DYDAKTYKA - 1.nauka zajmujaca się procesem kształcenia, 2. Nauka o nauczaniu uceniu, 3. Dział pedagogiki zajmujacy się wykrywaniem i ustalaniem prawidłowości zachodzących w grupie uczenia się i nauczania 4. Nauka teorii nauczania i uczenia się. Bada zależności, wskazuje metody, formy organizacji, środki w wywoływaniu zamierzonych zmian u uczniów.

TAKSONOMIA CELÓW KSZTAŁCENIA (gr. taksis - układ, porządek; nomos - prawo) jest to schemat hierarchicznego uporządkowania (klasyfikacji) celów szczegółowych.

CEL - to, do czego się dąży; to, co chce się osiągnąć.

CELE - postulowane stany wiadomości, umiejętności i postaw jakie w procesie kształcenia powinni osiągnąć uczniowie.

CELE EDUKACYJNE - są to sensowne, świadome, z góry oczekiwane, planowane, a zarazem konkretne efekty systemu edukacji narodowej. Są one projekcją przyszłości. Regulują zachowania ludzkie, nadają porządek i sens życia, pomagają człowiekowi w tworzeniu przyszłości i odkrywaniu własnych możliwości.

CELE OPERACYJNE (szczegółowe) - stanowią opis wyników, które mają być uzyskane.

ELEMENTY SKŁADOWE: działanie + treść + kryterium + warunek.

CECHY CELU SZCZEGÓŁOWEGO:

1) odpowiedni - brak zbędnych treści, dostosowany do potrzeb, sytuacji.

2) jednoznaczny - konkretnie określający to, co uczący się ma osiągnąć w zakresie wiadomości, umiejętności i postaw, tak samo rozumiany przez podmioty procesu kształcenia. 3) logiczny - nie zawiera wewnętrznych sprzeczności. 4) wykonalny - w warunkach w jakich przebiega kształcenie, przy użyciu odpowiednich środków i uwzględniając możliwości rozwojowe uczniów. 5) mierzalny - możliwy do dokonania pomiaru celem oceny jego realizacji przez uczniów. 6) obserwowalny - w trakcie realizacji celu nauczyciel może kontrolować przez obserwację jego osiąganie przez uczniów.

CHARAKTERYSTYKA CELÓW KSZTAŁCENIA:

1) Są nowe dla uczących się, wcześniej nigdy i nigdzie nie osiągnięte. 2) Formułowane są z punktu widzenia ucznia (czasownik w I osobie lub w bezokoliczniku). 3) Zawierają kryteria, które muszą spełniać pożądane zachowania. 4) Nie mogą być ogólnikowe ani zbyt szczegółowe. 5) Nie mogą zawierać się w sobie. 6) W jednym celu może być jeden czasownik operacyjny. 7) Cele powinny być ułożone wg hierarchii ważności (dziedzin) lub kolejności realizacji. 8) Poziom taksonomiczny zmienia się w zależności od stopnia zaawansowania kształcenia.

KALSYFIKACJA TRZECH DZIEDZIN

wg. Gilberta:

udział w czynnościach kształcenia:

Dziedzina umiejetnosci intelektualnych:

zdolny do przypominania faktów;

zdolny do interpretowania danych;

zdolny do rozwiązywania nowych problemów.

Dziedzina umiejetniości komunikowania się:

zdolny do okazania wrażliwości w stosunku do innego człowieka; zdolny do czynnego reagowania na afektywne potrzeby innego człowieka; zdolny do zinternalizowania uczuć.

Dziedzina umiejetności praktycznych;

zdolny do naśladowania czynności określonego modelu; zdolny do efektywnego panowania nad umiejętnością praktyczną; zdolny do wykonywania praktycznej czynności automatycznie i bardzo sprawnie.

TAKSONOMIA CELÓW KSZTAŁCENIA

wg. WASYLUKA:

DZIEDZINA POZNAWCZA:

1) zapamiętywanie i odtwarzanie wiadomości;

2) interpretacja zjawisk;

3)rozwiązywanie problemów w sytuacjach typowych;

4) rozwiązywanie problemów w sytuacjach złożonych i nowych;

5)synteza, ocena i tworzenie dzieł oryginalnych, inspirujących innych.

DZIEDZINA PSYCHORUCHOWA:

1)manipulowanie;

2)naśladowanie;

3)samodzielne wykonanie;

4)osiągnięcie biegłości;

5)wykorzystanie nabytych umiejętności w odmiennych warunkach i sytuacjach nieprzewidzianych.

DZIEDZINA POSTAW (AFEKTYWNA):

1) bierne przyjmowanie; 2) czynne reagowanie; 3)aktywne uczestnictwo, wartościowanie wg. obiektywnych kryteriów;

4) tworzenie systemu wartości, wzięcie odpowiedzialności za swoje postępowanie;

5) posługiwanie się własnym systemem wartości, przyjęcie odpowiedzialności za działalność innych.

CZASOWNIKI DZIEDZIN

Poznawcza (definiować, identyfikować, interpretować, klasyfikować, napisać, omówić, objaśnić, opisać, obliczyć, określić, podsumować, porównać, proponować, przedstawić, przedyskutować, przeanalizować, scharakteryzować, uzasadnić, wpisywać, wygłosić, wskazać, wyjaśnić, wyliczyć, wymienić)

Psychoruchowa

(cewnikować, miareczkować, nacinać, nalewać, odmierzać, operować, opukiwać, osłuchiwać, przeciąć , przygotować, pobrać, rysować, umyć, ucisnąć, ułożyć, ustawiać, unieruchomić, wiązać, wykonać, wkłuwać, wstrzykiwać, wziernikować, zeszywać, zgłębnikować)

Postaw i komunikowania się

(chwalić, doradzać, dzielić się, dziękować, namawiać, napominać, opowiadać, okazywać, opanować, pocieszać, pomagać, przekonywać, przestrzegać, radzić, rozmawiać, sprzeciwiać się, uczestniczyć, uśmiechać się, witać, współdziałać, wysłuchiwać, zapraszać, zgadzać się)

STRATEGIE FORMUŁOWANIA CELÓW KSZTAŁENIA:

STRATEGIA „O” (oferowanie)  Nauczyciel podkreśla egzystencjonalne znaczenie uczenia się określonych treści oraz dąży do wytworzenia się u uczniów emocjonalno - wolicjonalnego i intelektualnego nastawienia oraz oferuje im podmiotowe cele zajęć.

STRATEGIA „D” cele podmiotowe ustalają sami uczniowie po przypomnieniu jednostkowych doświadczeń, dialogu edukacyjnym, teoretyzacji w dialogu celem określenia, które cele nie osiągnięto.

STRATEGIA „E” cele podmiotowe ustalają sami uczniowie po eksponowaniu opisu egzystencjonalnej sytuacji problemowej, dialogu sytuacyjno - problemowego, „głosów własnych”, teoretyzacji w dialogu.

METODA

-jest to systematyczny system sposób pracy nauczyciela z uczniami, powtarzalny, dający się weryfikować i ukierunkowany na osiągnięcie określonych celów kształcenia.

METODA KSZTAŁCENIA = metoda badania naukowego - zespół zaplanowanych systematycznych, teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych zmierzających do rozwiązania określonego zagadnienia naukowego.

UCZENIE SIĘ PROBLEMOWE wg. Okonia to kształcenie wielostronne przez poznawanie, odkrywanie, przeżywanie i sprawdzanie w praktyce.

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW to:

Napotkanie trudności > analiza posiadanych informacji > sformułowanie problemu > poszukiwanie brakujących danych i związku między nimi > próby rozwiązania > tworzenie pomysłów (hipotez) czyli możliwych rozwiązań > znalezienie prawdopodobnego rozwiązania > odrzucenie hipotez mylnych i wybór właściwych > weryfikacja rozwiązania

METODY DYDAKTYCZNE:

1.PODAJĄCE (kazuistyczne)- wykład inf., referat, opis (dotyczy tylko rzeczy), opowiadanie (dot. osób miejsca czasu),odczyt, instruktaż (omówienie kolejno wyst. po sobie czynności), prelekcja (odczyt, wykład pop.-nauk.), pogadanka(dyskusja dyd.), anegdota(dot osób, syt ,zdarzeń autentycznych), objaśnienie lub wyjaśnienie, algorytm (podobny do instruktażu ale bardzo szczegółowy)

2.PROBLEMOWE - wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, metody kazuistyczne, metody aktywizujące: -dyskusja dyd. (okrągłego stołu, panelowa czyli dyskusja obserwowania, wielokrotna, burza mózgów (sesja szczęśliwych pomysłów), związana z wykładem, metaplan, -seminarium, -gry dydakt. (symulacyjne, decyzyjne, psychologiczne), -inscenizacja,

-metoda przypadków,

-met. sytuacyjna, -gra decyzyjna (dobra dla menagerów i os które szybko musza podjąć dec.),-warsztaty dyd. (przezn. na kilka godzin lub dni)

3.EKSPONUJĄCE - pokaz, plakat, film, wideo, telewizja sztuka teatralna, ekspozycja, wystawa

4.PRAKTYCZNE - pokaz z objaśnieniem, pokaz z instruktażem, ćwiczenia przedmiotowe, laboratoryjne, produkcyjne, metoda projektów, metoda przewodniego tekstu, ćwiczenia, zajęcia praktyczne, warsztaty

5.PROGRAMOWANE - z użyciem komp., maszyny dydaktycznej, podręcznika programowego

WYKŁAD bezpośrednie lub pośrednie przekazanie wiadomości audytorium:

-Informacyjny (przekaz za pomocą Dobrze dobranego słowa określonych inf.)

