji działającej w systemie rynkowym jest przede wszystkim redukcja kosztów w celu maksymalizacji zysków. W przypadku sfery administracyjnej dążąc do osiągnięcia jej celów wdrażane są systemy kontroli oraz występuje standaryzacja procedur. Przyczynia się to do realizacji zadań instytucjonalnych. Patrząc  z perspektywy tego, iż etyka jest jedną z dziedzin filozofii należy uwzględnić trzy różne społeczne podejścia filozofii do etyki biznesu:

Podejście unitriańskie - filozofia ta postrzega społeczeństwo jako zbudowane na fundamencie jednej, spajającej zasady społeczno - kulturowej.

Twierdzenia moralne odnoszą się bezpośrednio do biznesu. Z związku z tym, iż biznes w swoim działaniu nie kieruje się wyłącznie społecznością moralną to aspekt unit ariański nie określa wskazówek w kierowaniu przedsiębiorstwem.

1. Podejście separastyczne - przyjmuje, że obszary funkcjonalne we współczesnym społeczeństwie są autonomicznymi i odrębnymi wysepkami. Podejście to nie daje kompletnego obrazu społeczeństwa.

2. Podejście integracyjne - opiera się na przekonaniu, że nie można bezpośrednio stosować wymogów stawianych przez społeczność moralną do obszarów funkcjonalnych nowoczesnego społeczeństwa

Do szczególnych istotnych zagadnień etycznych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej zalicza się  problemy:

- pracy,

- konkurencji,

- promocji i reklamy,

- postępowania ludzi biznesu w interakcjach z innymi (partnerzy i kooperanci, współpracownicy i podwładni, klienci),

- oraz stosunek do środowiska naturalnego.

Największym problemem jest wyzysk pracowników, przejawiający się kontekście sprawiedliwej płacy oraz wynagradzania. W zakresie konkurowania problemy etyczne pojawiają się najczęściej podczas próby eliminacji konkurenta z rynku. Podczas tego procederu często bazuje się na nieetycznych zachowaniach związanych z próbą przekupienia bądź kopiowania produktów. Ważną role w prowadzeniu firmy odgrywa stworzenie jej wizerunku wiąże się tą z promocją i reklamą. W tym przypadku przykładem nieetycznego zachowania może być nieuczciwa reklama, która prowadzi do manipulacji potencjalnego odbiorcy. W obszarze postępowania ludzi biznesu w kontaktach z innymi należy rozpatrywać ten problem pod względem nieprzestrzegania zawartych umów, braku poszanowania dla drugiego człowieka, manipulacji oraz kłamstwie. Ostatnim coraz bardziej istotnym elementem we współczesnym świecie jest stosunek prowadzących biznes do środowiska naturalnego. Stanowi to również problem etyczny, gdyż często technologia przemysłowa w dużej roli przyczynia się do niszczenia naturalnego otoczenia człowieka.

Analizując powyższe możemy zauważyć na przykładzie działających organizacji i podejmowanych przez nich decyzji, iż różnie interpretują przedstawione problemy  w kontekście społecznej odpowiedzialności i odpowiedzialnego biznesu.

Etyka w biznesie

Etyka- jedna z dziedzin filozofii, ukazująca różnice pomiędzy dobrem a złem. Słowo to wywodzi się z greckiego "ethos" i oznaczało "zwyczaj", "obyczaj". Pierwszy użył go Arystoteles podczas prowadzenia badań nad życiem i zachowaniem człowieka. Etyka traktowana była jako nauka o naturze człowieka, jego działaniach i motywach jego zachowań.

Osobą, która ostatecznie sformułowała pojęcie etyki, był niemiecki filozof Emmanuel Kant. Uważał on, że etyka zajmuje się tym, co powinno być, a nie tym, co jest. To właśnie rozważania Kanta miały spory wpływ na stworzenie etyki w biznesie. Te z pojęć, które nie uległy przemianom, nadal stanowią podstawę do rozważań nad zagadnieniami współczesnej etyki w biznesie.

Pojęcie etyki można streścić także w innych słowach- jest to nauka o moralności, zbiór zasad i społecznych norm postępowania, które uznane zostały za obowiązujące w danym czasie i miejscu.

Etyka w biznesie.

Etyka w biznesie zajmuje się oceną oraz stworzeniem standardów moralnych, potrzebnych w konkretnej dziedzinie gospodarczej. Ma ona dosyć długą historię i jest specyficzną odmianą aspektu badawczego etyki. Koncentruje się na działaniu człowieka w sferze biznesowej, nie zajmując się pozostałymi sferami jego życia. Zasadnicze kwestie przedstawiane są w postaci pytań:

1. czy podjęliśmy słuszną decyzję postępując tak a nie inaczej

2. czy przyniesie ono korzyści, czy straty

3. czy postępowanie zgodnie z zasadami etyki jest w interesach opłacalne czy nie

Takie ujmowanie najważniejszych zagadnień jest bardzo praktyczne i służy racjonalizacji naszej postawy, aby dzięki temu działalność była jeszcze lepsza.

Etyka w biznesie posługuje się następującymi pojęciami:

- sprawiedliwość

- uczciwość

- prawda

- słuszność

Dzięki temu można połączyć analizę typowo naukową i rzeczywistość, panującą w sferze biznesu.

Istnieją trzy podstawowe rodzaje etyki ogólnej. Są one wyznacznikiem nurtów istniejących w etyce biznesu. Należą do nich:

1. etyka deontologiczna (etyka obowiązku cnót)- moralność ludzka jest postrzegana w kategoriach obowiązku, a formą wyrazu tego są nakazy i rozkazy. Przyjmuje się je za podstawę moralnego postępowania oraz regulowania ludzkich działań. Wynika z tego, że moralna postawa w interesach charakteryzuje się przestrzeganiem reguł, odpowiednich dla danego zawodu, na przykład biznesmen powinien być uczciwy, wytrwały, pracowity.

2. etyka aksjologiczna- inaczej etyka wartości interesów. W tej koncepcji człowiek jest powołany do tego, aby się realizował w danej dziedzinie, do autokracji. Etyka aksjologiczna koncentruje się na efektywnym osiąganiu celów oraz dążeniu do optymalizacji działania.

3. etyka odpowiedzialności i sumienia- stanowi uzupełnienie dwóch poprzednio wymienionych rodzajów etyki. Koncentruje się ona na wartościach, wynikających ze zdobytego doświadczenia, godności- zarówno własnej, jak i godności innych osób oraz na relacjach między partnerami w interesach i pracy, postrzeganej w kategoriach relacji społecznych.

Głównymi metodami poznawczymi w etyce są: obserwacje, testy, wywiady, ankiety, procesy lustracji. Mają one za zadanie odkrycie postaw i zachowań, jakimi kierują się ludzie w interesach, jakie mają podejście do kwestii etycznych, i opisanie poczynionych obserwacji. Oprócz wymienionych elementów, najważniejszą rolę w procesie badawczym odgrywa analiza krytyczna. Sprawdza ona, czy wiemy, które reguły są etyczne, a które nie i czy wiemy, jaka jest różnica pomiędzy dobrem a złem.

Istotny wkład w rozwój etyki w biznesie miał szkocki ekonomista i filozof- Adam Smith. Mimo upływu czasu, zainteresowanie problematyka moralności w interesach wcale nie maleje- wręcz przeciwnie, i to zarówno w świecie nauki, jak i biznesu. Najnowsze wyniki badań na ten temat publikuje się za oceanem, gdzie etyką zajmują się tacy badacze, jak: Michael Maccoby, John Kaler, David Fogel, Peter E. Drucker, Lester Thuron, Verne E. Henderson, Charles Powers.

Problematykę etyki w biznesie można przedstawiać na kilka sposobów. W 1982 roku powstała książka Verne E. Hendersona, zatytułowana "Etyczna strona przedsiębiorstwa". Autor przedstawił w niej swój punkt widzenia. Według niego etyka to konwencjonalny i statyczny zbiór norm i reguł, które wyznaczają tok postępowania. Dzięki nim wiemy co jest słuszne, a co nie oraz jakie są obowiązki moralnie postępującej osoby.

Bardziej przydatna w obecnych czasach jest dynamiczna etyka w biznesie. Świat ulega ciągłym przemianom, tak samo jak zmieniają się obowiązujące reguły postępowania. Tak więc i etyka musi się dostosować do teraźniejszości.

Dynamiczne ujęcie etyki wynaleźli Amerykanie Charles Powers oraz David Fogel. Według nich etyka "(…) zajmuje się wyjaśnieniem tego, co stanowi o ludzkiej pomyślności i jaki sposób postępowania jest konieczny, aby je zapewnić".

