FINANSE PUBLICZNE
WYKŁAD I 24.II.2008 R.
Pieniądz - ogólny ekwiwalent, powszechnie i trwale wyrażona wartość wszystkich towarów i bezpośrednio na nie wymienialny.
Kambodża 1971-1975
Związek Radziecki 1921-1935 brak pieniędzy w tych latach
Brak pieniądza = brak gospodarki
Aby pieniądz miał wartość musi spełniać następujące warunki:
musi być emitowany przez Bank Centralny (Narodowy Bank Polski)
musi być stała kontrola ilości pieniądza w obiegu (kontrola podaży pieniądza)
Do I wojny światowej planowanie gospodarcze było oparte na zadaniach rzeczowych (tyle pieniędzy ile zobowiązań)
Najpierw planowano zadania rzeczowe a później emitowano pieniądze (sposób administracyjny).
Pieniądz nie był wymienialny, były limity wymiany i to (zły pieniądz) doprowadziło do upadku systemu, również nie przywiązywano wagi do efektów jakościowych. Kiedyś pieniądz oparty był na złocie, zerwano ze stosunkiem ze złotem, ponieważ pieniądza było mało.
Dziś pieniądz jest pieniądzem fiducjalnym tzn. pobierniczym. Społeczeństwo ma zaufanie do pieniądza, ponieważ jest emitowany przez niezależną instytucję bankową.
Pieniądz zdawkowy (podwartościowy) - bilon, na jego emisję wydaje się mniej niż jego wartość nominalna.
Banknot - produkcja jego jest wyższa od wartości nominalnej, 1,5 mld zł wydajemy na zniszczenie pieniędzy w Polsce
Pieniądz podwartościowy - zyski z ich emisji przejmuje od zarania BC
Funkcje pieniądza
miernik wartości - pieniądz służy określeniu wartości innych towarów w postaci cen wyrażonych w jednostce pieniężnej (cena - pieniężny wyraz wartości towarów).
środek wymiany (środek cyrkulacji) - występuje w transakcjach kupna - sprzedaży, ta funkcja doprowadziła do rozdzielenia kupna i sprzedaży; dziś kupujemy za tydzień sprzedajemy.
pecunia - nazwa łac. pieniądza (pochodzi od nazwy bydła)
ekwiwalent - kiedyś ekwiwalentem była sól np. słono płacić,
w 1282 r. w Polsce były bite pierwsze srebrne monety, złote monety od 1914 r. były w obiegu.
Złoty pieniądz był przedmiotem gromadzenia, zaprzestano wymiany. St.Zjednoczone ostatni kraj kt. wymienia złoto na pieniądz papierowy.
Ostatnia wymiana 15.04.1971 r. 1 uncja złota kosztowała 47,64 dolary; 20.02.2008 r. 1 uncja złota kosztowała 920,50 dolarów.
funkcja środka płatniczego - pieniądz ma zdolność zwalniania z zobowiązania (płacimy za nasze zobowiązania)
środek przechowywania wartości - przechowywanie nagromadzonych wartości w pieniądzu jest wygodniej jak w innych towarach, bo pieniądz jest najbardziej płynnym aktywem, ta funkcja dawniej nazywała się dezauryzacją - gromadzenie skarbów , dziś tego już nie ma.
funkcja pieniądza światowego - tę funkcję pieniądz pełni gdy jest wymienialny.
Czynniki od których zależy wartość pieniądza:
od siły nabywczej pieniądza - to ilość dóbr i usług którą można nabyć za jednostkę pieniądza (to czym obracamy),
stosunkiem do innych walut które są pieniędzmi światowymi np. dolar, euro, frank szwajcarski, i tzw. SDR Specjal Dlawing Rights jest to pieniądz abstrakcyjny, nieistniejący, to świadczy o sile złotego; parytet złota
1 dolar USA = 0,888678 g złota
1 złoty = 0,222168 g złota
Ilość złota przypadająca na 1 zł zost.wprowadzony przez Władysława Gradzkiego w 1924 r. i trwało to do 1966 r.
Parytet - to ilość złota przypadająca na jednostkę pieniądza.
Złoty został wprowadzony przez V-ce premiera i ministra Grabskiego w 1924 roku.
Żaden przedsiębiorca nie mógł handlować z Polską - obowiązywało wtedy EMBARGO
Inflacja - wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług pewnego okresu, zjawiskiem odwrotnym jest deflacja.
Najistotniejszym czynnikiem wywołującym deflację lub inflację jest zaburzenie równowagi między ilością dóbr i usług a ilością obsługującą ich wymianę pieniądza.
W zależności od natężenia skutków działania czynników inflacjogennych wyróżniamy:
inflację pełzającą do 9%
inflację galopującą do 99%
hiperinflację do 100%
Kryterium podziału stanowi stopa inflacji nie ma wzrostu cen.
Wzrost gospodarczy- to rozszerzenie się zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez społeczeństwo.
Jako miarę wzrostu gospodarczego stosuje się przyrost realnego produktu krajowego brutto PKB w danym okresie zwykle w ciągu roku. PKB=bilion, 100 mld pólrocze 2007 r.
Motorem wzrostu gospodarczego jest konsumpcja. Wzrost gospodarczy musi harmonizować ze wzrostem konsumpcji.
Pojęcie finansów:
Wyrażamy w różny sposób; finanse są to procesy pieniężne, wg prof. Kurowskiego to zasoby pieniężne, operacje oraz normy prawne.
Klasyfikacja finansów wg źródeł pieniężnych dotyczy 5 grup zjawisk finansów:
finanse przedsiębiorstw - finanse sektora zarobkowego,
finanse ludności - finanse gospodarstw domowych,
finanse publiczne - finanse państwa i samorządu terytorialnego jako związek publiczno prawny
finanse banków i innych instytucji kredytowych,
finanse ubezpieczeń
Finanse publiczne - pojęciem tym obejmuje się zazwyczaj publiczne zasoby pieniężne operacje dotyczące tych zasobów (gromadzenie i dzielenie) dokonywane na podstawie odpowiednich norm prawnych.
Różnice finanse publiczne a prywatne:
równowaga finansów prywatnych, kształtowana jest przez prawo podaży i popytu (prawo gospodarki rynkowej) kształtuje się głównie na gospodarce rynkowej; finanse publiczne - przemieszczanie zasobów jest zróżnicowane przez interwencję państwa
w zakresie finansów prywatnych nie ma przymusu w zakresie dochodów, ale kosztów tak.
finanse publiczne wyrażane są w pieniądzu (państwo), a prywatni posiadacze pieniądza nie mają żadnego wpływu
finanse publiczne są zorientowane na realizację interesu publicznego (interes ogółu),
finanse prywatne służą gromadzeniu dochodów i realizacji zysków indywidualnych,
finanse publiczne są większe niż finanse prywatne.
Zakres finansów publicznych
W systemie gospodarki rynkowej FP obejmują:
organizację finansową państwa,
opracowanie, uchwalanie i wykonywanie budżetu oraz kontroli jego wykonywania,
dochody publiczne ze szczególnym uwzględnieniem podatków i pożyczek publicznych,
wydatki publiczne,
organizacje i operacje Skarbu Państwa,
organizacje finansowe i operacje finansowe zdecentralizowanych związków publicznych jakim jest samorząd terytorialny,
Obiektywny charakter FP
Finanse są kategorią ekonomiczną , istnieją niezaleznie od woli ludzkiej, we współczesnym świecie trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie społeczeństwa i podział dochodów narodowych bez FP.
Natomiast system finansowy jest kategorią prawną rozumianą jako ogół zasad i instytucji finansowych stworzonych przez obowiązujące w danym państwie i w danym czasie prawo finansowe.
Finanse - kategoria ekonomiczna
System - kategoria prawna.
Funkcje FP
Przez funkcje FP należy rozumieć zespól stawianych przed nimi jednorodnych zadań; niektórzy politycy wyróżniają funkcje polityczne i ekonomiczne.
Ekonomiczne funkcje FP:
f.fiskalna - polega na dostarczeniu podmiotom publicznym środków finansowych na realizację ich zadań (zgromadzenie odpowiedniej ilości zasobów finansowych),
f.redystrybucyjna - polega na gromadzeniu środków finansowych przez fundusz budżetowy i rozdzieleniu ich określonym podmiotom, w funkcji tej występuje podział dochodu narodowego, stąd min. f.redystrybucyjna nazywa się też f.rozdzielczą lub f. regulacyjną; jest to jedna z najważniejszych funkcji FP,
f.stymulacyjna - ozn. oddziaływanie na stosunki społeczne (przyrost naturalny) i gospodarcze, wymusza określone zachowanie podmiotów (można regulować kwestie importu przez wysokie cło, można stosować wysokie kary za unikanie opodatkowania),
f.ewidencyjna - kontrolna - oznacza ewidencję i kontrolę przebiegu procesów gospodarczych, za pomocą analizy kształtowania się przepływów finansowych. Istota tej funkcji wiąże się z faktem iż każdy proces gospodarczy posiada swoją stronę finansową i przez analizę tej strony finansowej może wyciągać wnioski o przebiegu zjawisk gospodarczych.
Istota i pojęcie polityki finansowej
Polityka finansowa jest to świadoma i celowa działalność ludzi i instytucji polegająca na ustalaniu i realizowaniu określonych celów przy pomocy środków (posunięć, działań) finansowych. Polityka finansowa jest niezmiernie waznym elementem polityki społecznej i ekonomicznej. Pełni on rolę polityki ekonomicznej i społecznej z urzędu. W gospodarce rynkowej współtworzy ona założenia polityki społecznej i ekonomicznej. Można postawić tezę że znaczenie polityki finansowej na tle innych rodzajów polityk jest tym większe im większy jest zakres gospodarki rynkowej oraz finansów publicznych.