Zalety:- możliwość przekazania dużej porcji inf. dużej liczbie os w krótkim czasie,

- łatwość przygotowania zajęć;

Wady: - słuchacz jest mniej lub bardziej biernym odbiorcą gotowych tekstów, wzorców, schematów i rozwiązań, które później stara się zastosować w praktycznym działaniu, a które okazują się niewystarczające w syt. problemowych, złożonych, nietypowych, wymagających twórczego myślenia i wykorzystywania nabytej uprzednio wiedzy i doświadczeń;

- przekaz typu „podającego” nie sprzyja samodzielnemu myśleniu i działaniu, nie rozwija umiejętności dostrzegania problemów, ich formułowania i rozwiązywania.

-Problemowy (głośne rozwiązywanie jakiegoś problemu; ilustracje problemowe;

Faza przygotowania, podstawowa, usystematyzowania, omówienia)

-Konwersatoryjny (przeplatanie fragmentów wykładu z wypowiedziami słuchaczy; uczestnicy samodzielnie formułują problem, stawiają hipotezy oraz proponują sposoby ich rozwiązania i weryfikacji.)

CZYNNIKI WSPIERAJACE METAPLAN:

Aktywność, motywacja, otwartość, docenianie jednostki

ZALETY METAPLANU:

1.Aktywizajca uczestników,

2.Uatrakcyjnienie zajęć,

3.Wyeliminowanie powtarzania inf.,

4.Pewna anonimowość,

5.Możliwość kilkukrotnego zgłoszenia swoich myśli,

6.Wizualne przedstawienie myśli,

7.Prowadzący zajęcia jest animatorem, czuwa nad formą zajęć, nie wnika w treść,

8.Wynik końcowy jest wypadkową kreatywnych działań całej grupy lub kilku grup

TRUDNOŚCI W STOSOWANIU METAPLANU:

1. Lęk przed zmianą, obawa, czy twórcza metoda nie odsłoni naszej niedoskonałości, 2.Postawa dyskutującego, polegająca na „stałej fasadowości” w celu pokazania się innym najczęściej w lepszym świetle, 3.Zdominowanie grupy przez osobę, która „wszystko wie lepiej”.

DYSKUSJA OKRĄGŁEGO STOŁU - czyli dyskusja informacyjna kierowana przez moderatora i oparta na zasadzie swobodnych wypowiedzi wszystkich uczestników. Przebieg zajęć: >przedstawienie celu zajęć, tematu, omówienie problemu, zaproszenie do wypowiedzi przez moderatora (5 minut); >wypowiedzi uczestników ograniczone do 3-5 minut każda (25 minut); >pytania i odpowiedzi (zadawane i udzielane przez dyskutantów) (5 minut); >podsumowanie dyskusji przez moderatora z nawiązaniem do celu zajęć i przedstawionego na wstępie problemu; uzgodnienie wniosków końcowych (10 minut) łącznie: 45 minut.

ROZWIAZYWANIE PROBLEMU DYDAKTYCZNEGO W MAŁEJ GRUPIE

Przebieg zajęć: >omówienie zajęć (5 min.); >przedstawienie problemu (10 min.); >utworzenie grup, wybór liderów (5 min.); >praca w grupach (30 min.); >dyskusja plenarna (przedstawienie wyników przez liderów, wybór optymalnego rozwiązania, uzasadnienie) (10 min.); >podsumowanie: nawiązanie do celu, ocena stopnia zrealizowania celu, ocena aktywności grup, wskazanie walorów dydaktycznych zajęć (10 min.) łącznie: 90 minut.

Sesja szczęśliwych pomysłów czyli sesja odroczonego wartościowania albo „BURZA MOZGÓW”:

>udział bierze 10-12 zaproszonych osób, reprezentujących różne dziedziny wiedzy;
I ETAP < 45 min., wprowadzenie, sformułowanie problemu, zadania; zgłaszanie pomysłów i ich notowanie - bez oceny wartości!!!  dłuższa przerwa; II ETAP ~ 45 min., dyskusja i wartościowanie w grupie ekspertów; ocena „dorobku”, wybór najlepszych rozwiązań; podsumowanie, wnioski, ocena stopnia zrealizowania celu; łącznie: 90 min.

METODA PRZYPADKÓW - wykorzystuje opis przeszłych, autentycznych zdarzeń do rozwijania zdolności wytwarzania wielowariantowych pomysłów rozwiązania przedstawionych sytuacji problemowych. Przypadki (kazusy) opisane są w czasie przeszłym, były dla kogoś problemem i zostały już rozstrzygnięte, o czym uczestnicy tej metody dowiadują się po zaprezentowaniu ich propozycji rozwiązań.

METODA PRZYPADKÓW, czyli uczenie się przez rozwiązywanie problemu praktycznego (przypadku). Przygotowanie zajęć: wybór sytuacji, zdarzenia (przypadku), przegląd dostępnych informacji, wybór niezbędnych materiałów do przedstawienia uczestnikom zajęć. Przebieg zajęć: >wyjaśnienie celu zajęć i ich przewidywanego przebiegu (10 min.); >opis sytuacji problemowej (odczytanie, rozdanie maszynopisu, odtworzenie z taśmy magnetofonowej, wideo, komputera) (10 min.); >uzupełnienie informacji, pytania i odpowiedzi (10 min.); > porządkowanie informacji, analiza danych, ustalenie stanu faktycznego (10 min.); > synteza, propozycje rozwiązań, wybór optymalnego wariantu, uzasadnienie swojego wyboru (35 min.); >podsumowanie w którym należy: nawiązać do celu zajęć, ocenić trafność stawianych pytań, ocenić prawidłowość wnioskowania, wskazać na momenty najbardziej kształcące (10 min.); łącznie: 90 minut.

DYSKUSJA WIELOKROTNA:

I. sesja plenarna: przedstawienie problemu, pytania uzupełniające, wyjaśnienia, sprecyzowanie zadania. Podział na grupy, wybór liderów (15 min). II. Praca grupowa: rozwiązywanie problemu w grupie (30 min) >przerwa 15< III. Sesja plenarna: przedstawienie przez liderów wyników prac w grupach. Dyskusja; uzyskanie przez grupy nowych informacji i zachęty do dalszej pracy. (20min); IVPraca grupowa: wybór optymalnego rozwiązania, przygotowanie do przedstawienia na sesji plenarnej. (30 min) >przerwa ?< V. Sesja plenarna: przedstawienie wyników przez liderów, dyskusja, ocena wykonanego zadania, podsumowanie zajęć (40 min). Razem 150 min - 2,5 godz.

DYSKUSJA PANELOWA - czyli dyskusja obserwowana, kierowana przez moderatora, której podstawą są krótkie wypowiedzi kilku zaproszonych specjalistów. Przebieg zajęć: >omówienie tematu (problemu) i przedstawienie uczestnikom panelu przez moderatora (5 min.); >wypowiedzi uczestników (7x7 min. - 50 min.); >zgłoszenie pytań z audytorium (5 min.)  przerwa; >ustosunkowanie się panelistów do wypowiedzi innych uczestników panelu i do wypowiedzi z audytorium (7x3 min. - 20 min.); >podsumowanie dyskusji panelowej przez moderatora (10 min.); łącznie: 90 minut.

KORZYŚCI METOD AKTYWIZUJĄCYCH:

1.Uczą stosowania teorii w praktyce

2.Wyrabiają umiejętności zbierania
i interpretowania informacji 3.Integruja wiedzę z różnych dziedzin 4.Uczą myślenia problemowego 5.Uczy sprawnego podejmowania decyzji

6.Uczy wartościowania i prawidłowej oceny

7.Dają możliwości interpretacji i korygowania swojej postawy i postępowania 8.Pozwalają ujawnić postawy i emocje oraz oddziaływać na nie

9.Dają możliwość wnikania w motywy postępowania innych

10.Wyrabiają umiejętności właściwego zachowania się w kontaktach z innymi ludźmi.

