Rachunkowość bankowa regulowana jest przepisami szczególnymi, dotyczącymi wyłącznie tej dziedziny, jak również aktami normatywnymi regulującymi inne zagadnienia. Bez ich znajomości nie można dobrze wykonywać obowiązków w zakresie rachunkowości banku. Wiedza zdobyta w trakcie nauki przedmiotu może być wykorzystana w pracy bankowej, pozwoli zrozumieć szczególne zasady rachunkowości banków, form rozliczeń i zasad realizacji płatności w drodze rozrachunków międzyoddziałowych i międzybankowych. Zajęcia mają na celu: przedstawienie wpływu operacji rejestrowanych na kontach księgowych na bilans banku; wyjaśnienie zasad ewidencji operacji gotówkowych i bezgotówkowych, przychodów i kosztów, w szczególności tytułem odsetek i prowizji, rozliczeń międzyokresowych; przedstawienie zasad wyceny aktywów i pasywów, z uwzględnieniem rozliczania przychodów prowizyjnych w czasie, zasad tworzenia i rozliczania rezerw, a także znaczenie prawidłowego ewidencjonowania operacji z punktu widzenia przyszłych analiz - wyniku finansowego, wypłacalności, płynności, rentowności.

1.Ogólne wiadomości z zakresu rachunkowości bankowej

1.1. Charakterystyka rachunkowości bankowej i wpływ obowiązujących przepisów prawa na wewnętrzne procedury bankowe 1.2. Zasady rachunkowości według ustawy - zasada ciągłości, ostrożnej wyceny, istotności, memoriału, współmierności przychodów i kosztów 1.3. Dokumentacja w rachunkowości banków - sprawozdawczość finansowa 1.4. Struktura aktywów i pasywów banku

2.Ewidencja obrotów na rachunkach bankowych 2.1 Definicje - rachunek bankowy, konto księgowe 2.2 Charakterystyka Wzorcowego Bankowego Planu Kont 2.3 Ewidencja księgowa na kontach księgi głównej i ksiąg pomocniczych 2.4 Zasady ewidencji na kontach bilansowych i pozabilansowych 2.5 Księgowania na kontach a prezentacja danych w bilansie 2.6 Zasady ogólne księgowości bankowej 2.7 Dokumentacja księgowa - uzgadnianie zapisów księgowych, korekty, storna

3.Rozrachunki międzybankowe i międzyoddziałowe 3.1. Rozliczenia w obrocie krajowym i zagranicznym 3.2. Obrót gotówkowy - formy dokonywania wpłat i wypłat 3.3. Obrót bezgotówkowy - formy rozliczeń - SYBIR, ELIXIR, SORBNET, SWIFT 3.4. Ewidencja awizów wysłanych i otrzymanych - rola KIR S.A. 3.5. Rozliczenia z NBP 3.6. Prowadzenie rachunków loro i nostro 3.7 Przesyłanie zleceń - sesja rozliczeniowa a rozrachunek

4. Ewidencja obrotu papierami wartościowymi 4.1. Charakterystyka zespołu „4” Bankowego Planu Kont 4.2. Bony skarbowe, papiery dłużne, papiery komercyjne 4.3. Transakcje terminowe - własne i na zlecenie klientów 4.4. Inkaso, dyskonto, redyskonto weksli

5. Depozyty 5.1. Ewidencja depozytów bieżących, terminowych i funduszy odsetkowych 5.2. Stopy procentowe, WIBID, WIBOR, EURIBOR, ... 5.3. Lokaty międzybankowe - wtórne źródło zasilania 5.4. Rezerwy obowiązkowe

6. Kredyty 6.1. Ewidencja uruchomienia kredytów i zabezpieczeń 6.2. Przekwalifikowanie należności z sytuacji normalnej do należności zagrożonych 6.3. Ewidencja odsetek i prowizji 6.4. Rezerwy celowe dla należności pod obserwacją, poniżej standardu, wątpliwych oraz straconych 6.5. Analiza ryzyka, koncentracja wierzytelności

7. Przychody i koszty banku, w tym rozliczenia międzyokresowe 7.1. Ewidencja i rodzaje przychodów - przychody prowizyjne traktowane jak przychody odsetkowe 7.2. Ewidencja i rodzaje kosztów 7.3. Wynik odsetkowy - marża odsetkowa 7.4. Wynik na operacjach wymiany 7.5. Analiza wyniku finansowego 7.6. Uznawanie przychodów metodą memoriałową i metodą kasową

8. Kolokwium zaliczeniowe - test

Zasady zaliczenia przedmiotu

1. Forma zaliczenia - TEST (nie ma punktów ujemnych za odpowiedź niewłaściwą)
2. Dla każdego pytania podane są różne odpowiedzi, z których należy wybrać wyłącznie prawidłowe. 3. Zaznaczenie prawidłowej odpowiedzi to 1 pkt, uznanie błędnej odpowiedzi za prawidłową - 0 pkt.
4. Uzyskanie 50 % punktów oznacza ocenę dostateczną; w przypadku wątpliwości - udział w zajęciach, trafne spostrzeżenia, zaangażowanie mogą mieć wpływ na podwyższenie oceny
5. Przykładowe pytania (należy zawsze wybrać tę odpowiedź, która jest prawdziwa)

1)Bankowe rozliczenia pieniężne to operacje
a) realizowane na zlecenie klienta i na mocy prawa
b) mające wpływ na zapisy wyłącznie na kontach bilansowych
c) oznaczające księgowanie zleceń wyłącznie ze środków wpłacanych przez klientów
d) realizowane wyłącznie na zlecenie klienta będącego „dłużnikiem”
2) Bezgotówkowe rozliczenia za pośrednictwem banków
a) obejmują polecenia przelewu i zapłaty
b) nie powodują zmian w pasywach w bilansie banku
c) to wyłącznie przelewy realizowane poprzez KIR
d) nie dotyczą inkasa czeków rozrachunkowych

I. Zasady księgowości bankowej - Zasady rachunkowości bankowej - Ogólne wiadomości

1. Podstawy prawne

a) Ustawa o rachunkowości b) Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków, ... w sprawie tworzenia rezerw, ... zasad wyceny c) Prawo bankowe d) inne - Prawo czekowe, Prawo wekslowe, Prawo dewizowe, Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, Dyrektywy Unii Europejskiej, Międzynarodowe standardy rachunkowości

2. Dokumentacja w rachunkowości bankowej

a) Wzorcowy Bankowy Plan Kont a zakładowe plany kont b) dowody księgowe będące podstawą zapisów księgowych c) księgi rachunkowe: konta księgi głównej i konta ksiąg pomocniczych d) bilans, rachunek zysków i strat e) sprawozdanie z przepływów pieniężnych f) informacja dodatkowa

3. Zasady rachunkowości

a) kontynuacji i ciągłości b) istotności c) ostrożnej wyceny d) memoriału e) współmierności przychodów i kosztów f) inne

4. Konto księgowe a rachunek bankowy - rodzaje kont księgowych

a) syntetyczne i analityczne b) bilansowe i pozabilansowe c) wynikowe

5. Zasady prowadzenia księgowości w bankach

a) plan kont a bilans b) powiązanie analityki z kontami syntetycznymi c) rzetelna informacja, przejrzystość, czytelność, ... d) gospodarka własna e) waluta krajowa i obce

RÓŻNE DEFINIOWANIE/UJĘCIE ZASAD RACHUNKOWOŚCI

1)w Ustawie ogół zasad określa się (zamiennie) jako politykę rachunkowości (Art 4, 5, 8)

2) mogą być zdefiniowane jak "zasada ostrożności" (Art. 7)

3) mogą być opisane jak np jak zasada memoriału - bez używania tego określenia w treści (Art 6 ust 1)

4) mogą być opisane z użyciem "odpowiedniego słowa" jak zasada współmierności przychodów i kosztów (Art. 6 ust 2)

Ustawa o Rachunkowości

ART. 2

3. ⁽⁴⁾ Jednostki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości, Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej oraz związanymi z nimi interpretacjami ogłoszonymi w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej, zwanymi dalej "MSR", stosują przepisy ustawy oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie, w zakresie nieuregulowanym przez MSR.

ART. 10

3. ⁽¹³⁾ W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy, przyjmując zasady (politykę) rachunkowości, jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości. W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego, jednostki, inne niż wymienione w art. 2 ust. 3, mogą stosować MSR.

ZASADY RACHUNKOWOŚCI

Fragmenty z Ustawy

Art. 4. 1. ⁽¹⁰⁾ Jednostki obowiązane są stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy.

2. Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną.

3. Rachunkowość jednostki obejmuje:

1) przyjęte zasady (politykę) rachunkowości,

2) prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,

3) okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,

4) wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,

5) sporządzanie sprawozdań finansowych,

6) gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą,

7) poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą.

4. Jednostka może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na realizację obowiązku określonego w ust. 1.

5. Kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych ustawą, w tym z tytułu nadzoru, również w przypadku, gdy określone obowiązki w zakresie rachunkowości - z wyłączeniem odpowiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji w formie spisu z natury - zostaną powierzone innej osobie za jej zgodą. Przyjęcie odpowiedzialności przez inną osobę powinno być stwierdzone w formie pisemnej. W przypadku gdy kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a nie została wskazana osoba odpowiedzialna, odpowiedzialność ponoszą wszyscy członkowie tego organu.

Art. 5. 1. Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych tak, aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były porównywalne. Wykazane w księgach rachunkowych na dzień ich zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości, w otwartych na następny rok obrotowy księgach rachunkowych.

2. Przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki) rachunkowości przyjmuje się założenie, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym. Ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności, kierownik jednostki uwzględnia wszystkie informacje dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej się przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego.

Art. 6. 1. W księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.

2. Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione.

Art. 7. 1. Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić:

1) zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,

2) (skreślony),

3) wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne,

4) wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,

5) rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.

2. Zdarzenia, o których mowa w ust. 1, należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych.

3. Wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów związanych z nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych.

Art. 8. 1. ⁽¹¹⁾ Określając zasady (politykę) rachunkowości należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności, o której mowa w art. 7.

2. W celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji jednostka może, ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego, bez względu na datę podjęcia decyzji, zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane ustawą. Zmiana dotychczas stosowanych rozwiązań wymaga również określenia w informacji dodatkowej wpływu tych zmian na sprawozdania finansowe wymagane innymi przepisami prawa, jeżeli zostały one sporządzone za okres, w którym powyższe rozwiązania uległy zmianie. W przypadku takim należy w sprawozdaniu finansowym jednostki za rok obrotowy, w którym zmiany te nastąpiły, podać przyczyny tych zmian, określić liczbowo ich wpływ na wynik finansowy oraz zapewnić porównywalność danych sprawozdania finansowego dotyczących roku poprzedzającego rok obrotowy, w którym dokonano zmian.

Podstawowe zasady rachunkowości - wzajemne implikacje

kontynuacji	ciągłości	porównywalności
ostrożnej wyceny	istotności	kompletności
memoriału	współmierności przychodów i kosztów	aktualności

ZASADA KONTYNUACJI		ZASADA CIĄGŁOŚCI
domniemanie, że		obowiązek stosowania
podmiot będzie nadal		tych samych rozwiązań
w najbliższej przyszłości		w rachunkowości
kontynuował działalność
w podobnym zakresie		BZ=BO
jak dotychczas		SK=SP
co ma wpływ na przykład		zapis w Inf. Dodatkowej
na wycenę majątku		jeśli wystąpiła zmiana >>
		konieczne uzasadnienie oraz
		wybór sposobu prezentacji
inaczej byłoby przy		danych dla zapewnienia
likwidacji działalności
		PORÓWNYWALNOŚCI

ZASADA ISTOTNOŚCI		ZASADA OSTROŻNEJ		ZASADA MEMORIAŁU
		WYCENY
wyodrębnienie tych operacji i składników		obowiązek realnej wyceny		ujmowanie w księgach
A i P, które są		składników A i P ;		ogółu przychodów
ważne dla oceny majątku,		uznawanie przychodów		i związanych z nimi kosztów
sytuacji finansowej podm.		gdy są pewne		dotyczących danego
uproszczenia		a kosztów w chwili		okresu sprawozdawczego
możliwe tylko gdy		gdy powstają		niezależnie od daty
nie zniekształcają danych		np. amortyzacja pomniejsza		ich faktycznej zapłaty
>> bez ujemnego		wartość składników		konieczność rozliczenia
wpływu na decyzje		majątku;		w czasie - w przyszłości
np. wpływ korekty na obroty >> jakie storno?		rezerwy celowe pomniejszają		kwot, które dotyczą przyszłych okresów
storno czy anulowanie?		bilansową		np. czynsz, odsetki
czy operacja przeciwna?		wartość należności		dla zachowania
ujawniać istotne operacje;				WSPÓŁMIERNOŚCI
kompensowanie tylko gdy nie zniekształca operacji		realna wycena jest istotna np. dla utrzymania wypłacalności, płynności		PRZYCHODÓW I KOSZTÓW

Podstawą zapisu jest dowód księgowy - od właściwej identyfikacji operacji zależy prawidłowość zapisu - chronologicznie w Dzienniku - na kontach analitycznych i systematycznie na kontach syntetycznych - po przetwarzaniu operacji dnia analiza Zestawienia obrotów i sald - prezentacja danych w sprawozdaniach - dla kierownictwa banku, akcjonariuszy, instytucji zewnętrznych

Ustawa o rachunkowości

Rozdział 2

Prowadzenie ksiąg rachunkowych Art. 9 - Art. 25

Art. 13. 1. Księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które tworzą:

1) dziennik,

2) księgę główną,

3) księgi pomocnicze,

4) zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych,

5) wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).

2. Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera za równoważne z nimi uważa się odpowiednio zasoby informacyjne rachunkowości, zorganizowane w formie oddzielnych komputerowych zbiorów danych, bazy danych lub wyodrębnionych jej części, bez względu na miejsce ich powstania i przechowywania.

3. Warunkiem utrzymywania zasobów informacyjnych systemu rachunkowości w formie określonej w ust. 2 jest posiadanie przez jednostkę oprogramowania umożliwiającego uzyskiwanie czytelnych informacji w odniesieniu do zapisów dokonanych w księgach rachunkowych, poprzez ich wydrukowanie lub przeniesienie na inny komputerowy nośnik danych.

4. Księgi rachunkowe, z uwzględnieniem techniki ich prowadzenia, powinny być:

1) trwale oznaczone nazwą (pełną lub skróconą) jednostki, której dotyczą (każda księga wiązana, każda luźna karta kontowa, także jeżeli mają one postać wydruku komputerowego lub zestawienia wyświetlanego na ekranie monitora komputera), nazwą danego rodzaju księgi rachunkowej oraz nazwą programu przetwarzania,

2) wyraźnie oznaczone co do roku obrotowego, okresu sprawozdawczego i daty sporządzenia,

3) przechowywane starannie w ustalonej kolejności.

5. Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera należy zapewnić automatyczną kontrolę ciągłości zapisów, przenoszenia obrotów lub sald. Wydruki komputerowe ksiąg rachunkowych powinny składać się z automatycznie numerowanych stron, z oznaczeniem pierwszej i ostatniej, oraz być sumowane na kolejnych stronach w sposób ciągły w roku obrotowym.

