Wykład 5

4.11.2009r.

Dydaktyka

Treści kształcenia

Zakres, ilość i jakość materiału który wypełnia treścią zajęcia lekcyjne.

Obejmują całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności dziedziny nauki, techniki, kultury itd. Przewidzianych do opanowania przez uczących się.

-powinny odzwierciedlać zarówno aktualne, jak i przyszłe przewidywane potrzeby społecznego, zawodowego i kulturalnego życia kraju, a także poszczególnych osób

-muszą być zgodne z wymaganiami naukowymi

-zgodne z przyjętą przez władze oświatowe koncepcję programową

Treści kształcenia zawodowego obejmują wiadomości i umiejętności zawodowe wynikające z czynności na stanowiskach pracy i związane z określonym rodzajem technologii i wyposażeniem technicznym.

Wg Kruszewskiego treści kształcenia w procesie kształcenia zawodowego to zbiór planowanych czynności uczących się, które mają doprowadzić do zmian w wiadomościach, umiejętnościach i systemie wartości. Planowane czynności uczącego się są wyznaczone przez materiał nauczania, który sprawia że one wystąpią i spowodują oczekiwane zmiany.

Zaplanowany proces pracy uczącego się i nauczyciela powinien:

-umożliwić uczącemu się wszechstronny rozwój

-wyposażyć w umiejętności zawodowe

-przygotować do życia w społeczeństwie

-przygotować do ustawicznego kształcenia zawodowego

Dobór treści kształcenia to określenie zakresu materiału, zalecanego w programie nauczania oraz w podręcznikach. Bardzo ważny jest układ treści czyli struktura.

Zasady doboru treści kształcenia

-Zasada eksponowania- wartości wychowawczych w treściach kształcenia, które mają wpływ na kształtowanie poglądów, przekonań i postaw pożądanych z punktu widzenia określonych celów szkoły.

-Zasada nowoczesności- treści kształcenia zobowiązuje do ustawicznego doskonalenia określonego programu oraz programu oraz koncepcji programowej systemu kształcenia wyznaczonego przez cele szkoły, a także do nowego spojrzenia na zasady grupowania treści nauczania i ich strukturę

-Zasada jednolitości i różnicowania treści kształcenia- polega na doborze treści podstawowych wskazanych przez program nauczania oraz rozszerzających dla uczących się szczególnie uzdolnionych czy zainteresowanych, a także treści uzupełniających dla tych którzy nie osiągają pozytywnych wyników.

-Zasada operatywności wiedzy- pozwala na sprawne posługiwanie się przez uczących wiadomościami i umiejętnościami w sytuacjach nowych stanowiących dla nich problemy teoretyczne bądź praktyczne.

-Zasada kompleksowego ujmowania treści kształcenia- oznacza, że są one nierozerwalnie związane z całym programem kształcenia, z tego wynika stosowanie korelacji wewnątrzprzedmiotowej i międyprzedmiotowej. Układ treści przekazywanych uczącym się musi ułatwić ich zrozumienie, ujęcie ich w powiązaniu z innymi już znanymi informacjami, uchwycenie między nimi związków i zależności, określenie stopnia ogólności i wartości poszczególnych elementów oraz formułowanie problemów i ich rozwiązywanie z wykorzystaniem wiedzy.

-Zasada strukturalnego układu treści polega na podziale treści nauczania każdego przedmiotu na elementy o trwałej wartości naukowej i kształcącej oraz na elementy wtórne, niekoniecznie potrzebne wszystkim uczącym się.

Zasada uwzględniania prawidłowości psychologicznych

Polega na dostosowaniu doboru i układu treści kształcenia do możliwości poznawczych uczniów na określonym poziomie ich rozwoju.

Zasada doboru treści nauczania wg B. Niemierko

-przystępność- łatwość opanowania danego elementu wiedzy

-wartość kształcąca- możliwość przeniesienia wewnętrznej struktury elementu treści na inne treści uczenia się i działalności pozaszkolnej (możliwość wykorzystania podobieństw takich elementów, jak np. sposób definiowania pojęć, klasyfikowania przedmiotów czy osiągania celów praktycznych)

-niezawodność wewnątrzprzedmiotowa wynikająca z powiązań elementu z innymi elementami danego zakresu treści wybranego przedmiotu nauczania

-niezbędność wewnątrzprzedmiotowa wynikająca z powiązań elementu z treścią nauczania innych przedmiotów i wyższych poziomów tego samego przedmiotu

-użyteczność w obecnej i przyszłej działalności pozaszkolnej

Zasady doboru treści kształcenia powinny umożliwić

-osiągnięcie celów kształcenia w trzech dziedzinach

-zachowanie własnej relacji między kształceniem teoretycznym a praktycznym

-nowoczesność treści kształcenia, zgodność z aktualnym poziomem wiedzy profesjonalnej

-dostosowanie treści kształcenia do możliwości poznawczych uczących się

Treści kształcenia powinny być:

-Usystematyzowane

-Stanowić całość składających sę z częścią wzajemnych ze sobą powiązań

Układ treści powinien opierać się na korelacji, czyli na wzajemnej zależności między treściami

Rodzaje układu treści kształcenia

• Liniowy

Merytoryczne następstwo wiadomości, ściśle ze sobą powiązanych i wzajemnie się warunkujących- każda część materiału wynika z poprzedniej i jest podstawą dla następnej /nie ma powrotu do tych samych wiadomości/

• Spiralny

Kilkakrotny powrót do tych samych wiadomości lecz na coraz wyższym poziomie. Materiał jest ułożony w kolejne cykle. Cykl pierwszy obejmuje podstawowe wiadomości i umiejętności, natomiast kolejne cykle zwiększają ich zakres.