METODY PRAKTYCZNE:

1.Zajęcia praktyczne - uczenie stosowania nabytej wiedzy w praktyce. Dotyczy umiejętności rozwiązywania problemów przez zastosowanie posiadanej wiedzy w sytuacjach rzeczywistych lub pozorujących rzeczywistość.

2. Ćwiczenia - nabywanie i doskonalenie umiejętności z dziedziny psychoruchowej, zwłaszcza rozwijanie umiejętności manualnych. Powtarzanie określonych czynności i ich samodzielne wykonywanie wiedzie do automatyzmu i precyzji psychoruchowej.

METODA SYTUACYJA - jej głównym celem jest doskonalenie zdolności analitycznego rozumowania; w ujęciu klasycznym jest bardzo skomplikowana, wymaga wysokiego poziomu intelektualnego i doświadczenia zawodowego. Opisy sytuacji są bardzo obszerne, rzeczywiste lub fikcyjne lecz prawdopodobne, odnoszą się do sytuacji teraźniejszej, a propozycje rozwiązań dotyczą czasu przyszłego.

METODA POJEDYNCZEGO ZDARZENIA

Jest nastawiona na rozwijanie podstawowych zdolności umysłowych (analizy, syntezy, porównania, uogólnienia, abstrahowania, oceniania, myślenia przyczynowo- skutkowego, alternatywnego, produkowania nowych elementów brakującej wiedzy), które są niezbędne w procesie twórczego myślenia inspirowanego opisem sytuacji problemowej o niepełnych danych. Opisy są krótkie, ujęte syntetycznie i pozbawione informacji o okolicznościach, które ujawnia prowadzący w późniejszym czasie.

Fazy zajęć: 1) przygotowanie do zajęć - zapoznanie z zasadami, celami, organizacją przebiegu, zadania uczących się. 2) zapoznanie z opisem zdarzenia, 3) ustalenie pytania głównego i pytań pochodnych,

4) wskazywanie źródeł i sposobów poszukiwania informacji potrzebnych do rozwiązania pytań pochodnych, 5) formułowanie i zgłaszanie odpowiedzi na te pytania, 6) wartościowanie i wybór najlepszych odpowiedzi, 7) poszerzenie opisu wyjściowego o odpowiedzi na pytania pochodne, 8) wytwarzanie i zgłaszanie pomysłów rozwiązań.

INSCENIZACJA - głównym celem metody jest wywołanie procesu uczenia się określonych treści przez przeżywanie (klasyczny teatr aktorski, czytanie tekstu z podziałem na role, teatrzyk kukiełkowy, teatr cieni i pantomima).

ODMIANY INSCENIZACJI z uwzględnieniem przeżywania treści:

1) impresyjna - ma na celu wywołanie u uczniów przeżywania eksponowanych treści;

2) ekspresyjna - odgrywanie przypisanych ról

3) ekspresyjno - impresyjna - część uczących się odgrywa role (ekspresja), a pozostali odbierają inscenizowane treści (impresja).

Podział inscenizacji z pedagogicznego punktu widzenia:

1) inscenizacja utworów literackich,

2) inscenizowany pokaz wykonania czynności,

3) inscenizacje terapeutyczne,

4) inscenizacje problemowe.

POGADANKA polega na kierowanej rozmowie nauczyciela z uczniem. Zmierza, za pomocą pytań i odp., do samodzielnego poznawania uczących (materiały nauczania, formułowania wniosków i opinii) 1.Wstepna 2.Podajaca 3.Utrwalajaca.

ZALETY PRACY W GRUPIE:

1.Jakość pracy jednostki rośnie.

2.Umiejętności i zdolności członków gr sumują się, 3.Rzadziej zdarzają się przypadkowe błędy, 4.Pojawiają się pomysły, które mogłyby nie powstać podczas pracy indywidualnej, 5.Grupa zapewnia oparcie i poczucie bezpieczeństwa,

6.Łatwiej przełamać stereotypy,

7.Zachęca uczestników do uczciwości.

DOBRY PLAN wg Kotarbińskiego: musi być: 1. zgodny wewnętrznie, 2. Wykonalny (na miarę sił, którymi dysponujemy) 3. Celowy, 4.Racjonalny, 5.Wyczerpujący, 6.Plastyczny, 7.Operatywny (czytelny, zrozumiały i tak skonstruowany, aby ułatwiał przejście od fazy przygotowawczej do fazy wykonawczej)

STYLE KIEROWANIA W GRUPIE:

Styl autokratyczny - lider sam ustala cele i sposoby ich realizacji i nie uzasadnia swoich decyzji. Cele zostają narzucone grupie a nie są przez nią wypracowane. Wynikiem tego jest słaba motywacja i brak „wspólnego języka” z szefem. Mała spójność zespołu, brak identyfikacji z grupą. Grupa może działać skutecznie i sprawnie ale rzadko tworzy ciekawe pomysły i oryginalne rozwiązania.

Styl demokratyczny - Lider grupy zachęca do podejmowania decyzji i proponuje różne sposoby osiągnięcia celu; o wyborze i podziale decyduje grupa. Lider uzasadnia swoje oceny i wybory, włącza się w pracę grupy, częściej posługuje się nagrodami. Wynikiem jest silna motywacja czyli dążenie do zaakceptowanego przez grupę celu, aktywne włączenie się w realizację zadań, oraz tworzenie oryginalnych rozwiązań.

Styl liberalny - kierujący grupą zostawia jej zupełna swobodę w wyborze celu i podejmowania decyzji; wobec grupy i podejmowanych zadań zachowuje się biernie, wstrzymuje się od wydawania ocen. Wynikiem jest niedostateczna motywacja - co odbija się na ilości i jakości racy. Brakuje osoby koordynującej działaniem zespołu, likwidującej konflikty i czuwającej nad całością.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE - są to przedmioty realne, ich uproszczenia lub wyobrażenia wykorzystywane w procesie kształcenia ukierunkowane na osiągnięcie celów dydaktycznych.

TWORZENIE WIĘZI GRUPOWEJ

I faza zapoznawcza- wymiana wstępnych informacji dot. proponowanego zadania i członków grupy

II faza niepewności - członkowie gr odczuwają niepewność, co do swojej roli, celu tworzenia grupy i sposobu działania oraz podejmują działania wyjaśniające zakres zobowiązań

III faza zobowiązań - charakt. się wzrostem odpowiedzialności za powierzone zadania, ustaleniem planu działania, podejmowaniem indywidualnych zobowiązań i poszukiwaniem liderów

IV faza spójności - w fazie tej grupa zaakceptowała program działania i wybrała lidera, dokonała podziału pracy, ustaliła miejsce i czas potrzebny na wykonanie zadania oraz indywidualne kompetencje i źródła informacji

V faza wykonawcza- rozwija się współpraca, obejmująca wzajemne konsultacje i kontrolę postępów. Wspólne działanie doprowadza do wykonania powierzonego grupie zadania (w całości lub częściowo)

VI faza ukończenia zadania/rozwiązania się grupy - następuje po wykonaniu zadania

Końcowy etap służy ocenie wartości uzyskanego wyniku, racjonalności przyjętego planu i metod działania oraz obmyślaniu ulepszeń na przyszłość.

PODZIAŁ ŚRODKÓW DYDAKTYCZ.

wg KUPISIEWICZA

ŚRODKI AUDIOWIZUALNE - dzielą się na: 1) audiowizualne materiały dydaktyczne,

2) audiowizualne urządzenia techniczne.

I. ŚRODKI AUDIO (słuchowe) materiały: taśmy (kasety) magnetofonowe, płyty gramofonowe, audycje radiowe, płyty CD; urządzenia techniczne: magnetofon, gramofon, odbiornik radiowy, odtwarzacz.

II. WIZUALNE (wzrokowe)

Materiały: foliogramy - fazogramy, przezrocza, mikrofilmy i mikroklisze, filmy nieme, materiały nieprzezroczyste, plakaty, plansze, programy komputerowe, kasety wideo;

Urządzenia techniczne: grafoskop, epidiaskop, czytnik, projektor filmowy, tablica flanelowa i magnetyczna, komputer, monitor, panel ciekłokrystaliczny;

III. AUDIOWIZUALNE (słuchowo - wzrokowe) materiały: fonoprzezrocza, filmy dydaktyczne, programy telewizyjne, kasety wideo, wideopłyty, programy komputerowe (audiowizualne); urządzenia techniczne: diaskop z magnetofonem, projektor filmowy, odbiornik telewizyjny, magnetowid, gramowid, mikrokomputer, projektor multimedialny.

IV. CZĘŚCIOWO AUTOMATYZUJĄCE PROCES KSZTAŁCENIA fantomy - dziecka, dorosłego, model pośladka, ręki, głowy, szyi, okulistyczny, piersi, itp.; symulatory (maszyny) - trenerzy, egzaminatorzy. Korzyści: zmniejszają napięcie emocjonalne w trakcie uczenia się umiejętności, eliminują możliwość wystąpienia powikłań, pozwalają na wielokrotne wykonanie czynności, pozwalają na pozytywną ocenę wykonywania czynności, można indywidualizować tempo uczenia się.