6. Księgi rachunkowe należy wydrukować nie później niż na koniec roku obrotowego. Za równoważne z wydrukiem uznaje się przeniesienie treści ksiąg rachunkowych na inny komputerowy nośnik danych, zapewniający trwałość zapisu informacji, przez czas nie krótszy od wymaganego dla przechowywania ksiąg rachunkowych.

Art. 14. 1. Dziennik zawiera chronologiczne ujęcie zdarzeń, jakie nastąpiły w danym okresie sprawozdawczym. Bez względu na technikę prowadzenia ksiąg rachunkowych dziennik powinien umożliwiać uzgodnienie jego obrotów z obrotami zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej.

2. Zapisy w dzienniku muszą być kolejno numerowane, a sumy zapisów (obroty) liczone w sposób ciągły. Sposób dokonywania zapisów w dzienniku powinien umożliwiać ich jednoznaczne powiązanie ze sprawdzonymi i zatwierdzonymi dowodami księgowymi.

3. Jeżeli stosuje się dzienniki częściowe, grupujące zdarzenia według ich rodzajów, to należy sporządzić zestawienie obrotów tych dzienników za dany okres sprawozdawczy.

4. Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera zapis księgowy powinien posiadać automatycznie nadany numer pozycji, pod którą został wprowadzony do dziennika, a także dane pozwalające na ustalenie osoby odpowiedzialnej za treść zapisu.

Art. 15. 1. Konta księgi głównej zawierają zapisy o zdarzeniach w ujęciu systematycznym. Na kontach księgi głównej obowiązuje ujęcie zarejestrowanych uprzednio lub równocześnie w dzienniku zdarzeń, zgodnie z zasadą podwójnego zapisu.

2. Zapisów na określonym koncie księgi głównej dokonuje się w kolejności chronologicznej.

Art. 16. 1. Konta ksiąg pomocniczych zawierają zapisy będące uszczegółowieniem i uzupełnieniem zapisów kont księgi głównej. Prowadzi się je w ujęciu systematycznym jako wyodrębniony system ksiąg, kartotek (zbiorów kont), komputerowych zbiorów danych, uzgodniony z saldami i zapisami na kontach księgi głównej.

2. Na kontach ksiąg pomocniczych można w ciągu okresu sprawozdawczego stosować, obok lub zamiast jednostek pieniężnych, jednostki naturalne. Należy wówczas sporządzić na koniec okresu sprawozdawczego zestawienie zapisów dokonanych na kontach ksiąg pomocniczych w jednostkach naturalnych i ustalić ich wartość.

3. (skreślony).

Art. 17. 1. Konta ksiąg pomocniczych prowadzi się w szczególności dla:

1) środków trwałych, w tym także środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych oraz dokonywanych od nich odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,

2) rozrachunków z kontrahentami,

3) rozrachunków z pracownikami, a w szczególności jako imienną ewidencję wynagrodzeń pracowników zapewniającą uzyskanie informacji, z całego okresu zatrudnienia,

4) operacji sprzedaży (kolejno numerowane własne faktury i inne dowody, ze szczegółowością niezbędną do celów podatkowych),

5) operacji zakupu (obce faktury i inne dowody, ze szczegółowością niezbędną do wyceny składników aktywów i do celów podatkowych),

6) kosztów i istotnych dla jednostki składników aktywów,

7) operacji gotówkowych w przypadku prowadzenia kasy.

2. Kierownik jednostki, uwzględniając rodzaj i wartość poszczególnych grup rzeczowych składników aktywów obrotowych posiadanych przez jednostkę, podejmuje decyzję o stosowaniu jednej z następujących metod prowadzenia kont ksiąg pomocniczych dla tych grup składników:

1) ewidencję ilościowo-wartościową, w której dla każdego składnika ujmuje się obroty i stany w jednostkach naturalnych i pieniężnych,

2) ewidencję ilościową obrotów i stanów, prowadzoną dla poszczególnych składników lub ich jednorodnych grup wyłącznie w jednostkach naturalnych. Wartość stanu wycenia się przynajmniej na koniec okresu sprawozdawczego, za który następują rozliczenia z budżetem z tytułu podatku dochodowego, dokonane na podstawie danych rzeczywistych,

3) ewidencję wartościową obrotów i stanów towarów oraz opakowań, prowadzoną dla punktów obrotu detalicznego lub miejsc składowania, której przedmiotem zapisów są tylko przychody, rozchody i stany całego zapasu,

4) odpisywania w koszty wartości materiałów i towarów na dzień ich zakupu lub produktów gotowych w momencie ich wytworzenia, połączone z ustalaniem stanu tych składników aktywów i jego wyceny oraz korekty kosztów o wartość tego stanu, nie później niż na dzień bilansowy.

Art. 18. 1. Na podstawie zapisów na kontach księgi głównej sporządza się na koniec każdego okresu sprawozdawczego, nie rzadziej niż na koniec miesiąca, zestawienie obrotów i sald, zawierające:

1) symbole lub nazwy kont,

2) salda kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obroty za okres sprawozdawczy i narastająco od początku roku obrotowego oraz salda na koniec okresu sprawozdawczego,

3) sumę sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów za okres sprawozdawczy i narastająco od początku roku obrotowego oraz sald na koniec okresu sprawozdawczego.

Obroty tego zestawienia powinny być zgodne z obrotami dziennika lub obrotami zestawienia obrotów dzienników częściowych.

2. Co najmniej na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych sporządza się zestawienia sald wszystkich kont ksiąg pomocniczych, a na dzień inwentaryzacji - zestawienia sald inwentaryzowanej grupy składników aktywów.

Art. 19. 1. Wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz), potwierdzony ich inwentaryzacją, sporządzają jednostki, które uprzednio nie prowadziły ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą. W pozostałych jednostkach rolę inwentarza spełnia zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienia sald kont ksiąg pomocniczych sporządzone na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych.

2. Pozycje inwentarza sporządzonego przez jednostki, które nie prowadziły uprzednio ksiąg rachunkowych, powinny stanowić odpowiedniki lub rozwinięcia poszczególnych pozycji bilansu otwarcia. Składniki aktywów i pasywów wycenia się w inwentarzu według zasad określonych w rozdziale 4.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW

w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków.

Prowadzenie ksiąg rachunkowych § 4 - § 16

§ 4. 1. Bank prowadzi księgi rachunkowe w siedzibie jednostki (centrali banku) lub w siedzibie jednostek organizacyjnych banku.

2. Księgi rachunkowe mogą być prowadzone w siedzibie jednostki powiązanej z bankiem, w przypadku określonym w art. 13 ust. 2 i 3 ustawy.

§ 5. 1. Księgi rachunkowe w banku otwiera się i zamyka w terminach przewidzianych ustawą.

2. Zapisy w księgach rachunkowych prowadzi się w złotych i groszach lub w walutach obcych, w których wykonywane są transakcje.

3. Ewidencję księgową operacji w walutach obcych prowadzi się:

1) w poszczególnych walutach obcych i w złotych na odpowiednich kontach prowadzonych odrębnie dla wartości w poszczególnych walutach obcych i dla wartości w złotych lub

2) w walutach obcych, odrębnie dla wartości w poszczególnych walutach przy spełnieniu warunku zapewnienia pełnego dokumentowania codziennego ustalania wyniku pozycji wymiany.

§ 6. 1. Ewidencjonowanie zdarzeń w księgach rachunkowych następuje według zasad ustalonych w planie kont banku.

2. Prowadzenie ksiąg rachunkowych banku polega w szczególności na:

1) chronologicznej rejestracji zdarzeń gospodarczych w dzienniku dokonywanej w każdym dniu operacyjnym, w sposób umożliwiający uzgodnienie jego obrotów z obrotami zestawienia obrotów i sald kont syntetycznych, z uwzględnieniem przepisów określonych w § 7,

2) ujmowaniu w ewidencji syntetycznej zdarzeń gospodarczych w ujęciu systematycznym, w kolejności chronologicznej, przy zachowaniu zasady podwójnego zapisu, w sposób zapewniający sporządzenie zestawienia obrotów i sald wszystkich kont syntetycznych,

3) ujmowaniu w ewidencji analitycznej zdarzeń gospodarczych w ujęciu systematycznym, w sposób zapewniający sporządzenie zestawienia obrotów i sald kont analitycznych uzgodnionego z saldami i zapisami na kontach syntetycznych,

4) ewidencji zobowiązań pozabilansowych, ze szczegółowością wynikającą z planu kont banku oraz wymogów sprawozdawczych, (UWAGA w tym przypadku nie obowiązuje zasada podwójnego zapisu)

5) obejmowaniu określonych rzeczowych składników majątku ewidencją ilościową i wartościową,

6) księgowaniu wszelkich operacji wyłącznie na właściwych kontach syntetycznych, kontach analitycznych oraz kontach pozabilansowych wynikających z planu kont banku,

7) sporządzaniu zestawienia obrotów i sald kont syntetycznych i analitycznych.

§ 7. 1. Dziennik może być prowadzony łącznie dla wszystkich operacji. Jeżeli stosuje się dzienniki częściowe, grupujące zdarzenia według ich rodzajów, należy sporządzić zestawienie obrotów i sald tych dzienników za dany dzień operacyjny.

2. Zapisy w dzienniku są kolejno numerowane, a sumy zapisów liczone w sposób ciągły. Sposób dokonywania zapisów w dzienniku powinien umożliwiać jednoznaczne ich powiązanie ze sprawdzonymi i zatwierdzonymi dowodami księgowymi.

3. Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera zapisowi księgowemu nadaje się automatycznie numer identyfikacyjny, pod którym został wprowadzony do dziennika i który umożliwia ustalenie osoby odpowiedzialnej za treść zapisu.

§ 8. 1. Zapisów w księgach rachunkowych dokonuje się codziennie, ujmując wszystkie zdarzenia gospodarcze każdego dnia operacyjnego i odnosząc do okresów, których zdarzenia te dotyczą.

2. Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe, zakwalifikowane do zaksięgowania na określonym koncie.

3. Księgi rachunkowe uznaje się za prowadzone bezbłędnie, jeżeli wprowadzono do nich kompletnie i poprawnie wszystkie zakwalifikowane do zaksięgowania w danym dniu operacyjnym dowody księgowe, zapewniono ciągłość zapisów oraz bezbłędność działania stosowanych procedur obliczeniowych.

4. ⁽⁵⁾ Podstawą zapisów na kontach pozabilansowych są zobowiązania o charakterze finansowym i gwarancyjnym (udzielone i otrzymane) oraz inne zobowiązania w szczególności związane z realizacją operacji kupna - sprzedaży, udzielonymi i otrzymanymi zabezpieczeniami, wynikające z zawartych przez bank umów kupna - sprzedaży instrumentów pochodnych do dnia ich rozliczenia.

II. Systemy rozliczeń operacji bankowych rozliczenia międzybankowe i międzyoddziałowe

Definicje z Regulaminu KIR S.A. pozwalają zrozumieć różnicę pomiędzy sesją rozliczeniową, a sesją rozrachunkową. Zlecenia przekazywane pomiędzy bankami w ramach rozliczeń w PLN pomiędzy bankami w kraju podlegają przetwarzaniu przez KIR, a po dokonaniu kompensaty należności i zobowiązań następuje rozrachunek w NBP >> sald rozliczeń zrealizowanych poprzez KIR. Rozrachunek ten nie dotyczy rozliczeń w systemie SORBNET i SWIFT.

Sesja rozliczeniowa - proces przetwarzania danych rozliczeniowych w KIR S.A. polegający na ustaleniu wzajemnych zobowiązań i należności Uczestników rozliczeń za określony przedział czasowy. Rozpoczyna się w momencie zakończenia przyjmowania danych kierowanych do rozliczeń na daną sesję, a kończą w momencie przekazania zbiorów do rozrachunku do NBP

Sesja rozrachunkowa - proces dokonywania rozrachunku, odbywający się w NBP po dostarczeniu przez KIR S.A. zleceń płatniczych, dotyczących wyników wymiany zleceń za pośrednictwem KIR S.A.

Rozrachunek - czynności wykonywane przez NBP na rachunkach bieżących Uczestników, polegające na przemieszczeniu środków, wynikających z wymiany zleceń za pośrednictwem KIR S.A.,

UWAGA - rozliczenie pomiędzy podmiotami powoduje realizację przez banki dyspozycji złożonej przez zleceniodawcę >>> w efekcie następuje obciążenie rachunku „dłużnika” i uznanie rachunku „wierzyciela” >> dyspozycję składa najczęściej dłużnik - w formie polecenia przelewu albo wierzyciel w formie polecenia zapłaty, jeśli dostał na to zgodę dłużnika i spełnione są określone wymagania (dla rozliczeń w obrocie krajowym wymagania te określone są w Prawie bankowym)

UWAGA Realizacja rozliczeń odbywa się na zlecenie i ryzyko Klienta ale w operacjach rozliczeniowych istnieje ryzyko operacyjne również po stronie banku.

Rozliczenia pomiędzy bankami wymagają dokonania rozrachunku pomiędzy bankami. Sposób dokonania rozrachunku zależy od systemu rozliczeniowego

ELIXIR - kompensata sald rozliczeń po zakończeniu sesji>rozliczenia za pośrednictwem KIR

SORBNET - rozrachunek w czasie rzeczywistym (za pośrednictwem NBP)

SWIFT - rozliczenia w dacie waluty poprzez rachunki NOSTRO / VOSTRO, LORO

Zrealizowanie dyspozycji POLECENIE PRZELEWU skutkuje wysłaniem przez bank zleceniodawcy = dłużnika awizu uznaniowego do banku beneficjenta

Zrealizowanie dyspozycji POLECENIE ZAPŁATY powoduje wysłanie awizu obciążeniowego przez bank zleceniodawcy (beneficjenta/wierzyciela do banku dłużnika

OPERACJE USŁUGOWO_ROZLICZENIOWE

(fragmenty z Prawa Bankowego)

Rozdział 4

Rozliczenia pieniężne przeprowadzane za pośrednictwem banków

Art. 63. 1. Rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzane za pośrednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna ze stron rozliczenia (dłużnik lub wierzyciel) posiada rachunek bankowy. Rozliczenia pieniężne przeprowadza się gotówkowo lub bezgotówkowo za pomocą papierowych lub elektronicznych nośników informacji.

2. Rozliczenia gotówkowe przeprowadza się czekiem gotówkowym lub przez wpłatę gotówki na rachunek wierzyciela.

3. Rozliczenia bezgotówkowe przeprowadza się w szczególności:

1) poleceniem przelewu,

2) poleceniem zapłaty,

3) czekiem rozrachunkowym,

4) kartą płatniczą.

Art. 63a. Banki zobowiązane są do niezwłocznej realizacji poleceń przelewu na rachunki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz innych składek i wpłat, do których poboru zobowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Art. 63b. 1. Czek gotówkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku lub osobie wskazanej na czeku.

2. Czek gotówkowy może być przedstawiony do zapłaty bezpośrednio u trasata albo w innym banku. Zapłata czeku gotówkowego przedstawionego do zapłaty w innym banku następuje, z zastrzeżeniem ust. 3, po uzyskaniu przez ten bank od trasata środków wystarczających do zapłaty czeku. Szczegółowe warunki przedstawienia czeku gotówkowego do zapłaty w innym banku określa umowa między tym bankiem i posiadaczem czeku.