Kryteria oceny polityki finansowej:
Cele ogólne tworzenia lub współtworzenia przez politykę finansową muszą podlegać kryterium ogólnej akceptacji. Akceptacja może być wyrażona bezpośrednio (referendum) lub pośrednio przez parlament i inne ciała reprezentatywne.
Warunki prawidłowej polityki finansowej:
cele muszą być możliwe do osiągnięcia w danych warunkach miejsca i czasu,
cele muszą być wzajemnie nie sprzeczne,
środki realizacji muszą być dostosowane do celów zarówno pod wzg merytorycznym jak i siły oddziaływania,
respektowanie określonych nieprzekraczalnych granic minimalnych konsekwencji,
prawidłowa polityka finansowa wymaga kompetencji kadr i odpowiedniego wyposażenia technicznego.
Zasady ogólne FP:
Podstawą metod działania państwa w zakresie stosowania finansów są:
stanowienie norm prawnych regulujących stosunki (prawne) finansowe,
aktywne uczestniczenie w stosunkach finansowych.
Ingerencja państwa w stosunki finansowe dotyczy co najmniej 2 kwestii:
państwo musi tak kształtować stosunek aby mogło ono gromadzić środki finansowe (pieniądze) w ilości niezbędnej do realizacji swoich celów, do utrzymania swojego aparatu,
jak wskazuje polityka państwo stara się za pomocą regulacji prawnej stosunków finansowych w których samo nie uczestniczy, utrzymywać określone minimum porządku finansowego.
Ma to zabezpieczyć stosunek finansów przed zakłóceniami, które gdyby wystąpiły w większym nasileniu mogłoby stanowić niebezpieczeństwo dla państwa bądź istnienie w nim porządku społecznej polityki. Całokształt zagadnień gospodarki finansów publicznych reguluje Ustawa z 30.06.2005 r Finanse Publiczne, Dz.U. 249, poz. 2104
Środki publiczne:
Środkami publicznymi są:
Dochody publiczne do których zalicza się:
- daniny publiczne - podatki i inne świadczenia pieniężne,
- opłaty,
- dochody z mienia - najem i dzierżawa,
- spadki i darowizny, zapisy w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa,
- środki pochodzące z funduszy strukturalnych i funduszy uni europejskiej,
Przychody budżetu państwa i budżetu jednostek samorządów terytorialnych pochodzących z:
- ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych,
- z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego.
W budżecie są tylko dochody. Przychody są wtedy gdy zysk osiągamy określoną operacją, a zysk wymaga poniesienia kosztów.
Sektor Finansów Publicznych:
Do sektora FP zaliczamy:
organy władzy publicznej i podlegające im jednostki organizacyjne,
państwowe osoby prawne oraz inne państwowe jednostki organizacyjne których działalność jest finansowana ze środków publicznych.
Działalność jest finansowana z budżetu.
Sektor FP dzielimy na:
sektor rządowy
sektor samorządowy, obejmujący jednostki samorządu terytorialnego i ich organy,
FP obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich wydatkowania a w szczególności:
pobieranie i gromadzenie dochodów,
wydatkowanie środków publicznych,
finansowanie deficytów,
zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne,
zarządzanie środkami publicznymi,
zarządzanie długiem publicznym.
Dodatkowa różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi ustalana dla okresu rozliczeniowego w naszym ustawodawstwie rok kalendarzowy stanowi nadwyżkę sektora FP, ujemną różnicą (wyższe wydatki niż dochody) jest deficyt sektora FP.
Formy organizacyjno prawne sektora FP:
Gospodarowanie publicznymi zasobami finansowymi odbywa się przy wykorzystaniu różnych form organizacyjnych. Formy te charakteryzują się zróżnicowanym stopniem powiązania z budżetem od bardzo ścisłych do względnie luźnych. Jednostki sektora FP mogą być tworzone jedynie w formach przewidzianych ustawami o Finansach Publicznych tzn.:
jednostki budżetowe,
zakłady budżetowe,
gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych,
środki specjalne,
fundusze celowe które nie tworzą struktur organizacyjnych.
Jednostki budżetowe - są to takie organizacje sektora FP które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu a uzyskane dochody odprowadzają na rachunek dochodów budżetu państwa, albo jednostek samorządu terytorialnego. Sposobem powiązania jednostek budżetowych nazywany jest budżetowaniem brutto a więc wszystkie wydatki są pokrywane z budżetu a dochody odprowadzane.
Łączenie, tworzenie jednostek - kierownik Urzędu Centralnego, Ministrowie, Wojewodowie, Organy Samorządów Terytorialnych
Zakłady budżetowe - to takie jednostki które:
odpłatnie wykonują powierzone zadanie,
pokrywają koszty swojej działalności z własnych przychodów,
Podstawą finansowania gospodarki zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody i wydatki stanowiące koszt działalności oraz stan środków obrotowych i rozliczenie z budżetem.
Zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu dotację przedmiotową. Zakład budżetowy powiązany jest z Urzędem państwowym lub budżetem własnym samorządu terytorialnego metodą netto (budżetowanie netto)
Dotacja przedmiotowa - na konkretny rodzaj działalności.
Gospodarstwo pomocnicze - jest to wyodrębniona z jednostki budżetowej pod wzg organizacyjnym i finansowym części jej podstawowej działalności lub działalność boczna. Wyodrębniona organizacyjnie polega na wyodrębnieniu majątku, posiadające odrębną strukturę organizacyjną oraz zorganizowanie zespołu pracowniczego. Gospodarstwo Pomocnicze pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych przy czym może otrzymywać z budżetu dotację przedmiotową.
Środki specjalne - środki te dotyczą np. alimentów, dofinansowania wydawnictw (podręczniki)
Finanse Publiczne II wykład 29.03.2008 r.
Sektor FP tworza organy władzy państwowej i organy administracji rządowej, sądy, gminy, powiaty, województwa, jednostki budżetowe, jednostki pomocnicze jednostek budżetowych, państwowe fundacje celowe, ZUS, NFZ, Polska Akademia Nauk, Uczelnie Publiczne.
Definicja budżetu:
Budżety stosowane były w XIX wieku, rozwinęły się w XX w Polsce po 1918 roku.
Budżet z jęz. łac. bulga oznacza koszyk do zbierania dochodów.
Budżet to roczny plan finansowy obejmujący przewidywane dochody i planowane wydatki uchwalony przez sejm w formie ustawy.
Budżety jednostek sektora FP (gminy, powiaty, województwa) - jako plany finansowe przewidywanych dochodów i planowanych wydatków, uchwalony przez organy uchwałodawcze gmin, powiatów i województw.
Budżet - plan finansowy - plan szczególny, podmiot uchwalający i zatwierdzający jest podmiot publiczny. Tryb uchwalania ustalony jest przez konstytucję.
Budżet uchwalany jest na okres 1 roku, plan jest dwustronnym szczegółowym ujęciem przewidywanych dochodów i wydatków wyrażonych w pieniądzu.
PLAN FINANSOWY
Najbardziej popularne określenie budżetu to plan przyszłych dochodów i wydatków państwa. Budżet jest planem dyrektywnym, tj nakłada na organy finansowe i innych wykonawców obowiązek zrealizowania dochodów w zaplanowanej wysokości, a także dokonania wydatków określonych w planie czyniąc jednocześnie te organy odpowiedzialnymi za wykonanie zadania.
Problematykę FP i BP określa konstytucja art. 216-226, niezależnie od tego obowiązuje ustawa o Finansach publicznych z 30.06.2005 r. (Dz.U. 249 poz. 2104)
Wielkość dochodów wyrażonych w budżecie nie ma charakteru obligatoryjnego, osiągane dochody są „wypadkowe”, obligatoryjne - dyrektywne (nie wolno ich przekraczać) są wydatki.
Zasady FP:
zasada równowagi - postuluje aby wydatki nie przekraczały dochodów, występuje równowaga gdy dochody są wyższe od wydatków, jeśli wydatki są wyższe od dochodów występuje deficyt budżetowy (różnica między poziomem dochodów a wydatków). Zjawisko deficytu nie jest groźne, może być spowodowane wystąpieniem niekorzystnych warunków w sferze gospodarki, kwestia jest taka aby poziom deficytu był pod kontrolą i należy zapobiegać jego wzrostowi. Deficyt budżetu określa się w stosunku do Krajowego Produktu Brutto KPB w Polsce 3,5%
zasada zupełności (powszechności) - ta zasada wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów i wydatków państwa.
zasada jedności formalnej - postulat obejmujący całość dochodów i wydatków budżetowych w jednym akcie prawnym.
zasada przejrzystości (jawności) - umożliwia nie tylko planowanie budżetu, daje też możliwość należytej oceny przez parlament i opinię publiczną,
zasada uprzedniości - oznacza że budżet powinien być uchwalony przed rozpoczęciem roku budżetowego,
zasada gospodarności - wymaga racjonalnego, oszczędnego wydatkowania środków budżetowych (zasada ta jest naruszana przez nadmierną ilość stanowisk w rządzie)
zasada jawności budżetu - postuluje udostępnienie jego treści obywatelom. B.P. i budżety lokalne zobligowane są do jawności (cała gospodarka budżetowa) Władza wykonawcza zobowiązana jest przedkładać organom założycielskim sprawozdania z wykonania budżetu.
zasada szczegółowości budżetu - postuluje aby budżet uchwalany był i wykonywany z podziałem szczególnym dochodów i wydatków, nie tylko w ujęciu ogólnym. Realizacja tego postulatu dokonywana jest w praktyce przez klasyfikację budżetową. Klasyfikacja budżetowa obowiązująca w Polsce uwzględnia kryterium podmiotowe, przedmiotowe i rodzajowe.