KORZYŚCI ZE STOSOWANIA ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH:

Uatrakcyjniają zajęcia, pomagają skoncentrować i wydłużyć czas skupienia uwagi, p/działają nudzie, zwiększają zainteresowanie i motywację do nauki,

Pozwalają na pobudzenie wyobraźni
i jednocześnie ja konkretyzują, ułatwiają zapamiętanie informacji i ich zrozumienie,

Umożliwiają opanowanie umiejętności
i nawyków.

PRZYGOTOWANIE PREZENTACJI:

nowe dane, znane tylko tobie; dane znane powszechnie, nigdy jednak dotąd nie prezentowane w takim kontekście ani interpretowane w taki sposób; informacja, która wymaga udokumentowania lub wzmocnienia, aby stała się wiarygodna; liczby, fakty, kwoty, zestawienia, trendy - informacje, których ludzie nie potrafią gromadzić ani zapamiętać tylko po usłyszeniu; dane chronologiczne, które muszą być powtarzane i zapamiętane, ponieważ będą potrzebne w dalszej części prezentacji; porównania

ZASADA DYDAKTYCZNA - konkrety postępowania nauczyciela z uczniami w procesie kształcenia; ukierunkowana na realizowanie określonych celów kształcenia

ZASADY KSZTAŁCENIA:

1) Poglądowości - nauczyciel ją respektuje jeśli stosuje środki dydaktyczne oraz umożliwia uczącym się kształtowanie poglądów przy odpowiednim doborze metod kształcenia.

2) Przystępności (stopniowania trudności) - nauczyciel przechodzi od rzeczy znanych do nieznanych, od prostych do bardziej złożonych, od łatwych do trudnych, itp.

3) Systematyczności, - kiedy proces nauczania jest realizowany zgodnie z planem.

4) Świadomego i aktywnego uczestnictwa - dotyczy sposobu pracy (zaangażowania) nauczyciela.

5) Kształtowania umiejętności uczenia się - organizowanie sposobu kształcenia tak, aby ułatwić uczenie się.

6) Łączenia teorii z praktyką - przechodzenie od podstaw/ teorii do wykorzystania jej w praktyce.

7)Indywidualizacji i zespołowości - zespołowości realizowana na wykładach, indywidualizacja - świadomy kontakt, np. sprawdzenie warunków wstępnych.

8) Trwałości wiedzy i umiejętności - dokonanie podsumowania, odpytanie z tej wiedzy.

9) Ustawicznego kształcenia się - kształcenie permanentne, nauczyciel powinien stwarzać warunki do systematycznego uczenia się.

GŁÓWNE ZASADY DYDAKTYKI:

precyzyjne określenie celów kształcenia (zadań dydaktycznych), strukturyzacja wiedzy, stopniowanie trudności, samodzielne rozwiązywanie problemów, zaplanowane i systematyczne działanie nauczycieli, indywidualizacja uczenia, kontrola postępów, informacja zwrotna

ZASADY DYDAKTYCZNE wg R.H. Davis, L.T. Aleksander, S.L. Yelou:

1) Zasada doniosłości - ukazywanie związku między zdobywaną wiedzą a doświadczeniem indywidualnym uczniów, oraz przydatnością zdobywanych treści.

2) Zasada niezbędnych warunków wstępnych - dokonywanie rozpoznania przez nauczyciela faktycznej wiedzy i umiejętności uczniów i dostosowywania programu nauczania do tych warunków.

3) Zasada wzorcowa - stosowanie przykładów, które uczniowie mogą naśladować, na podstawie których mogą się uczyć. Nauczyciel jest właśnie wzorcem do naśladowania.

4) Zasada dostępności - informacje muszą być przekazywane w sposób jasny i zrozumiały dla ucznia. Zasada ta opiera się na formułowaniu zrozumiałych celów kształcenia, podkreśleniu związków pomiędzy poszczególnymi treściami, stosowaniu różnorodnych środków dydaktycznych, zadawaniu pytań.

5) Zasada nowości - stosowanie urozmaicenia w postaci różnorodnych metod i środków dydaktycznych w celu zainteresowania ucznia przekazywanymi treściami.

6) Zasada aktywnego wiązania teorii z praktyką - nauczanie teoretycznych zagadnień poprzez ćwiczenia i czynności praktyczne.

7) Zasada rozkładania ćwiczeń w czasie - stwarzanie możliwości ćwiczenia i stosowania praktycznie teorii w wielokrotnych blokach ćwiczeniowych rozłożonych w czasie.

8) Zasada wygaszenia - realizowana jest poprzez zwiększenie samodzielności ucznia w działaniach a zmniejszenie pomocy nauczyciela.

9) Zasada przyjemności - proces nauczania a także atmosfera szkolna musi być przyjemna, interesująca, dostarczająca wrażeń.

ZALETY STOSOWANIA ZASAD DYDAKTYCZNYCH:

>zwiększenie efektywności procesu kształcenia; >ograniczenie błędów w procesie kształcenia; >zwiększenie odpowiedzialności uczenia za proces kształcenia; >kształtowanie właściwych postaw społecznych; >rozwijanie zainteresowań; >systematyzowanie procesu kształcenia; >wykorzystywanie zdobytej wiedzy i umiejętności w praktyce; >motywowanie do dalszego zdobywania wiedzy, umiejętności i kształtowania postaw; >lepsze zorganizowanie czasu pracy.

SZEŚĆ ZASAD WŁAŚCIWEGO NAUCZANIA:

1) Właściwa atmosfera (odp. urządzenie sali; dobry nastrój nauczyciela i ucznia; afirmowanie, skupianie, ukierunkowanie uwagi; ustalenie oczekiwanych rezultatów i celu, „Co z tego mi się przyda?”; wizualizacja celów; traktowanie błędów, jako informacji zwrotnej; przygotowanie plansz peryferyjnych);

2) Właściwy sposób prezentacji (stworzenie ogólnego obrazu danej dziedziny, również dzięki rozmaitym wycieczkom; dostosowanie wykładu do różnych stylów uczenia się
i wszystkich rodzajów inteligencji; rysowanie, tworzenie Map Skojarzeń, wizualizacja; aktywne i bierne koncerty muzyczne);

3) Przemyśl to: (twórcze myślenie, myślenie krytyczne: rozumowanie, analizowanie, refleksje; twórcze rozwiązywanie problemów; zaawansowane techniki zapamiętywania pomagające przechowywać informacje
w pamięci długotrwałej; myślenie o myśleniu);

4)Aktywizacja dostępu do przechowywanych w pamięci informacji (używaj ich i ćwicz; stosuj gry i skecze, prowadź dyskusje i zabawy z uwzględnieniem wszystkich stylów uczenia się i rodzajów inteligencji);

5) Stosuj nowo zdobytą wiedzę (stosuj ją poza szkołą; wykonuj to, czego się nauczyłeś; zamień uczniów w nauczycieli; połącz nowe wiadomości z tym, co już wiesz);

6) Powtarzaj oceniaj, świętuj (zdaję sobie sprawę z tego, co wiem; ocena własna, rówieśników, instruktora; ciągłe powtarzanie).

KONTROLA - to postępowanie zmierzające do uzyskania informacji, w jakim stopniu zostały osiągnięte zaplanowane cele kształcenia.

RODZAJE KONTROLI

1) Kontrolę wstępną - przed rozpoczęciem zajęć dydaktycznych, informacja o poziomie wyjściowym wiedzy uczestników.

2) Kontrolę bieżąca - informującą sukcesywnie o postępach w nabywaniu wiedzy i umiejętności oraz rozwoju strefy afektywnej.

3) Kontrolę końcową - informującą o osiągnięciach uczestników kształcenia po jego ukończeniu.

4) Kontrolę odległą (dystansową) - dokonywana po pewnym czasie od zakończenia programu kształcenia np. po upływie roku. Informuje ona o trwałości nabytej wiedzy, ale także modyfikuje nasze wyobrażenie o trafności celów kształcenia. Kontrola odległa jest ważnym źródłem informacji zwrotnej i miarą skuteczności programu dydaktycznego.

FUNKCE KONTROLI I OCENY:

1) Diagnostyczna - zbadanie, w jakim stopniu zostały osiągnięte zaplanowane cele kształcenia - zarówno w stosunku do założeń programowych (kryterium bezwzględne) i w stosunku do innych uczestników (kryterium grupy).

2) Dydaktyczna - porządkowanie i uzupełnianie wiedzy, korygowanie błędów, wskazanie nowych rozwiązań i dodatkowych źródeł informacji.

3) Wychowawcza - ukierunkowanie zainteresowań, zachęcanie do dalszego wszechstronnego kształcenia się.