3. Banki mogą zawierać porozumienia, w których - na zasadach wzajemności - określą inny niż w ust. 2 tryb przedstawienia czeków gotówkowych do zapłaty z rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.

Art. 63c. Polecenie przelewu stanowi udzieloną bankowi, z zastrzeżeniem art. 63g, dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Bank wykonuje dyspozycję dłużnika w sposób przewidziany w umowie rachunku bankowego.

Art. 63d. 1. Polecenie zapłaty stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Dyspozycja wierzyciela oznacza równocześnie jego zgodę na cofnięcie przez bank dłużnika obciążenia rachunku dłużnika i cofnięcie uznania rachunku wierzyciela w przypadku dokonanego przez dłużnika odwołania polecenia zapłaty, o którym mowa w ust. 6.

2. Przeprowadzenie rozliczeń poleceniem zapłaty jest dopuszczalne pod warunkiem:

1) posiadania przez wierzyciela i dłużnika rachunków w bankach, które zawarły porozumienie w sprawie stosowania polecenia zapłaty, określające w szczególności: zakres odpowiedzialności banków wykonujących polecenie zapłaty, przyczyny odmowy wykonania polecenia zapłaty przez bank dłużnika, procedury dochodzenia wzajemnych roszczeń banków, wynikających ze skutków odwołania polecenia zapłaty przez dłużnika, wzory jednolitych formularzy oraz zasady wykonywania przez banki poleceń zapłaty za pomocą elektronicznych nośników informacji,

2) udzielenia przez dłużnika wierzycielowi zgody do obciążania rachunku dłużnika w drodze polecenia zapłaty w umownych terminach zapłaty z tytułu określonych zobowiązań,

3) zawarcia pomiędzy wierzycielem a bankiem prowadzącym jego rachunek umowy w sprawie stosowania polecenia zapłaty przez wierzyciela, zawierającej w szczególności: zgodę banku na stosowanie polecenia zapłaty przez wierzyciela, zasady składania i realizowania poleceń zapłaty, zgodę wierzyciela na obciążenie jego rachunku kwotami odwoływanych poleceń zapłaty wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 7, zwróconymi dłużnikowi w związku z odwołaniem polecenia zapłaty oraz zakres odpowiedzialności wierzyciela i banku,

4) że maksymalna kwota pojedynczego polecenia zapłaty nie przekracza równowartości, przeliczonej na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu kwartału poprzedzającego kwartał, w którym dokonywane jest rozliczenie pieniężne:

a) 1.000 euro - w przypadku gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna niewykonująca działalności gospodarczej,

b) ⁽¹⁸⁴⁾ 50.000 euro - w przypadku pozostałych dłużników.

3. Bank, który udzielił wierzycielowi zgody na stosowanie poleceń zapłaty, jest wobec banków-stron porozumienia, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, odpowiedzialny za działania wierzyciela związane ze stosowaniem poleceń zapłaty, w szczególności jest obowiązany do natychmiastowego uznania kwotą odwołanego polecenia zapłaty rachunku banku dłużnika wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 7, również w przypadku braku środków na rachunku wierzyciela lub wystąpienia innej przyczyny uniemożliwiającej obciążenie rachunku bankowego wierzyciela.

4. Uznanie rachunku bankowego wierzyciela następuje po uzyskaniu przez jego bank od banku dłużnika środków wystarczających na pokrycie polecenia zapłaty.

5. Dłużnikowi przysługuje prawo do cofnięcia w każdym czasie zgody, o której mowa w ust. 2 pkt 2.

6. Dłużnik może odwołać pojedyncze polecenie zapłaty, w banku prowadzącym jego rachunek, w terminie:

1) 30 dni kalendarzowych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego - w przypadku gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna niewykonująca działalności gospodarczej,

2) 5 dni roboczych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego - w przypadku pozostałych dłużników.

7. Odwołanie polecenia zapłaty przez dłużnika zobowiązuje bank dłużnika do natychmiastowego uznania rachunku bankowego dłużnika kwotą odwołanego polecenia zapłaty. Uznanie rachunku dłużnika następuje z datą złożenia odwołania polecenia zapłaty, z obowiązkiem naliczenia - od dnia obciążenia rachunku dłużnika kwotą odwołanego polecenia zapłaty - odsetek należnych dłużnikowi z tytułu oprocentowania rachunku bankowego.

8. Bank będący wierzycielem może przeprowadzić rozliczenia poleceniem zapłaty na warunkach określonych w ustawie, z tym że:

1) do rozliczeń tych nie stosuje się przepisów ust. 2 pkt 3 i ust. 3,

2) bank ten jest obowiązany do natychmiastowego uznania kwotą odwołanego polecenia zapłaty rachunku banku dłużnika.

Art. 63e. 1. Czek rozrachunkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku.

2. Na wniosek wystawcy czeku bank może potwierdzić czek rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na rachunku wystawcy odpowiedni fundusz na pokrycie czeku. Bank może potwierdzić również czek niezupełny.

3. Czek rozrachunkowy może być przedstawiony do rozrachunku ze skutkami zapłaty bezpośrednio u trasata lub w banku, w którym posiadacz czeku ma rachunek. Uznanie rachunku posiadacza czeku sumą czekową, z zastrzeżeniem ust. 4, następuje po uzyskaniu przez bank posiadacza czeku od trasata środków wystarczających do zapłaty czeku. Szczegółowe warunki przedstawienia czeku do rozrachunku ze skutkami zapłaty w banku innym niż trasata określa umowa między tym bankiem i posiadaczem czeku.

4. Banki mogą zawierać porozumienia, w których - na zasadach wzajemności - określą inny niż w ust. 3 tryb przedstawienia czeków rozrachunkowych do zapłaty z rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.

Art. 63f. 1. Na warunkach określonych w umowach strony mogą stosować w rozliczeniach bezgotówkowych także karty płatnicze.

2. Prawa i obowiązki wydawcy i posiadacza karty płatniczej określa odrębna ustawa.

Art. 63g.⁽¹⁸⁵⁾ 1. ⁽¹⁸⁶⁾ Przy wykonywaniu zlecanych przez klientów banków poleceń przelewu i wpłat gotówkowych w obrocie z państwami członkowskimi w kwocie nieprzekraczającej równowartości w złotych 50.000 euro przeliczonej według kursów średnich ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski w dniu przyjęcia zlecenia, zwanych dalej "przelewami transgranicznymi", banki są obowiązane do:

1) złożenia przed przyjęciem dyspozycji od klienta - na jego żądanie - oświadczenia, dotyczącego przelewu transgranicznego, którego elementy zostały wskazane przez klienta, zawierającego w szczególności termin wykonania przelewu, wysokość opłat i prowizji, z wyłączeniem kosztów związanych z zastosowaniem kursów walut obcych w złotych,

2) wykonania przelewu transgranicznego w pełnej kwocie objętej zleceniem, chyba że zleceniodawca określił, że koszty pokrywa w całości lub części beneficjent; nie wyklucza to uprawnień banku beneficjenta do pobierania opłat związanych z prowadzeniem jego rachunku zgodnie z obowiązującymi przepisami,

3) wykonania przelewu transgranicznego poprzez uznanie rachunku banku beneficjenta, w terminie do końca piątego dnia roboczego następującego po dniu przyjęcia zlecenia przez bank zleceniodawcy, chyba że inny termin został ustalony w umowie pomiędzy zleceniodawcą a bankiem zleceniodawcy,

4) uznania rachunku bankowego beneficjenta przez bank beneficjenta do końca dnia roboczego następującego po dniu uznania rachunku banku beneficjenta, chyba że inny termin został ustalony pomiędzy bankiem beneficjenta a beneficjentem.

2. W przypadku opóźnienia w wykonaniu przelewu transgranicznego:

1) bank zleceniodawcy wypłaca zleceniodawcy odsetki ustawowe od kwoty objętej zleceniem za okres liczony od końca terminu umownego, lub w przypadku braku takiego terminu - od końca piątego dnia roboczego, następującego po dniu przyjęcia zlecenia - do dnia uznania rachunku banku beneficjenta,

2) bank beneficjenta, jeżeli nie uzna rachunku beneficjenta w terminach określonych w ust. 1 pkt 4, wypłaca beneficjentowi odsetki ustawowe od kwoty objętej zleceniem za okres od końca umownego terminu, lub w przypadku braku takiego terminu - od końca dnia roboczego, następującego po dniu uznania rachunku banku beneficjenta - do dnia, w którym został uznany rachunek beneficjenta.

3. Odsetek, o których mowa w ust. 2, nie wypłaca się, jeżeli bank zleceniodawcy lub bank beneficjenta ustali, że opóźnienie powstało z przyczyn leżących po stronie zleceniodawcy lub beneficjenta.

4. W przypadku niewykonania przyjętych zleceń przelewu transgranicznego, bank zleceniodawcy obowiązany jest uznać rachunek zleceniodawcy lub postawić do jego dyspozycji, na jego wniosek, w terminie 14 dni roboczych następujących po dniu złożenia wniosku, kwotę objętą zleceniem, nie więcej jednak niż do równowartości w złotych kwoty 12.500 euro przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w momencie przyjęcia zlecenia przez bank zleceniodawcy, powiększoną o odsetki ustawowe za okres od dnia zlecenia do dnia uznania jego rachunku kwotą odszkodowania lub postawienia do jego dyspozycji tej kwoty oraz powiększoną o opłacone przez zleceniodawcę koszty związane z wykonaniem zlecenia, jeżeli po przyjęciu zlecenia przez bank zleceniodawcy odpowiednia kwota nie wpłynęła na rachunek banku beneficjenta. Bank zleceniodawcy zwolniony jest z powyższego obowiązku, jeżeli kwotą objętą zleceniem został wcześniej uznany rachunek banku beneficjenta.

5. Wniosek zleceniodawcy, o którym mowa w ust. 4, nie może być złożony przed upływem terminu wykonania przelewu transgranicznego, ustalonego zgodnie z przepisami ust. 1 pkt 3.

6. Instytucja pośrednicząca, która przyjęła i nie wykonała zlecenia przelewu transgranicznego, jest obowiązana zwrócić na rzecz banku zleceniodawcy, na własny koszt, kwotę objętą zleceniem wraz ze wszystkimi odpowiednimi kosztami i odsetkami, jeżeli kwota objęta zleceniem nie wpłynęła na rachunek beneficjenta.

7. Przepisów ust. 4-6 nie stosuje się w przypadku, gdy zlecenie przelewu transgranicznego nie zostało zrealizowane z przyczyn leżących po stronie instytucji pośredniczącej wskazanej przez bank beneficjenta. W takim przypadku bank beneficjenta obowiązany jest postawić do dyspozycji beneficjenta kwotę objętą zleceniem, nie większą niż równowartość w złotych 12.500 euro przeliczoną według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w momencie przyjęcia zlecenia przez bank zleceniodawcy.

8. Przepisów ust. 4-6 nie stosuje się w przypadku, gdy zlecenie przelewu transgranicznego nie zostało zrealizowane z powodu błędów lub przeoczeń w instrukcji udzielonej przez zleceniodawcę lub z przyczyn leżących po stronie instytucji pośredniczącej wskazanej przez zleceniodawcę. W takim przypadku bank zleceniodawcy i instytucje pośredniczące w wykonaniu zlecenia powinny podjąć niezwłocznie starania w celu odzyskania kwoty objętej zleceniem. Gdy kwota objęta zleceniem zostanie odzyskana przez bank zleceniodawcy, jest on obowiązany do przekazania jej na rachunek zleceniodawcy lub postawienia do dyspozycji zleceniodawcy. W takim przypadku bank zleceniodawcy i instytucje pośredniczące w wykonaniu zlecenia nie są obowiązane do zwrotu zleceniodawcy opłat i naliczonych odsetek oraz mogą potrącić własne koszty poniesione przy odzyskiwaniu kwoty objętej zleceniem.

9. Odpowiedzialność banków oraz instytucji pośredniczących w wykonaniu przelewów transgranicznych za nienależyte wykonanie lub niewykonanie zlecenia, określona w ust. 2-8, jest wyłączona w przypadku wystąpienia siły wyższej oraz w przypadku zastosowania przez bank przepisów o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł.

10. Banki i instytucje pośredniczące obowiązane są do zwrotu na rzecz zleceniodawcy lub odpowiednio banku zleceniodawcy lub beneficjenta potrąceń z tytułu kosztów wykonania przelewu transgranicznego, dokonanych z naruszeniem ust. 1 pkt 2.

11. Bankowi zleceniodawcy przysługuje w stosunku do instytucji pośredniczącej roszczenie o zwrot wypłaconych na podstawie ust. 2 pkt 1 odsetek, jeżeli opóźnienie wykonania przelewu transgranicznego powstało z przyczyn leżących po stronie instytucji pośredniczącej.

12. Przepisy ust. 2 i 6 nie wyłączają ani nie ograniczają uprawnień klientów, banków i instytucji pośredniczących, uczestniczących w wykonaniu zlecenia przelewu transgranicznego, wynikających z odrębnych przepisów.

13. Do wykonywania zleceń przelewu transgranicznego art. 64 nie stosuje się.

14. Jeżeli strony nie sporządziły zapisu na sąd polubowny, na żądanie osoby uprawnionej sprawy przeciwko bankom lub instytucjom pośredniczącym z zakresu przelewów transgranicznych rozpoznawane są przez sądy polubowne wyznaczone przez ministra właściwego do spraw instytucji finansowych, chyba że strona pozwana sprzeciwi się temu nie później niż w odpowiedzi na pozew.

15. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych, po zasięgnięciu opinii Prezesa Narodowego Banku Polskiego, określi, w drodze rozporządzenia:

1) rodzaje przelewów transgranicznych, wykonywanych na zasadach określonych w ust. 1-13,

2) szczegółowy zakres informacji, o których mowa w art. 111 ust. 1 pkt 7,

3) szczegółowe obowiązki banków oraz instytucji pośredniczących, związane z wykonywaniem przelewów transgranicznych, oraz

4) wyznaczy sądy polubowne właściwe do rozpoznawania spraw związanych z wykonaniem przelewu transgranicznego

- kierując się zasadami zawartymi w dyrektywie 97/5 WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 1997 r. o przelewach transgranicznych (Dz. Urz. WE nr L 43, s. 25).

Art. 63h. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych może określić, w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Prezesa Narodowego Banku Polskiego, wzór formularza polecenia przelewu/wpłaty gotówkowej stosowanego w rozliczeniach pieniężnych przeprowadzanych za pośrednictwem banku.

Art. 64. ⁽¹⁸⁷⁾ Jeżeli polecenie przeprowadzenia rozliczenia pieniężnego złożone przez posiadacza rachunku bankowego jest wykonywane przez kilka banków, każdy z tych banków ponosi wraz z pozostałymi solidarną odpowiedzialność wobec posiadacza rachunku za szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem polecenia.

Art. 65. Bank dokonujący wypłat z rachunku bankowego jest obowiązany sprawdzić autentyczność i prawidłowość formalną dokumentu stanowiącego podstawę do wypłaty oraz tożsamość osoby dającej zlecenie.

