ETYKA, DEONTOLOGIA I PRAWO

MGR MARIA SZYMACZEK

1. ETYKA- JAKO NORMATYWNA TEORIA POWINNOŚCI MORALNEJ.

ETYKA- ( gr.ethos- obyczaj)- to filozoficzna i normatywna teoria moralności, tj moralnej wartości czynu.

W etyce czyn ( ludzkie działanie, postępowanie), jest przedmiotem zainteresowań.

Czyn rozpatrywany jest pod kątem jego wartości moralnej, czy jest moralnie dobry, czy zły.

NORMA MORALNOŚCI- określa wartość moralną czynu( jego dobroć lub zło)- jest to źródło i kryterium moralnej wartości ( powinności) działania.

DOBRO UŻYTECZNE ( bonum tiule)

DOBRO PRZYJEMNE ( bonum delectabile)

BOBRO GODZIWE ( bonum honestum)- to dobro, które odnosi się do ludzkich czynów, które „ godzi się człowiekowi”,

ETYKA NORMATYWNA- formułuje i uzasadnia wypowiedzi normatywne ( oceny i normy). Odpowiada na pytania, jakie czyny uchodzą za dobre, ale też które i dlaczego dobre są, jak postępować?

ETYKA- odpowiada na pytanie co jest normą moralności, czyli przez co czyn staje się moralnie dobry?

EUDAJMONIZM ( ARYSTOTELES)- szczęście źródłem dobra i celem życia człowieka- kiedy człowiek podejmuje działanie, to przyświeca mu jakiś cel, w którym działający podmiot upatruje określone dobro. Dobro bliższe służy zazwyczaj osiągnięciu dalszego i trudniejszego dobra.

W ten sposób tworzy się łańcuch dóbr i działań zmierzających do ich osiągnięcia. Na końcu łańcucha znajduje się dobro, jako cel ostateczny, takie dobro, ku któremu zmierza człowiek dla niego samego.

- hedonizm- utożsamianie szczęścia z przyjemnością

- perfekcjonizm- szczęście pojęte w kontemplacji bóstwa

Utylitaryzm- współczesna wersja eudajmonizmu- istotne jest zadowolenie całej społeczności, a nie jedynie jednostkowego podmiotu działania.

DEONTONOMIZM- etyka posłuszeństwa nakazom- czyn przez to jest moralnie dobry, że jest zgodny z nakazem odpowiedniego autorytetu. Odmiany deontonomizmu zależą od tego, w kim się tego autorytetu upatruje.

- deontonomizm heteronomiczny- uznaje za autorytet moralny jakąś instytucję zewnętrzną wobec podmiotu działania,

- deontonomizm autonomiczny- autorytetem nakazodawczym jest człowiek sam dla siebie.

PERSONALIZM- godność osobowa źródłem moralnej powinności działania- właściwą norma moralności jest godność osoby ludzkiej ufundowana na ludzkiej naturze. Rozum ludzki może odczytać i zrozumieć porządek zawarty w naturze człowieka- podmiotu i formułować obowiązki wyrastające z cielesno- duchowej natury istoty ludzkiej. Nie przekreśla to wolności osoby, ale ukierunkowuje tę wolność w stronę dobra osoby, jako osoby, będącej dobrem godziwym ( a nie tylko przyjemnym lub użytecznym0, rozpoznawanym przez ludzki rozum.

Zasada personalistyczna nie kłóci się z naturalnym dążeniem człowieka do szczęścia. Ten kto służy drugim, sam przez taką właśnie służbę odnajduje własną osobową pełnię.

Człowiek dojrzewa jako osoba nie tylko poprzez rozwijanie swych różnorakich zdolności( intelektualnych, charakterologicznych, technicznych…), ale dopiero poprzez wykorzystanie tych zdolności dla dobra tych, którym służy ( jako żołnierz, pielęgniarka, nauczyciel, aktor…), aż po dar ( ofiarę) z samego siebie.

Może on i powinien zabiegać o własne szczęście, ponieważ jego własny los, udane lub nieudane życie, zależy od jego własnych wyborów, a nie od okoliczności zewnętrznych.