4) Selekcyjna - klasyfikowanie studentów w od „najlepszych” do „najgorszych”, wybór jednych a odrzucenie drugich.

5) Aktywizująca - świadomość istnienia kontroli i oceny postępów jest czynnikiem mobilizującym uczestników do kształcenia i pozytywnie wpływa na jego wyniki.

6) Metodyczna - umożliwia doskonalenie samego procesu kształcenia przez krytyczną ocenę celów, metod i środków dydaktycznych, a także metod kontroli i oceny.

OCENA - osąd wartościujący, opinia dotycząca wiadomości, umiejętności, postaw ocenianych w procesie kontroli i oceny dydaktycznej.

Ocena jest wiarygodna gdy spełnia wymogi trafności, rzetelności, obiektywności, praktyczności.

POMIAR DYDAKTYCZNY- to porównanie w czasie egzaminu wiedzy, umiejętności
i cech osobowości zdającego z wiedzą, umiejętnościami i cechami osobowości przyjętymi, jako wzorzec (ustalone kryteria).

METODY, TECHNIKI POMIARU DYDAKTYCZNEGO:

I. Test dydaktyczny: wielokrotnego wyboru, uzupełnień, dopasowania;

II Sprawdzian ustny: podający, problemowy;

III.Sprawdzian pisemny: zestaw pytań i krótkich odpowiedzi, esej;

IV.Sprawdzian praktyczny: ocena wykonawstwa, ocena interpretacji, kontrola dokumentacji;

V. Rozwiązanie problemu klinicznego: rzeczywiste, symulowane (ustne, pisemne, praktyczne).

VI. Sprawdzian pisemny: zestaw pytań i krótkich odpowiedzi, esej

TEST:

zalety >duża obiektywność, >duża próba nauczanych treści, >sprawdza umiejętności rozwiązań problemowych, >uwidacznia osobowość zdającego, >uwzględnia dziedzinę psychologiczną, >łatwy do przygotowania, >łatwy do przeprowadzenia, >ekonomiczny dla dużej grupy, >łatwy do udokumentowania i sprawdzenia ex. post.

wady>mała obiektywność, >mała próba nauczanych treści, >sprawdza główne wiadomości, >stwarza zdającemu okazję do zgadywania >czasochłonny w przygotowaniu >czasochłonny w fazie przeprowadzenia >wymaga przygotowania zespołu egzaminatorów >wymaga zaplecza technicznego, >trudno reprodukować wyniki

EGZAMIN USTNY

zalety: >uwidacznia osobowość zdających; >łatwy do przygotowania; >łatwy do przeprowadzenia w małej grupie; >sprawdza umiejętność logicznego
i problemowego myślenia;

wady: >uwzględnia mały zakres treści; >czasochłonny; >nie jest udokumentowany; >bezpośredni kontakt z egzaminatorem; >umożliwia naprowadzenie egzaminowanego na dany temat.

NARZĘDZIA POMIARU DYDAKTYCZNEGO:

>skale szacunkowe, >kwestionariusze, >arkusz odpowiedzi.

STOSOWANE METODY: >wykład inf. >instruktaż >dyskusja dydaktyczna >praca z tekstem

CECHY CHAREKTERYZUJĄCE PROCES KONTROLI I OCENY:

1) Rzetelność - powtarzalność wyników przy zastosowaniu tej samej metody i narzędzia kontroli.

2) Trafność - stopień zgodności zaplanowanych treści objętych kontrolą z treściami opanowanymi przez uczących się.

3) Obiektywizm - stałość wymagań stosowanych w trakcie kontroli i oceny odnoszących się do osiągnięć uczących się i hierarchii wymagań programu kształcenia.

4) Sprawiedliwość - stosowanie tych samych kryteriów kontroli i oceny wobec wszystkich kontrolowanych i ocenianych osób.

5) Jawność - informowanie osób kontrolowanych i ocenianych o wynikach.

6) Praktyczność - prostota i ekonomiczność narzędzia kontroli na etapie konstruowania przez nauczyciela, zastosowania przez kontrolowanych i interpretowania wyników.

EWALUACJA - proces ciągłej i nieformalnej oceny efektywności kształcenia obejmujący uczących się, nauczających oraz cele kształcenia, metody uczenia, sposoby oceny wyników, który dostarcza informacji zwrotnej o zaletach i wadach programu kształcenia
i umożliwia jego ulepszenie (Wasyluk).

OCENA SPRAWNOŚCI KSZTAŁCENIA to ocena jego skuteczności oraz jego wydajności.

SAMOOCENA - kryteria samooceny uczestnika zajęć dydaktycznych na podyplomowym kursie doskonalącym:

I. Kryteria „wewnętrzne”: 1) Czy odczuwam zadowolenie z uczestniczenia w tych zajęciach oraz zdobytej wiedzy i umiejętności? 2)Czy te zajęcia korzystnie zmieniły moją osobowość lub wzbogaciły mnie intelektualnie? 3)Czy dużo własnej wiedzy, doświadczeń, umiejętności, sądów opinii mogłem przekazać innym (w czasie dyskusji, pracy grupowej, zajęć praktycznych? 4)Czy i ile przedstawianych zagadnień stało się dla mnie natchnieniem do podjęcia i rozwijania ich w przyszłości?

II. Kryteria „zewnętrzne”: 1) Liczba przeczytanych publikacji w związku z tymi zajęciami?, 2)Ilość informacji pisanych (notatki, uwagi, schematy) przygotowanych przeze mnie do późniejszego ich wykorzystania? 3)Ilość wysiłku włożonego przeze mnie w zajęcia - w stosunku do innych kursów, w których uczestniczyłem?

4) Ilość włożonego wysiłku w uczestnictwo w zajęciach dydaktycznych?

STOPIEŃ SZKOLNY - przyporządkowanie, określenie osiągnięć uczącego się do skali stopni obowiązujących w szkole, uczelni.

STRATEGIE NAUCZANIA
I UCZENIA SIĘ:

strategie skoncentrowane na nauczycielu  wykłady  pokazy dyskusje prowadzone przez nauczyciela/ seminaria/ ćwiczenia  odgrywanie roli  badanie przypadku  praca własna indywidualizowane strategie nauczania i uczenia się  programy

 badanie  strategie skoncentrowane na uczniu/studencie.

ETAPY KONSTRUOWANIA TESTU wg. Juliana Ochenduszki:

I. Program nauczania. II. Analiza treści (celów, materiału, wymagań); III. Plan testu;

IV. Konstruowanie zadań testowych wg. planu;

ANALIZA ZADAŃ TESTU. wg. B. Niemierki:

I. Sporządź plan sprawdzianu (zestawienie wymagań programowych wg. planu wynikowego zajęć dydaktycznych);

II. Zbuduj zadania wg. planu sprawdzianu (ilość zadań większa niż planowana w sprawdzianie);

III. Dokonaj oceny treści i formy oraz selekcji i korekty zbudowanych zadań;

IV. Skonstruuj sprawdzian w jednej lub kilku wersjach; V. Ustal normę ilościową zaliczenia sprawdzianu na każdym poziomie wymagań;

VI. Zastosuj sprawdzian i przejrzyj odpowiedzi uczniów.

CYKL/MODEL UCZENIA SIĘ: 1.Konkretne przeżycie, 2.Refleksja i obserwacja, 3.Uogólnianie, 4.Aktywne eksperymentowanie.

WYMAGANIA PROGRAMOWE - są to oczekiwane osiągnięcia uczniów, polegające na skutecznym działaniu w określonej sytuacji. Dotyczą wszystkich dziedzin celów nauczania. Można je także nazwać celami nauczania. Wymagania programowe pod nazwą osiągnięcia znajdują się w podstawie programowej każdego przedmiotu i ścieżki edukacyjnej. W zdecydowanej większości maja kształt operacyjny, czyli są opisane w sposób umożliwiający pomiar. Autor programu lub nauczyciel realizujący program powinien dokonać stopniowania wymagań.

PODZIAŁ WYMAGAŃ PROGRAMOWYCH wg. B. NIEMIERKI:

1) wymagania konieczne - osiągnięcia niezbędne, by korzystać z nauczania w wyższej klasie lub na wyższym szczeblu edukacyjnym - równoznaczne z oceną dopuszczającą;

2) wymagania podstawowe - najniższy zadowalający poziom osiągnięć uczenia oznaczony oceną dostateczną;

3) wymagania rozszerzone - odpowiadają ocenie dobrej;

4) wymagania pełne - ogół, całość wymagań poznawczych i psychomotorycznych - ocena bardzo dobra;

5) wymagania wykraczające - są to wytyczne do osiągnięć ponadprogramowych, np. typu „olimpijskiego” - odpowiadająca im ocena to celujący.

WSKAŹNIKI UCZENIA:

1) Szybkość uczenia - wyrażona danymi liczbowymi, określa np. czas, jaki był potrzebny do jednorazowego lub kilkukrotnego poprawnego wykonania danej czynności lub liczba niezbędnych prób.