Art. 66. Banki są obowiązane przyjmować wpłaty gotówkowe na rachunki bankowe oraz przeliczać i sortować banknoty i monety pochodzące z tych wpłat.

Art. 67. Banki wspólnie z bankowymi izbami gospodarczymi mogą tworzyć izby rozliczeniowe w formie spółek handlowych w celu wymiany zleceń płatniczych oraz ustalania wzajemnych wierzytelności wynikających z tych zleceń. Dla zabezpieczenia przeprowadzania rozrachunku izba może tworzyć ze środków banków fundusz gwarancyjny; środki tego funduszu nie podlegają egzekucji z majątku banku.

Art. 67a. ⁽¹⁸⁸⁾ Środki pieniężne zgromadzone na rachunku rozliczeniowym banku w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami (Dz. U. Nr 123, poz. 1351, z 2003 r. Nr 60, poz. 535 i Nr 223, poz. 2216 oraz z 2004 r. Nr 64, poz. 594) są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego do wysokości niezbędnej do wykonania obowiązków, wynikających z uczestnictwa banku w systemie płatności lub systemie rozrachunku papierów wartościowych, powstałych przed momentem dokonania zajęcia.

Art. 68. Prezes Narodowego Banku Polskiego określa, w drodze zarządzenia:

1) sposób przeprowadzania rozrachunków międzybankowych, w tym za pomocą elektronicznych nośników informacji,

2) sposób i tryb przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań banknotów i monet oraz wykonywania czynności związanych z zaopatrywaniem banków w te znaki,

3) sposób numeracji banków i ich jednostek organizacyjnych,

4) sposób numeracji rachunków bankowych prowadzonych w bankach.

III. Ewidencja operacji księgowych

Kontrola merytoryczna i formalna

Kontrola merytoryczna należy do zakresu czynności pracowników odpowiedzialnych za dany zakres gospodarki; polega na sprawdzeniu danych zawartych w dowodzie ze stanem rzeczywistym oraz na stwierdzeniu, czy wyrażona w dowodzie operacja była uzasadniona >> zgodna z obowiązującymi przepisami, zasadami, cennikami, taryfami oraz zawartymi umowami lub złożonymi zamówieniami; czy wydatek mieści się w granicach limitu wydatków/planu kosztów

************************************************************************

Kontrola pod względem formalno - rachunkowym należy do czynności osób odpowiedzialnych za prowadzenie Rachunkowości; polega na stwierdzeniu czy dowód posiada cechy prawidłowego dowodu księgowego, wynikające z Ustaw i Rozporządzeń. Uprawnienia i obowiązki osób dokonujących tej kontroli powinny być określone w zakresie czynności pracownika.

1. Operacje z udziałem środków pieniężnych 1.1. prawidłowe księgowanie wpłat i wypłat oraz bieżąca analiza limitów kasowych 1.2. operacje z Bankiem Centralnym i innymi bankami (rozrachunek) 1.3. ryzyko w operacjach kasowo-skarbcowych 1.4. fałszerstwa i defraudacje - sporządzenie protokołu zamiast księgowania wpłaty 1.5. znaczenie kontroli w operacjach kasowo-skarbcowych 1.6. wpłaty w kasie i wpłaty zamknięte 1.7. wypłaty w kasie i bankomatach 1.8. księgowanie nadwyżek i braków kasowych 2. Formy bezgotówkowych rozliczeń pieniężnych 2.1. istota polecenia przelewu i polecenia zapłaty 2.2. rozliczenia planowe i międzyokresowe rozliczenia saldami 2.3. operacje w obrocie czekowym i wekslowym 2.4. operacje dokumentowe 2.5. „data waluty” a data transakcji 2.6. strony w rozliczeniach - kierunek dyspozycji - kierunek płatności 3. Czeki jako nieuwarunkowane formy płatności 3.1. przyjęte do inkasa od wierzyciela 3.2. przesyłane do rozliczenia przez bank wierzyciela (oczekiwanie na rozliczenie) 3.3. uznanie przez bank dłużnika - awiz uznaniowy 3.4. rozliczanie weksli stosowanych w rozliczeniach handlowych 4. Zagraniczne operacje rozliczeniowe 4.1. importowe i eksportowe polecenie wypłaty 4.2. polecenie zapłaty (request for transfer, direct debit) 4.3. karty płatnicze i czeki - rozliczania w formie skupu (natychmiastowe uznanie) lub w formie inkasa (uznanie po otrzymaniu „pokrycia”) 4.4. strony uczestniczące w operacjach dokumentowych (uwarunkowane formy płatności) 4.5. uwzględnianie ryzyka kursowego w operacjach dewizowych 5. Procedury ewidencji księgowej - znaczenie instrukcji zgodnych z przepisami nadrzędnymi, prowadzenie kontroli księgowań 5.1. na kontach aktywnych, pasywnych, aktywno-pasywnych 5.2. na rachunkach klientów i własnych 5.3. ewidencja operacji depozytowych (uznanie/obciążenie rachunku - zwiększenia/ zmniejszenia salda rachunku Klienta - wpływ na zwiększenie/zmniejszenie wartości zobowiązań w Pasywach) 5.4. ewidencja operacji kredytowych (obciążenie /uznanie rachunku - zwiększenie/zmniejszenie kwoty nominalnej kredytu - wpływ na zwiększenie/zmniejszenie wartości należności w Aktywach) 5.5. wpływ tworzonych rezerw celowych na zmniejszenie wartości bilansowej ekspozycji kredytowych (z uwzględnieniem wartości zabezpieczenia) 6 Księgowania na kontach a prezentacja danych w bilansie 7 Dokumentacja księgowa - uzgadnianie zapisów księgowych, korekty, storna

Szczególne elementy w rachunkowości banków

Znaczenie podmiotu

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->Rezydent, Nierezydent

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->finansowy, niefinansowy, tzw. „budżetowy”

Waluta operacji

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->waluta krajowa

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->waluty obce, waluty wymienialne (dwuwalutowa ewidencja)

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->wycena, różnice kursowe, pozycja walutowa

Terminarze

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->zapadalność kredytów

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->wymagalność depozytów

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->terminy związane z zabezpieczeniami

Data w ewidencji

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->data księgowania, a data operacji i/lub rozliczenia, data waluty

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->skutki księgowe i finansowe księgowania z właściwą datą

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->księgowanie z datą wstecz (zasada aktualności - księgowanie z datą wstecz odbywa się gdy jest to konieczne i / lub możliwe)

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->transakcje z datą przyszłą

Przychody i koszty przyszłych okresów

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->rozliczenia międzyokresowe przychodów i kosztów

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->rozliczenia odsetkowe (w okresie trwania całego okresu umownego - odnoszenie do przychodów lub kosztów w poszczególnych okresach sprawozdawczych)

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->przychody przyszłych okresów tytułem opłat i prowizji

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->przychody zastrzeżone

Konta przejściowe

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->rozliczenia różne (np. związane z czekami, sumy do wyjaśnienia)

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->rozliczenia międzybankowe i międzyoddziałowe (UWAGA sposób księgowania i rozliczania zależy w poszczególnych bankach także od stosowanego systemu rozliczeniowego i sposobu prowadzenia księgowości >> system „jednooddziałowy”, „wielooddziałowy”

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->uzgadnianie kont przejściowych (na bieżąco, przy inwentaryzacji)

TERMINY

Prawo Bankowe Art. 76a. ⁽²⁰³⁾ Bank jest obowiązany niezwłocznie powiadomić, w sposób określony w umowie, osoby będące dłużnikami banku z tytułu zabezpieczenia kredytu, jeżeli kredytobiorca opóźnia się z jego spłatą.

Art. 77. Umowa kredytu może określać, że od kredytu postawionego do dyspozycji kredytobiorcy i przez niego niewykorzystanego przysługuje bankowi odrębna prowizja.

Art. 78. Do umów pożyczek pieniężnych zawieranych przez bank stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zabezpieczenia spłaty i oprocentowania kredytu.

Art. 95. ⁽²³⁴⁾ 1. Księgi rachunkowe banków, wyciągi z tych ksiąg podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzone pieczęcią banku oraz wszelkie wystawione w ten sposób oświadczenia zawierające zobowiązania, zwolnienie z zobowiązań, zrzeczenie się praw lub pokwitowanie odbioru należności oraz stwierdzające udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, ich wysokość, zasady oprocentowania, warunki spłaty, przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką lub zastawem rejestrowym, mają moc prawną dokumentów urzędowych oraz stanowią podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych i rejestrach publicznych.

2. Czynność bankowa lub czynność zabezpieczająca wierzytelność banku stwierdzona dokumentem, o którym mowa w ust. 1, ma datę pewną od daty tego dokumentu.

3. Dokumenty, o których mowa w ust. 1, są podstawą wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność dłużnika banku lub innej osoby ustanawiającej hipotekę na rzecz banku w celu zabezpieczenia wierzytelności dłużnika banku. Jeżeli nieruchomość nie posiada księgi wieczystej, zabezpieczenie może być dokonane przez złożenie tych dokumentów do zbioru dokumentów.

……….

INFO

Art. 111. 1. Bank obowiązany jest ogłaszać w miejscu wykonywania czynności, w sposób ogólnie dostępny:

1) stosowane stawki oprocentowania środków na rachunkach bankowych, kredytów i pożyczek,

2) stosowane stawki prowizji i wysokość pobieranych opłat,

3) terminy kapitalizacji odsetek,

4) stosowane kursy walutowe,

5) bilans z opinią biegłego rewidenta za ostatni okres podlegający badaniu,

6) skład zarządu i rady nadzorczej banku,

7) informacje o warunkach wykonywania przelewów transgranicznych,

8) nazwiska osób upoważnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu banku albo jednostki organizacyjnej banku,

9) ⁽²⁸⁰⁾ informacje o przedsiębiorcach lub przedsiębiorcach zagranicznych, o których mowa w art. 6a ust. 1, o ile przy wykonywaniu na rzecz jednostki organizacyjnej banku czynności, o których mowa w tym przepisie, uzyskują dostęp do informacji chronionych tajemnicą bankową.

2. Banki spółdzielcze są obowiązane oprócz informacji, o których mowa w ust. 1, podać także obszar swojego działania oraz bank zrzeszający.

Prowadzenie ksiąg rachunkowych

WYMOGI FORMALNE - wynikające z Ustawy o Rachunkowości

Art. 21. 1. Dowód księgowy powinien zawierać co najmniej:

1) określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego,

2) określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji gospodarczej,

3) opis operacji oraz jej wartość, jeżeli to możliwe, określoną także w jednostkach naturalnych,

4) datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod inną datą - także datę sporządzenia dowodu,

5) podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki aktywów,

6) stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych (dekretacja), podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania.

7) (skreślony).

1a. Można zaniechać zamieszczania na dowodzie danych, o których mowa w ust. 1 pkt 5 i 6, jeżeli wynikają one z techniki dokumentowania zapisów księgowych.

2. Wartość może być w dowodzie pominięta, jeżeli w toku przetwarzania w rachunkowości danych wyrażonych w jednostkach naturalnych następuje ich wycena, potwierdzona stosownym wydrukiem.

3. Dowód księgowy opiewający na waluty obce powinien zawierać przeliczenie ich wartości na walutę polską według kursu obowiązującego w dniu przeprowadzenia operacji gospodarczej. Wynik przeliczenia zamieszcza się bezpośrednio na dowodzie, chyba że system przetwarzania danych zapewnia automatyczne przeliczenie walut obcych na walutę polską, a wykonanie tego przeliczenia potwierdza odpowiedni wydruk.

………

Art. 22. 1. Dowody księgowe powinny być rzetelne, to jest zgodne z rzeczywistym przebiegiem operacji gospodarczej, którą dokumentują, kompletne, zawierające co najmniej dane określone w art. 21, oraz wolne od błędów rachunkowych. Niedopuszczalne jest dokonywanie w dowodach księgowych wymazywania i przeróbek.

2. Błędy w dowodach źródłowych zewnętrznych obcych i własnych można korygować jedynie przez wysłanie kontrahentowi odpowiedniego dokumentu zawierającego sprostowanie, wraz ze stosownym uzasadnieniem, chyba że inne przepisy stanowią inaczej.

3. Błędy w dowodach wewnętrznych mogą być poprawiane przez skreślenie błędnej treści lub kwoty, z utrzymaniem czytelności skreślonych wyrażeń lub liczb, wpisanie treści poprawnej i daty poprawki oraz złożenie podpisu osoby do tego upoważnionej, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Nie można poprawiać pojedynczych liter lub cyfr.

4. Jeżeli jedną operację dokumentuje więcej niż jeden dowód lub więcej niż jeden egzemplarz dowodu, kierownik jednostki ustala sposób postępowania z każdym z nich i wskazuje, który dowód lub jego egzemplarz będzie podstawą do dokonania zapisu.

Rozporządzenie Ministra Finansów

w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków.

§ 9. 1. Dowodem księgowym stanowiącym podstawę ewidencji zdarzeń gospodarczych jest dyspozycja wystawiona przez klienta banku, dyspozycja własna banku lub inne dokumenty otrzymane bądź sporządzone w ustalonej formie i spełniające warunki, o których mowa w art. 21 ust. 1 ustawy.

2. Za dowód księgowy uznaje się zlecenie płatnicze (dyspozycję klienta) zawierające co najmniej:

1) określenie rodzaju dowodu,

2) określenie stron dokonujących operacji gospodarczej, poprzez podanie:

a) numeru rachunku bankowego dłużnika lub jego nazwy oraz numeru rachunku bankowego wierzyciela, przy zleceniu płatniczym uznaniowym,

b) numeru rachunku bankowego dłużnika oraz numeru rachunku bankowego wierzyciela lub jego nazwy, przy zleceniu płatniczym obciążeniowym,

3) kwotę i opis operacji,

4) datę dyspozycji klienta i datę dokonania operacji,

5) podpis wystawcy dowodu, a w przypadku wpłat - podpis upoważnionego pracownika banku potwierdzającego wykonanie operacji,

6) stwierdzenie zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych, przez wskazanie daty księgowania oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach, oraz podpis osoby odpowiedzialnej za wprowadzanie tych danych.

3. Można zaniechać zamieszczania na zleceniu płatniczym danych, o których mowa w ust. 2 pkt 5 i 6, jeżeli wynikają one z techniki dokumentowania zapisów księgowych.

4. Dowody księgowe podlegają zaksięgowaniu w banku w dniu zawarcia transakcji lub dokonania operacji.

5. Banki wystawiają dowody zastępcze dla udokumentowania operacji bankowych, dla których wymagane są zewnętrzne dowody źródłowe, jeżeli jest to niezbędne dla kompletności zapisów księgowych, realności wykazywania aktywów i pasywów oraz wyniku finansowego, a dowód zewnętrzny nie wpłynął w czasie zezwalającym na sporządzenie w wyznaczonym terminie obowiązującego sprawozdania za dany okres sprawozdawczy.

§ 10. 1. Podstawą zapisów w księgach rachunkowych pieniężnych operacji międzybankowych są sporządzane w formie papierowej lub elektronicznej:

1) zlecenia płatnicze uznaniowe, którymi są:

a) polecenia przelewu,

b) dowody wpłaty,

c) inne uznaniowe zlecenia płatnicze,

2) zlecenia płatnicze obciążeniowe, którymi są:

a) czeki rozrachunkowe,

b) czeki gotówkowe,

c) polecenia zapłaty,

d) inne obciążeniowe zlecenia płatnicze.