Zgodnie z podmiotowym kryterium dzieli się dochody i wydatki budżetowe wg części odpowiadającym poszczególnym organom władzy państwowej i administracji rządowej np. kancelaria sejmu, Prezydenta, kierujących poszczególnymi resortami ministerstwa np. MEN, Min.Finansów, Ministerstwo Kultury i sztuki.
Obowiązujące prawo budżetowe stanowi, że dochody i wydatki budżetu państwa i gmin klasyfikuje się według:
działów - odpowiadających poszczególnym dziedzinom działalności np. oświata, nauka, ochrona zdrowia itp.
rozdziałów - odpowiadających poszczególnym grupom jednostek organizacyjnych lub zadań budżetowych np. dział leśnictwo, rozdział parki narodowe, dział nauka, rozdział stopnie naukowe itp.
paragrafów - odpowiadających określonym źródłom dochodów i rozdziałów wydatków budżetowych np. podatek od nieruchomości, wynagrodzenia itp.
Szczegółowe zasady klasyfikacji budżetowej dochodów i wydatków do przedziałów klasyfikacji budżetowej ustala się w drodze rozporządzenia Ministra Finansów zarówno dla budżetu państwa jak i gmin.
TRYB OPRACOWANIA BUDŻETU:
najważniejsza rola przypada Min. Finansów,
budżet jest instrumentem, który ma określić w jaki sposób będzie realizowana polityka państwa,
dysponent części budżetu - minister, wojewodowie, kancelaria sejmu,
MF opracowuje rozporządzenie w którym wskazuje tryb i termin opracowania planów rzeczowych, zadań, projektów, planów dochodów i wydatków, wart.kosztorysów zadań inwestycyjnych, terminy rozpoczęcia i zakończenia inwestycji,
Minister Finansów działa w sposób władczy, po zebraniu materiałów, opracowanych projektów, załącza się tu dochody i wydatki sejmu, senatu, NIK-u, SN, (rząd nie może ingerować w wydatki sejmu, senatu, NIK-u, )
po przyjęciu przez Radę Ministrów projekt budżetu jest dostarczany do 30.09 do Marszałka Sejmu
po przyjęciu komisje sejmowe rozpatrują projekt (najważniejsza jest komisja finansów)
projekt dostarczony marszałkowi zawiera uzasadnienia dotyczące głównych celów polityki społecznej gospodarki, w jaki sposób rząd zamierza zrealizować program, najważniejsze jest planowanie zmian w przedsiębiorstwach, ważny jest też stosunek rządu do polityki,
założenia polityki społecznej muszą być dołączone do projektu,
założenia polityki finansowej - sprawa podatków,
założenia polityki pieniężno - kredytowej,
odbywa się czytanie budżetu, następnie głosowanie ( ustawy budżetowej prezydent nie może zavetować),
następnie po zatwierdzeniu projektu budżetu ministerstwa otrzymują środki swojej części, które rozdysponowują dalej podległym jednostkom.
III FINANSOWANIE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
WYDATKI BP
Wydatkami budżetu państwa są także wydatki na rzecz samorządu terytorialnego. Ustawa o finansach publicznych przewiduje 4 rodzaje wydatków:
subwencje ogólne,
dotacje celowe na zadania zlecone,
dofinansowanie zadań własnych,
dotacje na zadania określone ustawami.
Subwencja - otrzymują tylko jednostki budżetowe. Wielkość subwencji wynika ze szczegółowego wyliczenia przedmiotowego. Subwencja składa się z części podstawowej, oświatowej i rekompensującej.
Dotacja - mogą otrzymać wszyscy, warunek to prowadzenie działalności społeczno - użytecznej. Ma charakter uznaniowy i może w całości finansować przedsięwzięcia tylko w części. Niewykorzystane środki subwencji nie podlegają zwrotowi, natomiast dotacje podlegają zwrotowi do budżetu jednostki, która dotacji udzieliła
Subwencja a dotacja:
subwencja jej wielkość wynika ze szczegółowego wyliczenia przedmiotowego, dotacja - jej wielkość ma charakter uznaniowy i może w całości finansować przedsięwzięcie lub w części,
niewykorzystane środki subwencji nie podlegają zwrotowi do urzędu, natomiast dotacji podlegają zwrotowi do budżetu jednostki, która dotacji udzieliła,
dotację otrzymują też osoby prywatne, które prowadzą działalność społeczną np. kolonie,
subwencja składa się z części podstawowej, oświatowej i rekompensującej,
część podstawowa dotacji wyrównuje zamożność gmin,
dotacje celowe na zadania zlecone - kartografia, zagospodarowanie przestrzenne, komunikacja,
gmina może ubiegać się o dofinansowanie zadań własnych - budowa szkoły, oczyszczalni ścieków,
ŹRÓDŁA DOCHODÓW GMIN:
własne - typu fiskalnego:podatki rolny, leśny, od nieruchomości, od środków transportu, spadki, darowizny, od posiadania psa, podatek dochodowy od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, opłaty skarbowe, targowe, miejscowe, opłaty eksploatacji kopalni żwiru,
subwencje ogólne z budżetu państwa,
dotacje z Budżetu Państwa,
wpływy z samo opodatkowania (potrzebne jest referendum),
emisja obligacji komunalnych (zadłużenie nie może przekraczać 60% wartości majątku gminy)
Budżet gminy musi być uchwalony do dnia 15.11 na rok następny. Jeśli gmina nie uchwali budżetu do 31.03. pracuje na tzw prowizorium budżetowym (¼ budżetu), jeśli nadal nie ma to budżet uchwala Regionalna Izba Obrachunkowa RIO
Nadzór nad działalnością finansową samorządu terytorialnego sprawuje RIO. RIO to państwowy organ nadzoru i kontroli gospodarczych jednostek samorządu terytorialnego. Podlega bezpośrednio Prezesowi RM, który nadzoruje ich działalność w zakresie zgodności z prawem. Do zadań RIO należy:
kontrola gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego,
nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw budżetowych,
opiniowanie niektórych działań jednostek samorządu terytorialnego, przeprowadzanych w ramach ich gospodarki finansowej,
rozpatrywanie spraw dotyczących powiadomień przez skarbnika jednostki samorz.terytorialnego w przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika,
opiniuje projekt gmin (np. emisja obligacji),
raz na 4 lata kontrola każdej gminy,
orzeka w sprawach dyscypliny finansów publicznych,
opiniuje zawieranie porozumień międzygminnych
zarząd gminy otrzymuje absolutorium - wniosek kontroluje RIO, sprawozd. zadań zlec.opiniuje gmina
FINANSE PUBLICZNE III WYKŁAD - 26.04.2008 R.
I DYSCYPLINA FP
Dyscyplina FP wynika z ustawy z 2005 r. o FP.
Rola głównego księgowego:
racjonalne wydawanie środków pieniężnych,
pełna znajomość przepisów,
znajomość systemu ewidencji (złe prowadzenie ewidencji podlega karze do lat 2),
interwencja w przypadku sytuacji niekorzystnej,
Główny księgowy sektora FP odpowiada:
za prowadzenie rachunkowości jednostki,
za wykonywanie dyspozycji środkami pieniężnymi,
za dokonywanie wstępnej kontroli zgodności operacji finansowych i gospodarczych z planem finansowym,
dokonywanie wstępnej kontroli kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących operacji finansowych.
Działalność głównego księgowego opiera się na:
kontrola - wstępna, bieżąca, expose,
na podstawie regulaminów - organizacyjnego i obiegu dokumentów (wewnętrzne akty normatywne),
regulamin organizacyjny zawiera kto za co odpowiada, zakresy czynności i obowiązków pracowników,
regulamin obiegu dokumentów - zawiera szczegółową instrukcję kto jaki dokument sporządza kto podpisuje (podpis pod wzg merytorycznym podpisuje gł. księgowy)
Audyt wewnętrzny:
obowiązuje z zasady w jednostkach budżetowych w których środki pieniężne przekraczają 0,001 % PKB - jednostki te mają audyt obowiązkowy, a gdzie są niższe to dowolnie np. na wniosek kierownika,
audyt wewnętrzny spełnia role instruktażową,
badanie dowodów źródłowych,
audyt musi kończyć się oceną czy środki były wydawane racjonalnie, sporządza się też protokół końcowy z przeprowadzonego audytu w jednostce który może zawierać zalecenia pokontrolne.
Zasady odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansowej:
za naruszenie dyscypliny FP odpowiedzialność ponoszą pracownicy sektora FP oraz inne osoby które dysponują środkami finansowymi, w tym osoby które odpowiadają za gospodarowanie środkami publicznymi przekazywanym podmiotom spoza sektora FP, odpowiedzialność ta spoczywa na osobach fizycznych które:
są pracownikami sektora FP i mają przypisane w swoim zakresie obowiązków czynności związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków publicznych czyba, że chodzi o odpowiedzialność kierownika jednostki,
dysponują środkami publicznymi otrzymanymi w ramach dotacji z budżetu podmiotu publiczno - prawnego na realizację zadania zleconego na podstawie stosownej umowy nie będąc pracownikiem sektora FP.
Czyny które stanowią naruszenie dyscypliny finansowej:
(jest ich 17)
Popełnienie czynu polega na:
zaniechanie ustalenia należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora FP, a także pobraniu, ustaleniu, dochodzeniu jej w wysokości niższej niż wynikające z prawidłowego wyliczenia oraz z niezgodnym z przepisów jej umorzeniu, wpisaniem w przedawnienia,
przekroczenie zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków publicznych,
przekroczenie uprawnień do dokonywania zmian w budżecie lub w planie jednostki budżetowej, zakładu budżetowego,
dokonywanie zmian w budżecie samowolnie przez jednostkę budżetową,
niedokonanie terminowej wpłaty do budżetu przez zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze,
przekroczenie zakresu upoważnienia do zaciągania zobowiązań obciążających budżet,
wypłacenie wynagrodzeń w jednostkach sektora FP bez jednoczesnego wykonania obowiązku pobrania, odprowadzenia lub opłacenia świadczeń i składek (podatek, zus),
naruszenie zasady, formy lub trybu postępowania przy udzielaniu zamówienia publicznego zgodnie z ustawą o Zamówieniach Publicznych (stan prawny styczeń 2004 r.),
zaniechanie przez kierownika jednostki sektora FP zawiadomienia rzecznika dyscypliny FP o ujawnieniu naruszenia dyscypliny FP.