Wyjaśnieniem tej zasady zajęli się w 1982 roku inni Amerykanie: T. Peters oraz R. Waterman. Według nich człowiek wtedy będzie postępował moralnie, kiedy będzie szanował innych ludzi i nie będą oni dla niego tylko środkiem do osiągnięcia jakiegoś celu. Peters i Waterman chcieli ta tezą pokazać, że kiedy szefowie dobrze funkcjonującej firmy dbają i potrzeby swoich klientów, tym samym zwiększa się ich dbałość o własnych pracowników. Innymi słowy- etyczne traktowanie klientów daje efekt w postaci lepszego traktowania podwładnych, dzięki czemu firma zyskuje większy szacunek w miejscu swojej działalności.

W obecnych czasach kwestia etyki nękana jest przez poważne problemy, powstałe w wyniku zderzenia się różnych kultur w świecie globalnego biznesu. Etyka nie jest tylko problemem danego kraju, dzięki działaniu światowego rynku zyskała międzynarodowy charakter. To powoduje też wzrost zainteresowania moralnością w świecie interesów. Opinia publiczna dzięki mass mediom maja możliwość, aby poznać wszelkie negatywne skutki działania wielkich firm, korporacji i przedsiębiorstw. Z tego też powodu na tych ostatnich ciąży wielka presja i muszą one opracowywać własne kodeksy postępowania i do tych reguł się stosować.

Mimo tych zabiegów spora grupa społeczeństwa uważa, że coś takiego jak etyka w biznesie nie istnieje. Wydawałoby się, że zjawisko etyki zanika w ogóle, jednak i w tej dziedzinie znajdą się pozytywne przykłady, że moralność można jeszcze spotkać.

Przykładem na to może być stosowanie całościowego zarządzania jakością- Total Quality Managment (TQM).

Według tej zasady kierownictwo organizacji powinno już na początku określić rodzaj standardów, obowiązujący w danej firmie oraz stosować taki rodzaj jego kontroli, który będzie efektywny. Oznacza to w rzeczywistości dokładną kodyfikację procedur.

Działanie TQM wpływa nie tylko na pracowników firmy, ale również na jej kierownictwo. Dzięki temu wszyscy wiedzą, jakie standardy zachowania wobec klienta obowiązują i nie można wtedy np. lekceważyć go.

System TQM określa także oczekiwania, jakie kierownictwo ma wobec swoich podwładnych i odwrotnie. Lojalność wobec firmy, oddanie, efektywniejszą i skuteczniejszą pracę dla organizacji można łatwo uzyskać, traktując pracowników z szacunkiem i troską. Pomocne może być w tej kwestii także stworzenie dobrych warunków do pracy, zapewnienie bezpieczeństwa w trakcie wykonywania obowiązków lub stworzenie odpowiedniego systemu opieki socjalnej.

Dużą rolę w etyce ma do spełnienia menedżer. To właśnie od jego osoby oczekuje się przestrzegania ustalonych reguł, pełnego profesjonalizmu oraz posiadania wiedzy na temat etyki w biznesie.

Menedżer jest odpowiedzialny nie tylko za techniczną stronę całego przedsięwzięcia (produkcja, finanse, sprawy administracyjne), ale jest również odpowiedzialny za swoich podwładnych, klientów, partnerów biznesowych. Menedżer jest zobowiązany do tego, aby dbać o finanse swoich wspólników, dobro podwładnych, o środowisko naturalne, o potrzeby klientów. Dlatego ma on prawo do zwracania uwagi na kwestie etyczne tak samo, jak inni.

Rynki finansowe oraz wymiany towarów i usług rozwijają się w tak ogromnym tempie, że wykroczyły poza sferę kontroli rządów. Stały się globalne, a to spowodowało powstanie większego zapotrzebowania na etykę w świecie biznesu.

Ludzie, dzięki etyce, mogą stać się osobami bardziej moralnymi, postępującymi etycznie. Dzięki niej można eliminować nieetyczne wzorce zachowań, stosując własne normy i reguły.

Możliwe jest też lepsze rozwiązywanie problemów, związanych z etyką i spotykanych na co dzień w świecie interesów, poprzez głębszą analizę samego zjawiska, jakim jest etyka.

Mogłoby się wydawać, że postępowanie etyczne zanika, tym bardziej w biznesie. Ale nic bardziej mylnego- jest to element naszego życia, rzeczywistości i można się z nim spotkać bez względu na miejsce pracy i czas.

ETYKA W BIZNESIE - wykłady

WYKŁAD I - 27.10.02r.

ETYKA - jest działem filozofii; jest to nauka mówiąca o tym, co jest dobre, a co jest złe; nazwa pochodzi od greckiego słowa "ethos" - zwyczaj, obyczaj moralny; pojawiła się w VI stuleciu p.n.e. w starożytnej Grecji i stała się tam bardzo powszechna, o czym świadczy ówczesna myśl filozoficzna; HEDONIZM-" z (gr. hedone - przyjemność) to pogląd uznający przyjemność za najwyższe dobro, natomiast unikanie cierpienia i bólu jest głównym warunkiem osiągnięcia szczęścia. Wyróżnia się: * hedonizm etyczny,* hedonizm psychologiczny.,

Hedonizmem etycznym nazywamy takie poglądy, wg których ludzie powinni zmierzać do szczęścia (cudzego lub swojego), bowiem jest to "etycznie dobre". Hedonizm psychologiczny głosi, iż ludzie pragną szczęścia, nie mówi nic jednak co do sposobu (oraz rodzaju) jego osiągnięcia. Najstarszą formą hedonizmu jest hedonizm cyrenejski. Jego cechy: liczy się tylko szczęście "prywatne" (szczęścia innych ludzi nie odczuwamy); szczęście można osiągnąć poprzez chwilowe przyjemności; to co nazywamy "długotrwałym szczęściem" jest ich tylko ciągiem; szczęście jest aktywne, tj. jest stanem czynnym umysłu/ducha/duszy, nie polega natomiast na braku cierpienia. Chwilowe, natychmiastowe szczęście jest ważniejsze niż "odłożone na później".

Hedonizm prezentowany był przez przedstawicieli szkoły filozoficznej założonej w IV wieku p.n.e. przez uczniów Sokratesa (m.in. Arystypa z Cyreny).Formą "ewolucyjną" innej odmiany hedonizmu jest utylitaryzm, rozwijany przez brytyjskich filozofów Jeremy'ego Benthama i Johna Stuarta Milla: szczęście wielu ludzi jest ważniejsze niż szczęście jednostkowe; szczęście natychmiastowe powinno zostać "odłożone", jeśli prowadzi do szczęścia w przyszłości".

Byt człowieka jest na tyle złożony, iż niemożliwe jest wyłonienie tylko jednej koncepcji etycznej, która odpowiadałaby na pytanie, na czym polega bycie dobrym człowiekiem.

ETYKA W BIZNESIE - sprowadza się do tego, jak stać się dobrym biznesmanem; rozwój etyki występuje dwupłaszczyznowo:

a. Etyka opisowa - związana jest z obrazami faktyczności; próbuje odpowiedzieć na pytanie "jak jest?", to znaczy jak wygląda rzeczywisty stan etyki określony przez grupę społeczną w konkretnym czasie ( na przykład - etyka mieszczańska w okresie międzywojnia);

b. Etyka normatywna - ukazuje normy oraz wszelkiego rodzaju nakazy związane z obszarem powinności; próbuje odpowiedzieć na pytanie "jak powinno być ?", dokonuje oceny poprzez wartościowanie. Zasadnicza liczba systemów etycznych przynależy do etyki normatywnej, którą można podzielić na:

- etykę naturalistyczną (epikurejską)

systemy religijne.

Chodzi w nich, o uzyskanie odpowiedzi na pytanie " co jest ostateczną podstawą moralności, zachowań etyki człowieka", jest to natura ludzka, albo absolut, a zatem Bóg. Naturalizm stanowi w etyce fundament genetyczny, jeżeli jeden człowiek zamorduje drugiego, wówczas mówi się o nim, iż jest on wynaturzony. Religijność jest czymś, co istnieje ponad naturalnością człowieka, bowiem natura to nie wszystko.

W etyce normatywnej można dodatkowo wyróżnić:

- etykę intencji (kantowską)

etykę skutków.

Próbuje się tu dociec tego, co stanowi podstawę czynu etycznego. Istnienie sprawy, a więc konsekwencji, jakie dany czyn może wywołać; intencje - gdy mamy dobre intencje, lecz skutek może okazać się zły, lub kiedy nasze intencje są złe, zaś skutek jest dobry, wówczas pojawiają się trudności w ocenie ludzkiego postępowania. Jeżeli intencje oraz skutki są równoznaczne, co oznacza, że dobre albo złe, wówczas z ocenianiem nie mamy problemu i natychmiast wydajemy opinię. Etyka intencji - a więc ocenianie poprzez intencje, Etyka skutków- a więc ocenianie w oparciu o konsekwencje.