Istotą moralnego dobra jest miłość- jedynie bezinteresowna miłość jest drogą do osiągnięcia przez człowieka uszczęśliwiającej go pełni osobowej.

„ Człowiek będąc jedynym na ziemi stworzeniem, którego Bóg chciał dla niego samego, nie może odnaleźć się w pełni inaczej, jak tylko poprzez bezinteresowny dar z siebie samego”- Konstytucja Duszpasterska II Soboru Watykańskiego „ O Kościele w świecie współczesnym”.

BIOETYKA- gr. Bios- życie; ethos- obyczaj- wyspecjalizowana część filozoficznej etyki szczegółowej, ustalająca oceny i normy moralne w stosunku do ingerencji w życie ludzkie w granicznych sytuacjach jego powstawania ( biogeneza), trwania( bioterapia), śmierci ( tanatologia).

Główny cel medycyny- opieka nad chorymi z różnymi dolegliwościami i ich leczenie, opieka nad tymi, którzy nie mogą być wyleczeni.

Florencja Nightingale ( 1820- 1910)

Przysięga pielęgniarska im. F. Nightingale- 1893 rok

„ Przysięgam uroczyście przed Bogiem, w obecności wszystkich tu zebranych, że w życiu moim będę zawsze postępować nieskazitelnie, a w pracy zawodowej zawsze będę zasługiwać na zaufanie. Będę daleka od tego wszystkiego, co jest szkodliwe i zgubne, nigdy sama nie zażyję, ani też nikomu nie podam nic takiego, co mogłoby mu szkodzić. Będę dokładać wszelkich starań, aby przyczynić się do podnoszenia poziomu mojego zawodu, a także będę zachowywać w tajemnicy wszystkie informacje dotyczące spraw osobistych i rodzinnych pacjenta, które zostaną mi powierzone w czasie praktyki zawodowej.

Będę lojalnie pomagać lekarzowi w jego pracy oraz pracować z poświęceniem dla dobra tych, którzy będą powierzani mojej opiece”.

Analiza tekstu mówi, ze jako podstawowe normy moralne swojego postępowania pielęgniarki przyjęły:

- prowadzenie nieskazitelnego życia,

- zasługiwanie na zaufanie,

- nieszkodzenie nigdy i nikomu, także sobie,

- przyczynianie się do podnoszenia rangi i poziomu zawodu,

- zachowywanie tajemnicy zawodowej,

- lojalność wobec lekarza,

- prace z poświęceniem dla dobra pacjentów.

2. ETYKA OGÓLNA PIELĘGNIARSTWA

- to system reguł i twierdzeń o charakterze praktycznym, normującym wszystkie kwestie zawodu pielęgniarskiego.

Etyka Ogólna:

- etyka normatywna

- aksjologia

- deontologia pielęgniarstwa

Etyka normatywna obejmuje zagadnienia norm i zasad oraz powinności moralnych pielęgniarek, analizowanych w świetle praw pacjenta.

W etyce normatywnej pielęgniarstwa szczególną wagę przywiązuje się do wartości moralnych, one to bowiem wyznaczają oceny ( w oparciu o przyjęte wartości), wzorce postępowania ( ideały, wzorce osobowe), rozwój moralny pielęgniarki oraz normy działania.

Etyka zajmuje się także normowaniem stosunków społecznych i zachowań moralnych poszczególnych grup zawodowych pielęgniarek, jak i całej zbiorowości pielęgniarskiej. Regulacje te dotyczą zarówno stosunków społecznych wynikających z relacji: pielęgniarka- pielęgniarka, jak i : pielęgniarka- inne grupy pracowników ochrony zdrowia”.

Etyka obejmuje również kwestię ideału osobowego oraz wzorów zachowań moralnych i postaw zawodowych pielęgniarek.

Etyka normatywna - dotyczy trzech aspektów pracy zawodowej pielęgniarki:

- relacji pielęgniarka- pacjent,

- relacji pielęgniarka- inne osoby ( pacjent, inna pielęgniarka, lekarz, rodzina)

- etyki własnego rozwoju moralnego pielęgniarki, czyli etyki pracy nad sobą.

Sumienie pielęgniarki- jako subiektywna i ostateczna norma moralności.