Kary za naruszenie dyscypliny FP:
upomnienie,
nagana,
kara pieniężna (w wysokości 1 - 3 miesięcznego średniego wynagrodzenia w gospodarce),
zakaz pełnienia funkcji kierowniczej związanej z dysponowaniem środkami publicznymi na okres od 1 roku do 5 lat.
Przepisy regulujące naruszenie dyscypliny finansowej to Ustawa z 17.12.2004 r. o Odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny FP, Dz.U. z 2005 r. nr 14 poz. 114
II DŁUG PUBLICZNY
Dług publiczny na 31.12.2007 r. - 593 mld
w tym:
sektor rządowy i samorządowy - 195 mld
sektor bankowy - 92 mld
sektor przedsiębiorstw i os. fiz. - 249 mld
Dług publiczny to:
ogół finansowych zobowiązań z tyt. zaciągniętych pożyczek,
powstaje wskutek zaciągnięcia przez władze publiczne pożyczek lub kredytów czy też papierów wartościowych oraz nie regulowania wymaganych zobowiązań przez jednostki sektora FP.
Przyczyny powstawania długu to:
długotrwały deficyt budżetowy,
konieczność zwiększania wydatków budżetowych (kryzysy gospodarcze, wojny, klęski żywiołowe)
polityczne (uprzywilejowanie jakiś grup społecznych),
wpadnięcie w pułapkę zadłużenia ( chodzi o zaciąganie pożyczki na sfinansowanie kosztów poprzedniej pożyczki)
Instrumenty zaciągania długu publicznego:
kredyty (od banków komercyjnych) i pożyczki,
międzynarodowe instytucje finansowe,
emisja papierów wartościowych (weksle - krótkoterminowe nie dłużej niż 1 rok, obligacje skarbowe - długookresowe - na okres dłuższy niż 1 rok, nie ma górnej granicy)
Dług publiczny w Polsce:
państwowy dług publiczny PDP to wartość nominalnych zobowiązań podmiotów sektora finansów publicznych otrzymana po wyeliminowaniu przepływów między tymi podmiotami,
PDP obejmuje zobowiązania z tytułu: wyemitowanych papierów wartościowych, zaciągniętych kredytów i pożyczek, przyjętych depozytów,
bony skarbowe i obligacje.
Państwowy dług publicznych
powstaje na skutek zaciągania przez państwo zobowiązań zazwyczaj w związku z koniecznością pokrycia deficytu budżetowego, zaciągania zobowiązań; z tego tytułu umożliwia osiągnięcie równowagi budżetu, który powstaje w sytuacji w której planowane wydatki budżetowe znajdą pokrycie w planowanych dochodach o charakterze definitywnym tzn. podatki, opłaty, cła oraz w dochodach zwrotnych.
Powstanie PDP powodować może ujemne skutki dla FP z tego wzg że kwoty długu powinny być spłacone z zasobów państwa gromadzonych w latach późniejszych (co utrudnia lub uniemożliwia finansowanie innych dziedzin)
Dodatkowym obciążeniem staje się oprocentowanie PDP należnego podmiotom, które stały sie wierzycielami państwa.
PDP może mieć formę emitowanych przez państwo papierów wartościowych (bony skarbowe, obligacje, skarbowe papiery oszczędnościowe,), pożyczki bądź kredytu bankowego.
Łączną kwotę PDP oblicza się jako wartość nominalną zobowiązań przy wyłączeniu wzajemnych zobowiązań podmiotów sektora FP.
Wartość nominalna zobowiązań z tytułu długu publicznego to suma wartości nominalnej, wyemitowanych papierów wartościowych oraz wartość nominalna zaciągniętych pożyczek, kredytów lub innych zobowiązań.
Ograniczenia PDP:
nie może przekraczać 3/5 wartości krajowego narodowego produktu brutto, za przestrzeganie odpowiedzialny jest minister finansów (konsekwencje 60 % wartości długu)
Procedury ostrożnościowe i sanacyjne:
W przypadku gdy relacja kwoty PDP do PKB kształtuje się na poziomie ustawy przez ustawodawcę za niekorzystny uruchamiane są procedury ostrożnościowe a w końcowym przypadku procedura sanacyjna. Mają one uchronić państwo przed dostaniem się w pułapkę zagrożeniową. Treść procedur do celów ostrożnościowych uzależniona jest od wzg wysokości długu publicznego.
DP> 50%<55% PKB
DP> 55%<60% PKB
DP= 60%>60% PKB
Minister Finansów podaje tę relację do 31 maja na następny rok (w 2007 relacja ta wynosiła około 51% PKB)
gdy kwota państwowego DP jest większa od 50% a nie większa od 55% PKB to Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej , w którym relacja deficytu budżetu państwa do dochodów nie może być większa niz analogiczna relacja roku bieżącego i takie samo ograniczenie stosuje się do budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
gdy kwota państwowego DP jest większa od 55% a mniejsza od 60% PKB to Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej przyjmując jako górne ograniczenie deficytu w stosunku do PKB na poziomie roku ubiegłego.
gdy kwota państwowego DP jest równa bądź większa od 60% PKB ustawa nakazuje podjęcie działań sanacyjnych
Program działań sanacyjnych obowiązuje:
podmioty sektora FP nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji,
opracowany program zmniejsza relację do PKB poniżej 60%,
budżet na kolejny rok budżetowy nie może zamknąć sie deficytem
Działanie ostrożnościowe i sanacyjne dotyczy też budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Zasady emisji papierów wartościowych:
Skarbowe papiery wartościowe są dokumentem na podstawie którego Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego dokumentu (papieru wartościowego) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny.
Ustawa o FP przewiduje możliwość emisji 3 rodzajów papierów wartościowych:
bony skarbowe - są krótkoterminowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym dyskontem, wykupowanym wg wartości nominalnej po upływie okresu na jaki został wyemitowany. Termin wykupu jest w każdym przypadku krótszy niż 1 rok. Bony skarbowe mają wysokość nominalną co czyni je dostępne dla inwestorów instytucjonalnych. Bony skarbowe występują tylko w obrocie krajowym.
obligacje skarbowe - są długoterminowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju lub za granicą, oprocentowany w postaci dyskonta lub odsetek. Dyskonto oznacza, że nabywca płaci wartość niższą niż nominał obligacji skarbowej, a przy jej wykupie otrzyma wartość nominalną. Obligacje skarbowe oprocentowane są w postaci odsetek, nabywamy w postaci nominalnej. Przy wykupie od nabywcy ten ostatni otrzyma zwrot wartości nominalnej + oprocentowanie. Obligacje skarbowe mogą być sprzedane na rynku pierwotnym (przez emitenta) albo z dyskontem, albo wg wartości nominalnej lub powyżej wartości nominalnej. Mają z reguły niskie nominały co czyni je dostępne dla przeciętnych obywateli. Cechą obligacji skarbowych jest to że termin ich wykupu nie może być krótszy jak rok.
skarbowy papier wartościowy - jest nową formą papieru wartościowego w Polsce. Cechą charakterystyczną jest ograniczenie możliwości obrotu na rynku papierów wartościowych. Jest papierem wartościowym oferowanym wyłącznie do sprzedaży osobom fizycznym. Skarbowy papier wartościowy może być wyłączony z obrotu na rynku wtórnym albo może być przedmiotem obrotu pomiędzy krajowymi osobami fizycznymi przy zawieraniu transakcji. Mogą być emitowane lub wystawiane w granicach zagrożenia określonego w ustawie. Skarbowe papiery wartościowe opiewają na świadczeniach pieniężnych, mogą być emitowane, wystawiane wyłącznie przez ministra finansów, opiewają też na świadczeniach niepieniężnych, emitowanych przez ministra SP, w porozumieniu z MF. Skarb państwa odpowiada całym majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych papierów skarbowych. Emisja skarbowych papierów wartościowych wymaga wydania rozporządzenia przez MF określającego warunki emitowania danego rodzaju papieru skarbowego takie jak: limit kwoty emisji lub sposób jego ustalenia określający górną granicę zaciągnięcia przez Skarb Państwa zobowiązań z tyt. emisji pap. wart. danego rodzaju, jednostkową wart. nominalną, zasady i tryb sprzedaży w tym termin, sposób ustal.cen sprzedaży emitowanych pap. wart. na rynku pierwotnym, podmioty którym skarbowe papiery wartościowe danej emisji są oferowane do nabycia na rynku pierwotnym.
FINANSE PUBLICZNE
WYKŁAD IV 31.05.2008
REDYSTRYBUCJA BUDŻETU - STAN FP (funkcja rozdzielcza)
Założenie polityki społecznej
Wzrost PKB - 5,1% - 5,5%
Inflacja - 3,6%
Popyt krajowy - 5,3%
Wzrost inwestycji - 13,2%
Import - 20,5%
Eksport - 10,9%
Wzrost dochod.ludn. - 9,7%
Stopa bezrobocia - 11,2%
Deficyt budżetowy - 27,091 mld (2,9 PKB)
Dywidenda opłata wnoszona przez jednostkę z tyt. nabycia nieruchomości. Płaci się od Ś.T.