WSTĘPNA DEFINICJA ETYKI BIZNESU-

Etyka biznesu należy do etyki normatywnej, której zadanie polega na ocenianiu oraz określeniu standardów etycznych, jakie przysługują ściśle określonej sferze działalności gospodarczej. Stanowi ona konkretyzację etyki ogólnej. Etyka biznesu, jako że należy do etyki normatywnej, odpowiada na pytanie : "jak powinno być ?".

GŁÓWNE STANOWISKA METAETYCZNE (meta-ponad, z lotu ptaka)

Ponad spojrzeniem etycznym dojrzeć można, że istnieją różne typy etyki ogólnej, a każda z nich określa odmienny nurt w etyce biznesu:

1. Etyka deontologiczna - (deon oznacza-obowiązek), jest to etyka obowiązku i cnót, ( na przykład :ojczyzna, nauka, cnota - przykładowo rycerska) W Etyce biznesu zajmujemy się moralnością człowieka z perspektywy obowiązku, w postaci rozkazów oraz nakazów. Podstawą postępowania moralnego oraz jego uzasadnienia są rozkazy oraz nakazy, jako zasadnicze formy uregulowania i stymulacji dążeń człowieka. W tym miejscu uwidacznia się znaczenie kodeksów etycznych; nierzadko owe nakazy nie istniały na piśmie, ale dzisiaj istnieją w formie spisanej na przykład - kodeks obowiązujący środowisko lekarskie.

Postawa etyczna w świecie biznesu wiąże się więc z przestrzeganiem podstawowych reguł w zawodzie, które uchodzą za cnoty kupca albo też przemysłowca - są to więc - pracowitość, cierpliwość, oszczędność, wytrwałość.

Zalety etyki deontologicznej:

• uchylanie sytuacji charakterystycznych, które powtarzają się rutynowo w obrębie pewnej grupy zawodowej;

Wady etyki deontologicznej :

• nie jest zdolna do przewidzenia zmieniających się okoliczności, w których należałoby zastosować nakazy oraz zakazy o charakterze ogólnym;

Etyka Imanuela Kanta - ów filozof sformułował ją na zasadzie imperatywu kategorycznego - a więc nakazu wskazującego, w taki sposób, że należy postępować tak, by zasady twego działania mogły zmienić się w prawo o charakterze powszechnym. Immanuel Kant dążył do wyeliminowania moralnej hipokryzji - jeżeli ktoś robi coś źle to uznajemy to za niedopuszczalne, lecz w sytuacji, kiedy to my postępujemy niewłaściwie, wówczas uważamy nasze zachowanie za dopuszczalne. Kiedy dokonujesz wyborów etycznych spróbuj postępować w taki sposób, by twoje postępowanie stanowiło proces powszechny.

Czasami należy więc zrezygnować z zasad, ażeby postąpić moralnie.

Wszelkiego rodzaju kodeksy etyczne są bazą do tego, aby egzekwować postępowanie zachowujące dobre imię danego zawodu. Bądź również przedsiębiorstwa. Jednak stanowią one minimalną dawkę etyki zawodowej, poprzez wyrażanie jedynie potrzeb działania w danym zawodzie.

2. Etyka aksjologiczno - teleologiczna, (aksin-wartość, telos-cel.)

Jest to etyka wartości oraz interesów. Akceptuje się tutaj koncepcję powołania człowieka do tego, aby samorealizował się, autokrację oraz realizowanie siebie w konkretnej profesji. Jest to taka etyka, która skupia się na efektywnym osiąganiu celów, a także optymalizacji określonej działalności. Zalety: praca jest wartością, poprzez którą ludzie mogą się realizować, możliwość osiągnięcia możliwie największych wyników. Pojawia się jednak realna groźba instrumentalizacji takiej etyki, która może stać się tylko narzędziem.

3. Etyka odpowiedzialności i sumienia -

Stanowi ona uzupełnienie dwóch wyżej wymienionych rodzajów etyki. To etyka personalistyczna, która skupia się na wartościach osobowych, opartych na empirii, godności własnej oraz innych ludzi, a także, na rzetelnych (surowych) stosunkach z każdym partnerem jako człowiekiem oraz w ramach pracy jako interakcji interpersonalnych. Dąży w kierunku humanizacji w sferze gospodarczej; w tym sensie etyka biznesu pełna odpowiedzialności - jest zdolna do odpowiadania na zapotrzebowanie (tak producentów, jak również klientów). Wyłącznie istota ludzka obdarzona sumieniem jest w stanie być moralna ( oznacza to, iż partacz na polu zawodowym jest także partaczem na płaszczyźnie moralnej). Osoba niemoralna jest nieprofesjonalna

Etyka odpowiedzialności i sumienia zezwala na istnienie sytuacji moralnych, należy dokonać oceny, czy dane sytuacje są etyczne, czy też nie?

KTO? ZA CO? PRZED KIM?

------- -- ----------- -- ----------------

podmiot odpowiedzialność instytucje

odpowiedzialności przedmiotowa odpowiedzialne

WYKŁAD II 10.11.02r.

ZABURZENIA POLA ODPOWIEDZIALNOŚCI:

1. Odpowiedzialność przesadna - taki typ człowieka chce uchodzić za "zbawiciela świata" przypisana jest temu jednostka chorobowa nazywana "nerwicą dyrektorską";

2. Odpowiedzialność zawężona - taki człowiek, zrzuca z siebie część obowiązków i przekłada odpowiedzialność na innych ludzi;

AKSJOMATY WSPÓŁCZESNEJ ETYKI:

Aksjomat - "(inaczej postulat, pewnik, gr. [aksíoma] - godność, poważanie, wartość) - dowolna wypowiedź o pojęciu pierwotnym teorii sformalizowanej. Wypowiedź ta z formalnego punktu widzenia nie musi być "oczywiście prawdziwa", nie musi też odbijać jakiejkolwiek "rzeczywistości". Krótko mówiąc, jest to całkowicie dowolne zdanie - byle niesprzeczne wewnętrznie i poprawnie zbudowane (to znaczy zgodnie z regułami gramatyki obowiązującej w danej teorii). Warto pamiętać, że skoro nie żądamy od aksjomatu "oczywistej prawdziwości", dyskusyjne staje się określenie czy teoria jest niesprzeczna, a nade wszystko czy da się ją zredukować do prostszego zestawu aksjomatów. Na przykład zgodnie z wyżej zaprezentowaną definicją jako aksjomat moglibyśmy przyjąć wielkie twierdzenie Fermata lub hipotezę Riemanna. Oczywiście teoria zbudowana na takich aksjomatach posługiwałaby się bardzo sztucznym zestawem pojęć pierwotnych. Co gorsza, nie wiedząc czy twierdzenia te są prawdziwe, nie moglibyśmy dowieść inności teorii, jako że ze zdania fałszywego można wydedukować każde inne zdanie. W istocie teoria taka byłaby nieinteresująca i efektywnie nierozwojowa. W ramach teorii systemów formalnych, rozwijanych zwłaszcza w kontekście informatyki i teorii obliczeń, możliwa jest oczywiście budowa takich systemów, w których aksjomaty mają nawet wymyślną postać, jednak w rzeczywistych teoriach matematycznych, a zwłaszcza w takich, które są interesujące z matematycznego punktu widzenia, to znaczy generują istotne, nietrywialne i ciekawe twierdzenia, aksjomaty zawsze są zdaniami oczywiście prawdziwymi i prostymi. Pierwszym uczonym postulującym stosowanie aksjomatycznej budowy teorii matematycznych był Platon."

Współcześnie w etyce zauważyć można tendencje do formułowania ogólnych reguł i będących w ich zakresie obszarów wolności, a tym samym jest to ucieczka od kazuistyki, a więc przypadku.

Aksjomat wolności - wyłącznie czyn wolny może uchodzić za czyn etyczny; co oznacza, że można go ocenić jako dobry albo zły, bowiem wyłącznie za własny dobry czyn albo zły, albowiem wyłącznie za swój wolny czyn jestem w pełni odpowiedzialny.