2. W dowodach księgowych dotyczących rozliczeń pieniężnych gotówkowych kwotę operacji wpisuje się liczbowo i słownie, przy czym grosze wpisuje się słownie w pełnym brzmieniu bądź z określeniem "grosze jak wyżej" lub w sposób wynikający z formularza dowodu.

3. Na dowodach stanowiących podstawę zapisów księgowych pieniężnych operacji międzybankowych sumy wpisane liczbowo i słownie powinny być zgodne, a jakiekolwiek poprawki kwot dowodów są niedopuszczalne. Jeżeli niezgodność sumy wpisanej liczbowo i słownie wystąpi na czeku, należy przyjąć za właściwą kwotę wynikającą z zapisu słownego, opatrując jednocześnie czek stosowną uwagą.

4. Jednostkowe dowody księgowe, o których mowa w ust. 1, przed wysłaniem do innego banku opatruje się odbitką stempla dziennego na dowód zakwalifikowania ich do wymiany lub oznacza w inny sposób uzgodniony pomiędzy bankami.

5. Czeki powinny być skasowane lub zawierać indos i adnotację "do inkasa".

6. Zlecenie płatnicze przesyła się do innego banku w dwóch odcinkach. Jeżeli przyjęte od klienta i zaakceptowane do wymiany zlecenie płatnicze nie zapewnia wystarczającej liczby odcinków, bank sporządza własny dowód księgowy, zawierający co najmniej elementy określone w § 9 ust. 2 pkt 1-4. Dowód własny opatruje się odbitką stempla dziennego, z zastrzeżeniem ust. 7. Do odcinka zlecenia płatniczego bank dołącza kopię dowodu własnego.

7. Dowody księgowe sporządzane przy użyciu techniki komputerowej oznacza się w sposób zapewniający możliwość stwierdzenia ich autentyczności. Stosowany sposób oznaczenia powinien być uzgodniony między bankami.

8. Podstawą zapisów w księgach rachunkowych mogą być zbiory danych sporządzone za pośrednictwem technik komputerowych, pod warunkiem że otrzymany zbiór uzyska trwale czytelną postać, odpowiadającą treści dowodów księgowych, i możliwe jest stwierdzenie źródła ich pochodzenia oraz ustalenie osoby odpowiedzialnej za ich wprowadzenie. Bank powinien posiadać procedury zapewniające sprawdzenie poprawności przetwarzania zbioru danych oraz kompletność i identyczność zapisów. Dane źródłowe podlegają ochronie w miejscu ich powstania, w sposób zapewniający ich niezmienność przez okres wymagany do przechowywania danego rodzaju dowodów księgowych.

………..

§ 12. 1. Za dowody stanowiące podstawę księgowania operacji w obrocie międzybankowym uważa się również zbiorcze zestawienia dowodów księgowych, sporządzane na podstawie jednostkowych dowodów księgowych do zaksięgowania zbiorczym zapisem, w szczególności zbiorczy dowód uznaniowy lub obciążeniowy, zestawienie kwot przesyłanych dokumentów rozliczeniowych.

2. Zbiorcze zestawienie dowodów księgowych:

1) obejmuje dowody wyrażające operacje dokonane wyłącznie w jednym dniu operacyjnym,

2) ujmuje kwoty wynikające z dowodów, na podstawie których zostało sporządzone,

3) powinno zawierać co najmniej:

a) numer jednostki organizacyjnej banku sporządzającej zestawienie,

b) numer jednostki organizacyjnej banku, do której kierowane jest zestawienie,

c) nazwę zestawienia,

d) datę sporządzenia,

e) kwotę do księgowania,

f) numer rachunku klienta, jeśli dowód zbiorczy przeznaczony jest do księgowania na tym samym rachunku.

3. Bank sporządzający dowód zbiorczy, obejmujący dowody do księgowania na rachunkach klientów w banku otrzymującym ten dowód, nie może kompensować swoich wierzytelności wobec tych klientów.

4. Do zbiorczego zestawienia dowodów księgowych dołącza się jeden odcinek każdego dowodu objętego zestawieniem.

5. Zbiory danych przekazywanych przez bank za pośrednictwem komputerowych nośników danych są podstawą zapisów w księgach rachunkowych, jeśli spełniają warunki określone w §10ust. 8

6. Zbiorcze zestawienie dowodów księgowych opatruje się odbitką stempla dziennego.

7. Nie podlega opatrzeniu odbitką stempla dziennego zestawienie sporządzane automatycznie techniką komputerową w sposób określony dla uczestników izby rozliczeniowej, na podstawie dowodów zarejestrowanych do zapisania lub zapisanych w księgach rachunkowych banku sporządzającego.

8. Niedopuszczalne jest nanoszenie poprawek na zbiorczych zestawieniach sporządzanych techniką komputerową.

§ 13. 1. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się stosowanie odpisu dowodu księgowego.

2. Odpis dowodu księgowego sporządza się na formularzu właściwym dla danego dowodu.

3. Dopuszcza się zastąpienie odpisu kopią dowodu (fotokopia lub kserokopia).

4. Odpis i kopia dowodu powinny być opatrzone odpowiednią adnotacją "Odpis" lub "Kopia" oraz uwierzytelnione poprzez zamieszczenie uwagi "Za zgodność z oryginałem", podpisanej przez osobę stwierdzającą zgodność.

5. Odpis i kopia dowodu powinny być opatrzone odbitką stempla dziennego z datą sporządzenia.

§ 14. 1. Dowody księgowe, niespełniające warunków określonych w § 9-13, nie podlegają księgowaniu i są zwracane do banku, od którego je otrzymano.

2. Postanowienia § 9-13 mogą być stosowane do operacji pomiędzy jednostkami organizacyjnymi banku prowadzącymi odrębne księgi rachunkowe.

§ 15. Banki zapewniają prawidłowy obieg i kontrolę dowodów księgowych.

§ 16. 1. Na podstawie zapisów na poszczególnych kontach analitycznych sporządza się na koniec każdego dnia operacyjnego zestawienie obrotów i sald, wykazujące rachunkową zgodność z księgą główną oraz obrotami dziennika.

2. Każdego dnia operacyjnego, na podstawie zapisów na kontach syntetycznych, sporządza się zestawienie obrotów i sald zawierające:

1) symbole lub nazwy kont,

2) obroty narastająco i salda na początek dnia operacyjnego, obroty za dany dzień oraz obroty narastająco i salda na koniec dnia operacyjnego,

3) sumy obrotów narastająco wszystkich kont na początek dnia operacyjnego, za dany dzień i na koniec dnia operacyjnego.

Obroty za dany dzień wykazane w zestawieniu obrotów i sald powinny być zgodne z obrotami dziennika.

3. Na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych sporządza się zestawienie obrotów i sald wszystkich kont analitycznych, kont syntetycznych, a na dzień inwentaryzacji - zestawienie sald inwentaryzowanej grupy składników majątkowych.

4. Zestawienie obrotów i sald kont syntetycznych sporządzone na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych powinno zawierać:

1) symbole lub nazwy kont,

2) salda na dzień otwarcia kont syntetycznych, obroty za okres od początku roku do dnia zamknięcia ksiąg rachunkowych oraz salda na dzień zamknięcia kont syntetycznych,

3) sumę sald na dzień otwarcia kont syntetycznych, obrotów za okres od początku roku do dnia zamknięcia ksiąg rachunkowych i sumę sald na dzień zamknięcia kont syntetycznych. Suma obrotów kont syntetycznych powinna być zgodna z liczonymi w sposób ciągły obrotami dziennika.

IV. POZYSKIWANIE ŚRODKÓW FINANSOWYCH I ICH WYKORZYSTANIE OPERACJE TERMINOWE

1. Depozyty bieżące i terminowe a) Ewidencja zależnie od kategorii Klienta - podmioty finansowe, niefinansowe, instytucje rządowe/samorządowe (budżet) b) Lokaty jako zobowiązania w PASYWACH c) Księgowanie rezerw obowiązkowych - pierwotne źródło zasilania d) Bezpieczeństwo zwrotu wkładów a BFG e) ewidencja depozytów i funduszy odsetkowych 2. Lokaty międzybankowe - wtórne źródło zasilania a) Okresowe nadwyżki pieniądza - nadpłynność b) Lokaty pozyskane - zobowiązania w PASYWACH c) Lokaty udzielone - należności w AKTYWACH (WIBID, WIBOR) 3. Działalność kredytowa a) Ekspozycje kredytowe b) Rodzaje kredytów - obrotowy, płatniczy, inwestycyjny, hipoteczne, inne c) Rachunkowość zabezpieczeń d) ryzyko - rezerwy celowe dla należności pod obserwacją, w sytuacji normalnej, poniżej standardu, wątpliwych i straconych e) należności zagrożone a naliczanie odsetek (przychody niepewne) 4. Operacje z papierami wartościowymi a) Odrębna ewidencja akcji, obligacji, bonów, kwitów, weksli, certyfikatów, papierów z przyrzeczeniem odkupu, b) Wycena papierów wartościowych według obowiązujących przepisów - różnice dodatnie i ujemne pomiędzy wartością nominalną a ceną nabycia c) Papiery z prawem do kapitału i papiery dłużne, papiery przeznaczone do publicznego obrotu i niedopuszczone d) Rezerwy na deprecjację e) charakterystyka zespołu „4” Bankowego Planu Kont f)Transakcje terminowe - własne i na zlecenie klientów 5. Inkaso, dyskonto, redyskonto weksli 6. Ograniczenia w zakresie działalności kredytowej z uwzględnieniem wskaźników koncentracji wierzytelności

UWAGA - operacje pasywne pozwalają na pozyskanie środków - deponowanie środków odbywa się na ryzyko Klienta, ale w operacjach depozytowych istnieje również ryzyko operacyjne, którego analiza jest bezwzględnie wymagana a w następstwie - dostosowanie wymogów kapitałowych do wszystkich rodzajów ryzyk finansowych banku

Przyjmowanie i rozliczanie depozytów

Wpłata środków na rachunek bieżący (depozyt o charakterze bieżącym)

WN 501

100 MA 170xx /270xx /370xx

Przeksięgowanie środków z rachunku bieżącego na rachunek lokaty terminowej

WN 170 /270 /370 MA rachunek lokaty terminowej

2/ Naliczanie odsetek

WN KOSZTY „7” MA Zobowiązania tytułem odsetek 179 xx/ 279xx /

Zakończenie lokaty w terminie wymagalności lokaty

a) przeniesienie naliczonych odsetek

WN 179xx /279xx/ MA 170

b) wypłata depozytu wraz z odsetkami z rachunku obsługi lokat lub bieżącego

WN 170 MA 100 / rach w banku / r-k w obcym banku - 501

(lub automatyczne przeksięgowanie środków z kontraktu na wskazany rachunek)

Wycofanie środków przed umownym terminem - zerwanie lokaty terminowej:

przeniesienie naliczonych odsetek

WN 2791 MA 270xx

(korekta naliczonych odsetek (gdy zerwanie powoduje utratę odsetek lub zastosowanie obniżonej stopy %)

Zwrot depozytu - wypłata depozytu wraz z odsetkami z rachunku obsługi lokat lub bieżącego

WN 271 MA 100 / 270 / 501 rozliczenia międzybankowe

Pobranie podatku (w przypadku gdy istnieje obowiązek podatkowy)

WN 271 MA 553

270

>>> Konta (depozyt bieżących) wyodrębniane są dla poszczególnych rodzajów podmiotów

>>> Konta dla depozytów terminowych wyodrębniane są dla poszczególnych terminó deponowania środków, a ponadto prowadzi się odrębną ewidencję lokat o stałym i o zmiennym oprocentowaniu

Przyjmowanie i rozliczanie depozytów

Wpłata środków na rachunek bieżący (depozyt o charakterze bieżącym)

WN 501

100 MA 170xx /270xx /370xx

Przeksięgowanie środków z rachunku bieżącego na rachunek lokaty terminowej

WN 170 /270 /370 MA rachunek lokaty terminowej

2/ Naliczanie odsetek

WN KOSZTY „7” MA Zobowiązania tytułem odsetek 179 xx/ 279xx /

Zakończenie lokaty w terminie wymagalności lokaty

a) przeniesienie naliczonych odsetek

WN 179xx /279xx/ MA 170

b) wypłata depozytu wraz z odsetkami z rachunku obsługi lokat lub bieżącego

WN 170 MA 100 / rach w banku / r-k w obcym banku - 501

(lub automatyczne przeksięgowanie środków z kontraktu na wskazany rachunek)

Wycofanie środków przed umownym terminem - zerwanie lokaty terminowej:

przeniesienie naliczonych odsetek

WN 2791 MA 270xx

(korekta naliczonych odsetek (gdy zerwanie powoduje utratę odsetek lub zastosowanie obniżonej stopy %)

Zwrot depozytu - wypłata depozytu wraz z odsetkami z rachunku obsługi lokat lub bieżącego

WN 271 MA 100 / 270 / 501 rozliczenia międzybankowe

Pobranie podatku (w przypadku gdy istnieje obowiązek podatkowy)

WN 271 MA 553

270

>>> Konta (depozyt bieżących) wyodrębniane są dla poszczególnych rodzajów podmiotów

>>> Konta dla depozytów terminowych wyodrębniane są dla poszczególnych terminó deponowania środków, a ponadto prowadzi się odrębną ewidencję lokat o stałym i o zmiennym oprocentowaniu

Ewidencja lokat międzybankowych

1. Udzielonych

a)w dacie zawarcia transakcji (np. zawarta 1.05. z datą waluty 2.05.)

-zobowiązanie do udzielenia lokaty WN konto pozabilansowe „9”

b)w dacie waluty (a więc 2.05.)

-wyksięgowanie zobowiązania do udzielenia lokaty MA „9”

-należność tyt. lokaty WN 122 MA rach. NOSTRO 1100

lub MA 1201

c) naliczanie i księgowanie odsetek w trybie dziennym

WN 1290 MA „8”

d) w dniu zapadalności lokaty

-zwrot lokaty udzielonej WN 1100 MA 122

-zapłata odsetek od lokaty WN 110 MA 1290

2. przyjętych

a) w dniu zawarcia transakcji:

- zobowiązanie do przyjęcia lokaty MA „9”

b) w dniu waluty:

-wyksięgowanie zobowiązania pozabilansowego WN „9„

-zobowiązanie tytułem lokaty WN 1100 MA 172

lub WN 1201 (2001)

c) naliczanie i księgowanie odsetek w trybie dziennym

WN 700 MA 1791

d) W dniu wymagalności lokaty:

- zwrot lokaty przyjętej WN 172 MA 110

- zapłata odsetek od lokaty WN 1791 MA 110

Ewidencjonowanie kaucji

(waloryzowanie w sensie prawnym / oprocentowanie w sensie techn)

1/ Przyjęcie kaucji

WN konto klienta MA 175 / 275 / 375

2/ Codzienne naliczanie odsetek z uwzględnieniem następujących kolejno dni wolnych, nie wykraczając poza koniec miesiąca kalendarzowego

WN 710 MA 2791

3/ Doksięgowanie do kwoty kaucji naliczonych odsetek (kapitalizacja) w terminach zgodnie z umową (podatek potrąca się gdy jest należny)

WN 2791 MA 275

4/ Wypłata kaucji - przeksięgowanie kaucji wraz z odsetkami na rachunek klienta (gdy zabezpieczona należność została
uregulowana) WN 275 MA rachunek Klienta

Ogólne zasady kredytowania

<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Podstawowym warunkiem uzależniającym udzielenie kredytu jest posiadanie przez Kredytobiorcę zdolności kredytowej, którą ocenia w oparciu o analizę bieżącej i przewidywanej sytuacji ekonomiczno - finansowej Kredytobiorcy, określonej na podstawie dokumentów, informacji oraz przeprowadzonych inspekcji w miejscach prowadzenia działalności i/lub planowanej inwestycji.