2) Osiągnięty poziom wykonania - wyrażony siłą reakcji, skróceniem okresu utajenia i zwiększoną dokładnością.

3) Liczba reakcji prawidłowych i błędnych - stosunek reakcji prawidłowych do błędnych, minimum stanowi 0% reakcji prawidłowych i 100% reakcji błędnych a maksimum 100% reakcji prawidłowych a 0% reakcji błędnych. Należy wykluczyć zjawisko zgadywania - przy wyborze jednego prawidłowego rozwiązania z dwóch, możliwość zgadywania wynosi 50%.

4) Uszczegółowienia dotyczące reakcji prawidłowych - niekiedy pożądane jest określenie dwóch typów reakcji nieprawidłowych: błędu i braku odpowiedzi. W przypadku popełnionych błędów istotna jest często informacja o liczbie błędów wykrytych przez osobę uczącą się i spontanicznie przez nią naprawianych.

5) Szybkość wykonywania - wyrażona czasem trwania czynności.

6) Odporność na wygaszanie - mierzona jest liczbą zadziałań bodźców bez wzmocnień, która jest niezbędna do zaniku reakcji (zapomnienie materiału).

7) Wskaźniki opisowe - stosowane są w przypadku skomplikowanych zachowań i sytuacji, trudnych problemów; rezultaty działań ujmuje się w ustalonych wcześniej kategoriach uzupełnianych czasem danymi liczbowymi.

OGNIWA PROCESU DYDAKTYCZNEGO I ICH ZWIĄZKI Z PROCESAMI UCZENIA SIĘ wg Wincentego Okonia:

1) Przyciągnięcie uwagi - Recepcja wzorców impulsów nerwowych;

2) Poinformowanie ucznia o celu uczenia się - Uruchomienie procesu wykonawczo - kontrolnego;

3) Pobudzenie przypominania materiału stanowiącego warunki wstępne - Odzyskanie wcześniej nauczonego materiału z pamięci długoterminowej i przeniesienie go do pamięci operacyjnej;

4) Przedstawienie materiału bodźcowego (materiał nauczania) - Wydobycie cech wyróżniających dla umożliwienia percepcji selektywnej;

5) Kierowanie przebiegiem uczenia się Kodowanie semantyczne; wskazówki naprowadzające na odzyskiwanie materiału z pamięci;

6) Wywołanie zachowania wykonawczego Uruchomienie organizacji odpowiedzi;

7) Dostarczenie informacji zwrotnej dotyczącej poprawności zachowania wykonawczego Wprowadzanie wzmocnienia;

8) Ocena zachowania wykonawczego Uruchomienie odzyskiwania z pamięci; umożliwienie zajścia wzmocnienia;

9) Wzmaganie treści i transferu wyników uczenia się - Dostarczenie strategii i wskazówek naprowadzających, potrzebnych do odzyskiwania wiedzy z pamięci.

PLANOWANIE KSZTAŁCENIA TO:

 Wybór celów ogólnych;  określenie celów pośrednich;  opisanie celów szczegółowych;  dobór metod nauczania;  dobór środków dydaktycznych, czyli pomocy naukowych;  wybór nauczycieli;  określenie miejsca i czasu zajęć;  zaplanowanie metod kontroli i oceny wyników

PLANUJĄC PROGRAM KSZTAŁCENIA NALEŻY, WIĘC:

po sprecyzowaniu celów ogólnych i udzieleniu odpowiedzi na pytanie: co? po co? dla kogo? gdzie? kiedy?

Powołać zespół odpowiedzialny za realizację programu, dokonać podziału ról i rozdać zadania - tak, aby było wiadomo: z kim? co? ile? na kiedy?

Opracować szczegółowe cele kształcenia w formie oczekiwanych wyników, czyli mierzalnych zadań dydaktycznych. Potem wybrać odpowiednie metody uczenia się, środki dydaktyczne oraz metody kontroli i oceny - tak, aby było wiadomo: co? skąd? ile czego? jak? kiedy?

Kolejny etap to napisanie i powielenie programu oraz przesłanie go uczestnikom i wykładowcom do wglądu i zaopiniowania oraz przeprowadzenie ostatecznej korekty

Teraz pora na wdrożenie i realizację programu

Po zakończeniu nauki należy zebrać informację zwrotną od uczestników i wykładowców oraz zapoznać się z oceną osiągnięć studentów (testy, egzaminy, ankieta)

Ostatnim zadaniem zespołu planującego program kształcenia jest ocena realizacji programu w stosunku do założonych celów, skorygowanie błędów, uzupełnienie braków i zaproponowanie zmian na przyszłość

KWALIFIKACJE - to zadania wykonywane w określonym miejscu, przy pomocy określonych narzędzi, z określonym podmiotem lub przedmiotem działania.

KWALIFIKACJE - opanowanie przez daną lub grupę osób, jednego lub więcej układów umiejętności umysłowych i praktycznych, opartych na odpowiednich im układach wiedzy teoretycznej i praktycznej, dostosowanych do skutecznego rozwiązywania różnych, lecz określonych klas zadań zawodowych, wspieranych przez odpowiednie układy osobowości.

Kategorie wymagań

I. zawodowe - wiedza teoretyczna i praktyka

II. psycho - fizyczne - cechy dyspozycyjne dziedziczne (temperament, zdolności) i nabyte sprawności (percepcyjna, i wszystkich narządów)

III. Społeczno-moralne - postawy, zainteresowania, motywacje

UMIEJĘTNOŚCI

-„gotowość do świadomego działania opartego na pewną wiedzę co do przedmiotów i zjawisk oraz konkretne ruchowe opracowanie elementów czynności”/wg.T. Nowackiego/

-„sprawność w posługiwaniu się właściwymi regułami przy wykonywaniu odpowiednich zadań”/ wg. Wł. Okonia/

-zdolność zastosowania wiedzy teoretycznej do celów praktycznych.

-wykonywanie czynności, które mogą urzeczywistniać treści teoretycznego myślenia.

-rezultat uzyskany w drodze ćwiczeń. /wg. K. Sośnickiego/

NAWYK - struktura działania /ruchu/ dostosowana do powtarzającej się sytuacji.

(wg. T. Nowackiego)-stereotyp dynamiczny, umiejętność utrwalona w toku konsekwentnego powtarzania czynności. Wprawa - Rutyna - Transfer

UMIEJĘTNOŚCI - elementarne, czynnościowe, złożone

NABYWANIE I DOSKONALENIE UMIEJĘTNOSCI W CZASIE ĆWICZEŃ

Obejmuje następujące etapy:

I. wyjaśnienie zadania i pokaz modelowy

II. manipulowanie i naśladowanie instruktora, próby wykonywania samodzielnego

III. wykonywanie samodzielne, powtarzanie, korygowanie błędów

IV. nabywanie biegłości, coraz sprawniejsze opanowanie potrzebnych czynności

V .kontrola i ocena stopnia opanowania nauczonej umiejętności

KSZTAŁTOWANIE UMIEJĘTNOŚCI WYKONYWANIA CZYNNOŚCI ZŁOŻONEJ

I. Stadium generalizacji - przy pierwszym lub kilku następnych wykonywaniach nowej czynności w korze mózgowej wytwarzają się połączenia pomiędzy ośrodkami pobudzenia. W wyniku przecierania się nowych dróg połączeń do obwodu wysyłane są pobudzenia liczniejsze niż to jest potrzebne, co powoduje skurcze wielu mięśni dając w efekcie szereg ruchów zbędnych (niepotrzebne, błędne, bezładne ruchy, niedostosowanie napięcia mięśniowego- zbyt duże lub zbyt małe, częste niepowodzenia powodują wzrost napięcia emocjonalnego).

II. Stadium dyferencjacji- po następnych powtórzeniach czynności dochodzi w korze mózgowej do hamowania. W wyniku którego na obwód wysyłane są tylko pobudzenia do wybranych włókien mięśniowych niezbędnych do wykonywania czynności (zmniejsza się liczba ruchów błędnych i napięcie mięśniowe oraz emocjonalne)

III. Stadium stabilizacji- po określonej liczbie powtórzeń (zależnej indywidualnie od predyspozycji) mózg wysyła na obwód odpowiednią do potrzeb liczbę pobudzeń dzięki czemu czynności wykonana jest prawidłowo bez ruchów błędnych, z odpowiednim napięciem emocjonalnym, ale wymaga powtarzania ze względu na nabywanie sprawności, płynności i niezawodności oraz na proces zapominania.

KRYTARIA OCENY UMIEJĘTNOŚCI PSYCHO-MOTORYCZNYCH

1.Wykonywanie zabiegu - #określenie czy cel zabiegu został wykonany

2. Jakość wykonania - #zgodnie z wzorem #zachowana logiczna kolejność operacji, ruchów

# dokładność, precyzja poszczególnych ruchów

# koordynacja działania # zachowanie tempa

# czas wykonania całości

#czas wykonania poszczególnych ruchów.