Aksjomat odpowiedzialności - każda istota ludzka jest odpowiedzialna za siebie i przed samą sobą, czyli jest to jego godność; człowiek stanowi więc podmiot i przedmiot odpowiedzialności, lecz za ostateczną instancję etyczną uważane jest sumienie o charakterze indywidualnym. Istota ludzka, która nie bierze odpowiedzialności za siebie samego nie może odpowiadać za innych ludzi;

STEREOTYPY I FAŁSZYWE METAFORY FUNKCJONUJĄCE W BIZNESIE:

Stereotyp - "Stereotyp (z gr. stereos = 'stężały, twardy', typos = 'wzorzec, odcisk') - konstrukcja myślowa, zawierająca uproszczony i często emocjonalnie nacechowany obraz rzeczywistości, przyjęty przez jednostkę w wyniku własnych obserwacji, poglądów innych osób czy wzorców przekazywanych przez społeczeństwo. Stereotypy mogą być negatywne, neutralne lub pozytywne, chociaż najczęściej spotykamy się z wyobrażeniami negatywnymi.

Najczęściej mówi się o stereotypach narodowych, czyli naszych wyobrażeniach dotyczących innych narodów. Tworzenie stereotypów jest naturalną ludzką skłonnością i takiemu upraszczaniu przekazu podlegają wszelkie ludzkie wyobrażenia o otaczających ich świecie, zarówno przyrody, jak i społeczeństwa. Ma to związek między innymi z takimi sposobami porządkowania rzeczywistości, jak kategoryzacja czy generalizacja.

Stereotypy często oparte są na niepełnej lub fałszywej wiedzy o świecie, utrwalonej przed tradycję i trudno podlegającej zmianom. Liczni badacze doszukiwali się jednak "ziarna prawdy" w stereotypach, powstało nawet określenie "trafność stereotypu". W przypadku pojawienia się faktów obalających stereotyp ludzie mają skłonność do traktowania go jako wyjątku - "wyjątek potwierdza regułę" lub do tworzenia subkategorii bez naruszenia kategorii podstawowej.

Stereotypy mogą prowadzić do narastania uprzedzeń wobec danej grupy. Uprzedzenia mogą być negatywne lub pozytywne, lecz w europejskiej szkole badaczy przedmiotu przyjęło się traktować uprzedzenia jako zjawiska negatywne. W związku z tym mamy do czynienia z negatywną postawą, niechęcią lub dyskryminowaniem. W przypadkach ekstremalnych może ono prowadzić do ludobójstwa.

Stereotypy mogą być wykorzystane przez różne podmioty do manipulacji odbiorcą. Rząd danego kraju chcąc wywołać wojnę może - jeśli nie istnieje negatywny stereotyp obywateli kraju atakowanego - zainicjować kampanię w celu powstania tego negatywnego stereotypu. Taka kampania jest znana jako demonizacja."

Relatywizm etyczny -" relatywizm moralny - pogląd że istnieje wiele systemów wartości i żaden z nich nie jest systemem absolutnie najlepszym, więc różne kultury są uprawnione do stosowania różnych systemów. Przeciwieństwem relatywizmu moralnego jest absolutyzm moralny, który dopuszcza istnienie tylko jednej moralności."

Norma - to ściśle określone oczekiwanie odnoszące się do konkretnego zachowania, które mogą uchodzić za kryterium jego oceny;

Wartości - "Wartości to przedmioty i przekonania o nienormatywnym charakterze, determinujące względnie podobne przeżycia psychiczne i działania jednostek. W rozumieniu kulturowym wartości to powszechnie pożądane w społeczeństwie przedmioty o symbolicznym charakterze oraz powszechnie akceptowane sądy egzystencjonalno-noramtywne (orientacje wartościujące).

Wartością może być dowolny przedmiot, idea lub instytucja któremu jednostka przypisuje ważną rolę w życiu, a dążenie do jego osiągnięcia traktowane jest jako konieczność ze względu na zaspokajanie potrzeb jednostki. Zewnętrznym przejawem wartości jest obserwowalne zachowanie.

Wartości pełnią rolę kryteriów wyboru dążeń ogólnospołecznych, są standardem integracji jednostki ze społeczeństwem, różnicują społeczną sferę osobowości ludzkiej."

Fałszywa metafora

- "pierwszy milion musi być skradziony"

stwierdzenie, że wszyscy ludzie dookoła kradną - stanowi bzdurę o charakterze logiczno-językowym;

- "świat biznesu to dżungla" -

"biznes to jest gra";

Dziedzina etyki biznesu - to wszystkie te problemy, jakimi zajmuje się etyka biznesu :

a. etyczne problemy pracy - kwestia wyzysku jako niesprawiedliwość

- wyzysk w stosunkach pomiędzy współpracownikami,

- istota ludzka traktowana jako podmiot pracy;

b. etyczne problemy reklamy i promocji -

istota konfliktu jaka występuje pomiędzy kłamliwa skutecznością ( efektywnością) a manipulacją w reklamie, która bazuje na emocjach, a postulat skierowany na potencjalnego klienta i odbiorcę w sposób uczciwy do rozumu odbiorcy;

c. etyczne problemy konkurencji:

• przekupstwo,

• szerzenie nieprawdziwych informacji o kontrahentach,

- szerzenie nieprzychylnej opinii w świecie mediów;

• podrabianie markowych produktów

• posługiwanie się zastrzeżonymi znakami firmowymi;

• relacje między ludźmi biznesu a pozostałymi ludźmi - nieprzestrzeganie warunków umów oraz kontraktów z partnerem, niemoralne relacje z klientelą oraz podwładnym;

• ekologiczna polityka firmy.

d. Dlaczego etyka biznesu jest opłacalna ? :

Zdaniem zwolenników autarkii etyki ogólnej:

etyki szczegółowe, a w jej obrębie także etyka biznesu stanowi objaw etycznego kryzysu oraz szukanie środków zastępczych przez coraz bardziej zdegenerowane zbiorowości społeczne, które za nic ma tradycyjną moralność, zaś hasło "ethics pays" jest mechantylne, co oznacza, ze nie ma na celu etycznych zachowań, lecz uczynienie z niego dochodowego interesu.

Etyka biznesu nie stoi w opozycji do etyki ogólnej, stanowi zaś jej uzupełnienie w wymiarze gospodarczego funkcjonowania ludzi. Etyka jest źródłem różnych wartości, nie tylko o charakterze ekonomicznym.

Wykład III - 23.11.02r.

ZWOLENNICY WOLNEGO RYNKU. WOLNORYNKOWY.

Zestawienie wymogów działalności gospodarczej z postępowaniem etycznym powoduje pojawienie się sprzeczności, której nie sposób usunąć. Biznes i etyka kłócą się ze sobą. Przedsiębiorstwa nie są w stanie kierować się względami moralnymi, bowiem to przyczyni się do ich porażki na rynku pełnym bezwzględnej konkurencji.

JAK BRONIĆ ETYKĘ W BIZNESIE? (KRYTYKA)

1. Wolnorynkowcy w niemal idealny sposób, przedstawiają wolny rynek, który ma być konkurencyjny w sposób doskonały.

2. Aby wolny rynek należycie funkcjonował niezbędny jest szerszy kontakt społeczny, a także konieczność przestrzegania podstawowych zasad moralnych. Przede wszystkim, potrzebne jest obopólne zaufanie tych, którzy partycypują w wymianie handlowej. Owa forma działa w należyty sposób, tylko wtedy, kiedy przestrzega się pewne wartości, a wśród nich : lojalność względem firmy, bądź też solidarność grupy współpracowników. Jedyna wytyczna dla przedsiębiorstwa to reguła racjonalności ekonomicznej nazywana również ZASADĄ MAXIMINU.

3. Zdaniem legalistów, a więc zwolenników wystarczalności prawa:

Zakres prawa oraz etyki pokrywa się, lecz istnieją też takie reguły etyczne, których prawo nie odzwierciedla. Prawo nie pokrywa się bowiem z etycznymi postawami. Nie wszystko to, czego prawo zabrania jest etycznie dopuszczalne i akceptowalne.

POZYTYWNE OKREŚLENIE ETYKI W BIZNESIE (ZWOLENNICY)

1. Powody cywilizacyjne : - postęp naukowo - techniczny, który powoduje rapidalny wzrost możliwości twórczych pociąga za sobą szereg dylematów o zabarwieniu moralnym. Mamy z nimi do czynienia po raz pierwszy i na początku nie bardzo wiemy, w jaki sposób poradzić sobie z nimi ( doskonale widać to na przykładzie klonowania człowieka).

2. Szczególna rola przypada etyce biznesu w państwach postkomunistycznych, w których dokonała się transformacja ustrojowa. Rzeczywisty stan gospodarki centralnie sterowanej w sposób demoralizujący wpływał na uczestników życia ekonomicznego. Istnieje konieczność zrekonstruowania etosu biznesmena, bowiem opóźnienia na tle cywilizacyjnym nie nadrobi się wyłącznie poprzez import najnowszych technologii.