Cło od krajów które nie są w Unii i Międzynarodowej Organizacji Handlu i Usług (Azja, kraje Afryki)
Dochody jednostek budżetowych najwięcej wpłat do budżetu państwa wpłaca Minister Sprawiedliwości
W Polsce jest 2348 gmin i 343 powiaty
SYSTEM BANKOWY W POLSCE
Akty normatywne które regulują systemy bankowe
Ustawa z 29.08.1997 r. Prawo Bankowe tekst jednolity Dz.U. 111 poz. 1195, z roku 2002
Ustawa z 29.08.1997 r. o Narodowym Banku Polskim tekst jednolity Dz.U. nr 1 poz 2 z 2005 r.
Konstytucja RP z 1997 r. art. 227
Polski złoty został wprowadzony przez Grabskiego w 1924 r., od 1918 do 1924 r. była marka polska
Ustawa z 1997 r. dostosowała wymagania do UE, ustawa ta wprowadziła dwu poziomowość systemu bankowego:
I poziom - bank centralny NBP
II poziom - banki komercyjne
NBP nie prowadzi działalności operacyjnej, ale komercyjne tak. Dwu poziomowość jest znacząca dla wszystkich systemów w gospodarce rynkowej, występuje we wszystkich krajach UE,
TWORZENIE BANKU
prawo bankowe przewiduje tworzenie BK, które mogą być tworzone w Polsce w formie organizacyjnej jako Banki komercyjne, banki w formie sp. akcyjnej, banki spółdzielcze. Bank może być podmiotem kt. posiada osobowość prawną.
Bank Komercyjny (BK) to podmiot gospodarczy, samodzielny, samofinansujący się ponosi wszelkie konsekwencje za podjęte decyzje, finansuje sam swoje straty. Bank jest specyficzny bo gospodaruje nie swoimi pieniędzmi. Bank ponosi odpowiedzialność za powierzone środki pieniężne z różnych tytułów (lokata bankowa, rachunek bieżący, pieniądze na rach. oszczędnościowych)
Ryzyko banków - utrata płynności finansowej, pieniądz depozytowy zmienia się w pieniądz kredytowy.
Kryteria utworzenia banku
BK - musi mieć kapitał akcyjny 5 mln euro, B.spółdzielczy 1 mln euro, środki te nie mogą pochodzić z kredytu tylko z udokumentowanych źródeł,
banki państwowe powstają w formie aktu administracyjnego
banki w formie spółki akcyjnej - przez co najmniej 3 założycieli kt. posiadają odpowiedni kapitał,
w formie banków spółdzielczych - 10 osób fizycznych
W przypadkach banków spółdzielczych lub akcyjnych zastosowanie mają przepisy Kodeksu Spółek Handlowych jeśli nie ma innej regulacji w Prawie Bankowym.
wszystkie banki nastawione są na działalność depozytowo - kredytową. Środki od depozytariuszy są najtańszym pieniądzem dla banku.
Czynności bankowe (wyłącznie dla banków):
przyjmowanie wkładów pieniężnych,
prowadzenie rachunków bankowych,
udzielanie kredytów,
udzielanie gwarancji bankowej,
przyjmowanie bankowych papierów wartościowych,
Czynności bankowe które mogą być wykonywane też przez inne instytucje:
udzielanie pożyczek pieniężnych,
terminowe operacje finansowe,
nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
dokonywanie czynności obrotu dewizowego,
udzielanie poręczeń.
Różnice między kredytem a pożyczką:
kredyt może być udzielany wyłącznie na podstawie umowy spisanej, a pożyczka może być ustna do kwoty 500 zł.,
kredyt zawsze oprocentowany, pożyczka nie musi
pożyczka jest przeniesieniem praw własności na pożyczkobiorce, kredyt natomiast jest oddanymi do dyspozycji środkami pieniężnymi kredytobiorcy,
kredyt jest udzielony na ściśle określony w umowie cel, pożyczka na cel dowolny, nie ma określonego celu
Pozycja NBP jako BC/funkcje/:
emisja znaków pieniężnych,
regulowanie i zapewnienie bezpieczeństwa obrotu pieniędzy bezgotówkowych,
kształtowanie i realizowanie polityki pieniężnej,
zarządza rezerwami dewizowymi, uczestniczy wraz z rządem w kształtowaniu i realizacji polityki i kursu walutowego,
określa formy i zasady rozliczeń pieniężnych,
kształtuje warunki bezpieczeństwa i stabilności systemów finansowych oraz nadzór bankowy,
prowadzi obsługę rachunków bieżących BP, oraz banków obsługujących pożyczki i kredyty w stosunkach międzynarodowych,
Zadania BC:
W Banku Gospodarki Narodowej - kształtuje politykę pieniądza (f. remisyjna i f.walutowa),
W Banku Banków - prowadzi rachunek banków komercyjnych i udziela im kredytów refinansowych,
W Banku Państwa - przez wykonywanie obsługi bankowej budżetu oraz prowadzenie rachunków bankowych organów administracji rządowej,
Niezależność BC:
niezal. instytucjonalna,
niezal. funkcjonalna,
niezal. finansowa
Niezal. instytucjonalna polega na tym, że władze są wybierane przez najwyższe organy:
prezes,
rada polityki pienięznej,
zarząd banku (skład: prezes + 2 zastępców prezesa, + 4 członków zarządu)
Prezesa NBP powołuje sejm na wniosek prezydenta RP na okres 6 lat. Odwołać go można z przyczyn - zły stan zdrowia, własna rezygnacja, naruszenie przepisów prawa. Prezes może być 2 kadencje maksymalnie.
Rada polityki pieniężnej - członkowie rady w liczbie 9 osób, powoływani są przez sejm na wniosek prezydenta w liczbie 3 kandydatów, na wniosek sejmu w liczbie 3 kandydatów, na wniosek senatu w liczbie 3 kandydatów. Kadencja trwa 3 lata. Na czele stoi prezes NBP. Członkowie rady polit. pien. nie mogą pracować zawodowo ani nie mogą być związani z podmiotami gospodarczymi. Pracować mogą jedynie naukowo, zajmować się pracą twórczą. Otrzymują wynagrodzenie ok 35 tys, obowiązuje ich absolutna polityczność.
Członkowie zarządu powoływani sa przez prezesa NBP.
Zarząd powoływany jest przez prezydenta na wniosek prezesa NBP.
Niezależność funkcjonalną ma rada polityki pieniężnej
Zadania Rady Polityki Pienięznej:
ustalanie wysokości stóp procentowych NBP,
ustalanie zasad i stóp rezerw obowiązkowych banku,
zatwierdzenie planu finansowego NBP oraz sprawozdań z działalności,
przyjmowanie rocznych sprawozdań finansowych NBP
ustalanie zasad operacji otwartego rynku
NBP jest odpowiedzialny za wartość polskiego złotego i stabilność cen, za wzrost gospodarczy.
Rada Polityki Pieniężnej decyzje podejmuje przez głosowanie. Program realizacji RPP rada przedstawia w sejmie - tylko w zasadzie ich informuje.
Niezależność finansowa
Bank opracowuje plany finansowe samodzielnie, określając wpływy (dochody) i wydatki dla działalności danego roku.
BC dochody osiąga z kredytów refinansowych oprocentowanych na rachunku banków, z zarządzania rezerwami bankowymi z emisji pieniądza zdawkowego pod wartościowego (bilon)
Pieniądz fiducjonalny (zdawkowy) pożądany, zabiegamy o niego.
O wartości pieniądza decyduje:
niezależność instytucji kt. nad nim czuwa,
stała kontrola
NBP ma cel strategiczny - kształtowanie wielkości podaży pieniądza (ilość pieniędzy)
Wartość pieniądza wyraża się w sile nabywczej - ile towarów/usług za jednostkę pieniężną, stosunek zlotego do innych walut znaczących na świecie.
Specjal Drawing Rights - SDR waluta abstrakcyjna w jakiej udzielane są kredyty.
Kształtowanie podaży pieniądza przez NBP:
bilety NBP,
bilon - pieniądz podwartościowy,
pieniądz w formie bezgotówkowej - zapisy depozytów na kontach w BC bądź zapisów na rachunkach pozostałych banków w formie elektronicznej
pieniądz gotówkowy = 15 - 16%
ogół pieniędzy
Wartość nominalna pieniądza - wzory, wielkość, stopy monet prowadzone przez NBP,
Najwyższy nominał - 20% średniej płacy w danym kraju,
stosunek bilonu = 4-5%
stosunek baltonu
Rachunek finansowy - podstawowy element systemu gospodarczego, mechanizm zetknięcia popytu i podaży na kapitały pieniężne.
2 podstawowe segmenty:
rachunek pieniężny i kredytowy o charakterze krótkoterminowym,
rachunek kapitałowy (inwestycyjny) - obejmujący kapitały długoterminowe (pap.wartościowe)
Podaż (kreacja) pieniądza - realizowana przez BK w operacjach kredytowych.
Pierwotna kreacja występuje w dwóch formach:
BC wypłacając pieniądz gotówkowy i znaki pieniężne opuszczają kasę banku centralnego - stają sie w tym momencie pieniądzem gotówkowym,
BC udzielił BK kredytu stawiając do jego dyspozycji określoną ilość jednostek pieniężnych
Wtórna kreacja pieniędzy jest dokonywana przez BK, kt. udzielił swoim klientom kredytów. O wielkości podaży pieniądza decyduje wtórna kreacja pieniądza przez BK, przy czym BC czuwa nad sumą podaży (kreacji) pieniądza i oddziaływuje na jej rozmiary instrumentami polityki pieniężnej.