3. Planowanie, organizacja, przygotowanie -

# stanowiska pracy # miejsca wykonania # czasu do wykonania całości # sprzętu # materiałów

# leków

4. współpraca z pacjentem - # przygotowanie do zabiegu # informowanie, wyjaśnianie, uczenie # zapewnienie bezpieczeństwa # zapewnienie komfortu

5. Współpraca z innymi osobami - # przydział zadań # koordynacja ruchów # porozumiewanie się

6. Dokumentowanie zabiegu - # zapis dokumentacji pacjenta # zapis w dokumentacji pielęgniarskiej ( raport, proces pielęgnowania)

CZYNNIKI KORZYSTNE DLA KSZTAŁTOWANIA UMIEJĘTNOŚCI

-motywacja i zainteresowanie uczących się

-zakres wiadomości operatywnych odpowiada zakresowi kształtowanych umiejętności

-korelacja, integracja i transfer

-stymulowanie aktywności uczących się w trakcie zajęć

-dokładne poinformowanie o nazwie, celu i znaczeniu czynności

-pokaz zgodny z kryteriami

-zapewnienie wszystkim dobrej widoczności, właściwego mikroklimatu na sali, wygodnych miejsc do obserwacji i robienia notatek

-umożliwienie utrwalania po pokazie

-zapewnienie sprzętu, stanowisk, dobrej organizacji

-wdrożenie uczących się do samokontroli

-bieżące korygowanie błędów i niedokładności

-dobór nauczania i kontroli w zależności od tematu, możliwości uczących się, itp.

-wytworzenie atmosfery bezpieczeństwa, twórczego zaangażowania i odpowiedzialności własnej, oczekiwanie na sukces.

METODY DYDAKTYCZNE WYKORZYSTYWANE W TRAKCIE KSZTAŁCENIA UMIEJĘTNOŚCI PSYCHO- MOTORYCZNYCH

*instruktaż (wstępny, bieżący, końcowy, jednostka- grupa)

*pokaz ( całościowy lub częściowy, w tempie normalnym lub zwolnionym, wykonywany przez jedną lub dwie osoby - nauczycieli lub nauczyciela i ucznia)

*proces dydaktyczny *ćwiczenia *metoda laboratoryjna *laboratorium umiejętności zawodowych- skills- lab *metody gier dydaktycznych

*metody oparte na słowie-(wykład, pogadanka, dyskusja, opis, opowiadanie, praca z tekstem, książka, algorytm)

STRATEGIE UCZENIA SIĘ:

- samokształcenie,

- samokształcenie kierowane

UCZENIE SIĘ - proces, w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte.

Uczenie się - świadome działanie z zamiarem osiągnięcia określonego celu. Jest to działanie typowe tylko dla człowieka, jego efektem jest przyswojenie sobie wiedzy i doświadczeń społecznych, korzystanie z nagromadzonych przez pokolenia doświadczeń i odkryć.

Podział uczenia się: a) mimowolne- niezamierzone, b) dowolne- zamierzone

RODZAJE UCZENIA SIĘ

I. Pamięciowe - przez zapamiętywanie i przez przypominanie

a)łańcuchowe- od inf. podst. Przechodzimy do szczegółowych i następnie wracamy do podst.

b)wyrywkowe- inf. Najważniejsze potrzebne do opanowania następnych zagadnień.

c)strukturalne- od rzeczy najistotniejszych budujemy strukturę logicznego myślenia.

d)ćwiczenia- powtarzanie ruchu lub całych sekwencji (lab., praktyka)

II. Problemowe - przez rozwiązywanie problemów.

III. Przez wgląd.

IV. Drogą prób i błędów.

SAMOKSZTAŁCENIE - (SAMOUCTWO)

osiąganie wykształcenia poprzez działalność, której cele, treść, warunki i środki ustala sam podmiot. W procesie samokształcenia jego cele dynamizują się, osiągnąwszy wyższy stopień świadomości uczeń często dokonuje często ich przewartościowania i doskonalenia. Samokształcenie osiąga optymalny poziom wtedy, gdy przekształca się w stałą potrzebę życiową człowieka oraz stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego. SAMOUCTWO- samodzielne zdobywanie wiedzy. (Wł. Okoń)

AUTOEDUKACJA - oznacza procesy samokształcenia i samowychowania.

AUTOKREACJA INTENCJONALNA -jest to bardziej lub mniej świadoma i zamierzona akcja jednostki, której podstawą jest orientacja jednostki na kształtowanie swej biografii poprzez uruchomienie działań i wykorzystanie sytuacji, także sytuacji kulturalnych, kształceniowych i wychowawczych, zgodnie z perspektywiczną wizją swojej osoby.

KRZYWA ZAPAMIĘTYWANIA

1.Interferencja proaktywna- zjawisko to występuje, gdy uczenie się pierwszego materiału może przyspieszyć zapomnienie drugiego materiału.

2.Interferencja retroaktywna- polega na tym, że uczenie się drugiego materiału może przyspieszyć zapominanie pierwszego materiału.

3.Transfer negatywny - uczenie się pierwszego materiału utrudnia uczenie się drugiego.(np. ścielenie łóżka w1 piel i w 2piel).

Zależność zapominania od poziomu wyuczenia- materiały o różnym stopniu wyuczenia są zapominane w takim samym tempie, ale lepiej wyćwiczone skutkują lepszym przechowywaniem.

Uczenie się jest procesem, poprzez który, na skutek doświadczenia, zachodzą względnie trwałe zmiany w potencjale zachowaniowym.

4 Transfer pozytywny- uczenie się pierwszego materiału ułatwia uczenie się drugiego(pa. Iniekcje)

Warunkowanie klasyczne - skojarzenie bodźca bezwarunkowego z warunkowym.

Warunkowanie instrumentalne - stosowanie nagród i kar.

Teoria społecznego uczenia się

KRZYWE UCZENIA SIĘ:

1) Uczenie się skomasowane- polega na uczeniu się materiału po krótkich odstępach przerw. „Przy krótkich odstępach czasu do sprawdzianu osiąga się wyższe, gdy pamiętanie jest sumą funkcji przechowywania, które nie miały dużo czasu na osłabnięcie, co następuje przy uczeniu się skomasowanym bliskim czasowo sprawdzianowi” W tym typie uczenia się zapominanie jest szybsze!

2) Uczenie się rozłożone w czasie - polega na dłuższych przerwach w uczeniu się.

„Przy długich odstępach czasu do sprawdzianu pamiętanie jest lepsze, gdy stanowi sumę pewnej liczby powoli osłabiających się funkcji przechowywania, co ma miejsce w przypadku uczenia się rozłożonego w czasie” tą wiedze mamy na znacznie dłuższy czas

3) Reminiscencja: pobudzenie proaktywne, pobudzenie retroaktywne. olśnienie

DWA PODEJŚCIA DO KSZTAŁCENIA MEDYCZNEGO:

I. TRADYCYJNE:

1) intuicyjne planowanie i indywidualne kierowanie procesem dydaktycznym;

2) dobór treści oparty na wymaganiach nauczycieli i określonej szkoły; 3) nauczanie zbiorowe, praktyka indywidualna; 4) sztywne dzienne programy wymagające „wyczerpania” zaplanowanych tematów w określonym czasie;

5) uczenie się „pojemnościowe”, „przyswajanie” izolowanych treści i operowanie wiedzą opisowa monotematyczna; 6) źródłem wiedzy wykładowca i podręczniki, często bierna postawa uczących się, nacisk na wierne zapamiętywanie przekazywanych informacji; 7) kontrola formalna, niestandaryzowane metody kontroli i oceny, ocena wyników oparta na subiektywnych kryteriach nauczycieli.

II. WSPÓŁCZESNE:

1) planowanie grupowe z udziałem uczestników procesu dydaktycznego, oparte na badaniach naukowych; 2) zadania dydaktyczne wynikają ze szczególnych celów kształcenia, określonych potrzebami społecznymi i potrzebami uczących się; 3) studiowanie zindywidualizowane i praca grupowa;

4) elastyczny program, uwzględniający zajęcia fakultatywne i zmiany wprowadzane na bieżąco, mniej rygorystycznie traktowany czas zajęć; 5) kształcenie się wielostronne, zwrócenie uwagi na powiązanie wzajemne treści i strukturalizację wiedzy; 6) korzystanie z wielu źródeł i zachęta do samokształcenia i aktywnego poszukiwania informacji i związków między nimi przez odnajdywanie i rozwiązywanie problemów; 7) kryteria oceny wyników oparte na praktyce społecznej, stosowanie testów obiektywnych, szersze wprowadzenie samokontroli i samooceny.