3. Zmiana relacji między działaniem człowieka a jego :

• naturalnym otoczeniem - (naturalne środowisko), zmiany człowieka - należy odwrócić relacje, jakie panują pomiędzy człowiekiem a naturą.

- kulturowym otoczeniem - należy zdemokratyzować życie społeczne. W dzisiejszych czasach przedsiębiorczość nie może istnieć bez wzięcia odpowiedzialności, na skutek przemian, jakie zaszły w kulturze ( w tym zjawisko humanizacji relacji społecznych) należy porzucić "etykę posłuszeństwa" na rzecz etyki odpowiedzialności. Pracownika pełnego posłuszeństwa należy zastąpić takim pracownikiem, który potrafi wziąć odpowiedzialność za swoje czyny.

Podsumowanie: etyka biznesu nie sprzeciwia się zyskom, lecz z obawą spogląda na zbyt krótkowzroczny, i nierzadko finansowy styl myślenia, który może doprowadzić gospodarkę do punktu krytycznego. Cel firmy nie sprowadza się tylko do podziału, jak największych zysków, ale też do ulepszania oferowanych produktów oraz usług, które są niezbędne i dobrze służą społeczeństwu i jego przyszłym losom. "Etics pays" jest opłacalne z tego względu, iż umożliwia osiąganie coraz lepszych wyników gospodarczych, lecz przede wszystkim chodzi o wzięcie pod uwagę nie tylko wartości ekonomicznej, czyli wartości takich jak : czyste środowisko, wspólnota lokalna, a zwłaszcza wartość pracownika, będącego osobą, która istnieje nie tylko po to aby pracować, ale też po to, aby cieszyć się i afirmować życie.

OBSZARY ODPOWIEDZIALNOŚCI BIZNESMENA

Należy koniecznie rozszerzyć perspektywę, w jakiej rozpatruje się funkcjonowanie firmy, w taki sposób, aby znalazły się w niej interesy nie tylko samych udziałowców danej firmy, ale też wszystkich tych, na które owo przedsiębiorstwo oddziałuje. W tym sensie możemy wskazać na trzy elementarne grupy (obszary) odpowiedzialności etycznej:

1. Przedsiębiorstwo to wszyscy ci, którzy swą twórcami firmy poprzez swoją pracę zarządzają kapitałem, są to więc : pracownicy, kadra kierownicza, właściciele.

2. Najbliższe otoczenie - to wszyscy ci, którzy w sposób bezpośredni stykają się z przejawami działalności gospodarczej firmy, a więc : klientela dostawcy, kooperanci, konkurencja.

3. Dalsze otoczenie - to rozmaite wspólnoty o charakterze lokalnym, bądź regionalnym, tw3orzy je państwo oraz środowisko naturalne;

ETYKA ZARZĄDZANIA. WZORCOWY MENAGER

1. Kompetencje (profesjonalizm) - "trzymanie ręki na pulsie" określonej dziedziny, której jest się reprezentantem; wszelkie formy dokształcania kadry, które są niezbędne, aby stać się kompetentnym dla biznesmena;

2. Komplikacje czynników, które wywierają znaczny wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Manager nierzadko musi podejmować decyzje obarczone językiem z racji niemożności dokonania analiz wnikliwych na podstawie wszystkich danych przez jedną osobę;

3. Umiejętności organizacyjne (które umożliwiają skuteczne zorganizowanie pracy współpracownikom) - filozofia zarządzania uległa zmianie , zgodnie z dawnymi wyobrażeniami, efektywne zarządzanie polega na upodobnieniu przedsiębiorstwa do sprawnie działającej maszyny; szczególną rolę przypisywano dyscyplinie oraz posłuszeństwu pracowników. Ogół odpowiedzialności skupiał się w ręku wydającego polecenia. W dzisiejszych czasach sprawne zarządzanie firmą wiąże się z wykorzystanie, zdolności odpowiedzialnej kooperacji współpracowników. Zadanie managera polega na rozdzielaniu zadań w taki sposób, by zostawiał podległym sobie ludziom swobodę działania, co jest jednoznaczne ze swoistym podziałem odpowiedzialności

Uprawniać - dawać prawo do działania w czyimś imieniu;

CECHY SPRAWNEGO ZARZADZANIA:

- umiejętność działania w zespole,

- łatwość w nawiązywaniu kontaktów z pracownikami niższego szczebla,

- umiejętność związana z tworzeniem miłej atmosfery w grupie,

- umacnianie lojalnej postawy pracowników. Tak we wzajemnych relacjach , jak i w stosunku do firmy;

• pamiętanie o podnoszeniu kwalifikacji pracowników-

• prowadzenie rozsądnej polityki kadrowej - zatrudnianie nowych pracowników i związana z tym rekrutacja, wspieranie rozwoju osób już zatrudnionych, umiejętność w postępowaniu z pracownikami opuszczającymi firmę;

4. sprawna komunikacja, sztuka perswazji, manager musi być niezwodnym komunikatorem, co jest niezwykle istotne podczas negocjacji, będąc reprezentantem firmy;

5. Umiejętność podejmowania decyzji, eliminując ryzyko;

6. Brak podatności na korupcję

7. Pełna odpowiedzialność za wykorzystanie poufnych informacji, z których menager może korzystać - są to informacji dotyczące klientów, dostawców oraz starających się o stanowisko pracownicze;

8. Wyraźne sprecyzowanie zakresu zadań oraz odpowiedzialności do jakiej zobowiązany jest pracownik;

9. Zakaz konkurencji - pracownik nie może podjąć takich działań, które mogłyby być konkurencyjne względem pracodawcy;

10. Wobec bezpośredniego otoczenia klienteli, dostawców, kooperatorów, menager ma sam przestrzegać, ale też wymagać respektowania podstawowych reguł moralnych - stąd też należy : stronić od oszustwa, prowadzić interesy w uczciwy sposób, nie ulegać osobistym pokusom, dbać o dobry wizerunek przedsiębiorstwa.

Wykład IV - 7.12.02r.

TYPY RACJONALIZACJI TYPOWE DLA ŚRODOWISKA BIZNESMENÓW

RACJONALIZACJA - "Racjonalizacja (od łac. ratio, rozum) W psychologii jeden z mechanizmów obronnych - pozornie racjonalne uzasadnianie po fakcie swoich decyzji i postaw, kiedy prawdziwe motywy pozostają ukryte, często także przed własną świadomością.

Przykład: Matka krzyczy na dziecko. Sądzi, że powodem jest niegrzeczne zachowanie dziecka. W rzeczywistości identyczne zachowanie u dziecka nigdy jej nie przeszkadzało, a prawdziwym powodem jest strach przed wyrzuceniem z pracy. Matka dzięki temu czuje się lepiej (uniknięcie frustracji - nie musi mieć poczucia winy za wyładowanie się na dziecku), ale dziecko niesłusznie cierpi (zniekształcenie rzeczywistości).

Dwie typowe odmiany racjonalizacji zostały nazwane "kwaśnymi winogronami" i "słodkimi cytrynami".

* Kwaśne winogrona to uznawanie za nieważny celu, którego nie osiągnęliśmy.

* Słodkie cytryny to wmawianie sobie, że przykre zdarzenia i sytuacje, będące naszym udziałem są w rzeczywistości przyjemne. Ta forma racjonalizacji znana jest też pod nazwą pozytywnego myślenia."

Mechanizmy obronne - "Mechanizmy obronne pojęcie wprowadzone przez twórcę psychoanalizy, Zygmunta Freuda, i przejęte przez współczesną psychologię. Oznacza metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami w celu ochrony osobowości (ego), zmniejszenia lęku, frustracji i poczucia winy. Na ogół są one nawykowe i nieuświadomione. W pewnym nasileniu występują u praktycznie każdego człowieka i pełnią rolę przystosowawczą, są niezbędne. Mechanizmy obronne są jednak zawsze zniekształceniem zachowania lub oglądu rzeczywistości, stosowane nadmiernie lub nieadekwatnie do sytuacji mogą utrudniać funkcjonowanie. Dobrze, gdy w zachowaniu jednostki jest ich duży repertuar, a ich dobór i intensywność jest zależna od sytuacji (elastyczność stosowania). Można wówczas mówić o efektywności i braku patologii związanej z mechanizmami obronnymi."

Frustracja - "Frustracja to zespół przykrych emocji związanych z niemożnością realizacji potrzeby. Jest rodzajem stresu. Skutki:

* agresja (teorię związku agresji z frustracją zainicjował J. Dollard),

* regresja (wycofanie się w różnym stopniu, aż do samobójstwa),

* fiksacja (powtarzanie zachowań, które nie przynosi skutków)."

