Wykład 8
18.11.2009r
Dydaktyka
Rola i znaczenie praktycznej nauki zawodu w procesie kształcenia zawodowego. Metody oparte na działaniach praktycznych.
Praktyczna nauka zawodu stanowi integralną cześć procesu dydaktycznego i spełnia istotne funkcje w kształceniu danej specjalności czy uzyskaniu kwalifikacji w danym zawodzie.
Rodzaje zajęć kształtujących praktyczne umiejętności zawodowe w zawodzie pielęgniarki:
pracownia umiejętności pielęgniarskich
zajęcia praktyczne
praktyka zawodowa
Ad 1 Mają formę zajęć teoretycznych i organizowane są na terenie szkoły. Zapoznają słuchaczy w laboratoryjnych sztucznych warunkach z technikami zabiegów pielęgniarskich.
Cel zajęć; wyposażenie słuchaczy w:
-niezbędne informacje dotyczące stosowania materiału i sprzętu medycznego (konserwacja, przechowywanie, postępowanie po użyciu)
-zasady postępowania z pacjentami przed i po zabiegu
-umiejętności stwarzania pacjentom bezpiecznych warunków otoczenia
-umiejętności wykonywania czynności pielęgniarskich
ich celowość, skuteczność, dokładność, zręczność, delikatność, odpowiednie tępo.
-umiejętność samokontroli
-umiejętność pracy we dwie pielęgniarki
Ad 2 Zajęcia praktyczne realizowane są w placówkach służby zdrowia. Służą doskonaleniu tych umiejętności, których rozwijanie rozpoczęto wcześniej w szkolnej pracowni zawodowej.
Kształtowanie umiejętności:
-rozpoznawanie warunków i potrzeb zdrowotnych oraz ich rozwiązania;
-rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych
-sprawowania opieki pielęgnacyjnej
-realizowanie zleceń lekarskich w procesie rozpoznawania, leczenia i rehabilitacji
-samodzielnego udzielania świadczeń zabiegowych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych
-prowadzenie edukacji zdrowotnej w wybranych warunkach środowiskowych
-doskonalenia cech osobowości, wymaganych od pielęgniarek
-doboru metod, środków, technik stosowanych w pielęgniarstwie
-pracy pielęgniarki z indywidualnym pacjentem i grupą
-planowania i organizowania pracy własnej
-organizacja pracy
Zajęcia praktyczne tematyczne stanowią pomost między nauczaniem w pracowni a nauczaniem w naturalnych warunkach pracy.
Cel zajęć praktycznych tematycznych- nauka:
-zawiązania kontaktu z osobą zdrową i chorą
-zbierania informacji dotyczących osoby zdrowej i chorej
-rozpoznawania i oceniania stanu pacjenta
-zaplanowania prozdrowotnego stylu życia dla człowieka zdrowego
-zaplanowanie i wykonanie działań związanych z pielęgnowaniem
Ad 3 Pozwala na doskonalenie wszystkich wcześniej opanowanych umiejętności w warunkach pracy oddziału szpitalnego.
Praktyka zawodowa pozwala n ocenę studenta w zakresie:
-przygotowania do pracy w zawodzie pielęgniarki
-umiejętności organizacji pracy
-samodzielności w doborze metod i środków pielęgnowania
-poprawności wykonywanej pracy
-podstawy cech charakteru pielęgniarki, etyki zawodowej
Studenci powinni
-samodzielnie wykonać powierzone zadania z zakresu obowiązków pielęgniarki pracującej na różnych stanowiskach
-mieć możliwość wykazani posiadanych wiadomości teoretycznych, umiejętności i nawyków zdobytych na zajęciach praktycznych
Nauczyciel prowadzący zajęcia z zakresu praktycznej nauki zawodu powinien:
-posiadać przygotowanie merytoryczne i metodyczne
-być dobrym organizatorem procesu dydaktycznego
-być dobrym gospodarzem odcinka szkoleniowego
Obowiązki nauczyciela:
-realizacja programu nauczania
-precyzyjne przemyślenie i opracowanie kolejnych zajęć
-organizowanie warunków pracy w zakresie szkoleniowym
-organizacja procesu dydaktyczno- wychowawczego
-wykorzystywanie środków dydaktycznych i naturalnych sytuacji w placówkach
-dobór metod i zasad kształtowania umiejętności zawodowych
-dbanie o poziom umiejętności praktycznych i operatywność wiedzy studentów
-dokonywanie kontroli i oceny studentów