Popyt na pieniądz - jest związany z pieniądzem funkc. środkiem wymiany i środkami pieniężnymi
Obecnie 3 motywy określają zapotrzebowanie na pieniądz:
tranzakcyjny - zależy od rodzaju tranzakcji (dynamiki rozwoju gospodarki)
przezorności - dążenie do powiększenia posiadanych zasobów pieniężnych (państwa o wyrównanej dynamice rozwoju społ., gosp., pełnej stabilizacji, rozwoju państwa)
spekulacyjny - stopa procentowa - przewidywany poziom wpływa na decyzje , przy wyborze lokowania kapitału (społeczeństwo zamożne - nadwyżki lokowane tam gdzie można zyskać - obligacje, gra na giełdzie)
Popyt na pieniądz uzależniony jest od stopy wzrostu rozwoju gospodarczego.
Polityka pieniężna w krajach gosp. rynkowej prowadzi BC będące b.państwowymi (w krajach uni europejskiej wszystkie banki państwowe)
Polityka pieniężna jest elementem polityki finansowej i polityki gosp. państwa, cele polityki pieniężnej mają zarówno charakter pośredni ogólnogospodarczy jak i podstawowy bezpośredni związany ze stopą pieniężną.
Cele pośrednie polegają na tym że bank ustala poziom kredytów dla BK, bierze uwagę wzrost gospodarczy , relację między wynagrodzeniem a wydajnością płacy. Dążenie do podniesienia efektywności gospodarowania w procesach rzeczowych do podniesienia dochodu narodowego i zmniejszenie bezrobocia oraz zapewnienie stabilności pieniądza. Natomiast podstawowym i bezpośrednim zadaniem polityki pieniężnej realizowanej przez BC samodzielnie jest kształtowanie podaży pieniądza oraz utrzymanie pożądanej relacji (kursu) waluty krajowej do walut obcych.
Głównym syntetycznym wskaźnikiem określającym cele polityki pieniężnej BC jest wielkość podaży pieniądza.
Polityka kredytowa BC wiąże się z refinansowaniem banku.
Refinansowanie polega na udzielaniu bankom przez BC kredytów redyskontowych, lombardowych.
Kredyty te nazywane są też kredytami refinansowymi - refinansowanie działalności BK ,BC poprzez zmiany wysokości stopy procentowej zachęca lub powstrzymuje banki od zaciągania tych kredytów co w konsekwencji wpływa na podaż pieniądza, BK zwiększa zadłużenie w BC, wykorzystuje otrzymane środki udzielając kredytów jednostkom w ramach wtórnej kreacji pieniądza przez BK następuje zwielokrotnione w stosunku do zaciągniętego kredytu zwiększenie podaży pieniądza.
Kredyt redyskontowy - udziela go BC na podstawie sdyskontowanej przez BK wersji jednostek gospodarczych (dyskonto odejmowane od rachunku)
Weksel - oznacza dokument sporządzony w przewidzianej przez prawo formie zobowiązujący wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia w oznaczonym czasie i do rąk określonej osoby wymienionej w wekslu kwoty. Jest papierem wartościowym na okaziciela.
BC ustala wysokość stopy procentowej dla banków komercyjnych w celu ustalenia ich własnej (wyższej) stopy dyskontowej oferowanej jednostce gospodarczej (6%)
Zmiany stopy redyskontowej wpływają pośrednio na ponoszone przez przedsiębiorców koszty kredytu. Obniżenie stopy redyskontowej obniża koszt kredytu i jednocześnie pobudza wzrost aktywności gospodarczej.
Kredyt lombardowy - udzielany przez BC pod zastaw papierów wartościowych skł. przez BK. Znajduje zastosowanie wtedy gdy dany bank (7,5%) ma trudności w terminowym regulowaniu zobowiązań lub gdy występuje trudna sytuacja na rynku pieniężnym. Jest kredytem krótkoterminowym, udzielanym od kilku dni do 3 miesięcy.
Polityka pieniężna BC może być:
polityką ekspansywną
polityką restrykcyjną
Polityka zależy od sytuacji gospodarczej kraju i wynikające z niej kierunki polityki pieniężnej.
Banki w ramach polityki pieniężnej stosują odpowiednie instrumenty w stosunku do banków komercyjnych, które wpływają na kształtowanie się podaży pieniądza. Instrumenty BC mogą mieć charakter:
administracyjny - określa % rezerwy obowiązkowej, ustalanie limitu (platonu) akcji kredytowej BK,
ekonomiczny - stopa % kredytów redyskontowych i redyskontowych, polityka otwartego rynku
Stopa rezerwy obowiązkowej - od średnich stanów depozytów zgromadzonych na rachunkach bankowych. Rezerwa na ryzyko ogólne wynosi 1,5 % od stanów depozytów (złotych i walutowych) stopa stała określona prawem bankowym art. 130
Instrumenty ekonomiczne
Operacje otwartego rynku - polegają na tym że BC kupuje bądź sprzedaje papiery wartościowe wg stopy zakupu (odebranie) a sprzedaje wg stopy sprzedaży (doręczenia).
Zakup papierów wartościowych powiększa aktywa BC i zwiększa obieg pieniądza. Sprzedaż pap. wartościowych z własnego portfela BC zmniejsza aktywa BC i działa restrykcyjnie zmniejszając obieg pieniądza.
Przy prowadzeniu polityki ekspansywnej BC obniża oprocentowanie kredytów redyskontowych i lombardowych a także stopy obowiązkowej rezerwy. Równocześnie w ramach otwartego rynku rozpoczyna skup papierów wartościowych a podejmowane dzialania zwiększają podaż pieniądza i obniżają poziom stopy procentowej na rynku pieniężnym.
Polityka restrykcyjna (trudnego pieniądza) - zmierza do ograniczenia jego podaży wyraża się podrożeniem kredytu przez podniesienie stopy kredytu redyskontowego i lombardowego. W tym samym kierunku zmierza stosow. równocześnie podwyższenie stopy rezerwy obowiązkowej.
Jeśli wymienione działania nie przynoszą skutku wtedy BC uaktywnia operacje rynku otwartego oferując sprzedaż pap. wart. na korzystnych warunkach np. wysoko oprocentowane obligacje czy bony skarbowe wówczas bankom komercyjnym bardziej opłaca się kupowanie pap. wartościowych niż udzielać kredytów jednostkom gospodarczym.
System bankowy w Polsce
Akty normatywne
Prawo bankowe - 29.08.1997, 2. Ustawa z dnia 29.08.1997 o Narodowym Banku Polskim, Konstytucja RP. Art 227
Złoty został ustanowiony w 1924r.
Ustawa wprowadza 2poziomowośc systemu
I poziom - Bank Centralny NBP; II poziom banki komercyjne
NBP nie prowadzi działalności operacyjnej. Tę działalność prowadzą banki komercyjne. Prawo bankowe przewiduje zasady tworzenia banków komercyjnych . Mogą być tworzone w Polsce jako banki państwowe, w formie spółek akcyjnych, i banki spółdzielcze. Bankiem może podmiot, który posiada osobowość prawną. Bank komercyjny jest samodzielny, samofinansujący, z wszelkimi konsekwencjami za swoje decyzje. Jest specyficznym przedsiębiorstwem, ponieważ jemu powierza się pieniądze depozytariuszy. Bank ponosi odpowiedzialność za powierzone pieniądze z różnych tytułów. 60-95% udzielane są kredyty z depozytów.
Bank komercyjny. - kapitał 5 mln euro. /państwowy i SA/ Spółdzielczy 1 mln Euro. Nie mogą one pochodzić z kredytów i tylko z udokumentowanych źródeł.
Bank Państwowy powoływany jest w formie aktu administracyjnego. SA - co najmniej 3 założycieli /osoby prawne i fizyczne/, którzy posiadają kapitał. Bank Spółdzielczy - 10 osób fizycznych.
SA i Spółdzielczy jeśli inaczej nie stanowi prawo bankowe, mogą stosować odpowiednio prawo spółek handlowych lub spółdzielcze.
Czynności bankowe, wyłącznie:
przyjmowanie wkładów pieniężnych
prowadzenie rachunków bankowych
udzielanie kredytów
udzielanie gwarancji bankowych
przyjmowanie bankowych papierów wartościowych
a przez inne podmioty:
udzielanie pożyczek pieniężnych
terminowe operacje finansowe
nabywanie i zbywanie wierzytelności /spółki faktoringowe/
wykonywanie czynności obrotu dewizowego /kantory/
udzielane poręczeń.
Kredyt |
pożyczka |
Tylko przez bank |
Przez inny podmiot |
Tylko na piśmie |
Do 500 może być ustnie |
Zawsze oprocentowany |
Nie musi |
Jest oddaniem do dyspozycji środków pieniężnyckh kredytobiorcy |
Jest przeniesieniem własności na pożyczkobiorcę |
Jest udzielany na ściśle określony cel |
Na cel dowolny |
Pozycja NBP
jako Bank centralny wykonuje następujące funkcje:
emisja znaków pieniężnych
reguluje i zapewnia bezpieczeństwo obiegu pieniądza gotówkowego
kształtuje i realizuje politykę pieniężną
zarządza rezerwami dewizowymi oraz uczestniczy wraz z rządem w kształtowaniu i realizacji polityki kursu walutowego
określa zasady i formę rozliczeń pieniężnych
kształtuje warunki bezpieczeństwa i stabilności systemu finansowego oraz nadzór bankowy
prowadzi obsługę /rachunek bieżący/ budżetu państwa oraz bankową obsługę pożyczek i kredytów w stosunkach międzynarodowych.
Funkcje
Bank gospodarki narodowej, ważnego podmiotu polityki gospodarczej, kształtującego przede wszystkim politykę pieniężną i /emisyjną/ walutową.