RODZAJE RACJONALIZACJI USPRAWIEDLIWIAJĄCE NIEWŁAŚCIWE DZIAŁANIE BIZNESMENÓW:

1.Przekonanie, iż postępowanie w sposób niewłaściwy znajduje się w obrębie granica, tak etycznych, jak i prawnych, iż nie jest ono w rzeczywistości nielegalne, czy nieetyczne; cześć z ludzi dochodzi do przekonania, iż cokolwiek nie zostało uznane w sposób jasny za złe, jest dopuszczalne. Nie istnieją wyraźne wytyczne, co do tego, co można zaaprobować, a co potępić. Wato wówczas zaufać zasadzie, która brzmi : "kiedy masz wątpliwości co do czegoś, nie rób tego."

2.Przekonanie, iż postępowanie w sposób niemoralny leży w interesie jednostki (albo też przedsiębiorstwa). owo przekonanie jest wynikiem na ogół mylnego poglądu, na to, co uchodzi za właściwy interes firmy ( rozróżnienie zysków krótkofalowych od długofalowych);

3.Przekonanie, iż postępowanie w sposób nieetyczny niesie ze sobą niebezpieczeństwo, oraz że zostanie niewyżyte jest tak zwanym klasycznym problemem "zbrodni i kary". Metodą na odstraszenie od tego rodzaju racjonalizacji może polegać na zwiększeniu ilości kontroli, nie zaś wysokości kary;

4.Przekonanie, iż taka działalność może pomóc firmie, a wówczas ta nam wybaczy. Szefowie, grupa menagerów wyższego szczebla są zmuszeni do wyznaczenia granic pomiędzy lojalności względem firmy, a działaniem zgodnym z prawem oraz etyką. Lojalność względem przedsiębiorstwa jest jak najbardziej wskazana, ale nie powinno się to odbywać kosztem zasad prawnych albo moralnych.

ISTOTA INGRACJACJI I JEJ TECHNIKI.

INGRACJACJA - "Ingracjacja to technika manipulacji, działanie mające na celu zdobycie sympatii (wytworzenie pozytywnej postawy) poprzez podwyższanie samooceny partnera relacji - podkreślanie zalet osoby manipulowanej, podnoszenie wartości (schlebianie). To a także technika manipulacji obrazem siebie. Ma na celu osiągnięcie osobistych korzyści oraz zwiększanie własnej atrakcyjności w oczach partnera relacji.

Ingracjacja polega na realizowaniu innych celów niż sygnalizowane osobie manipulowanej. Istnieją trzy rodzaje zachowań utożsamiane z ingracjacją:

* podnoszenie wartości - wysoka ocena cech osoby manipulowanej, do posiadania których ona aspiruje, ale w zakresie których ma niestabilną samoocenę

* konformizm w zakresie opinii, postaw i zachowań - zgodność dotyczy opinii które są istotne dla osoby manipulowanej, ale w ich zakresie potrzebuje ona wsparcia

* pozytywna autoprezentacja - podkreślanie własnych zalet i cech, które dają korzyść w interakcji (np. słabość)".

1.KONFORMIZM - "w psychologii społecznej oraz jako mechanizm obronny to zmiana zachowania na skutek rzeczywistego, bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi. Bezkrytyczne, nadmierne podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. Jako przeciwieństwo zachowania konformistycznego podawany jest najczęściej nonkonformizm.

W socjologii jest to jeden ze sposobów dostosowania jednostki społecznej. W ujęciu Roberta Mertona oznacza zgodę na realizację celów społecznych grupy przy pomocy społecznie uznawanych środków lub w szerszym znaczeniu realizacje norm społecznych i wartości danej grupy odniesienia. Odejście od zachowań konformistycznych określane jest w ujęciu Mertona jako dewiacja społeczna. Zachowania konformistyczne w grupach są wskaźnikiem dużej spójności tych grup.

W latach 50. XX wieku opublikowane zostały badania Salomona Ascha, z których wynikało, że na konformizm jednostki duży wpływ maja inni członkowie grupy. W dalszych badaniach ustalono, że niektóre jednostki mają większą, a nawet trwałą skłonność poddawania się autorytetom. Określone zostały one jako osobowości autorytarne, jednostki zewnątrz sterowne w przeciwieństwie do wewnątrz sterownych nonkonformistów nie poddających się w łatwy sposób wpływom autorytetów.

Na zachowania konformistyczne przede wszystkim ma wpływ ukształtowana w toku socjalizacji osobowość jednostki, lecz również typ relacji społecznych, w których jednostka uczestniczy, struktura grupy, istniejący w niej system aksjonormatywny czy rodzaj zadania które realizuje jednostka w grupie, sposób sankcjonowania działań czy formy kontroli społecznej. Na jednostkę jest wywierana silniejsza presja wobec zachowań konformistycznych w grupach, które próbują kontrolować większą część jej życia, w szczególności są to wymieniane przez Ervinga Goffmana instytucje totalne.

Osobowości autorytarne i związane z nimi zachowania konformistyczne występują częściej w społeczeństwach, w których dominuje władza totalitarna, w społeczeństwach demokratycznych częściej tolerowane są odstępstwa od konformizmu."

ROLA KLIMATU ORGANIZACYJNEGO

Sposób w jaki traktuje się pracowników w dużym stopniu zależy od ogólnego klimatu organizacyjnego. Jeżeli klimat jest konstruktywny wówczas dochodzi do ujawnienia się otwartości, wsparcia, tolerancji pracowników. Niezwykle istotne jest także występowanie poczucia sprawiedliwości, która wpływa na wzrost autorytetu aparatu kierowniczego.

Trzy elementarne zasady sprawiedliwości w miejscu pracy:

• "prawo do tego, aby wiedzieć, czego się ode mnie oczekuje"- normy zachowań, jakie obowiązują w miejscu pracy winny być klarowne oraz akceptowane przez wszystkich pracowników;

• "prawo do poznania przyczyn podejmowania decyzji" - podjęcie istotnych decyzji wymaga podania wyraźnie określonych przyczyn;

- "prawo do bycia wysłuchanym"- do reguł dobrego słuchania należy zaliczyć : komunikację - a zatem - słuchanie to proces aktywny, całkowite skupienie uwagi na rozmówcy, abstrahowanie od osobistych problemów, nie przerywać, nie poprawiać, unikać postawy "i tak wiem swoje", unikanie paternalizmu (postawa z góry), nie upraszczanie problemów innych ludzi, uwzględniać dyskusję, słuchać a nie myśleć, co mam do powiedzenia w momencie, kiedy mówi do mnie partner, nie konkludować o zamiarach rozmówcy w oparciu o własne obawy(unikanie projekcji), niesłuchanie w sposób selektywny, nieignorowanie komunikatów, które sprzeczne są z własnymi przekonaniami, uważanie na efekt "halo"(uogólnienie, przeniesienie, pierwsze wrażenie jest decydujące), zwracanie uwagi na komunikację niewerbalną (tembr głosu, gestykulacja, dystans fizyczny, przyjazna postawa, uśmiech spojrzenie w oczy, pochylenie sylwetki w przód, otwarte dłonie, bogata intonacja i modulacja głosowa)

Informacje, które uzyskujemy podczas rozmowy :

• blisko 10 punktów procentowych - komunikaty werbalne,

• 40% ton głosu,

• 50%pantomimika.

Strefy zdystansowania interpersonalnego ( określonemu rodzajowi relacji przypisany jest określony dystans- strefa) :

• strefa intymna-blisko 0,5 m ( dotyczy zakochanych);

• strefa osobista - od 0,5 m do 1,2m ( dotyczy przyjaciół) na wyciągnięcie ręki;

• strefa społeczna- od 1,2 m do 3,5m (dotyczy nieznajomych) względem osób, które wyświadczają nam pewne usługi, występuje w relacjach na linii przełożony - podwładny;

- strefa publiczna-więcej niż 3,5m - komunikacja jednostronna - ludzie mówią głośno, na przykład wykłady profesora na uczelni, kazanie księdza.

ETYKA:

1. reguły, zasady zachowania

2. moralność

3. wartości

4. wzory postaw

5. nauka o zachowaniu

Etyka dotyczy tylko człowieka (nie organizacji). Czyn - jest ludzki, a ten czyn to czyn świadomy, dobrowolny - jest to rozumne działanie, które posiada tylko człowiek (osoba).

Etyka organizacji - możemy o niej mówić jeśli odniesiemy to pojęcie do poszczególnych jednostek, a nie do całości.

Etyka jako wartość. Znajduje się w zbiorze wartości obok takich elementów jak: prawda, dobro, sprawiedliwość, piękno itp. Wartości są różne i hierarchie wartości mogą być różne.