Sumienie- „ praktyczny sąd naszego rozumu, mówiący nam, co mamy robić, a czego nie (sumienie przeduczynkowe) i orzekający już po dokonaniu uczynku o jego wartości moralnej ( sumienie pouczynkowe)- ( J. Woroniecki)

Sumienie- to pewien stan naszego umysłu oceniający pod kątem dobra i zła moralnego każdą podjętą decyzję, czy wyłoniony na jej podstawie czyn- ( P. Jaroszyński)

Sumienie stanowi priorytetową rolę w pracy pielęgniarki, gdyż pomaga jej w podjęciu dobrej pod względem moralnym decyzji. Obecność sumienia wspiera pielęgniarkę w jej drodze poznania prawdy o dobru ( jakim jest osoba pacjenta).

Sumienie jest głosem naszego rozumu, naszym własnym sądem, co w danej chwili powinniśmy czynić. Fakt ten obliguje więc pielęgniarkę do posłuszeństwa i wierności własnemu sumieniu.

Sumienie, jako ostateczna i subiektywna norma moralności ma moc normującą zachowania zawodowe pielęgniarki tylko wtedy, gdy ono samo jest normowane obiektywną prawdą o dobru. Chodzi więc o to, aby sumienie pielęgniarki było „ rozumnie kontrolowane”, a miarodajnymi czynnikami owej kontroli mogą być tylko zasady i normy etyki ogólnej i etyki normatywnej oraz przepisy kodeksu deontologicznego.

Miarodajne w postępowaniu pielęgniarki musi być tylko sumienie oceniające jednoznacznie i pewnie.

Co, gdy sumienie nas zawodzi?

O zawodności naszego sumienia może świadczyć - brak wiedzy podmiotu działania na określony temat, co uniemożliwia mu dotarcie do prawdy bądź podmiot działania może zafałszować prawdę, aby w ten sposób usprawiedliwiać swoje postępowanie.

Stąd wynika, że sumienie nie jest gotowym stanem rzeczy, nam nadanym, ale ulega rozwojowi wraz z rozwojem duchowym i intelektualnym człowieka.

Cnoty moralne, jako wyznaczniki moralnych powinności pielęgniarek.

Cnota- w etyce pojmowana jest, jako swego rodzaju zdolności usprawniające do czynienia dobra i samodoskonalenia osoby ludzkiej.

Roztropność- usprawnia rozum i wolę podmiotu do trafnego rozpoznania powinności moralnej w konkretnych sytuacjach oraz do wyboru środków prowadzących do realizacji tej powinności.

Roztropność pomaga więc w podjęciu dobrej w sensie moralnym decyzji. W pracy pielęgniarki oznacza to konieczność wyboru często zasady „ mniejszego zła”.

Roztropność obejmuje osiem umiejętności:

- pamięć ( sprawność umożliwiająca korzystanie z wiedzy i umiejętności zawodowych, doświadczeń, uświadamia o konieczności dalszego kształcenia),

- zdolność trafnego ujęcia danej sytuacji ( chroni przed działaniami pochopnymi i schematycznymi),

- otwartość ( pozwala na korzystanie z opinii innych, bardziej doświadczonych członków zespołu),

- domyślność,

- zdrowy osąd ( umiejętność zastosowania logiki w praktycznym działaniu),

- zdolność przewidywania ( przestrzega przed złymi wyborami i konsekwencjami tych wyborów),

- ostrożność ( dotyczy sytuacji, których przewidzieć się nie da, wydawanych opinii, sadów),

- zapobiegliwość ( oznacza przygotowanie się na ewentualne trudności, szukanie innego wariantu rozwiązania problemu),

Sprawiedliwość- cnota nakazuje oddanie każdemu tego, co mu się należy. To moralna wykładnia etyki pielęgniarstwa, nakazująca równe traktowanie wszystkich podopiecznych, respektowanie praw pacjenta, odnosi się też do współpracowników i podwładnych. Jest związana z bezinteresownością.

Męstwo- to cnota moralna, która pozwala osiągnąć dobro trudne, czyli wymagające od nas poświęcenia ,odwagi i cierpliwości.