<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Posiadanie zdolności kredytowej nie oznacza obowiązku udzielenia kredytu przez Bank.

<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->Kredytobiorcom nie posiadającym zdolności kredytowej, Bank może udzielić kredytu, o ile posiadają oni zdolność prawną do ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia kredytu, po przedstawieniu programu naprawy gospodarowania, którego realizacja zapewni w ocenie Banku uzyskanie zdolności kredytowej w określonym terminie.

<!--[if !supportLists]-->4. <!--[endif]-->Bank może na wniosek Kredytobiorcy lub z własnej inicjatywy, zawrzeć z innymi bankami umowę wspólnego udzielenia kredytu (konsorcjum bankowe) na odrębnych zasadach wynegocjowanych z Kredytobiorcą i określonych w umowie kredytowej.

<!--[if !supportLists]-->5. <!--[endif]-->Zabezpieczenie kredytu mogą stanowić:

<!--[if !supportLists]-->a) <!--[endif]-->kaucja,

<!--[if !supportLists]-->b) <!--[endif]-->blokada środków pieniężnych na rachunku bankowym,

<!--[if !supportLists]-->c) <!--[endif]-->weksel własny in blanco, poręczenie wekslowe,

<!--[if !supportLists]-->d) <!--[endif]-->poręczenie wg prawa cywilnego,

<!--[if !supportLists]-->e) <!--[endif]-->gwarancja bankowa,

<!--[if !supportLists]-->f) <!--[endif]-->przelew (cesja) wierzytelności lub praw,

<!--[if !supportLists]-->g) <!--[endif]-->sądowy zastaw rejestrowy na rzeczach lub prawach,

<!--[if !supportLists]-->h) <!--[endif]-->przewłaszczenie rzeczy ruchomych,

<!--[if !supportLists]-->i) <!--[endif]-->ubezpieczenie terminowej spłaty należności Banku,

<!--[if !supportLists]-->j) <!--[endif]-->ustanowienie hipoteki,

<!--[if !supportLists]-->k) <!--[endif]-->przejęcie długu

<!--[if !supportLists]-->l) <!--[endif]-->pełnomocnictwo do dysponowania środkami na rachunku bankowym,

6.Koszty ustanowienia materialnego zabezpieczenia spłaty kredytu ponosi Kredytobiorca (standardowo)

EWIDENCJA NALEŻNOŚCI Z TYTUŁU UDZIELONYCH KREDYTÓW

1/ Ekspozycje kredytowe normalne,

2/ Ekspozycje kredytowe pod obserwacją,

3/ Ekspozycje kredytowe poniżej standardu,

4/ Ekspozycje kredytowe wątpliwe,

5/ Ekspozycje kredytowe stracone.

Z chwilą postawienia kredytu do dyspozycji klienta należy zaewidencjonować na kontach pozabilansowych:

1/ limit przyznanego kredytu (informacja o stopniu wykorzystania kredytu)

2/ wartość prawnych zabezpieczeń (zmniejszaj podstawę tworzenia rezerw)

Ewidencja ekspozycji kredytowej po podpisaniu Umowy (sytuacja normalna)

Przyznanie kredytu - postawienie kredytu do dyspozycji kredytobiorcy w dniu podpisania umowy = zobowiązanie do uruchomienia środków >> z chwilą uruchomienia środków powstanie należność z tytułu udzielonego kredytu

WN „9”

Zaewidencjonowanie wartości prawnego zabezpieczenia MA „9”

Zobowiązanie pozabilansowe >> BANK jest zobowiązany do zwrotu przyjętego zabezpieczenia jeśli Kredytobiorca wywiąże się z warunków umowy i spłaci należność (z tytułu kredytu + odsetki, prowizje...)

Wyksięgowanie sald z kont pozabilansowych (związanych z kredytami)

1/gdy cała kwota została uruchomiona lub w przypadku wcześniejszego zamknięcia kontraktu

2/zwolnienie zabezpieczenia po spłacie zadłużenia

Ewidencja kredytów dla wszystkich kategorii należności prowadzona jest w podziale na konta analityczne:

1/ zapadłej części kredytu,

2/ niezapadłej części kredytu,

3/ zapadłej części odsetek,

4/ niezapadłej części odsetek.

Rozdział 5 Prawa bankowego Kredyty i pożyczki pieniężne oraz zasady koncentracji

Art. 69. 1. Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Art. 70. 1. Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.

2. Osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną, które nie mają zdolności kredytowej, bank może udzielić kredytu pod warunkiem:

1) ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu,

2) przedstawienia niezależnie od zabezpieczenia spłaty kredytu programu naprawy gospodarki podmiotu, którego realizacja zapewni - według oceny banku - uzyskanie zdolności kredytowej w określonym czasie.

Art. 71. ⁽¹⁹²⁾ 1. ⁽¹⁹³⁾ Suma wierzytelności banku, udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych oraz posiadanych przez bank bezpośrednio lub pośrednio akcji lub udziałów w innym podmiocie, wniesionych dopłat w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub też wkładów albo sum komandytowych - w zależności od tego, która z tych kwot jest większa - w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej (zaangażowanie), obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie nie może przekroczyć limitu koncentracji zaangażowań, który wynosi:

1) 20 % funduszy własnych banku - dla zaangażowania banku wobec każdego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, gdy którykolwiek z tych podmiotów jest w stosunku do banku podmiotem dominującym lub zależnym albo jest podmiotem zależnym od podmiotu dominującego wobec banku,

2) 25 % funduszy własnych banku - dla zaangażowania banku wobec każdego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, gdy żaden z nich nie jest podmiotem powiązanym z bankiem w sposób określony w pkt 1.

2. Suma zaangażowań banku równych lub przekraczających 10 % funduszy własnych banku (duże zaangażowanie) w stosunku do podmiotów, o których mowa w ust. 1, nie może być wyższa niż limit dużych zaangażowań, który wynosi 800 % tych funduszy.

3. ⁽¹⁹⁴⁾ Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się wobec, określonych przez Komisję Nadzoru Finansowego, zaangażowań niezagrażających bezpiecznemu prowadzeniu działalności bankowej i prawidłowemu zarządzaniu ryzykiem w banku.

4. ⁽¹⁹⁵⁾ Komisja Nadzoru Finansowego określi, w drodze uchwały, szczegółowe zasady i warunki uwzględniania zaangażowań przy ustalaniu przestrzegania limitów, o których mowa w ust. 1 i 2.

5. ⁽¹⁹⁶⁾ Komisja Nadzoru Finansowego określi, w drodze uchwały, zaangażowania, o których mowa w ust. 3, warunki, jakie muszą one spełniać oraz zaangażowania, wobec których wymagane jest uzyskanie zgody Komisji Nadzoru Finansowego na niestosowanie przepisów ust. 1 i 2, kierując się potrzebą odzwierciedlenia faktycznego obciążenia funduszy własnych banku ryzykiem prowadzonej działalności, wynikającym z koncentracji zaangażowań oraz dużych zaangażowań.

6. ⁽¹⁹⁷⁾ Zarząd banku jest obowiązany niezwłocznie zgłosić Komisji Nadzoru Finansowego każdorazowe osiągnięcie lub przekroczenie przez zaangażowanie poziomu 10 % funduszy własnych banku oraz limitu określonego w ust. 1, a także każdorazowe osiągnięcie lub przekroczenie przez sumę dużych zaangażowań limitu określonego w ust. 2.

7. ⁽¹⁹⁸⁾ Banki, z zachowaniem limitów określonych w ustawie, ustalają i weryfikują wewnętrzne limity zaangażowań według kryteriów uwzględniających specyfikę ich działalności.

8. ⁽¹⁹⁹⁾ Komisja Nadzoru Finansowego określi, w drodze uchwały, wymagania dotyczące identyfikacji, monitorowania i kontroli koncentracji zaangażowań, w tym dużych zaangażowań.Art. 76. ⁽²⁰²⁾ Zasady oprocentowania kredytu określa umowa kredytu, z tym że w razie stosowania stopy zmiennej należy:

1) określić w umowie kredytowej warunki zmiany stopy procentowej kredytu,

2) powiadomić w sposób określony w umowie kredytobiorcę, poręczyciela oraz, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, inne osoby będące dłużnikami banku z tytułu zabezpieczenia kredytu o każdej zmianie stopy jego oprocentowania.

Art. 76a. ⁽²⁰³⁾ Bank jest obowiązany niezwłocznie powiadomić, w sposób określony w umowie, osoby będące dłużnikami banku z tytułu zabezpieczenia kredytu, jeżeli kredytobiorca opóźnia się z jego spłatą.

Art. 77. Umowa kredytu może określać, że od kredytu postawionego do dyspozycji kredytobiorcy i przez niego niewykorzystanego przysługuje bankowi odrębna prowizja.

Art. 79. ⁽²⁰⁶⁾ 1. Bank nie może stosować korzystniejszych warunków, a w szczególności korzystniejszych stóp oprocentowania niż stosowane przez bank dla danego rodzaju umowy przy prowadzeniu rachunków bankowych oraz przy udzielaniu kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych, poręczeń:

1) podmiotom dominującym lub zależnym od banku,

2) podmiotom działającym w tym samym co bank holdingu,

3) jednostkom zależnym i stowarzyszonym z bankiem w rozumieniu ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 oraz z 2003 r. Nr 60, poz. 535, Nr 124, poz. 1152 i Nr 139, poz. 1324),

4) swoim akcjonariuszom albo członkom,

5) osobom zatrudnionym w banku, członkom zarządu i członkom rady nadzorczej,

6) osobom zatrudnionym w podmiocie dominującym, członkom zarządu i członkom rady nadzorczej podmiotu dominującego,

7) podmiotom powiązanym kapitałowo lub organizacyjnie z:

a) akcjonariuszem i członkiem,

b) członkiem zarządu, rady nadzorczej, osobą zajmującą stanowisko kierownicze w banku.

2. Bank ustala w formie regulaminu warunki udzielenia kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń, o których mowa w ust. 1, oraz prowadzi ich osobną ewidencję.

Art. 79a. ⁽²⁰⁷⁾ 1. Udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia członkowi zarządu albo rady nadzorczej banku lub osobie zajmującej stanowisko kierownicze w banku następuje zgodnie z regulaminem uchwalonym przez radę nadzorczą.

2. Udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia członkowi zarządu albo członkowi rady nadzorczej banku w kwocie łącznego zobowiązania przekraczającej 10.000 euro, obliczonej w złotych według kursu średniego ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień udzielenia kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia, wymaga zgody wyrażonej w uchwale zarządu oraz uchwale rady nadzorczej banku. Uchwały te zapadają bez udziału zainteresowanej osoby, w głosowaniu tajnym, większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy składu organu.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do udzielenia kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia podmiotowi powiązanemu kapitałowo lub organizacyjnie z członkiem zarządu albo rady nadzorczej lub osobą zajmującą stanowisko kierownicze w banku.

4. Suma kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń, o których mowa w ust. 1 i 3, nie może przekroczyć:

1) w banku w formie spółki akcyjnej i w banku państwowym - 10 % sumy funduszy podstawowych,

2) w banku spółdzielczym - 25 % sumy funduszy podstawowych

-przy czym ich wartość jest ustalana zgodnie z zasadami określonymi na podstawie art.71 ust. 4

5. Przez osobę zajmującą stanowisko kierownicze w banku rozumie się osobę zatrudnioną podległą bezpośrednio członkowi zarządu, dyrektora oddziału i jego zastępcę oraz głównego księgowego.

Art. 79b. ⁽²⁰⁸⁾ 1. ⁽²⁰⁹⁾ Bank powiadamia Komisję Nadzoru Finansowego o fakcie udzielenia kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia członkowi zarządu albo rady nadzorczej, osobie zajmującej stanowisko kierownicze w banku, akcjonariuszowi banku i członkowi banku spółdzielczego oraz podmiotowi powiązanemu z nimi kapitałowo lub organizacyjnie, jeżeli w pojedynczym przypadku wartość zobowiązania przekracza równowartość 30.000 euro, obliczoną w złotych według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na dzień udzielenia kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia.

Klasyfikowanie papierów wartościowych

I przeznaczone do obrotu( nabyte w celu uzyskania korzyści w terminie do 3 miesięcy)

II dostępne do sprzedaży (gdy nie zostały zaklasyfikowane do dwóch pozostałych portfeli)

III utrzymywane do upływu terminu zapadalności (gdy zostają one nabyte w celach inwestycyjnych, które bank zamierza i jest w stanie utrzymać w posiadaniu do terminu zapadalności , czyli do terminu wykupu przez emitenta) UWAGA Zaklasyfikowanie papierów wartościowych do poszczególnych portfeli ma wpływ na sposób ich wyceny bilansowej.

FRAGMENTY z Zasad rachunkowości banków

13) dłużne papiery wartościowe - papiery wartościowe reprezentujące wierzytelności na sumy oznaczone, płatne we wskazanych terminach,

14) aktywa lub zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu - aktywa lub zobowiązania finansowe, które zostały nabyte lub powstały w celu uzyskania korzyści w wyniku krótkoterminowych (w terminie do trzech miesięcy) wahań cen. Składnik aktywów finansowych należy zaliczyć do aktywów przeznaczonych do obrotu, jeżeli - niezależnie od powodu, dla którego został nabyty - stanowi grupę aktywów, która wykorzystywana była ostatnio do realizacji korzyści w wyniku wahań cen. Instrumenty pochodne będące aktywami finansowymi lub zobowiązaniami finansowymi zawsze uznaje się za przeznaczone do obrotu, z wyjątkiem sytuacji, gdy są one z założenia i faktycznie instrumentami zabezpieczającymi,

15) aktywa finansowe utrzymywane do upływu terminu zapadalności - aktywa finansowe o określonych lub możliwych do określenia płatnościach lub ustalonym terminie zapadalności, które bank zamierza i jest w stanie utrzymać w posiadaniu do upływu terminu zapadalności, z wyjątkiem kredytów udzielonych przez bank i wierzytelności własnych banku,

19) wartość rynkowa - wartość, jaką można uzyskać ze sprzedaży lub jaką należy zapłacić za nabycie danego instrumentu finansowego na aktywnym rynku,

25) zabezpieczenie wartości godziwej - zabezpieczenie przed zagrożeniem zmianami wartości godziwej składnika aktywów lub zobowiązania albo wyodrębnionej części takiego składnika aktywów lub zobowiązania, które przypisać można konkretnemu rodzajowi ryzyka i które wpływa na wynik finansowy,

PRZYKŁADY KSIĘGOWANIA KREDYTÓW PODMIOTÓW NIEFINANSOWYCH

Podstawowe zasady działania i obsługi klientów

Bank dokonuje klasyfikacji ekspozycji kredytowych do kategorii:

1/ Ekspozycje kredytowe normalne,

2/ Ekspozycje kredytowe pod obserwacją,

3/ Ekspozycje kredytowe poniżej standardu,

4/ Ekspozycje kredytowe wątpliwe,

5/ Ekspozycje kredytowe stracone.