HOSPITACJA - bezpośrednia obserwacja realizacji przez nauczycieli statutowych zadań szkoły lub placówki, w szczególności zajęć prowadzonych z uczniami lub wychowankami, której celem jest diagnoza efektów pracy nauczyciela w zakresie wybranych elementów procesu dydaktycznego, wychowawczego i opiekuńczego.

FUNKCJE „DOBREJ” HOSPITACJI:

1) Informacyjno - orientacyjna, uzyskanie określonych danych o hospitowanym.

2) Motywująco - pobudzająca;

3) Kompensacyjno - korekcyjna, udzielanie pomocy konkretnych i skutecznych rad, prowadzących do eliminacji lub unikania popełnionych błędów.

4) Kontrolno - oceniająca, postawienie diagnozy i oceny pracy hospitowanym.

OSOBY HOSPITUJĄCE: - wizytatorzy, doradcy, metodycy; - dyrektorzy, kierownicy kształcenia praktycznego; - nauczyciele (hosp. koleżeńska); - studenci, rodzice.

CELE HOSPITACJI: doskonalenie procesu dydaktyczno - wychowawczego realizowanego
w szkole; kontrola i ocena pracy nauczycieli; kontrola i ocena pracy uczniów; uzyskanie podstaw do nadania nauczycielom mianowania i awansowania; przygotowanie do pracy zawodowej studentów

KRYTERIA OCENY NAUCZYCIELA:

1) Dobór treści kształcenia;

2) Stosowane metody i formy dydaktyczne;

3) Wykorzystanie środków dydaktycznych;

4) Konstrukcja/ strategia zajęć;

5) Interakcja nauczyciel - uczeń;

6) efekty pracy;

7) Inne.

HOSPITACJA PARTNERSKA
(3 zasadnicze elementy wg J. Kania):

I Partnerstwo polega na współdziałaniu w realizacji wspólnego celu, np. hospitujący razem z hospitowanym współdziałają w zakresie strategii motywacyjnej oceniania uczniów.

II Partnerstwo to względna równość udziału, względna równość partnerów. Biorąc pod uwagę stosunek równych, hospitowani powinni mieć prawo do zgłaszania potrzeb związanych z doskonaleniem pracy szkoły, prawo do współokreślania celów szkoły, celów hospitacji, prawo do ustalenia tematyki hospitacji, oraz prawo do oczekiwań, do określonych rezultatów.

III Partnerstwo polega na dobrowolności. „Nie ma partnerstwa tam, gdzie wzajemne prawa i obowiązki dwóch stron stosunku są określone przez przymus. Hospitacja partnerska musi wykluczyć przymus terminu, nauczania celów i tematyki oraz sposoby rozwiązań.

ORGANIZOWANIE HOSPITACJI PARTNERSKIEJ POLEGA NA:

1) Działaniu zorganizowanym, którego przestrzeganie w każdej pracy daje duże gwarancje skuteczności.

2) Uwzględnienie wszystkich tych elementów, które składają się na pełne partnerstwo, aby nie fałszować rzeczywistości i nazywać np. hospitacja partnerską takiej hospitacji, która nie odpowiada elementom, cechom partnerstwa (określenie wspólnego celu hosp. partnerskiej, opracowanie planu lub terminarza hosp.).

ETAPY HOSPITACJI:

I. Przygotowanie hospitacji: 1) Zapoznanie się z dotychczasową pracą nauczyciela: - analiza dokumentacji prowadzonej przez nauczyciela (zapisy w dziennikach lekcyjnych, realizacja programu nauczania, ocenianie uczniów); - analiza pisemnych prac uczniów. 2) Rozmowa przedhospitacyjna z nauczycielem: - wyjawienie nauczycielowi celu hospitacji; - wymiana uwag dotyczących: celów lekcji, tematu, struktury organizacyjnej zajęć, stosowanych metod nauczania, planowanych do zastosowania środków dydaktycznych, itp.

II. Hospitacja właściwa: 1) Dokonanie bezpośredniej obserwacji zajęć prowadzonych przez nauczyciela, obejmujących jedną jednostkę zajęć - lekcję lub części zajęć praktycznych stanowiących zamknięte ogniwo organizacyjne; 2) Dokonywanie bieżących zapisów w arkuszu hospitacji.

III. Rozmowa pohospitacyjna: 1) Dokonanie samooceny prowadzonych zajęć przez nauczyciela; 2) Dokonanie oceny prowadzonych zajęć przez hospitującego; 3) Dyskusja pohospitacyjna hospitowanego z hospitującymi; 4) Przekazanie nauczycielowi rad, wskazówek, pomysłów inspirujących do działania innowacyjnego i podanie ewentualnych zaleceń; 5) Dokumentowanie odbytej hospitacji zajęć: - wpis do dziennika lekcyjnego; - zanotowanie uwag w protokole pohospitacyjnym.

WARUNKI DOBREJ HOSPITACJI:

1) Prawidłowe przygotowanie i przeprowadzenie wszystkich czynności hospitacyjnych,

2) Kultura słowa i zachowania obu stron uczestniczących w procesie hospitacji,

3)Prowadzenie prawidłowego dialogu z zachowaniem zasad tolerancji i reguł dochodzenia do „tak”,

4)Wysokie kwalifikacje nauczycielskie i kierownicze hospitującego, w tym ogólna wiedza pedagogiczno - psychologiczna i merytoryczna,

5) Humanistyczny klimat spotkania (partnerstwo, współdziałanie, życzliwość, zaufanie, poszanowanie godności osobistej, taktowne odnoszenie się do siebie, dbałość
o sprawiedliwość i obiektywizm opinii i stawianych ocen),

6) Zauważanie przez hospitującego elementów pozytywnych w hospitowanych zajęciach i promowanie sukcesu nauczyciela oraz jego uczniów

SAMOKONTROLA - samodzielne okręcenie stopnia osiągnięcia celu.

SAMOOCENA - samodzielne wyrażenie opinii, sądu na temat osiągnięć własnych.

KONSPEKT - szczegółowe przygotowanie nauczyciela do lekcji (na piśmie):

WZÓR KONSPEKTU: adres, nazwa placówki, czas, jednostka modułowa, temat, warunki wstępne, cel ogólny bieżących zajęć, cele szczegółowe, metody dydaktyczne, zasady, środki dyd., metody kontroli, literatura obowiązkowa i nadobowiązkowa.

PRZEBIEG LEKCJI Z ROZBICIEM NA ETAPY:

Temat pracy domowej, przewidywanie pytań nauczyciela i uczniów, metody i środki używane na każdym etapie, propozycje EWALUACJI (osiągniętych rezultatów).

PBL - PROBLEMOWE UCZENIE SIĘ:

METODA PBL

1.Punktem wyjścia jest problem: -łączy różne dziedziny wiedzy, -odnosi się do roli zawodowej, -pobudza do zdobywania wiedzy, -aktywizuje studiującego

2. Punktem wyjścia jest studiujący: *korzysta z wiedzy i doświadczenia studiującego, *umożliwia samodzielne formułowanie myśli i dostrzeganie własnych potrzeb z uczeniem się, *przenosi na studiującego odpowiedzialność za uczenie się.

Praca w grupie: *przypomina rzeczywistość zawodową, *doskonali umiejętności współpracy, *przyczynia się do rozwoju osobowości, *stymuluje zdobywanie wiedzy

Argumenty za PBL: *doskonalenie w rozwiązywaniu problemów, *silniejsza motywacja, *aktywizacja, *zwiększona własna odpowiedzialność, *większy wpływ jednostki, *silniejsza retencja, *naukowy sposób pracy, *model uczenia się na całe życie

SKILLSLAB - LABOLATORIUM UMIEJĘTNOŚCI ZAWODOWYCH

Składowe umiejętności zawodowej: *składowa poznawcza, *komponent motoryczny, *k. społeczno - psychologiczny *komponent sprawności

Fazy nauczania: 1.Faza przygotowawcza, 2.Sesja treningowa, 3.Dalsza praktyka indywidualna, 4.Symulowane kontakty z pacjentem, 5.Test z nabytej umiejętności.

METODA 6 KROKÓW

wg Gordona:

1.Określenie problemu,

2.Poszukiwanie rozwiązań,

3.Ocena rozwiązań,

4.Decyzja w sprawie przyjęcia rozwiązania, na które zgadzają się obie strony,

5.Wprowadzenie rozwiązania w życie,

6.Ocena skuteczności przyjętego rozwiązania.

KORZYŚCI ZE STOSOWANIA METODY 6 KROKÓW

*poprawa samopoczucia

*wzrost poczucia godności i wiary we własne siły

*pełniejsze decydowanie o swoim życiu

*poczucie równoprawności, jako członka zespołu

*poprawa stosunków wewnętrznych

*często przyjęcie lepszych rozwiązań

*lepsza motywacja do wprowadzenia w życie przyjętych rozwiązań

2

---