Umiarkowanie- to cnota moralna, która pozwala opanować pragnienia i dążenia do przyjemności, gwarantuje równowagę w konsumpcji dóbr oraz zapewnia dominację woli nad popędami i utrzymuje pragnienia w granicach uczciwości.

W pracy zawodowej pielęgniarek cnota ta odnosi się do wszelkich podejmowanych działań, zarówno w stosunku do podopiecznych i ich rodzin, jak i współpracowników oraz przełożonych oraz wobec samych siebie.

Cnota umiaru wprowadza pewien ład moralny poprzez poszanowanie tej cnoty wprowadza się umiar w zachowaniu zdrowego stylu życia, w zdobywaniu i podziale dóbr, zaszczytów itp.

AKSJOLOGIA- nauka o wartościach moralnych.

Aksjologia, zajmuje się;

- ustalaniem wzorców moralnego postępowania,

- wzorów osobowych,

- kryteriami ocen zachowań moralnych,

- określeniem dobra najwyższego ( summum bonum)

Hierarchia wartości w aksjologii pielęgniarstwa;

- człowiek- jako naczelna wartość ,

- życie, jako podstawowa wartość ( jest podstawowym i najcenniejszym dobrem człowieka),

- zdrowie, jako wartość witalna

- wolność- to wartość moralna, stanowi podstawę działalności człowieka,

- wzór osobowy pielęgniarki- ( współcześnie w tworzeniu wzoru osobowego pielęgniarki aksjologia odwołuje się do wartości humanistycznych oraz sprawności intelektualno- technicznych, a także postaci pielęgniarek z lat międzywojennych).

DEONTOLOGIA PIELĘGNIARSTWA

- nauka o powinnościach moralnych

- zajmuje się ustalaniem i kodyfikowaniem obowiązków moralnych i praw przysługujących pielęgniarce na płaszczyznach:

: pielęgniarka- pacjent,

: pielęgniarka- praktyka zawodowa,

: pielęgniarka- współpracownicy,

: pielęgniarka- zawód

W relacji : pielęgniarka- pacjent- deontologia zajmuje się ustalaniem i kodyfikacją obowiązków moralnych pielęgniarek w odniesieniu do ich podopiecznych, uwzględniając afirmacje dla godności osobowej pacjentów, respektowanie ich praw oraz tworzenie ładu moralnego w relacjach pomiędzy tymi dwoma podmiotami ,

Pielęgniarka- praktyka zawodowa- deontologia formułuje i określa obowiązki moralne pielęgniarki odnoszące się do sprawowanej przez nią praktyki zawodowej, szczególnie w odniesieniu do jakości świadczonych usług i dobra pacjenta,

Pielęgniarka- współpracownicy- deontologia reguluje stosunki interpersonalne i ład moralny, który wpływa na jakość pracy .

Pielęgniarka- zawód- pielęgniarstwo to zawód, który posiada określoną godność, ustalenia deontologiczne ustalają powinności moralne pielęgniarki wobec zawodu, zarówno do działań, mających na celu ochronę godności, jak i jego rozwój i profesjonalizację.

3. SZCZEGÓŁOWA ETYKA PIELĘGNIARSTWA

Zasada szacunku dla osoby- stosunek pielęgniarki do podopiecznych wymaga respektowania ich świata wartości, celów, osobistej i społecznej sytuacji. Opieka pielęgniarska dostrzega osobę w całym obszarze jej struktury osobowej, a więc także w obszarze jej relacji społecznych. Zasada respektowania godności osoby ludzkiej stanowi dla pielęgniarki i dla pacjenta podstawową płaszczyznę odniesienia procesu ich interakcji, jak też poszanowanie praw pacjenta do niezależności i samodzielnego rozstrzygania spraw osobistych.

Zasada dobroczynności i niekrzywdzenia- „ Primum non nocere”, zasada ta wymaga, aby nie wyrządzać podopiecznym krzywdy swym niewłaściwym postępowaniem i chronić od krzywdy tych, którzy nie są w stanie chronić się sami. Zasada dobroczynności stawia przed pielęgniarka wymóg czynienia dobra, kierowania się w postępowaniu życzliwością dla otoczenia, uwzględniania podstawowych potrzeb pacjenta, bezpieczeństwa, przynależności, uznania. Zasada ta uwzględnia także całościowe spojrzenie na człowieka we wszystkich jego wymiarach- społecznym, psychicznym i duchowym.