Z chwilą postawienia kredytu do dyspozycji klienta należy zaewidencjonować na kontach pozabilansowych:

1/ limit przyznanego kredytu,

2/ wartość prawnych zabezpieczeń przyjętych przez Bank, spełniających wymogi określone w przepisach.

Salda kont pozabilansowych

1/ informują o stopniu wykorzystania kredytu,

2/ wskazują na wartość zobowiązania do przekazania środków

3/ zmniejszają podstawę tworzenia rezerw (z zachowaniem wymogów)

Całkowita spłata kredytu powoduje wyksięgowanie wartości prawnych zabezpieczeń.

We wszystkich kategoriach należności prowadzi się ewidencję w podziale na konta analityczne:

1/ zapadłej części kredytu,

2/ niezapadłej części kredytu,

3/ zapadłej części odsetek,

4/ niezapadłej części odsetek.

W przypadku zmiany klasyfikacji klienta, przenosi się całą należność klienta do tej samej kategorii:

1/ raty zapadłe i niezapadłe,

2/ odsetki zapadłe i niezapadłe

W przypadku zmiany klasyfikacji klienta i przeksięgowania ekspozycji kredytowych do wyższej kategorii następuje:

1/przeksięgowanie rezerwy utworzonej uprzednio do aktualnej kategorii należności,

2/utworzenie brakującej rezerwy w aktualnej kategorii należności.

W przypadku zmiany klasyfikacji klienta i przeksięgowania ekspozycji kredytowej do niższej kategorii następuje:

1/przeksięgowanie rezerwy utworzonej poprzednio do aktualnej kategorii należności,

2/rozwiązanie rezerwy do odpowiedniej wysokości wymaganej w danej kategorii należności.

Naliczane na bieżąco odsetki odnosi się w przypadku:

1/ekspozycji kredytowych w sytuacji normalnej w przychód Banku, zgodnie z zasadą memoriału

2/ekspozycji kredytowych w ramach kategorii 2-5 - do przychodów zastrzeżonych, zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny

V. Koszty i przychody w działalności banków

KOSZTY 1. tytułem odsetek 2. opłaty i prowizje 3. koszty operacji papierami wartościowymi 4. koszty operacji finansowych 5. koszty działania banku 6. odpisy na rezerwy 7. pozostałe koszty operacyjne
PRZYCHODY 1. odsetkowe 2. opłaty i prowizje 3. z operacji finansowych 4. uboczne 5. tytułem rozwiązania rezerw 6. pozostałe przychody operacyjne
ROZLICZANIE przychodów i kosztów 1.jednorazowo 2. w czasie - w tym metodą liniową, z zastosowaniem efektywnej stopy %

Uznawanie przychodów metodą memoriałową (w momencie księgowania) lub metodą kasową (w momencie zapłaty) Dochody niepewne np. odsetki od zagrożonego kredytu, zaliczane są w przychody dopiero w momencie zapłaty

Ujęcie przychodów i kosztów w Ustawie o rachunkowości i w MSR

Ustalając wynik finansowy banki biorą pod uwagę przychody i koszty, pozycje nadzwyczajne, podatek dochodowy, ale Ustawa przewiduje pozycje nadzwyczajne, natomiast wg MSR nie przewiduje się wykazywania jakichkolwiek pozycji jako nadzwyczajne

Wg MSR do rachunku zysków i strat należy dołączać komentarz dotyczący np.:

<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->średnich stóp %

<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->średniej wartości aktywów pracujących

<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->średniej wartości zobowiązań oprocentowanych w danym okresie

Przychody określa MSR 18 i MSR 30

Koszty określa MSR 23

Wg MSR główne rodzaje przychodów obejmują:

<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->odsetki 2. opłaty za usługi bankowe 3. prowizje 4. transakcje na r. pieniężnym

Przychody prowizyjne dzieli się na:

1. stanowiące integralną część efektywnej stopy % danego instrumentu (np. opłaty początkowe, czyli prowizja za udzielenie kredytu, za przygotowanie dokumentacji, za ustanowienie i wycenę zabezpieczeń oraz prowizje z tytułu zaangażowania - z tytułu zobowiązania się do uruchomienia środków))

2.otrzymane w trakcie trwania kontraktu, za obsługę kredytu

3. wynikające ze świadczenia „znaczącej” czynności np. organizacja kredytu konsorcjalnego

Inny podział prowizji, a właściwie przepływów z tytułu prowizji:

<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->prowizje traktowane jak „przychody odsetkowe” (rozliczane w czasie metodą ESP)

<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->prowizje traktowane jako „przychody prowizyjne” otrzymywane = rozliczane jednorazowo np. od kredytu w rachunku, od kart kredytowych - gdy nie jesteśmy w stanie przypisać ich do każdego przepływu

<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->prowizje rozliczane liniowo

Prowizje są traktowane jak przychody prowizyjne, gdy nie można jednoznacznie ustalić jakiego okresu czasu dotyczą, gdy nie są określone przyszłe przepływy ale na pewno dotyczą dłuższego okresu czasu

Wg MSR główne rodzaje kosztów obejmują:

<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->odsetki 2. prowizje 3. straty z tytułu (złych) kredytów i pożyczek, 4. opłaty poniesione w wyniku zmniejszenia wartości ewidencyjnej 5, ogólne koszty adm.

Definicje, zapisy o kosztach i przychodach

w ustawie o Rachunkowości

fragmenty

 30) przychodach i zyskach - rozumie się przez to uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli,

31) kosztach i stratach - rozumie się przez to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli,

32) pozostałych kosztach i przychodach operacyjnych - rozumie się przez to koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki, a w szczególności koszty i przychody związane:

a) z działalnością socjalną,

b) ⁽⁸⁾ ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, a także z utrzymywaniem i zbyciem nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych, zaliczanych do inwestycji,

c) z odpisaniem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych, z wyjątkiem należności i zobowiązań o charakterze publicznoprawnym nieobciążających kosztów,

d) z utworzeniem i rozwiązaniem rezerw, z wyjątkiem rezerw związanych z operacjami finansowymi,

e) z odpisami aktualizującymi wartość aktywów i ich korektami, z wyjątkiem odpisów obciążających koszty wytworzenia sprzedanych produktów lub sprzedanych towarów, koszty sprzedaży lub koszty finansowe,

f) z odszkodowaniami, karami i grzywnami,

g) z przekazaniem lub otrzymaniem nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny aktywów, w tym także środków pieniężnych na inne cele niż nabycie lub wytworzenie środków trwałych, środków trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i prawnych,

33) stratach i zyskach nadzwyczajnych - rozumie się przez to straty i zyski powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i niezwiązane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia,

Art. 7. 1. Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić:

 1) zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,

 2) (skreślony),

 3) wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne,

 4) wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,

 5) rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.

2. Zdarzenia, o których mowa w ust. 1, należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych.

3. Wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów związanych z nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych.

Art. 35d. 1. Rezerwy tworzy się na:

 1) pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, a w szczególności na straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego,

 2) przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów jednostka jest zobowiązana do jej przeprowadzenia lub zawarto w tej sprawie wiążące umowy, a plany restrukturyzacji pozwalają w sposób wiarygodny oszacować wartość tych przyszłych zobowiązań.

2. Rezerwy, o których mowa w ust. 1, zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych, kosztów finansowych lub strat nadzwyczajnych, zależnie od okoliczności, z którymi przyszłe zobowiązania się wiążą.

3. Powstanie zobowiązania, na które uprzednio utworzono rezerwę, zmniejsza rezerwę.

4. Niewykorzystane rezerwy, wobec zmniejszenia lub ustania ryzyka uzasadniającego ich utworzenie, zwiększają na dzień, na który okazały się zbędne, odpowiednio pozostałe przychody operacyjne, przychody finansowe lub zyski nadzwyczajne.

ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE

EWIDENCJA PRZYCHODÓW POBIERANYCH Z GÓRY- do rozliczenia

1 przychody otrzymane z góry (WN różne konta) (MA 531)

2 księgowanie na koniec okresów sprawozdawczych (WN 531) (MA „8”)

EWIDENCJA PRZYCHODÓW DO OTRZYMANIA

1 księgowanie przychodów bieżących okresów (WN 533) (MA „8”)

2 otrzymanie należności w następnym okresie sprawozdawczym; na koniec roku, ... (WN różne konta) (MA 533)

EWIDENCJA KOSZTÓW ZAPŁACONYCH Z GÓRY

1 zapłata za koszt z góry lub powstanie zobowiązania (WN 530) (MA różne konta)

2 przeksięgowanie na koniec okresów sprawozdawczych kosztów danego okresu (WN „7”) (MA różne konta)

EWIDENCJA KOSZTÓW DO ZAPŁACENIA

1 księgowanie kosztów poszczególnych okresów (WN „7”) (MA 532)

2 regulowanie zobowiązań w następnym okresie sprawozdawczym; w umownych terminach

Rezerwa tworzona jest w ciężar kosztów w ramach konta 760x.

Rezerwa jest rozwiązywana i odnoszona w przychód Banku w ramach konta 860x.

Naliczone odsetki odnosi się w przypadku:

1/ ekspozycji kredytowych w sytuacji normalnej w przychód Banku,

2/ ekspozycji kredytowych w ramach kategorii 2-5 - do przychodów zastrzeżonych.

Odsetki nalicza się do dnia poprzedzającego wypełnienie weksla zgodnie z Prawem wekslowym lub do dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego zgodnie z Prawem bankowym.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 10 grudnia 2003 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków

§ 8. Rezerwy celowe tworzy się w ciężar kosztów.

§ 9. 1. Rezerwy celowe rozwiązuje się po wygaśnięciu przyczyn ich utworzenia.

2. Rezerwę celową zmniejsza się odpowiednio do:

1) zmniejszenia się kwoty ekspozycji kredytowej;

2) zmiany kategorii ekspozycji kredytowej na kategorię o niższym stopniu ryzyka w wyniku dokonanej klasyfikacji;

3) wzrostu wartości zabezpieczenia pomniejszającego podstawę tworzenia rezerw celowych;

4) wzrostu wartości rezerwy na ryzyko ogólne.

3. Ekspozycje kredytowe stanowiące należności umorzone, przedawnione lub nieściągalne odpisuje się w ciężar utworzonych na nie rezerw celowych.

Rezerwa jest rozwiązywana i odnoszona w przychód Banku

W przypadku zmiany klasyfikacji klienta, przenosi się całą należność klienta (raty zapadłe i niezapadłe, odsetki zapadłe i niezapadłe) do tej samej kategorii. Następuje ponadto:

1/ przeksięgowanie rezerwy utworzonej uprzednio do aktualnej kategorii należności,

2/ utworzenie brakującej rezerwy w aktualnej kategorii należności.

lub

3/ rozwiązanie rezerwy do odpowiedniej wysokości wymaganej w danej kategorii  należności.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW

z dnia 10 grudnia 2001 r.

w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków.

fragmenty

§ 1. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:

 1) ustawa o rachunkowości - ustawę z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości,

 2) ekspozycje kredytowe:

a) należności, z wyłączeniem odsetek, także skapitalizowanych,

b) udzielone zobowiązania pozabilansowe o charakterze finansowym i gwarancyjnym,

 3) ekspozycje kredytowe wobec Skarbu Państwa - pożyczki i kredyty udzielone na podstawie umów zawartych przez osoby uprawnione do ich podpisania w imieniu Skarbu Państwa,

 4) kredyty mieszkaniowe - kredyty udzielone na:

a) nabycie, budowę, przebudowę, rozbudowę lub nadbudowę domu albo lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość,

b) uzyskanie spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej albo prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej,

c) remont domu albo lokalu, o których mowa w lit. a) i b), z wyjątkiem bieżącej konserwacji i odnowienia mieszkania,

d) nabycie działki budowlanej lub jej części pod budowę domu jednorodzinnego lub budynku mieszkalnego, w którym jest lub ma być położony lokal mieszkalny,

e) inne cele związane z zaspokajaniem potrzeb mieszkaniowych, w szczególności na pokrycie kosztów partycypacji w kosztach budowy mieszkań przez towarzystwa budownictwa społecznego,

 5) pożyczki i kredyty konsumpcyjne - pożyczki i kredyty udzielone osobom fizycznym na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą, w tym również z tytułu operacji z użyciem kart kredytowych, a z wyłączeniem kredytów mieszkaniowych,

 6) rezerwa na ryzyko ogólne - rezerwę utworzoną zgodnie z art. 130 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe

 7) pierwotna wysokość zabezpieczanej kwoty - wysokość kwoty należności lub udzielonego zobowiązania pozabilansowego, określoną w obowiązującej umowie.

TWORZENIE REZERW CELOWYCH

fragmenty z przepisów

Klasyfikowanie ekspozycji kredytowych do:

 1) kategorii "normalne" (w zakresie pożyczek i kredytów konsumpcyjnych)

 2) kategorii "pod obserwacją"

 3) grupy "zagrożone" - w tym do kategorii "poniżej standardu", "wątpliwe" lub "stracone".

(inne zasady klasyfikacji dla kredytów konsumpcyjnych/konsumenckich i pozostałych)

Wysokość „minimum” wymaganego poziomu rezerw:

 1) 1,5% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii "pod obserwacją",

 2) 20% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii "poniżej standardu",

 3) 50% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii "wątpliwe",

<!--[if !supportLists]-->4)<!--[endif]-->100% podstawy tworzenia rezerw celowych - w przypadku kategorii "stracone"

<!--[if !supportLists]-->5)<!--[endif]-->1,5% dla należności „normalnych”

Podstawę tworzenia rezerw celowych stanowi:

 1) w przypadku ekspozycji kredytowych stanowiących należności z tytułu skupionych przez bank wierzytelności, weksli i czeków - kwota poniesionego przez bank wydatku, w wysokości odpowiadającej niespłaconej części ekspozycji,

 2) w przypadku pozostałych ekspozycji kredytowych kwota niespłaconej części ekspozycji

Podstawę tworzenia rezerw celowych na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi, zakwalifikowanymi do kategorii "pod obserwacją" lub grupy "zagrożone" można pomniejszyć, z zastrzeżeniem § 6, o wartość zabezpieczeń umożliwiających prezentację ekspozycji kredytowej jako ekspozycji kredytowej z zabezpieczonym albo ograniczonym ryzykiem.

UWAGA rezerwy celowe od należności zagrożonych i normalnych odnoszone są w koszty; rozwiązanie rezerw - w przychody Banku.

ZESPÓŁ 7 PLANU KONT

Koszty i straty

 70Koszty operacji z podmiotami finansowymi

..............

 71Koszty operacji z podmiotami niefinansowymi

....