-dbanie o ład organizacyjny i treściowy zajęć praktycznych
-eksponowanie elementów wychowawczych zajęć praktycznych
-stwarzanie pozytywnej atmosfery współpracy między personelem i studentami
Wymagane jest aby nauczyciel kształcąc umiejętności zawodowe:
-znał metody nauczania praktycznego i dobierał je trafnie pod względem merytorycznym i metodycznym
-ustalał plan działalności praktycznej dla poszczególnych słuchaczy
-kierował obserwacją i uwagą studentów
-posługiwał się prawidłową terminologią zawodową i medyczną
-potrafił znaleźć się w sytuacjach nowych i trudnych
-włączał się w pracę pielęgnacyjną
-umożliwiał studentom samodzielną pracę
-stwarzał sytuacje zmuszające słuchaczy do podejmowania decyzji
-wyrabiał nawyk samokształcenia
-stosował różnorodność sposobów utrwalania wiadomości i umiejętności
-indywidualizował proces nauczania
Na stanowisku szkoleniowym nauczyciel dysonuje:
dokumentacją nauczyciela
dokumentacją ucznia:
-karta indywidualna praktycznej nauki zawodu
-indeks
-książeczkę zdrowia
3. dokumentacją pielęgniarską
-historia pielęgnowania pacjenta
-książka raportów
-dokumentacja wykonywania zabiegów
Umiejętności komunikowania się w pracy nauczyciela praktycznej nauki zawodu:
Efektywnemu porozumiewaniu się sprzyja:
-asertywność
-partnerski styl porozumiewania się
-otwarty i bezpośredni sposób komunikowania się
-wiarygodność
-zapobieganie powstawania zakłóceń w wymianie informacji
-zgodność między informacjami
Istotne jest aby zajęcia były zorganizowane we wzorcowych placówkach służby zdrowia, dobrze wyposażonych w sprzęt medyczny itd. Oraz pracujących zgodnie z obowiązującymi przepisami BHP. Ponadto ważne jest wyodrębnienie pokoju dydaktycznego dla studenta.
Metody naucznia oparte na działaniu praktycznym
Wg F. Szloska:
-pokaz z objaśnieniem
-pokaz z instruktarzem
-ćwiczenia (przedmiotowe, lab.)
-ćwiczenia usługowe, wytwórcze, produkcyjne
-metoda projektów
-uczestnictwo w pracy (według innego autora)
Wybór metod praktycznych uzależniony jest od:
-celów kształcenia
-wiedzy i doświadczenia uczących się
-rodzaju kształtowanych umiejętności
-miejsce w którym odbywa się kształcenie
Pokaz
To metoda nauczania występująca z innymi metodami. O jego skuteczności decyduje przede wszystkim właściwa realizacja zasady poglądowości oraz wynikających z niej reguł.
-obserwacja powinna być tak zorganizowana, aby wszyscy mogli dokładnie obejrzeć demonstrowany przedmiot.
-pokaz powinien pozwalać uczniom na spostrzeganie przedmiotów w miarę możliwości różnymi zmysłami, nie tylko wzrokiem
-pokazy należy tak organizować i tak stawić pytania w czasie obserwacji, abynajważniejsze składniki i cech wywarły na uczniach wrażenie.
Pokaz z objaśnieniem
Najczęściej stosowany we wstępnym okresie kształcenia. Polega na demonstrowaniu uczniom naturalnych przedmiotów lub ich modeli, zjawisk, wydarzeń lub procesów i objaśnianiu ich istotnych cech.
Objaśnienie
Słowny komentarz, wspierający demonstrowanie i zachęcający uczących do aktywnego uczestnictwa w zajęciach. Słowne wyjaśnienia mogą wyprzedzać pokaz lub przebiegać równolegle, przy czym należy pamiętać, że słowne wyjaśnienia nie mogą dominować nad pokazem, powinny być zwięzłe.
Pokaz z objaśnieniem może być wykorzystywany w każdym miejscu, w którym odbywa się kształcenie zawodowe.
Pokaz z instruktażem
Wyjaśnia sposób i zasady wykonania czynności oraz kolejne jej fazy. Jest to podstawowa metoda praktyczna kształtująca umiejętności w zawodzie pielęgniarki, stosowana w pracowniach np. prześcielenie łóżka.
Celem tej metody jest kształtowanie modelu czynności zawodowych. Nauczyciel wyjaśnia cel i przedmiot pokazu oraz dokonuje bezbłędnej demonstracji danej czynności. Zawsze powinno mieć miejsce powtarzanie pokazu przez uczących się, do momentu osiągnięcia pełnej sprawności.