Ogólna zasada czynienia dobra jest rozpatrywana w postaci dwóch szczegółowych zasad. Pierwsza wskazuje na świadczenie usług korzystnych z punktu widzenia zdrowia i życia pacjentów( włącznie z zapobieganiem złu, bądź jego usuwaniem, a także z promowaniem zdrowia), druga wymaga porównywania ( równoważenia) pożytków i szkód. Ta druga odnosi się do sytuacji, w której działania medyczne połączone są często z ryzykiem, gdzie rozważane są plusy i minusy określonych zabiegów, gdzie pozytywnym efektom towarzyszą negatywne następstwa.

Zasada sprawiedliwości- to wymóg, nakaz moralny równego traktowania całej populacji podopiecznych niezależnie od rasy, wyznania, płci, stanu cywilnego, pozycji społecznej czy ekonomicznej.

Zasada odpowiedzialności- odpowiedzialność osoby za swoje działania ( odpowiedzialność wobec siebie) oraz odpowiedzialność za opiekę wobec kogoś ( odpowiedzialność zrodzona z zaufania podopiecznego wobec opiekuna).

4. PRAWA PACJENTA

Pacjent- człowiek dotknięty chorobą, poddany procesowi diagnostycznemu lub terapeutycznemu, który pragnąc wyzdrowienia zawierza się opiece

Pacjentowi, jako człowiekowi - przysługują liczne prawa, które odnoszą się zarówno do niego samego, jak i do jego relacji z innymi ludźmi:

- prawo do życia,

- prawo pacjenta, aby jego dobro było głównym celem działania personelu medycznego, zasada „ Primum non nocere”,

Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta ( Dz.U.nr 52 poz. 17 z 2009 z dnia 31 marca 2009)

Ustawa określa:

- prawa pacjenta,

- zasady udostępniania dokumentacji medycznej,

- obowiązki podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych związane z prawami pacjenta,

- tryb powoływania, odwoływania i kompetencje Rzecznika praw Pacjenta,

- postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów,

Rozdział 2

Prawo pacjenta do świadczeń

Rozdział 3

Prawo pacjenta do informacji

Rozdział 4

Prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych

Rozdział 5

Prawo pacjenta do wyrażenia zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych

Rozdział 6

Prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta

Rozdział 7

Prawo pacjenta do dokumentacji medycznej

Rozdział 8

Prawo pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza

Rozdział 9

Prawo pacjenta do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

Rozdział 10

Prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej

Rozdział 11

Prawo pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie

Rozdział 12

Rzecznik Praw Pacjenta

Rozdział 13

Postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów

Rozdział 14

Kary pieniężne

Rozdział 15

Przepis końcowy

5. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAWODOWA PIELĘGNIAREK

Odpowiedzialność zawodowa oznacza obowiązek moralny lub prawny odpowiadania za wykonane osobiście lub zlecone innej osobie czynności zawodowe, bądź za ich zaniechanie lub zaniedbanie w wykonywaniu tych czynności.

Odpowiedzialność zawodowa jest związana z przynależnością do określonej grupy zawodowej i wynika z interpretacji przyjętych przez tę grupę norm moralnych ujętych w kodeksie deontologicznym oraz norm prawnych wynikających z przepisów prawa.

Ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych ( Dz.U. z dnia 23 sierpnia 2011 roku), Rozdział 6

W ramach odpowiedzialności zawodowej wyróżniamy:

• odpowiedzialność moralną,

• odpowiedzialność cywilną,

• odpowiedzialność materialną,

• odpowiedzialność prawną,

• odpowiedzialność służbową

Odpowiedzialność moralna pielęgniarek- oznacza konieczność odpowiadania za swoje czyny, za zachowania nakazane lub zakazane przez normę moralną i ponoszenie za nie konsekwencji.

