Zamortyzowany koszt składnika aktywów finansowych lub zobowiązania

finansowego

–

wartość

w jakiej składnik został wyceniony w momencie początkowego ujęcia,

pomniejszona o spłaty kapitału oraz powiększona lub pomniejszona o

ustaloną z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej skumulowaną

amortyzację

wszelkich

różnic

między

wartością

początkową

a wartością w terminie zapadalności oraz pomniejszona o odpisy z tytułu

utraty wartości lub nieściągalności (rezerwy celowe).

Efektywna stopa procentowa – stopa, która dokładnie dyskontuje oczekiwane

przyszłe przepływy pieniężne przez oczekiwany okres życia (do terminu

wymagalności) instrumentu finansowego, a w uzasadnionych przypadkach

w okresie krótszym (do terminu następnego oszacowania przez rynek

poziomu odniesienia), do wartości bilansowej netto instrumentu

finansowego.

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki –wycena

1

Efektywna stopa

procentowa

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki –wycena

Należy

uwzględnić

wszystkie terminy i warunki
umowy

(np.

przedpłaty,

opcje wcześniejszej spłaty)

Nie

uwzględnia

się

potencjalnych

przyszłych

strat

związanych

z

nieściągalnością kredytu

Wyliczenie

obejmuje

wszystkie prowizje i opłaty
otrzymywane

i

płacone,

stanowiące integralną część
ESP

Uwzględnia

się

koszty

transakcji oraz premię i
dyskonto

2

Przykłady prowizji, opłat, kosztów uwzględnianych w wyliczeniu ESP

•

Prowizje przygotowawcze, w tym opłaty za rozpatrzenie wniosku,

•

Prowizje za zaangażowanie (jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że kredyt

zostanie pociągnięty),

•

Prowizje agencyjne, wynagrodzenia doradców, opłaty i podatki związane z

zawarciem transakcji,

•

Koszty wewnętrzne, np. koszty wynagrodzeń pracowników bezpośrednio

zaangażowanych w transakcję.

Prowizje rozliczane metodą ESP nie trafiają jednorazowo do rachunku zysków i

strat, jako przychody prowizyjne , ale są rozliczane w czasie i budują wynik

odsetkowy banku.

Koszty zewnętrzne i wewnętrzne rozliczane metodą ESP nie trafiają

jednorazowo do rachunku zysków i strat, ale są rozliczane w czasie i

budują wynik odsetkowy banku

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki –wycena

3



Polskie standardy rachunkowości – Rozporządzenie Ministra Finansów z

dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko

związane z działalnością banków

•

Pięć kategorii ryzyka z przypisanymi im stawkami rezerw celowych,

•

Podstawa tworzenia rezerw celowych może być pomniejszana o
wartość ustanowionych zabezpieczeń, których rodzaje zostały
enumeratywnie wymienione w rozporządzeniu.

•

Rezerwa celowa dla pożyczek i kredytów detalicznych „normalnych”
wynosi 1,5% podstawy tworzenia rezerw celowych



Międzynarodowe Standardy Rachunkowości – MSR 39 i 37

•

Odpisy aktualizujące wartość (na utratę wartości) wyliczane dla
indywidualnego składnika aktywów finansowych – na podstawie
szacunków spodziewanych przyszłych przepływów pieniężnych lub
łącznie dla grupy aktywów finansowych o podobnej charakterystyce
ryzyka kredytowego – na podstawie przepływów historycznych

•

Dla kredytów i pożyczek bez utraty wartości – wyliczany odpis IBnR
(incurred but not reported) .

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości

4

Na każdy dzień bilansowy jednostka ocenia, czy:

1.

istnieją obiektywne dowody utraty wartości składnika aktywów finansowych

lub grupy aktywów finansowych, wynikające z jednego lub więcej zdarzeń

mających miejsce po początkowym ujęciu składnika aktywów (zdarzenie

powodujące stratę), a

2.

zdarzenie (lub zdarzenia) powodujące stratę ma wpływ na oczekiwane

przyszłe przepływy pieniężne wynikające ze składnika aktywów

finansowych lub grupy aktywów finansowych.

!!! Nie ujmuje się strat oczekiwanych w wyniku przyszłych zdarzeń, bez

względu na stopień ich prawdopodobieństwa.