Rodzaje etyki współczesnej:

- ogólna

- szczegółowa

- normatywna

- aksjologia - dziedzina wiedzy etycznej - nauka o wartościach.

Wiedza płynąca z poznania:

- wiedza doksalna - wiedza potoczna,

- wiedza epistemologiczna czyli naukowa.

Nauka - zbiór pytań, zdań uporządkowanych w sposób obiektywny zmierzających do intersubiektywnego poznania wiedzy (poznanie tej wiedzy też dla innych).

Nauka jest zawsze ogólna!

- nie ma nauki o jednostce, czy szczególe.

Nauka musi spełniać 4 warunki - musi posiadać swój:

1. przedmiot

2. aspekt badawczy

3. metodę

4. cel.

Podział nauk:

- teoretyczne

- praktyczne

- pojetyczne (związane ze sztuką).

Polityka - nauka o tym jak realizować wspólne dobra.

Związek etyki z nauką

Przedmiotem etyki jest czyn ludzki, działanie człowieka, (grupa rozumiana jako zbiór jednostek ludzkich).

Etyka związana jest z filozofią (nauka o mądrości) - umiejętne wykorzystanie wiedzy, przekonanie, rozumienie istoty świata.

Filozofia - stawia pytanie dlaczego?

DEFINICJE

Etyka (T. Ślipko) - to nauka filozoficzna, która ustala moralne podstawy i reguły ludzkiego działania przy pomocy wrodzonych człowiekowi zdolności poznawczych.

Etyka (T. Styczeń) - dyscyplina filozoficzna obejmująca zespół zagadnień związanych z określeniem istoty powinności moralnej (dobra lub zła moralnego) z determinacją jej szczegółowej treści (słuszności), ostatecznym wyjaśnieniem faktu powinności moralnej działania oraz genezą zła moralnego i sposobami jego przezwyciężenia.

Kategoria antropologii filozoficznej bytu, wyjaśnieniem istoty świata i człowieka w tym świecie w kontekście…

W szczególności etyka uderza w dwa podstawowe zagadnienia dobra i zła w kontekście etyki normatywnej.

W etyce chodzi o to jak określić normy moralne i jak je uzasadnić.

Moralność:

- stan duchowy

- sumienie

- postrzeganie dobra i zła

- hierarchia wartości

- dobro

Każdy wybór wkracza w sferę moralną, ludzie dokonują wyborów moralnych.

Etyka - ocenia każdy czyn świadomy lub nieświadomy, niedobrowolny, ale trzeba znaleźć przyczynę tej niedobrowolności.

Przymusowi można się nie poddać więc chodzi o kwalifikację czynu - świadomego lub nieświadomego - czy wprowadziłem się w ten stan dobrowolnie (np. narkotyki).

Sumienie - wskazuje co jest moralne, a co nie. Jest to wewnętrzny głos, który mówi co jest dobre, a co nie.

Etykę - potocznie pojmuje się jako naukę o moralności.

Etologia - opis zachowań moralnych - co kiedyś było moralne, a co dzisiaj uważa się za moralne - historyczny opis zjawiska moralności.

Większość literatury określa etykę jako etologię.

Zarzuca się, że etyka mówi o tym co ma być, a nie mówi o tym co jest. Wyjście - albo opisywać fakty, albo być etyką normatywną i sprzeciwić się etyce jako nauce.

Więc przyjęto: Jak się przyjmuje, myśli i działa - „tak się robi, więc ja też” - to było wygodne, bo nic się nie narzuca w etologii nie ma wskazówek jest tylko opis - jest to etologia - nie związana z etyką.

K. Wojtyła: moralność - jest życiem człowieka i sposobem życia człowieka, tzn., że człowiek tworzy moralność przez swoje życie. Człowiek działając, wybierając dobro postępuje moralnie, a działając, wybierając zło postępuje niemoralnie.

- Sfera życia człowieka związana z moralnością - ogólnie sfera życia człowieka - moralność.

Etyka - będzie tworzyć normy, zasady, kiedy postępowanie człowieka będzie moralne, kiedy wybierając zło jest to niemoralne.

Człowiek zadaje sobie pytanie jak działać, żeby nie popełnić zła i w tym momencie rodzi się etyka - dot. istoty powinności moralnej w etyce nie ma przymusu kategorii musisz, jest wybór i wolny czyn.

W etyce przyjmuje się kategorię powinności jeśli chcesz osiągnąć dobro to powinieneś (nie musisz).

Dlaczego powinienem tak, a nie przeciwnie?

Działanie będzie oceniane w sposób moralny przez pryzmat 3 elementów (ocena etyczna):

1) przedmiot - (materia mojego czynu) czy zostało wybrane i zrealizowane dobro, czy przedmiotem jest dobro?

2) cel, czy intencja - wskazujemy na kres czynu, kierunek działania,

- cel może być jeden, ale środki, narzędzia mogą być różne. Cel może też wynikać z różnych intencji. W zależności od intencji będziemy kwalifikować czyn. Jeśli czyn jest z istoty zły, to intencja nigdy nie uczyni go dobrym. Intencja nie zmieni nigdy kwalifikacji czynu ze złego na dobry. Raczej czyn może wpłynąć na kwalifikacje.

W etyce cel nigdy nie uświęca środków.

Zła intencja sprawia, iż dobry czyn staje się zły.

Przy moralnej ocenie działania trudno jest dociec intencji działającego, sprawcy. Oceny moralnej czynu może dokonać praktycznie tylko działający, ale jest bardzo istotny czynnik w celu kwalifikacji czynu. Postronna ocena może być krzywdząca, ze względu na nieznajomość tej intencji.

3) okoliczności - w jakim kontekście został dokonany czyn, okoliczności mogą wpłynąć na zmniejszenie lub zwiększenie kwalifikacji danego czynu.

Etyka ma przedmiot:

- materialny - samo działanie człowieka, jego czyn, decyzje, postawy,

- formalny - to działanie w kontekście moralnej powinności lub niepowinności.

2 kategorie rozróżnienia czynu w etyce:

I. czyn niesłuszny moralnie dobry

ale - jeżeli czyn jest zgodny w aspekcie - treść i okoliczności są zgodne z moralnością - to czyn moralnie niesłuszny.

- i odwrotnie

II. moralnie zły, ale słuszny.

Literatura:

1. W. Gasparski, J. Dietr - Etyka biznesu

Pojęcie etyki

Etyka - pochodzi od etos. W języku starożytnych greków oznacza przyzwyczajenie, charakter, sposób postępowania, mechanizmem utrwalania jest nawyk, powtarzanie. Zbiór przyzwyczajeń do postępowania w odpowiedni sposób. U greków etos również oznaczało miejsce. Miejsce determinuje sposób postępowania. Stąd polskie określenie: „na miejscu”.

Rzymianie używali słowa mos (dziedzina moralia). Naszym tworem kulturowym jest obyczaj.

Termin etyka również kojarzy się z działem filozofii. Z wiedzą o etosie.

Przez moralność rozumie się zespół poglądów, ocen, norm i wzorów osobo­wych ukształtowanych historycznie i regulujących w danym społeczeństwie całokształt stosunków między jednostkami, między jednostkami a grupami oraz między grupami społecznymi z punktu widzenia dobra i zła, słuszności i krzywdy, prawości i podłości (sumienie). Moralność, zatem to faktycznie funkcjonujące w społeczeństwie poglądy i przekonania moralne ogółu ludzi (grup społecznych).
Poglądy te i przekonania znajdują swój odpo­wiednik w postawach ludzi, w ich postępowaniu i współżyciu. Człowiek moralny to człowiek wrażliwy, dobry, który chce takim być.

Etyka to sfera wymagań. Jest to coś co przychodzi z zewnątrz, coś obiektywnego. Sfera reguł, które ciążą na człowieku, nawet wtedy gdy nie ma do nich wewnętrznie pozytywnego stosunku. Etyczny to ten, który wypełnia odpowiednie reguły.

W każdym społeczeństwie ludzie mają pewne wyobrażenia o tym, co jest wartościo­we, cenne, o coś zabiegają, czegoś pragną i czegoś unikają. W każdym występują okre­ślone, choćby najprostsze regulacje moralne, dotyczące choćby najprostszych relacji ­między płciami, rodzicami i dziećmi, starszymi i młodszymi (np. religia, kodeksy firmowe). Różna jest treść tych regu­lacji, sposób ich uzasadniania, różny też jest stopień ich praktycznego przestrzegania w określonych społeczeństwach - każde z nich jednak ma swoją moralność.