Odpowiedzialność moralna dotyczy:

• relacji pielęgniarka- pacjent

• pielęgniarka- inne osoby, w kręgu jej oddziaływania

• obowiązku własnego rozwoju

Powinnością etyczną pielęgniarki wobec pacjenta jest:

• akceptacja drugiego człowieka, takim jakim on jest,

• poszanowanie godności drugiego człowieka,

• poznanie jego sytuacji, uwarunkowań zdrowotnych, psychospołecznych, rodzaju cierpienia, upodobań,

• uznanie cierpienia drugiego człowieka za podstawę imperatywu moralnego, wyrażającego się w słowach „ trzeba pomóc”,

• przyjęcie tego imperatywu w słowach „ muszę pomóc”,

• wykonywanie obowiązujących zadań wobec drugiego człowieka,

• współprzyczynianie się do polepszenia statusu moralnego i społecznego drugiego człowieka,

Sprawności moralne pielęgniarki:

• opanowanie- umiejętność opanowania popędów, emocji, zbytniej ambicji, nieprzemyślanych odruchów, złych skłonności

• autentyczna życzliwość- A. Kępiński „ Człowiek chory musi czuć koło siebie żywego człowieka, nie „ naukowca”, a przede wszystkim musi czuć, że jest sam traktowany jak żywy i prawdziwy człowiek”

• dzielność- wyraża się w sumiennym wypełnianiu każdego z obowiązków, zwłaszcza tych trudnych

• umiejętność nachylania się nad potrzebującymi- A. Kępiński „ Ten, kto potrafi nachylać się nad potrzebującymi pomocy chorymi, będzie umiał widzieć różne potrzeby w swoim środowisku, a przede wszystkim drugiego człowieka”

Odpowiedzialność cywilna pielęgniarek- oznacza obowiązek wynagrodzenia wyrządzonej komuś szkody lub straty. Z reguły ma charakter majątkowy.

Pielęgniarka może być pociągnięta do odpowiedzialności cywilnej z powodu szkody wyrządzonej pacjentowi lub jego rodzinie, jeżeli na skutek wykonywanych przez nią czynności zawodowych, takich jak zaniedbanie lub zaniechanie, doszło do utraty lub ograniczenia zdolności pacjenta do wykonywania określonej pracy, trwałego inwalidztwa lub śmierci.

W zakresie odpowiedzialności cywilnej orzekają sądy powszechne.

Odpowiedzialność materialna pielęgniarek- oznacza konieczność ponoszenia odpowiedzialności materialnej za zawinioną szkodę wyrządzoną zakładowi pracy na zasadzie winy.

Odpowiedzialność prawna pielęgniarek- oznacza obowiązek ponoszenia przewidzianej przez przepisy prawne określonych konsekwencji. W zależności od kryterium przyjętego dla ustalenia odpowiedzialności prawnej rozróżnia się podział na:

• odpowiedzialność karną,

• odpowiedzialność cywilną,

• odpowiedzialność służbową,

• odpowiedzialność zawodową

Odpowiedzialność służbowa, dyscyplinarna- oznacza zobowiązanie jednostki do wypełniania wyznaczonych umową zadań w sposób możliwie najlepszy.

Zadania te mogą być zawarte w wykazie specyficznych obowiązków, które powinno się wykonywać w ramach pełnionych funkcji.

Odpowiedzialność służbowa odnosi się do tego, kto wykonuje pracę.

6. DYLEMATY ETYCZNE PIELĘGNIAREK

Odbiorca opieki- człowiek, istota ludzka, mająca prawo do wiedzy o sobie, prawo do współuczestniczenia w decyzjach, które dotyczą jej życia, zdrowia, korzystania z pomocy społecznej, prawo do przyjęcia lub odrzucenia opieki.

Pielęgniarka- dawca opieki- profesjonalista, zna zasady postępowania, zakres obowiązków, czuje się pewnie w swoim środowisku pracy.

Oczekiwania pacjentów a dylematy etyczne pielęgniarek

Powstawanie dylematów etycznych wiąże się z trudnością jednoznacznego ustalenia hierarchii ważności trzech podstawowych powinności moralnych pracowników ochrony zdrowia, które mogą wchodzić ze sobą w konflikt:

• czynienia tego, co najlepsze dla danego pacjenta,

• uwzględniania potrzeb pozostałych pacjentów,

• poszanowanie ich autonomii,

Rodzaj i nasilenie dylematów etycznych uzależnione jest od sytuacji zdrowotno- chorobowej pacjenta, warunków materialno- organizacyjnych placówki, specjalności klinicznej.

Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej

Kodeks etyki ( łac. Codex- księga, spis)- stanowi niesprzeczny układ ( system) norm regulujących sferę moralną i wyznaczający stosunek jednostki do innych osób, do grupy, do samych siebie.

Kodeks etyki zawodowej- zbiór zasad wyznaczających obowiązki moralne związane z czynnościami zawodowymi człowieka, odczuwane jako szczególnie ważne oraz jest sugerowaniem lub narzucaniem określonych wyborów w tych sytuacjach konfliktowych, w których odmienny wybór odczuwany jest, jako szczególnie niepożądany.

Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej

Zatwierdzony na IV Krajowym Zjeździe Pielęgniarek i Położnych w dniu 9 grudnia 2003 roku ( uchwała nr 9)

Przyrzeczenie

„ Z głębokim szacunkiem i czcią przyjmuję nadany mi tytuł pielęgniarki/ położnej i uroczyście przysięgam:

• sprawować profesjonalną opiekę nad życiem i zdrowiem ludzkim,

• według najlepszej mej wiedzy przeciwdziałać cierpieniu, zapobiegać chorobom, współuczestniczyć w procesie terapeutycznym,

• nieść pomoc każdemu człowiekowi bez względu na rasę, wyznanie religijne, narodowość, poglądy polityczne, stan majątkowy i inne różnice,

• okazywać pacjentom należny szacunek, nie nadużywać ich zaufania oraz przestrzegać tajemnicy zawodowej,

• strzec godności zawodu pielęgniarki/ położnej, a do współpracowników odnosić się z szacunkiem i życzliwością, nie podważać ich zaufania, postępować bezstronnie mając na względzie przede wszystkim dobro pacjenta,

• wdrażać do praktyki nowe zdobycze nauk medycznych, społecznych i humanistycznych oraz systematycznie doskonalić swoje umiejętności i wiedzę dla dobra zawodu,

• rzetelnie wypełniać obowiązki wynikające z pracy w tym zawodzie.

Kodeks etyki zawodowej składa się:

1. Część ogólna,

2. Część szczegółowa:

• Pielęgniarka/ położna a pacjent,

• Pielęgniarka/ położna a praktyka zawodowa,

• Pielęgniarka/ położna a samorząd pielęgniarek

• Pielęgniarka/ położna a współpracownicy

• Pielęgniarka/ położna a zasady postępowania wobec społeczeństwa

• Przepisy końcowe

7. ETYKA W PIELĘGNIARSKICH BADANIACH NAUKOWYCH

Kodeks norymberski- wyrósł na „ badaniach naukowych” o charakterze dewastującym, przeprowadzanych w czasie II wojny światowej, bez jakiegokolwiek wyrażania zgody na partycypowanie w tych badaniach.

Deklaracja helsińska- pomogła w pogłębieniu zrozumienia różnicy, jaka występuje pomiędzy badaniami naukowymi o charakterze terapeutycznym i nieterapeutycznym. Pomogła także w rozszerzeniu rozumienia tego, jakie informacje musi otrzymywać potencjalny podmiot badań naukowych.

Zasady etyczne dla podejmujących badania naukowe

- czynienie dobra: zasada, która zobowiązuje do takiego postępowania, aby badanie naukowe przynosiło „ dobro” zarówno jego uczestnikowi jak społeczeństwu, odpowiada na pytanie „ jakie korzyści osiągnie ten, kto będzie w nich uczestniczył”,

- nieczynienie zła- zasada zobowiązująca do „ niewyrządzania jakiegoś zła” uczestnikowi badania naukowego. Potencjalne ryzyko musi być jasno określone, wyrażone pisemnie i przedyskutowane z potencjalnymi uczestnikami badania,

- wierność- zasada zobowiązuje do kształtowania relacji zaufania pomiędzy badaczem a podmiotem uczestniczącym,

- sprawiedliwość- zasada bycia uczciwym i rzetelnym w stosunku do uczestniczących w badaniach i niestosowania różnic we wspieraniu biorących w nich udział grup,

- prawdomówność- zasada etyczna „ mówienia prawdy” uczestnikom badań, badacz ponosi odpowiedzialność za bycie uczciwym w stosunku do uczestników badania,

- poufność- to zasada etyczna zobowiązująca do zabezpieczenia wszystkich informacji osobistych o uczestniku badania.