Instruktaż
Jest metodą polegającą na przekazywaniu uczącym się informacji niezbędnych do prawidłowego zorganizowania dziłania oraz wyjaśnieniu, na czym to działanie ma polegać. Stanowi podstawową metodę w pokazie i ćwiczeniach.
Zwykle zawiera struktury działania:
-cel działania
-jego warunki
-środki służące do osiągnięcia celu
-zadania do wykonania
Zależnie od przyjętego kryterium, wyróżnia się kilka rodzajów instruktażu.
-ustny
-pisemny
-słowno- poglądowy
Podział instruktażu wg liczby osób nim objętych:
-grupowy
-indywidualny
Podział instruktażu w zależności od okresu, w którym się go prowadzi:
-wstępny
-bieżący
-końcowy
Instruktaż wstępny
-sprawdzenie merytoryczne przygotowania uczących się do zajęć
-podanie celów i tematu zajęć
-dokonywanie podbudowy teoretycznej działań praktycznych
-opis sposobu wykonania czynności praktycznych związanych z tematem zajęć
-zaznajomienie z nowymi urządzeniami, maszynami, przyrządami
-wzorcowy pokaz czynności praktyczny dokonywany przez instruktora
-sprawdzenie stopnia zrozumienia przez uczniów celu, zadań i sposobów pracy
-uświadamianie przepisów BHP
-ostrzeżenie przed najczęściej występującymi błędami przy wykonywaniu czynności i działań związanych z tematem zajęć
-udział w raporcie
Instruktaż bieżący realizowany jest podczas tzw. 4 obchodów stanowisk pracy uczniów i obejmuje:
1.-organizacja stanowisk pracy
-stan gotowości do rozpoczęcia pracy
-wydanie zgody na rozpoczęcie wykonania pracy
-postawa zawodowa
2.-prawidłowość sposobów wykonywania pracy
-przestrzeganie przepisów BHP
-korygowanie błędów
3-bieżąca kontrola jakości pracy
-ocena umiejętności praktycznych
-stopień samodzielności
4.-końcowy stan zaawansowania pracy uczniów
-pełna orientacja co do wystawienia ocen
-wyrażanie zgody na zakończenie pracy
-przygotowanie do zdania i oceny pracy
Instruktaż końcowy polega na podsumowaniu wyników pracy całej grupy z podkreśleniem dodatnich i ujemnych stron pracy:
-ogólna ocena wykonywanej przez uczniów pracy
-omówienie typowych błędów podczas pracy, ich przyczyny i sposoby eliminacji
-ogólna ocena zachowań uczniów podczas wykonywania pracy, oraz przestrzeganie przepisów BHP
-indywidualne omówienie pracy
-podawanie poszczególnych ocen z uzasadnieniem
-zapowiedź następnej tematyki zajęć i ewentualne przydzielenie zadań domowych
-wpisywanie oceny pracy ucznia i ewentualnych uwag do dzienniczka
Zajęcia praktyczne
To uczenie stosowania nabytej wiedzy w praktyce. Stanowią podstawową metodę kształcenie praktycznego, która w przypadku zawodu pielęgniarki obejmuje 50% całkowitego czasu kształcenia.
Ćwiczenia
Polegają na wykonywaniu przez uczniów szeregu prób prowadzących do opanowania wskazanej czynności.
Ćwiczenia przedmiotowe-nabywanie i doskonalenie umiejętności z dziedziny psychoruchowej, zwłaszcza rozwijanie umiejętności manualnych. Powtarzanie określonych czynności ich samodzielne wykonywanie wiedzie do automatyzacji i precyzji psychoruchowej.
Ćwiczenia produkcyjne sprowadzają się do bezpośredniej realizacji zadań wytwórczych.
Przebiegają one wg schematu:
-uświadamianie sobie przez uczniów celu, warunków i środków oraz efektu końcowego realizacji danego zadania.
-opracowanie projektów, rysunków i modeli prac, które mają być wykonane oraz harmonogramu czynności
-wykonanie prac, samokontrola, kontrola i ocena wykonywanych prac
Etapy nabywania i doskonalenia umiejętności w czasie ćwiczeń
wyjaśnienie zadania i pokaz modelowy
manipulowanie i naśladowanie instruktora, próby samodzielnego wykonania
wykonanie samodzielne, powtarzanie i korygowanie błędów
nabywanie biegłości, coraz sprawniejsze opanowanie potrzebnych czynności
kontrola i ocena stopnia opanowania odpowiedniej czynność, umiejętności.
4-etapowa metoda nauczania umiejętności praktycznych.