Bank Banków - prowadzi rachunki banków komercyjnych i udziela im kredytów refinansowych
bank Państwa poprzez wykonywanie obsługi bankowej budżetu oraz prowadzenie rachunków bankowych organów administracji rządowej
Niezależność Banku Centralnego
instytucjonalna
organy banku są powoływane przez Sejm. Prezes NBP, Rada Polityki pieniężnej, Zarząd Banku /prezes + 2 zastępców, + 4 członków zarządu/ prezesa NBP powołuje Sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6 lat. Nie wolno go odwoływać, jedynie z przyczyn ustawy /stan zdrowia, dymisja, lub naruszenie przepisów prawa, może pełnić 2 kadencje/
Rada Polityki pieniężnej - 9 osób, powoływanie przez Sejm; 3 na wniosek Prezydenta, 3 Sejmu, 3 Senatu. Kadencja trwa 6 lat. Na jej czele stoi Prezes NBP. RPP składa się z wybitnych fachowców z dziedziny finansów. Ich decyzje są niepodwarzalne. Nie mogą być członkami partii , nie mogą pracować zawodowo, lub być związani z podmiotami gospodarczymi. Mogą pracować jedynie naukowo lub zajmować się pracą twórczą. /35tys./
Zarząd banku - wiceprezesi - powoływani przez prezydenta na wniosek prezesa NBP.
Kluczową rolę odgrywa RPP i ona ma niezależność funkcjonalną.
niezależność funkcjonalna. Funkcyjna. Do jej zadań należy:
ustalenie wysokości stóp procentowych NBP
ustalenie zasad stóp i rezerw obowiązkowych banków
zatwierdzenie planu finansowego NBP oraz sprawozdania z działalności.
Przyjmowanie rocznych sprawozdań finansowych NBP
ustalenie zasad otwartego rynku
Konstytucja RP art. 227 mówi, że NBP jest odpowiedzialny za wartość polskiego złotego, stabilność cen, w ustawie „prawo bankowe” jest dopisek ze odpowiada również za wzrost gospodarczy. Program realizacji RPP przedstawia się w Sejmie do informacji. Nie ma nad tym debaty i głosowania.
Niezależność finansowa - bank opracowuje plany finansowe samodzielnie określając dochody i wydatki dla działalność w danym roku. Dochody: z kredytów refinansowych, oprocentowania na rachunkach, z emisji pieniądza zdawkowego /odwrotnie banknoty/. Przychody: z zarządzania rezerwami walutowymi,.
Stała kontrola pieniądza polega na tym, że Bank Centralny ma zapisane w zadaniach kształtowanie wielkości podaży. Wartość pieniądza wyraża się tym, że jest emitowany przez niezależną instytucję, siła nabywczą i stosunkiem do innych walut. Pieniądz występuje w formie biletów, bilonu i bezgotówkowej /są to zapisy na rachunkach, depozyty, zapisy na rachunkach w bankach centralnych i pozostałych 95% gotówki, to p. Papierowy.
Rynek finansowy. Podstawowy element systemu gospodarczego, mechanizm zetknięcia się podaży i popytu i zamiana na kapitały pieniężne. Segmenty: 1. rynek pieniężny i kredytowy o charakterze krótkoterminowym. 2. rynek kapitałowy nazywany rynkiem inwestycyjnym obejmującym kapitały długoterminowe.
Podaż pieniądza - kreacja pieniądza jest realizowana przez banki komercyjne w operacjach kredytowych. Pierwotna kreacja następuje w 2 formach.
bank centralny wypłaca pieniądz gotówkowy i znaki pieniężne opuszczające kasę banku Centralnego stały się w tym momencie pieniądzem gotówkowym.
. bank centralny udzielił bankowi komercyjnemu kredytu stanowiącego do jego dyspozycji określoną ilość jednostek pieniężnych.
Wtórna kreacja pieniądza dokonywana jest przez banki komercyjne, które udzielają swoim klientom kredytów. O wielkości podaży pieniądza decyduje wtórna kreacja pieniądza przez banki komercyjne. Przy czym bank centralny czuwa nad sumą podaży /kreacji/ pieniądza i oddziaływuje na jej rozmiary instrumentami polityki pieniężnej.
|
rezerwa |
nadwyżka |
10 000 wkład pierwotny |
1000 |
9000 |
9000 |
900 |
8100 |
8100 |
810 |
7190 |
Popyt na pieniądz jest związany z pełnieniem przez pieniądz funkcji środka wymiany I środka płatniczego. Współcześnie 3 motywy określają popyt na pieniądz.
motyw transakcyjny zależny od rodzaju transakcji, a te z kolei od dynamiki rozwoju gospodarczego.
Motyw przezorności - polega na dążeniu do posiadania zasobów pieniężnych. Jest charakterystyczny dla państw o wyrównanej dynamice społ gospodarczej I stabilizacji poziomu życia.
Motyw spekulacyjny - uzależniony od wysokości stopy procentowej. Jej aktualny I przewidywany w przyszłości poziom wpływa na decyzję przy wyborze odpowiedniej formy ulokowania kapitału.
Polityka pieniężna w gospodarce rynkowej
W krajach gospodarki rynkowej prowadzą ją banki centralne. PP jest elementem polityki finansowej i gospodarczej państwa. Stąd cele PP mają zarówno charakter pośredni ogólnogospodarczy , jak I podstawowy, bezpośrednio związany ze sferą pieniężną. Cele pośrednie polegają na dążeniu do podniesienia w kraju efektywności gospodarowania w procesach rzeczowych do podniesienia dochodu narodowego I zmniejszenie bezrobocia oraz zapewnienie stabilności pieniądza. Natomiast podstawowym zadaniem PP realizowanej samodzielnie przez Bank C. jest kształtowanie podaży pieniądza oraz utrzymywanie pożądanej relacji kursu waluty krajowej do waluty obcej. Głównym syntetycznym wskaźnikiem określającym cele polityki pieniężnej Banku Centralnego jest wielkość podaży pieniądza.
Polityka kredytowa Banku Centralnego
Wiąże się z refinansowaniem banków. Refinansowanie polega na udzielaniu kredytów bankom przez Bank Centralny, kredytów przede wszystkim redyskontowanych I lombardowych. Kredyty te są nazywane kredytami refinansowanymi, ponieważ refinansują /wtórnie/ działalność banków komercyjnych. Bank C. przez zmiany wysokości stopy procentowej zachęca lub powstrzymuje banki od zaciągania tych kredytów, co w konsekwencji wpływa na podaż pieniądza. Bank komercyjny zwiększając zadłużenie w Banku Centralnym wykorzystuje otrzymane środki udzielając kredytów jednostkom gospodarczym. W ramach wtórnej kreacji pieniądza przez bank komercyjny następuje uwielokrotnione w stos do zaciągniętego kredytu zwiększenie podaży pieniądza.
Kredyt redyskontowy
Udziela Bank Centralny udziela na podstawie zdyskontowanych przez banki komercyjne weksli jednostek gospodarczych. Dyskonto-odejmowanie od rachunku. Weksel 1000 - dostanie kredyt umniejszony o oprocentowanie. Weksel - dokument sporządzony w przewidzianej przez prawo formie zobowiązującej wystawcę lub wskazanej przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia w oznaczonym czasie I do rąk określonej osoby wymienionej w wekslu kwoty. Weksel jest papierem wartościowym, ale na okaziciela.
Bank ustala wysokośc stopy redyskontowej, która stanowi punkt odniesienia dla Banków komercyjnych w celu ustalenia ich własnej /wyższej/ stopy dyskontowej oferowanej jednostkom gospodarczym. Zmiany stopy redyskontowej wpływają więc pośrednio na ponoszone przez przedsiębiorstwa koszty kredytu. Obniżenie stopy redyskontowej obniża koszt kredytu I jednocześnie pobudza wzrost aktywności gospodarczej.
Kredyt lombardowy
Udzielany przez banki centralne pod zastaw papierów wartościowych składanych przez banki komercyjne. Kredyt lombardowy znajduje zastosowanie zwłaszcza wówczas, gdy dany bank ma trudności w terminowym regulowaniu zobowiązań lub występuje ogólnie trudna sytuacja na rynku pieniężnym. KL jest kredytem krótkoterminowym udzielanym od kilku dni do 3 miesięcy.
Polityka pieniężna Banku Centralnego może być:
polityką ekspansywną
polityką restrykcyjną
Zależy to od sytuacji gospodarczej kraju I wynikających z niej kierunków polityki pieniężnej. Bank w ramach PP stosuje wobec niej odpowiednie instrumenty w stosunku do banków komercyjnych, które wpływają na kształtowanie się podaży pieniądza. Instrumenty mogą mieć charakter:
administracyjny. - czynność banku Centralnego
a) określanie rezerwy stopy obowiązkowej
b) ustalenie limitu - plafonu akcji kredytowej banków komercyjnych
ekonomiczny. Ekonomiczne instrumenty - czynności banku Centralnego
a) stopa procentowa kredytu redyskontowego i lombardowego
b) polityka otwartego rynku
Stopa rezerwy obowiązkowej od średnich stanów depozytów złotowych I walutowych zgromadzonych na rachunkach bankowych. Rezerwa jest ruchoma w zależności jaka jest sytuacja. Teraz jest 3,5%. Rezerwa na ryzyko ogólne wynosi 1,5% od stanu depozytów złotowych I walutowych jest to stopa stała określona w art. 130 prawo bankowe.
Operacje otwartego rynku polegają na tym, że BC kupuje, bądź sprzedaje papiery wartościowe wg stopy zakupu /odebranie/ a sprzedaje wg stopy sprzedaży /doręczenie/. Zakup papierów wart. z jednej strony powiększa aktywa banku C. a z drugiej strony zwiększa obieg pieniądza. Natomiast sprzedaż pap. wart. własnego depozytu Banku Centr. zmniejsza aktywa banku i działa restrykcyjnie zmniejszając obieg pieniężny.