VIII UREGULOWANIA PRAWNE ZAWODU PIELĘGNIARKI I POŁOŻNEJ

USTAWA- akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, uchwalony i zatwierdzony przez Sejm.

ROZPORZĄDZENIE- akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania

ŹRÓDŁA PRAWA powszechnie obowiązujące w Rzeczpospolitej:

- Konstytucja RP

- ratyfikowane umowy międzynarodowe

- ustawy

- rozporządzenia

- akty prawa miejscowego

Najważniejsze akty prawne dla pielęgniarek ( stan aktualizacji- maj 2013 r. )

1. USTAWA z dnia 15 kwietnia 2011 r. „ o działalności leczniczej” ( Dz.U. z dnia 1 czerwca 2011 r.)

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2012 r. w sprawie minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 lutego 2012 r. w sprawie sposobu przeprowadzania konkursu na niektóre stanowiska kierownicze w podmiocie leczniczym niebędącym przedsiębiorcą

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie warunków, sposobu i trybu zaopatrywania pacjentów szpitala w znaki identyfikacyjne oraz sposobu postępowania w razie stwierdzenia ich braku

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami

II. USTAWA z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych

( Dz. U. z dnia 23 sierpnia 2011 r. )

- określa organizację i zadania i samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych oraz prawa i obowiązki jego członków

- reprezentuje osoby wykonujące zawody pielęgniarki i położnej oraz sprawuje pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony

- tworzy centralny rejestr pielęgniarek i położnych

- tworzy organy samorządu i ogólne zasady ich działania

- opisuje zadania okręgowych organów samorządu ( izb okręgowych)

- opisuje zadania Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych

- zajmuje się kwestią odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych

- tworzy zasady odpowiedzialności za majątek samorządu

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 maja 2012 r. w sprawie sposobu i trybu prowadzenia rejestru ukaranych pielęgniarek i położnych oraz sposobu i trybu wykonania prawomocnych orzeczeń sądów pielęgniarek i położnych

III. USTAWA z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej

( dz. U. z dnia 23 sierpnia 2011 r.)

- określa zasady wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej

- zasady uzyskiwania prawa wykonywania zawodów

- zasady kształcenia zawodowego

- zasady kształcenia podyplomowego

- zawody pielęgniarki i położnej są zawodami medycznymi samodzielnymi

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 września 2012 r. w sprawie składu komisji, trybu orzekania o niezdolności do wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej oraz szczegółowego sposobu i trybu postępowania w sprawach zawieszenia prawa wykonywania zawodu albo ograniczenia wykonywania określonych czynności zawodowych

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie wykazu produktów leczniczych, które mogą być doraźnie dostarczane w związku z udzielanym świadczeniem zdrowotnym, oraz wykazu produktów leczniczych wchodzących w skład zestawów przeciwwstrząsowych, ratujących życie

4. USTAWA z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 lutego 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu oraz warunków ustalania wysokości świadczeń w przypadku zdarzenia medycznego

5. USTAWA z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym ( Dz. U. z dnia 20 października 2006 r. )

6. USTAWA z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy

7. USTAWA z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi ( Dz. U. z dnia 11 września 1997 r. )

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie szkolenia pielęgniarek i położnych dokonujących przetaczania krwi i jej składników

8. USTAWA z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 czerwca 2012 r. w sprawie sposobu stosowania i dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz dokonywania oceny zasadności jego zastosowania

9. USTAWA z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi ( Dz. U. z dnia 30 grudnia 2008 r. )

AKTUALIZACJE DOSTĘPNE NA STRONIE:

www.izbapiel.org.pl

Rysunki pochodzą z konkursu „ Pielęgniarka w oczach dziecka”- szpital dziecięcy w Białymstoku

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

M.Szymaczek

---