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – MSR

5

Do obiektywnych dowodów utraty wartości składnika aktywów finansowych

lub grupy aktywów zalicza się uzyskane przez posiadacza składnika

aktywów informacje, dotyczące następujących przykładowych zdarzeń

powodujących stratę:

•

znaczące trudności finansowe emitenta lub dłużnika;

•

niedotrzymanie warunków umowy, np. niespłacenia albo zalegania ze

spłacaniem odsetek lub nominału;

•

przyznanie

pożyczkobiorcy

przez

pożyczkodawcę,

ze

względów

ekonomicznych lub prawnych wynikających z trudności finansowych

pożyczkobiorcy, udogodnienia, którego w innym wypadku pożyczkodawca

by nie udzielił;

•

wysokiego prawdopodobieństwa upadłości lub innej reorganizacji

finansowej pożyczkobiorcy;

•

zanik aktywnego rynku na dany składnik aktywów finansowych ze względu

na trudności finansowe;

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – MSR

6

Do obiektywnych dowodów utraty wartości składnika aktywów finansowych

lub grupy aktywów zalicza się uzyskane przez posiadacza składnika

aktywów informacje, dotyczące następujących przykładowych zdarzeń

powodujących stratę:

•

obserwowane dane wskazujące na możliwy do zmierzenia spadek

oszacowanych przyszłych przepływów pieniężnych związanych z grupą

aktywów finansowych od momentu początkowego ich ujęcia, mimo że nie

można jeszcze ustalić spadku dotyczącego pojedynczego składnika grupy

aktywów finansowych, np.



Negatywne zmiany dotyczące statusu płatności pożyczkobiorców w

grupie (np. zwiększona ilość opóźnionych płatności)



Krajowa lub lokalna sytuacja gospodarcza, która ma związek z

niespłacaniem aktywów w grupie (np. wskaźnik bezrobocia)

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – MSR

7



Kwota odpisu aktualizującego równa się:

różnicy pomiędzy wartością bilansową składnika aktywów a

wartością bieżącą oszacowanych przyszłych przepływów pieniężnych

zdyskontowanych z zastosowaniem pierwotnej efektywnej stopy

procentowej instrumentu finansowego.



Odpis aktualizujący ujmuje się w rachunku zysków i strat



Jeśli w następnym okresie strata z tytułu utraty wartości zmniejszyła

się, a zmniejszenie to można w obiektywny sposób powiązać ze zdarzeniem

następującym po ujęciu utraty wartości (np. poprawa oceny kredytowej

dłużnika), to uprzednio ujęty odpis aktualizujący odwraca się, przez

rachunek zysków i strat.

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – MSR

8



Ekspozycje kredytowe – bilansowe należności z tytułu kredytów i

pożyczek, skupionych wierzytelności, czeków i weksli, zrealizowanych

gwarancji, innych wierzytelności o podobnych charakterze oraz udzielone

zobowiązania pozabilansowe o charakterze finansowym i gwarancyjnym .



W zakres ekspozycji kredytowych nie wchodzą natomiast odsetki i

prowizje, także skapitalizowane, co skutkuje stosowaniem wobec nich

odrębnych rozwiązań ewidencyjnych.



Z ekspozycji kredytowych zostały również wyłączone wierzytelności od podmiotów

zależnych od banku, jeżeli zaangażowanie kapitałowe banku w te podmioty jest

wyceniane metodą praw własności oraz tworzą one rezerwy w wysokości nie niższej

niż poziom przewidziany w rozporządzeniu

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – PSR

9

Podział ekspozycji kredytowych, w zależności od rodzaju podmiotów oraz

rodzaju posiadanych od nich należności:



ekspozycje kredytowe wobec Skarbu Państwa – wynikające z umów
zawartych przez osoby uprawnione do reprezentowania Skarbu Państwa,



pożyczki i kredyty mieszkaniowe – udzielone osobom fizycznym na cele
mieszkaniowe, niezwiązane z działalnością gospodarczą lub prowadzeniem
gospodarstwa rolnego,



pożyczki i kredyty hipoteczne – udzielone osobom fizycznym na cele
niezwiązane z działalnością gospodarczą lub prowadzeniem gospodarstwa
rolnego, zabezpieczone hipoteką na nieruchomości mieszkalnej,



pożyczki i kredyty detaliczne – ekspozycje kredytowe wobec osób
fizycznych udzielone na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą lub
prowadzeniem gospodarstwa rolnego, z wyłączeniem pożyczek i kredytów
mieszkaniowych, pożyczek i kredytów hipotecznych oraz zobowiązań
pozabilansowych,



pozostałe ekspozycje kredytowe.

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – PSR

10

Kryteria klasyfikacji ekspozycji kredytowych:

1.

Terminowość spłaty kapitału lub odsetek – w stosunku do wszystkich

podmiotów.