Przy wprowadzaniu polityki ekspansywnej BC obniża oprocentowanie kredytu redyskontowanego i lombardowego oraz stopę obowiązkowej rezerwy. Równocześnie w ramach otwartego rynku rozpoczyna skup papierów wartościowych, a podejmowane działania zwiększają podaż pieniądza I obniżają poziom stopy procentowej na rynku pieniężnym. Polityka restrykcyjna nazywana także polityką trudnego pieniądza zmusza ona do ograniczenia podaży. Wyraża się ona podnoszeniem stopy kredytu redyskontowego i lombardowego. W tym samym kierunku zmierza stosowanie równocześnie podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych. Jeżeli wymienione działania nie przyniosą skutku - wówczas BC uaktywnia operacje otwartego rynku oferując sprzedaż papierów wartościowych na korzystnych warunkach. np. wysoko oprocentowane obligacje czy bony skarbowe. Wówczas bankom komercyjnym bardziej opłaca się kupić papiery wartościowe niż udzielać kredytu jednostkom gospodarczym.
Zarządzanie rezerwą walutową
BC jest uczestnikiem rynku walutowego, pośredniczy między tymi, którzy oferują waluty i nabywcami. Wysokość rezerw
Struktura rezerw do euro 30%,dolar 40%, Złoto 20%, SDR 5%
15.04/1971 1 uncja złota 4.764 $ 28.05.2008 920$
Nadzór bankowy od sprawnego systemu zależy dobra gospodarka. Procesy wymagają dobrego pieniądza. Banki muzą przestrzegać prawa bankowego /ustawa o NBP, statuty banków, uregulowania prezesa NBP/
Kontrola zajmuje się Nadzór Bankowy usytuowany w NBP. Najwyższym organem jest Komisja Nadzoru Bankowego.
Skład: prezes NBP przewodniczący, Minister Finansów, lub któryś z podsekretarzy jako funkcje wiceprzewodniczących, przedstawiciel prezydenta RP, prezes Zarządu bankowego Funduszu Gwarancyjnego, przewodniczący komisji papierów wartościowych I giełd, generalny inspektor nadzoru bankowego.
Zadania:
Określenie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach.
Nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu innych przepisów prawa.
Dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków i przedstawianie ich Radzie polityki Pieniężnej oraz ocen wpływu polityki pieniężnej, podatkowej na ich rozwój.
Organem wykonawczym komisji jest Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego, powoływany i odwoływany przez Prezesa NBP w uzgodnieniu z Ministrem finansów. Czynności nadzoru wykonują inspektorzy nadzoru bankowego. Są oni uprawnieni przez NBP do żądania od banków danych niezbędnych do ich oceny finansowej i ryzyka sektora bankowego. Nadzorowi sprawowanego przez komisję nadzoru bankowego podlega działalności banków Polskich oraz przedstawicielstw i oddziałów banków zagranicznych.
Komisja nadzoru bankowego udziela licencji na: utworzenie banku, zgodny na rozpoczęcie działalności.
Nadzór: określanie stawianie wniosków do zarządu banku. Nadzór po określeniu nieprawidłowości może postawić wniosek o zawieszenie prezesa zarządu, spełnienie określonych warunków w danym czasie. Stan upadłości oznacza zawsze likwidację. Stan likwidacji nie oznacza upadłości. Jeśli stan się nie poprawia proponuje się przejęcie przez inne banki i wtedy jest likwidacja. Jeśli nie ma chętnego, to komisja zgłasza do sądu wniosku upadłościowego. Bank ulega likwidacji i upadłości - co się dzieje z pieniędzmi.
Bankowy Fundusz gwarancyjny Ustawa z 12.1994r. Jego zadaniem jest pomoc finansowa dla banków przed zagrożeniem wypłacalności. Banki komercyjne zobowiązane są ubezpieczyć swoją działalność w bankowym Funduszu gwarancyjnym. Na zasadzie przymusowości i dobrowolności. Obowiązkowa dot. Przede wszystkim zagwarantowania wypłaty oszczędności ludności, klientów. Bankowy FG zapewnia w przypadku likwidacji lub upadłości zwrot środków do 100% do kwoty równoważnej 1000 euro i 90% do kwoty 22.500 euro. Pozostałe środki klientów chodzą w skład masy upadłościowej. Ubezpieczenie dobrowolne polega na tym, że bank może oytzymywać pomoc w sytuacjach zagrożenie utraty płynności.
Prywatyzacja banków
Kapitał zagraniczny w systemie bankowym niektórych krajów UE
Niemcy |
4,5 % |
Francja |
11% |
w. brytania |
55% |
Dania |
30% |
Belgia |
40% |
Włochy |
3.5% |
Hiszpania |
21,7% |
Szwecja |
8.6% |
Austria |
9,4% |
Holandia |
17,1% |
Grecja |
26,9% |
Węgry |
67% |
Polska |
84% |
Ustawa o NBP i prawie Bankowym nie przewiduje norm ograniczających ekspansję kapitału zagranicznego w sektorze bankowości. Polski system bankowy został zepchnięty na peryferia rynku rynku kredytowego. Wynika to 1) z bardzo szybkiego wzrostu kapitału zagranicznego w bankowości na 31.12.2001 osiągał 80,20% a na 31.12.2007 84%. 2) z udzielania przez NBP licencji dla 40kilku banków zagranicznych w wielu przypadkach za dobrą opłatą kilku milionów dolarów /koszt sanacji/ 3) ciągłego przyspieszania procesu prywatyzacji chociaż było wiadomo, że polscy inwestorzy nie dysponują odpowiednimi środkami pomimo możliwości uzyskania kredytów z międzynarodowego Funduszu Walutowego.
Ekspansja banków na rynki zagraniczne wynika z procesów globalizacji. Mają one jednak cechy specyficzne.
Ekspansji dokonuje się w tych krajach, gdzie kraj banku matki rozwija swoje interesy przemysłowe i handlowe.
Celem ekspansji jest minimalna chęć wsparcia i obsługiwania macierzystych firm sektora niefinansowego wchodzących w rynek danego kraju.
Zasadniczym motywem jest maksymalizacja zysku dla Banku matki.
Banki córki nie są sterowane przez organy krajowe bowiem ich płynność i bezpieczeństwo zależy od banków matek. Polityka kredytowa i oena większych kredytów jest prowadzona przez organy banków matek w interesie tego banku. Doprowadza to nawet do tego, że osiągnięte zyski transportowane są do innych krajów świata.
Europejski system Banków centralnych.
1962 wymyślono, aby wprowadzić wspólny system bankowy 1979 Europejski system walutowy., wprowadzając ECU. Opracowany w oparciu o koszyk walut 9 państw. 1985 Jednolity Akt Europejski. 12 państw opracowało budowę Jednolitego Rynku Europejskiego.
1992-94 (traktat z Maastricht) dokonano koordynacji z polityką gospodarczą.
1994-98 system bankowy zaciśnięcie współpracy banków centralnych i koordynacja narodowych polityk pienięznych w celu zapewnienia stabilności cen. Przeprowadzono przygotowania do ustanowienia europejskiego systemu banków centralnych dla wprowadzenia jednolitej polityki pieniężnej.
1999-2002 ustalono warunki i kryteria tzw. Zbieżności /konwergencji/ dot. Kryteriów przystąpienia do Unii gospodarczej walutowej /dot. Długu publicznego, inflacji, deficytu budżetowego ,bez Anglii i Francji/. Od 1999 weszła decyzja o funkcjonowaniu unii walutowej z pieniądzem euro. Jest to waluta wspólna 12 państw. Z wyj. Wielkiej Brytanii, Szwecji i Danii. 1 stycznia2002 zastąpiło ECU w obrocie bezgotówkowym. Od 1 lipca 2002 weszło do gotówkowego.
Struktura Organizacyjna oraz organy Europejskiego systemu Banku centralnego i Eurosystemu stan na 1.1.2008
Europejski system banków centralnych obejmuje
Eurosystem w skład którego wchodzą: Europejski Bank Centralny /Rada Zarządzająca Europ. Banku Centralnego i zarząd/
Narodowy Bank Belgii, Federalny Bank Niemiec, Bank Grecji, Hiszpanii, Francji, Centralny Bank Irlandii, Bank Włoch, Centralny Bank Luksemburga, Bank Holandii, Austrii, Portugalii, Finlandii, Słowenii, Centralny Bank Cypru i Malty.
Poza Eurosystemem ale w strukturach Europejskiego Systemu Banków Centralnych znajdują się Narodowy Bank Czech, Dani, Bank Estonii, Łotwy, Litwy, Węgier, Narodowy Bank Polski, Słowacji, Bank Szwecji, Anglii.
Europeskim Systemem Banków Centralnych kieruje Rada Ogólna Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Współne działanie polega na zapewnieniu stabilności i niezależności
Kryteria członkostwa w Unii walutowej:
1. Stopa inflacji nie przekracza wskaźnika wzrostu cen z 3 państw najlepszych pod tym względem +1,5% Austria 1,1% Francja 1,2% Irlandia 1,1% czyli 2,7%
2. relacja deficytu budżetowego do PKB nie jest wyższa od 3%
3. relacja długu publicznego do PKB mieści się w przedziale do 60%
4. Stopa procentowa nie jest wyższa od średniej stóp procentowych w 3 panstwach charakteryzujących się najniższą inflacją +2punkty% czyli ok. 7,5%
5. Utrzymanie stabilnego kursu walutowego co najmniej przez okres2 lat.
Eropejski syetem banków centralnych ma osobowość prawną głównym przedmiotem działania są utalenia legislacyjne
zapewnienie niezależności bankó centralnych
wyłączenie mozliwości finasowania lub kredytowania przez nie wydatków rządowych/publicznych
kształtowanie zasad i realizacja polityki pieniężnej
1