1.tzw. cicha demonstracja
Wykonywanie przez nauczyciela nauczanej procedury w realnym czasie bez jakiegokolwiek komentarza.
2. demonstracja z komentarzem
Wykonanie przez nauczyciela nauczanej procedury w zwolnionym tempie z omówieniem poszczególnych czynności
3. wykonywanie procedury przez nauczyciela wg wskazówek ucznia
Nauczyciel wybiera jedną osobę spośród grupy słuchaczy i według jej instruktarzu wykonuje czynności
4.samodzielne wykonanie i omówienie procedury przez ucznia
Algorytm
„Przepis postępowania umożliwiający rozwiązanie wszystkich zadań określonego typu”
Zastosowanie gotowych algorytmów:
-Sposób uczenia się
-Pomaga opanować umiejętności wykonywania zadania
-Ułatwia sprawdzenie poprawności wykonania zdania
co należy wykonać
-podział działania na czynności
-ułożenie czynności w kolejności w układzie logicznym
dlaczego wykonać?
-określenie celu każdej czynności
jak wykonać?
-pokazanie sposobu wykonania każdej czynności za pomocą rysunków itd.
4. co decyduje o poprawności wykonania każdej czynności
-kryteria poprawności każdej czynności
5. jaki powinien być wynik każdej czynności
-tylko poprawne wykonanie czynności pozwala na wykonanie następnej
Metoda projektów
Polega na samodzielnym realizowaniu zadania przygotowanego przez nauczyciela na podstawie wcześniej ustalonych założeń poprzez wolne od schematów rozumowanie i działanie.
Projekt dydaktyczny
-badawczy- mający na celu rozwój wiedzy i umiejętności
-działania lokalnego- akcja w środowisku lokalnym
Realizacja projektów
zainicjowanie i wybór projektów
opis projektu i spisanie kontraktu
realizacja projektu
prezentacja projektu
ocena projektu
Środki dydaktyczne
Wg. Szloska
„to materialne przedmioty biorące udział w procesie kształcenia i wychowania”
Funkcje środków dydaktycznych:
-poznawcza
-kształcąca
-dydaktyczna- stanowią istotne źródło zdobywanych przez uczących się wiadomości i umiejętności, ułatwiają weryfikację hipotez i sprawdzenie stopnia opanowania wiedzy
-motywacyjna- wywołują pozytywne nastawienie do uczenia się poprzez budzenie zaciekawienia przedmiotem poznania
Rola środków dydaktycznych
-przybliżenie uczącym się określonych przedmiotów czy zjawisk
-ułatwienie prawidłowej realizacji zasady poglądowości i przystępności
-aktywizacja procesu myślenia uczniów
-wzmaganie motywacji uczenia się
-dopingowanie do uważnego spostrzegania
-potęgowanie zainteresowania przekazywanym zagadnieniem
-pobudzanie do działania
-eksponowanie powiązania teorii z praktyką
-zapewnienie przejścia od spraw konkretnych do abstrakcyjnych i odwrotnie
-umożliwianie bliższego i silniejszego związku kształcenia z postępem
-zwiększenie efektywności uczenia się
-zwiększenie zrozumiałości przekazu treści naukowych
Kryteria doboru środków dydaktycznych
-wyposażenie szkoły w pomoce naukowe
-założone cele i zadania lekcji
-stosowanie metody pracy dydaktycznej
-wiek uczniów
-właściwości poszczególnych przedmiotów
Cz. Kulisiewicz- podział środków dydaktycznych
-wzrokowe (dotykowe)- przedmioty naturalne, maszyny, narzędzia, preparaty itd
-słuchowe- taśmy itd.
-wzrokowo-słuchowe
-częściowo automatyzujące proces nauczania i uczenia się
W. Okoń -podział środków dydaktycznych
-proste (słowne i wzrokowe- podręczniki, obrazy itd.
-złożone
a) mechaniczne środki wzrokowe pokazanie obrazu za pomocą np. projektora
b) środki słuchowe
c)środki słuchowo-wzrokowe
d)środki automatyzujące proces uczenia maszyny dydaktyczne, komputery
Audiowizualne środki dydaktyczne
Są zarówno techniczne środki słuchowo wzrokowe, jak również sam nośnik wraz z zapisaną informacją naukową
-materiały dydaktyczne
-urządzenia techniczne
Kształcenie multimedialne
Istota polega na wykorzystaniu w pracy dydaktycznej wielu srodków dydaktycznych. L.Leja 1970- odbiór i przetwarzanie informacji..
Symulatory
Modele, fantomy umożliwiające wykonywanie czynności zawodowych w warunkach przypominających prawdziwe