2.

Sytuacja ekonomiczno – finansowa dłużnika – za wyjątkiem należności od

Skarbu Państwa i należności od osób prywatnych z tytułu kredytów i

pożyczek na cele nie związane z działalnością gospodarczą.

Kategorie ekspozycji kredytowych (odpowiednio do wysokości generowanego

przez nie ryzyka):

1.

ekspozycje kredytowe „normalne”,

2.

ekspozycje kredytowe „pod obserwacją”,

3.

ekspozycje kredytowe „zagrożone”, wśród których wyróżnia się:

a.

ekspozycje kredytowe „poniżej standardu”,

b.

ekspozycje kredytowe „wątpliwe”,

c.

ekspozycje kredytowe „stracone”.

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – PSR

11

Klasyfikacja ekspozycji kredytowych

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – PSR

12

Klasyfikacja ekspozycji kredytowych wynikających z pożyczek i kredytów

detalicznych

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – PSR

13

Klasyfikacja ekspozycji kredytowych od Skarbu Państwa

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – PSR

14

Klasyfikacja pozostałych ekspozycji kredytowych

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – PSR

15

Wysokość rezerw celowych jest uzależniona od rodzaju ekspozycji kredytowej

oraz kategorii, do której ekspozycja została przypisana i wynosi:

-

pożyczki i kredyty detaliczne „normalne” – 1,5% podstawy tworzenia

rezerw celowych

-

ekspozycje kredytowe „pod obserwacją” – 1,5% podstawy tworzenia

rezerw celowych

-

ekspozycje kredytowe „poniżej standardu” – 20% podstawy tworzenia

rezerw celowych

-

ekspozycje kredytowe „wątpliwe” - 50% podstawy tworzenia rezerw

celowych

-

dla ekspozycje kredytowe „stracone” - 100% podstawy tworzenia rezerw

celowych

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – PSR

16



Podstawę tworzenia rezerwy celowej stanowi wartość bilansowa

ekspozycji kredytowej



bez uwzględnienia utworzonych uprzednio rezerw celowych, ale



pomniejszona o kwotę części ekspozycji kredytowej, przewidzianej do
umorzenia, w związku z restrukturyzacja zadłużenia.



W przypadku ekspozycji kredytowych zakwalifikowanych do kategorii „pod

obserwacją” lub do grupy „zagrożone” podstawa tworzenia rezerwy

celowej może być pomniejszona o wartość zabezpieczeń ustanowionych dla

danej ekspozycji kredytowej:



wskazanych enumeratywnie w rozporządzeniu,



spełniających określone warunki.



Wymagany poziom rezerw celowych na ryzyko związane z ekspozycjami

kredytowymi:



wynikającymi

z

pożyczek

i

kredytów

detalicznych,

zaklasyfikowanymi do kategorii "normalne”



zaklasyfikowanymi do kategorii "pod obserwacją„

pomniejsza się o kwotę równą 25 % rezerwy na ryzyko ogólne.

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – PSR

17

Algorytm ustalania wysokości rezerw celowych na ekspozycje kredytowe

zaliczone do kategorii „pod obserwacją”

Ekspozycja kredytowa „pod obserwacją” (wartość bilansowa)

- wartość prawnych zabezpieczeń

= podstawa tworzenia rezerwy celowej

x 1,5%

= kwota rezerwy celowej

- 25% rezerwy na ryzyko ogólne

= ostateczna kwota rezerwy celowej = odpis w koszty

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – PSR

18

Algorytm ustalania wysokości rezerw celowych na ekspozycje kredytowe

zaliczone do kategorii „zagrożone”

Ekspozycja kredytowa „zagrożona” (wartość bilansowa)

-

wartość prawnych zabezpieczeń

= podstawa tworzenia rezerwy celowej

x % dla danej kategorii ekspozycji kredytowej (20% lub 50% lub 100%)

= kwota rezerwy celowej = odpis w koszty

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – PSR

19

Algorytm ustalania wysokości rezerw celowych na ekspozycje kredytowe

z tytułu pożyczek i kredytów detalicznych zaliczone do kategorii

„normalne”

Pożyczki i kredyty detaliczne „normalne” (wartość bilansowa)

x 1,5%

= kwota rezerwy celowej

- 25% rezerwy na ryzyko ogólne (art. 130 P. b.)

= ostateczna kwota rezerwy celowej = odpis w koszty

Rachunkowość w banku 2010 mgr Marta Gawart

Kredyty i pożyczki – utrata wartości – PSR

20