Wewnętrznym fundamentem, w pewnym sensie wyznacznikiem oraz sędzią, arbi­trem w sprawach moralnych, jest
sumienie - świadomość moralna, zmysł moralny, zdol­ność wydawania ocen, wewnętrzny głos, wywodzący się z rozumu, doświadczenia i uczuć, nakazujący określone postępowanie, powstrzymujący od innego, oceniający podjęte decyzje i czyny. Jest ono wyrazem moralnej autonomii człowieka i jego poczucia moralnej odpowiedzialności.

Obyczajowy jest bliższy etycznemu.

Kompetencja moralna jest to zdolność oceny i autoregulacji. Nie ma jej osoby niewrażliwa. Posiadają ją tylko ci, którzy liczą tylko na siebie.

Kompetencja etyczna może być pojmowana jako znajomość obowiązujących reguł etycznych. Osoba orientuje się na obowiązujące w społeczeństwie normy.

Jeżeli normy są zewnętrzne osoba musi je uznać za własne (zinternalizować).

W ujęciu słownikowym przyjęło się używać etyki jako dyscypliny filozoficznej. Etyka może tutaj oznaczać naukę moralności. Można ją rozumieć na dwa sposoby:

• nauka moralności (etyka normatywna, właściwa)

• nauka o moralności (etyka opisowa, teoretyczna, traktuje moralność jako fakt)

Intuicje to nie są przeczucia. Zdaje się sprawę ze swoich przeżyć .

Moralistyka a także innym segmentem poziomu jest etyka normatywna.

Moralistyka - zachęcamy innych do tego aby oceniali w ten sam sposób. Moralizacja czyli wywołanie oceny pozytywnej bądź negatywnej. Oceną zastępowanie opisu. W mediach politycy wpływają na nasze oceny. Autorytatywny sposób moralizowania- etyka normatywna, uporządkowana skodyfikowana, lepiej uzasadniona jako sposób moralizowania. Moralizowanie jest spontaniczne, często poprzez filmy(Zanussi), sztukę. Etyka normatywna jest w religii (dekalog), kiedy się katechizuje zachowania moralne (katechizm- kodeks etyczny przesiąknięty tą funkcją, spisem grzechów).

Etyka utylitarystyczna, Kanta (normatywna).

Etologia - wiedza o etosach, o ludzkich etosach. Etologia zwierząt - np. ryb (jakie maja „przyzwyczajenia”)

Psychologia moralności, socjologia moralności (historia moralności - aspiracja do osobnego działu), lingwistyka (semantyka lingwistyczna ) moralności - przeżycia, zachowania zbiorowe, język.

Intencja - świadomy zamiar, a motyw to nieprzefiltrowane przez świadomość zamiar.

Psychologia zajmuje się rozwojem moralny - przedszkole „pani powiedziała”, autorytety dają nam do myślenia nad sobą, reguły moralne są „regułami gry”. Moralność jest rzeczą wspólnoty, moralność jest elementem wspólnoty (cos tam
o wymienianiu się żonami). Może się rozwijać w sumieniu (poczucie słuszności, ja niezależnie od autorytetów i umów jestem w stanie określić co jest dobre a co złe i to mnie zobowiązuje. Poczucie wartości w stosunku do samego siebie. Psycholodzy hierarchizują moralność, sumienie jest dojrzałością, którą trzeba osiągnąć, niektórzy nigdy jej nie osiągają . Moralność jest zjawiskiem społecznym, gdyby nie byłoby społeczeństwa nie byłoby moralności, odzwierciedla problemy/konflikty które występują w społeczeństwie, spełnia ona funkcje integracyjna w społeczeństwie. Moralność odzwierciedla się w poziomie społeczeństwa, jakie ono jest. Przede wszystkim moralność ujawnia różnorodność społeczeństwa (heterogeniczność) rożnoklasowość. Chłopi i mieszczanie mieli inna społeczność, tak samo jak bogaci i biedni. Rządzący i rządzeni. Nasza pozycja społeczna wpływa na nasze oceny moralne, i to się przez wieki zmienia. My sami jesteśmy pewnym wytworem tego dziedzictwa, niektóre się zatarły (wystawne wesela - dziedzictwo szlacheckie) niższe warstwy naśladowały wyższe. Nie masz własnego zdania i robisz co wypada. Ale mimo różnic jest cos wspólnego w rożnych sektorach życia społecznego.

Moralne i niemoralne. A także pozamoralne (nie podlega ocenom moralnym).

Autorytet moralny i etyczny.

Etyczny - etycy, teolodzy.

Moralny - można być moralnym ale nie etycznym.

Profesor jest autorytetem moralnym i etycznym.

Pedofil nie podlega ocenia tylko krzywda dziecka może być oceniana moralne.

Język zdradza pewna mentalność.

To drugie piętro etyki opisowej ujawnia nam, że moralność, której nie daje się zredukować do nadprzyrodzoności, nie wpływa ono na ludzi, nie jest wytworzone poza światem. Moralność jest wytworem życia społecznego, aczkolwiek nie jest wrodzona. Jest to jakby „dar Boży”. Natura wyposażyła nas w reguły moralne popędy, które maja wymiar moralny. Należy iść za głosem natury, zwierzęta opiekują się swoim potomstwem. W świecie zwierząt jest dużo dobrych przykładów moralności. Jest ona w nas zaprogramowana. Człowiek jest istota moralną (homo moralis), ma poczucie powinności, moralności, ma sumienie, rozwija się moralnie, toczy dyskursy moralne, argumentuje.

Trzeci typ - trzecie piętro Metaetyczne

Krytyka etyki normatywnej, logiczna metodologiczna krytyka. Krytyka języka moralności. Krytyka poprawności terminów moralnych (etycznych) uzasadnienia sądów etycznych, budowy metodologicznej systemów etycznych. Hume i Kant - świat powinności , z tego jak jest nie wynika jak być powinno (XVIII wiek), z tego że wszyscy kradną nie należy wynosić że ja też powinienem kraść. Skuteczny to nie to samo co dobry moralnie. Dobry jest dobry i nie można tego niczym innym zastąpić. Etyka oddziaływuje na emocje, na temat postaw dyskutować się nie da bo są nierozstrzygalne.

Ścieżka teleologiczna. Żyj tak żebyś mógł na końcu życia powiedzieć, że miałem szczęśliwe życie.

5 typ - zwraca się do wiary a nie do rozumu. Religijne uzasadnienie etyki. Chodzi o to żeby dobrze zrozumieć Boga. Na co pozwala a na co nie, ale to należy pozostawić teologom. Filozof to ten który nie ma pewności tylko szuka.

Etyka ogólna - Etyka szczegółowa - etyka zawodowa

Etyka ogólna jest adresowana do człowieka w całości, nie różnicuje aspektów życia. Adresatem jest człowiek jako człowiek. Trzy apele moralne:

1. szanuj ludzi to i oni będą ciebie szanować, nie rób drugiemu co tobie nie miłe, kochaj a będziesz kochany, daj
   a będziesz obdarowany, szanuj a będziesz szanowany.

2. bój się boga, licz się z tym co ludzie powiedzą.

3. bądź człowiekiem, zachowuj się jak człowiek. Jeżeli jesteś człowiekiem i rozumiesz co to znaczy być człowiekiem to nie potrzebne ci są kodeksy.

Etyka przyjemności przeciw etyce doskonałości - kto ci daje szczęście ten cię uzależnia, a wtedy doskonałość jest nie do osiągnięcia.

Człowiek to zwierze polityczne, jest rozumny i żyje w społeczeństwie które go kształtuje. Gdyby nie wspólnota człowiek nie mógł by się rozwijać. Człowiek ma zobowiązania wobec społeczeństwa.

Sprawiedliwy to ten co żyje zgodnie z prawem ale coś może być zgodne z prawem ale nie sprawiedliwe.

Etyka życzliwości - różni się od etyki sprawiedliwości. Życzliwość nie może być większa od sprawiedliwości.

Etyka szczegółowa - ujmuje, opisuje i normuje pewne aspekty życia i przez to uszczegóławia normy etyki ogólnej. Pobudza rozwój etyki. Etyka ekologiczna - ekoetyka. Aspekt seksualności - dotyczy zarządzania ponieważ pracownicy to mężczyźni i kobiety.

Etyka zawodowa - koncentruje się na pewnym społecznym podziale pracy. Etyka księgowego to etyka zawodowa.

Etyka życia publicznego - etyka administracji, obywatelska,

Bioetyka - etyka wartościowania życia ludzkiego. Sfera prokreacji - biogeneza.

Etyka medyczna - bioterapia - postępowania z tymi co się już urodzili. Daremność terapeutyczna - nie ma sensu wydawać pieniędzy gdy jest się chorym i tak każdy kiedyś umrze.

Tanatologia - nauka o umieraniu.

---