 72Koszty operacji z instytucjami rządowymi i samorządowymi

............

 73Koszty operacji papierami wartościowymi

...............

 74Inne koszty z operacji finansowych

..........

 75Koszty działania banku i amortyzacja

.............

 76Odpisy na rezerwy

...............

 77Pozostałe koszty operacyjne

........

 78Straty nadzwyczajne

.......

ZESPÓŁ 8 PLANY KONT Przychody i zyski

 80Przychody z operacji z podmiotami finansowymi

..............

 81Przychody z operacji z podmiotami niefinansowymi

..............

82Przychody z operacji z instytucjami rządowymi i samorządowymi

..............

 83Przychody z operacji papierami wartościowymi

..............

 84Inne przychody z operacji finansowych

..............

 85Przychody uboczne

..............

86Przychody z tytułu rozwiązania rezerw oraz wzrostu wartości papierów

wartościowych i udziałów

..............

87Pozostałe przychody operacyjne

..............

88Zyski nadzwyczajne

..............

VI. ANALIZA WYNIKU FINANSOWEGO WYPŁACALNOŚĆ, PŁYNNOŚĆ I RENTOWNOŚĆ DYWERSYFIKACJA RYZYKA

FRAGMENTY Z USTAWY O RACHUNKOWOŚCI

Art. 36. 1. Kapitały (fundusze) własne ujmuje się w księgach rachunkowych z podziałem na ich rodzaje i według zasad określonych przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy o utworzeniu jednostki.

………..

Art. 37. 1. W związku z przejściowymi różnicami między wykazywaną w księgach rachunkowych wartością aktywów i pasywów a ich wartością podatkową oraz stratą podatkową możliwą do odliczenia w przyszłości, jednostka tworzy rezerwę i ustala aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, którego jest podatnikiem.

2. Wartość podatkowa aktywów jest to kwota wpływająca na pomniejszenie podstawy obliczenia podatku dochodowego w przypadku uzyskania z nich, w sposób pośredni lub bezpośredni, korzyści ekonomicznych. Jeżeli uzyskanie korzyści ekonomicznych z tytułu określonych aktywów nie powoduje pomniejszenia podstawy obliczenia podatku dochodowego, to wartość podatkowa aktywów jest ich wartością księgową.

3. Wartością podatkową pasywów jest ich wartość księgowa pomniejszona o kwoty, które w przyszłości pomniejszą podstawę podatku dochodowego.

4. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego ustala się w wysokości kwoty przewidzianej w przyszłości do odliczenia od podatku dochodowego, w związku z ujemnymi różnicami przejściowymi, które spowodują w przyszłości zmniejszenie podstawy obliczenia podatku dochodowego oraz straty podatkowej możliwej do odliczenia, ustalonej przy uwzględnieniu zasady ostrożności.

5. Rezerwę z tytułu odroczonego podatku dochodowego tworzy się w wysokości kwoty podatku dochodowego, wymagającej w przyszłości zapłaty, w związku z występowaniem dodatnich różnic przejściowych, to jest różnic, które spowodują zwiększenie podstawy obliczenia podatku dochodowego w przyszłości.

6. Wysokość rezerwy i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego ustala się przy uwzględnieniu stawek podatku dochodowego obowiązujących w roku powstania obowiązku podatkowego.

7. Rezerwa i aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego wykazywane są w bilansie oddzielnie. Rezerwę i aktywa można kompensować, jeżeli jednostka ma tytuł uprawniający ją do ich jednoczesnego uwzględnienia przy obliczaniu kwoty zobowiązania podatkowego.

8. Wpływający na wynik finansowy podatek dochodowy za dany okres sprawozdawczy obejmuje:

 1) część bieżącą,

 2) część odroczoną.

Wykazywana w rachunku zysków i strat część odroczona stanowi różnicę pomiędzy stanem rezerw i aktywów z tytułu podatku odroczonego na koniec i początek okresu sprawozdawczego, z uwzględnieniem przepisów ust. 9.

9. Rezerwy i aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, dotyczące operacji rozliczanych z kapitałem (funduszem) własnym, odnosi się również na kapitał (fundusz) własny.

10. ⁽²²⁾ W przypadku gdy roczne sprawozdanie finansowe jednostki nie podlega obowiązkowi badania i ogłoszenia w myśl art. 64 ust. 1, to może ona odstąpić od ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego.

FRAGMENTY Z PRAWA BANKOWEGO

Art. 71. ⁽¹²²⁾ 1. Suma wierzytelności banku, udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych oraz posiadanych przez bank bezpośrednio lub pośrednio akcji lub udziałów w innym podmiocie, wniesionych dopłat w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub też wkładów albo sum komandytowych - w zależności od tego, która z tych kwot jest większa - w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie (zaangażowanie) nie może przekroczyć limitu koncentracji zaangażowań, który wynosi:

 1) 20 % funduszy własnych banku - dla zaangażowania banku wobec każdego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, gdy którykolwiek z tych podmiotów jest w stosunku do banku podmiotem dominującym lub zależnym albo jest podmiotem zależnym od podmiotu dominującego wobec banku,

 2) 25 % funduszy własnych banku - dla zaangażowania banku wobec każdego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, gdy żaden z nich nie jest podmiotem powiązanym z bankiem w sposób określony w pkt 1.

2. Suma zaangażowań banku równych lub przekraczających 10 % funduszy własnych banku (duże zaangażowanie) w stosunku do podmiotów, o których mowa w ust. 1, nie może być wyższa niż limit dużych zaangażowań, który wynosi 800 % tych funduszy.

3. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się wobec zaangażowań:

 1) w których stroną zobowiązaną wobec banku jest: Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, Europejski Bank Centralny, rządy lub banki centralne państw członkowskich oraz państw będących członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, z wyłączeniem państw, które restrukturyzują lub restrukturyzowały swoje zadłużenie zagraniczne w ciągu ostatnich 5 lat,

 2) w których stroną zobowiązaną wobec banku jest bank krajowy lub instytucja kredytowa, a termin zapadalności zaangażowania nie przekracza roku, z wyłączeniem pozycji zaliczonych do funduszy własnych tego banku krajowego lub instytucji kredytowej,

 3) zabezpieczonych gwarancją lub poręczeniem udzielonym przez podmioty określone w pkt 1 do wysokości zabezpieczenia,

 4) zabezpieczonych zastawem na prawach wynikających z papierów wartościowych, których emitentami są podmioty określone w pkt 1, do wysokości zabezpieczenia,

 5) zabezpieczonych kwotą pieniężną, która została przeniesiona na własność banku do wysokości tej kwoty,

 6) innych zapewniających bezpieczne prowadzenie działalności bankowej i prawidłowe zarządzanie ryzykiem w banku, określonych przez Komisję Nadzoru Bankowego.

4. Komisja Nadzoru Bankowego określi, w drodze uchwały, szczegółowe zasady i warunki uwzględniania zaangażowań przy ustalaniu przestrzegania limitów, o których mowa w ust. 1 i 2.

5. Komisja Nadzoru Bankowego może określić, w drodze uchwały, inne zaangażowania, o których mowa w ust. 3 pkt 6, wobec których nie stosuje się przepisów ust. 1 i 2.

6. Zarząd banku jest obowiązany niezwłocznie zgłosić Komisji Nadzoru Bankowego każdorazowe osiągnięcie lub przekroczenie przez zaangażowanie poziomu 10 % funduszy własnych banku oraz limitu określonego w ust. 1, a także każdorazowe osiągnięcie lub przekroczenie przez sumę dużych zaangażowań limitu określonego w ust. 2.

7. Banki ustalają i weryfikują wewnętrzne limity zaangażowań według kryteriów uwzględniających specyfikę ich działalności, a w szczególności sektor gospodarki i region geograficzny, z zachowaniem limitów określonych w ustawie.

Fundusze własne i gospodarka finansowa banków

Art. 126. W celu zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego banki są obowiązane posiadać fundusze własne, dostosowane do rozmiaru prowadzonej działalności.

Art. 127. 1. Fundusze własne banku obejmują:

 1) fundusze podstawowe banku,

 2) fundusze uzupełniające banku w kwocie nie przewyższającej funduszy podstawowych banku,

 3) ⁽²⁰⁵⁾ pozycje pomniejszające fundusze własne banku, które stanowią:

a) brakująca kwota rezerw na ryzyko związane z działalnością banku, rozumiana jako różnica pomiędzy wymaganym odrębnymi przepisami a faktycznym poziomem rezerw celowych banku,

b) zaangażowania kapitałowe banku w instytucje finansowe, instytucje kredytowe, banki i zakłady ubezpieczeń, wyrażone w postaci:

- posiadanych akcji lub udziałów,

- kwot zakwalifikowanych do zobowiązań podporządkowanych,

- innego zaangażowania kapitałowego w składniki zaliczane do funduszy własnych lub kapitałów tych podmiotów, w tym dopłaty na rzecz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, według wartości bilansowej,

c) inne pomniejszenia funduszy własnych banku określone przez Komisję Nadzoru Bankowego.

2. ⁽²⁰⁶⁾ Fundusze podstawowe banku obejmują:

 1) fundusze zasadnicze banku, które stanowią:

a) w banku państwowym - fundusz statutowy, fundusz zapasowy i fundusz rezerwowy,

b) w banku w formie spółki akcyjnej - wpłacony i zarejestrowany kapitał zakładowy oraz kapitał zapasowy i kapitały rezerwowe, z wyłączeniem wszelkich zobowiązań z tytułu akcji uprzywilejowanych,

c) w banku spółdzielczym - wpłacony fundusz udziałowy oraz fundusz zasobowy i fundusz rezerwowy,

d) w oddziale banku zagranicznego - fundusze określone w regulaminie oddziału,

 2) pozycje dodatkowe funduszy podstawowych, które stanowią:

a) fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej,

b) niepodzielony zysk z lat ubiegłych,

c) zysk w trakcie zatwierdzania oraz zysk netto bieżącego okresu sprawozdawczego, obliczone zgodnie z obowiązującymi zasadami rachunkowości, pomniejszone o wszelkie przewidywane obciążenia i dywidendy, w kwotach nie większych niż kwoty zysku zweryfikowane przez biegłych rewidentów,

 3) pozycje pomniejszające fundusze podstawowe, które stanowią:

a) akcje własne posiadane przez bank, wycenione według wartości bilansowej, pomniejszone o odpisy spowodowane trwałą utratą ich wartości,

b) wartości niematerialne i prawne wycenione według wartości bilansowej,

c) strata z lat ubiegłych,

d) strata w trakcie zatwierdzania,

e) strata netto bieżącego okresu.

3. ⁽²⁰⁷⁾ Fundusze uzupełniające banku obejmują:

 1) kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny - utworzony na podstawie odrębnych przepisów,

 2) za zgodą Komisji Nadzoru Bankowego:

a) dodatkową kwotę odpowiedzialności członków banku spółdzielczego, w części określonej przez Komisję Nadzoru Bankowego, nie większej niż połowa kwoty, o której mowa w art. 10 ust. 2 ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających,

b) zobowiązania podporządkowane, rozumiane jako zobowiązania z tytułu przyjęcia przez bank - w kwocie i na zasadach ustalonych w decyzji Komisji Nadzoru Bankowego, wydanej na wniosek banku, pomniejszanej na koniec każdego roku w ciągu ostatnich 5 lat trwania umowy o 20 % tej kwoty, z tym że w banku państwowym, banku w formie spółki akcyjnej oraz w oddziale banku zagranicznego kwota ta nie może przewyższać połowy funduszy podstawowych, zaś w banku spółdzielczym suma tej kwoty i dodatkowej kwoty odpowiedzialności członków, o której mowa w lit. a), nie może przewyższać połowy funduszy podstawowych banku - środków pieniężnych spełniających zgodnie z umową łącznie następujące warunki:

- środki pieniężne przyjęto na okres co najmniej 5 lat (okres umowy),

- środki pieniężne nie mogą być wycofane z banku przed upływem okresu umowy, z zastrzeżeniem ust. 4,

- środki pieniężne podlegają zwrotowi w ostatniej kolejności w przypadku upadłości banku lub jego likwidacji,

- zwrot środków pieniężnych nie jest zabezpieczony przez bank bezpośrednio lub pośrednio,

c) fundusze tworzone ze środków własnych lub obcych, pod warunkiem że:

- bank może dowolnie wykorzystywać je na pokrycie niezidentyfikowanego ryzyka,

- ich kwota została obliczona zgodnie z obowiązującymi zasadami rachunkowości, ustalona przez zarząd banku i zweryfikowana przez biegłych rewidentów,

d) zobowiązania z tytułu papierów wartościowych o nieokreślonym terminie wymagalności oraz inne instrumenty o podobnym charakterze, pod warunkiem że:

- nie podlegają one spłacie z inicjatywy wierzyciela bez uprzedniej zgody Komisji Nadzoru Bankowego,

- umowa przyznaje bankowi możliwość odroczenia spłaty odsetek z tytułu tych pozycji,

- w razie upadłości banku lub jego likwidacji przyjęte środki będą podlegać zwrotowi w ostatniej kolejności,

- warunki emisji zapewniają możliwość pokrywania strat kwotą długu wraz z niespłaconymi odsetkami, wynikającymi z tych pozycji,

 3) inne pozycje określone przez Komisję Nadzoru Bankowego w celu bezpiecznego prowadzenia działalności bankowej i prawidłowego zarządzania ryzykiem w banku.

………..

Art. 128. ⁽²¹²⁾ 1. Bank jest obowiązany utrzymywać:

 1) fundusze własne na poziomie nie niższym niż równowartość w złotych kwoty określonej w art. 32 ust. 1, a w przypadku banków spółdzielczych będących członkami zrzeszenia, określonej w art. 32 ust. 2, z uwzględnieniem art. 172 ust. 3, przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu sprawozdawczym, z tym że wkłady niepieniężne nie mogą przekroczyć 15 % funduszy zasadniczych banku,

 2) sumę funduszy własnych i dodatkowych pozycji bilansu banku określonych przez Komisję Nadzoru Bankowego na poziomie nie niższym niż suma wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka oraz wymogów kapitałowych z tytułu przekroczenia limitów i naruszenia innych norm określonych w ustawie,

 3) współczynnik wypłacalności na poziomie co najmniej 8 %, a bank rozpoczynający działalność operacyjną na poziomie co najmniej 15 % przez pierwsze 12 miesięcy działalności, a przez następne 12 miesięcy działalności - co najmniej 12 %.

2. Za zgodą Komisji Nadzoru Bankowego bank może stosować metody statystyczne do obliczania wymogów kapitałowych.

………..

DYWERSYFIKACJA RYZYKA

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->operacji aktywnych

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->operacji pasywnych

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->operacji rozliczeniowych

(metody obniżania ryzyka bankowego, analiza portfela aktywów i pasywów banku

dywersyfikacja w ujęciu podmiotowym, przedmiotowym, czasowym, alokacja środków)

PRZYKŁADY KLASYFIKACJI RYZYKA

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->płynności

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->kredytowe

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->stopy procentowej

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->walutowe

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->finansowe

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->pozafinansowe (w efekcie może spowodować jednak skutki finansowe)

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->bilansowe

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->pozabilansowe

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->operacji aktywnych

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->operacji pasywnych

<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->operacji rozliczeniowych

43

---