• Koncentryczny

Powtarzanie w odstępach paroletnich tych samych treści nauczania w coraz szerszym i bardziej pogłębionym wymiarze.

W kształceniu zawodowym najczęściej stosuje się układ liniowy i spiralny.

Obecnie dąży się do integracji i tworzenia nowych treści kształcenia zawodowego/ łączenia pokrewnych przedmiotów i scalania wiedzy/ w postaci modułów.

Treści kształcenia- kierunek pielęgniarstwo

Ramowe treści kształcenia obowiązujące na studiach pierwszego i drugiego stopnia kierunku piel zawarte są w „standardzie kształcenia”

Podział treści

-podstawowe

-kierunkowe

W każdej z grup są określone treści kształcenia i oczekiwane efekty /umiejętności i kompetencje/

Dokumenty określające treści nauczania:

-plany nauczania

-programy nauczania

-podstawy programowe

-podręczniki

-standardy programowe

Plany kształcenia i programy kształcenia

Plan nauczania jest dokumentem urzędowym, wydawanym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, w przypadku kształcenia zawodowego w porozumieniu z właściwymi ministrami. Musi spełniać wymogi międzynarodowych porozumień w tym zakresie. Jest dokumentem podstawowym

Europejskie porozumienie w sprawie szkolenia i kształcenia pielęgniarek ratyfikowane 13 grudnia 1955.

W sprawie kształcenia i doskonalenia pielęgniarek zalecenia wydają również organizacje i stowarzyszenia międzynarodowe: WHO i ICN

Samorządy zawodowe uzyskują ustawowe uprawnienia opiniowania planu programu kształcenia zawodowego np. samorząd pielęgniarek i położnych.

Plan nauczania zawiera:

-wykaz przedmiotów nauczania /obowiązkowe i nieobowiązkowe/

-całkowitą liczbę godzin dla danego przedmiotu

-rozkład tej liczby godzin na poszczególne lata nuki

Plan nauczania pozostaje w ścisłym związku z organizacją roku szkolnego/ akademickiego

Program kształcenia

-Jest to dokument urzędowy.

-Wyznacza czynności jakie ma wykonać zarówno uczący się, jak i kierujący tymi czynnościami nauczyciel, aby powstały zaplanowane zmiany w wiadomościach, umiejętnościach i postawie uczącego się.

-Wskazuje materiał nauczania, który jest podstawą do powstania tych zmian, oraz metody działania, mające doprowadzić do ich osiągnięcia.

-Jest strukturą czynności uczących się i założonych wyników tych czynności.

Programy kształcenie zawodowego w zakresie poszczególnych przedmiotów powinny mieć następujący układ:

-określone cele szczegółowe kształcenia. Podstawy programowe kształcenia powinny determinować określanie celów szczegółowych kształcenia w programach poszczególnych przedmiotów. Polega to na nadawaniu im formy operacyjnej, ale można utworzyć listę szczegółową.

-określone treści kształcenia

-listę podstawowych umiejętności wynikowych niezbędnych do zaliczenia przedmiotu

-wskazówki dotyczące form organizacyjnych zajęć oraz metod i środków dydaktycznych umożliwiających osiągnięcie celów kształcenia

-wskazówki dotyczące metod oceniania

-wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej

Kształcenie modułowe

Zachodzące przemiany społeczne i gospodarcze wymagają zmian w kształceniu zawodowym, które powinny zmierzać do kształcenia efektywnego, ukierunkowanego na potrzeby rynku pracy. Polski system kształcenia zawodowego zaczął przejmować ideę kształcenia zawodowego głównie z krajów Europy opartą na modułach.

Moduł

Wyodrębniona część programu nauczania, który doprowadza do określonych kompetencji zawodowych. Moduły integrują w sobie wiedzę i umiejętności z różnych dziedzin (przedmiotów).

Wg UNESCO moduł to uporządkowany zestaw praktycznych działań kształcących, ukierunkowany na osiągnięcie kilku drobnych ale związanych ze sobą celów.

Istotę modułu stanowią treści kształcenia i instrukcje niezbędne do osiągnięcia tych celów.

Jednostka modułowa to wyodrębniona część modułu kształcenia, ukierunkowana na kształtowanie u uczących się takiego zakresu wiadomości, umiejętności i postaw, który warunkuje realizację logicznie powiązanych ze sobą czynności zawodowych wyrażonych w postaci operacyjnych celów kształcenia zawodowego .

Modułowy program kształcenia to zestaw celowo dobranych modułów, dla którego podstawowym kryterium doboru jest zbiór umiejętności i wiedzy, ustalony na podstawie opisu zawodu lub określonych czynności niezbędnych do uzyskania pożądanego poziomu kwalifikacji zawodowych.

Modułowy program kształcenia zakłada wymianę modułów w przypadku gdy ich treści stają się nieaktualne.

Integralną częścią modułowego programu kształcenie stanowią pakiety edukacyjne dla uczącego się i nauczyciela.

Projektowanie modułowego programu

I etap- przygotowawczy

-przygotowanie ogólnego opisu pracy w zawodzi z wyszczególnieniem zadań i czynności zawodowych

-opracowanie opisu zawodu zawierającego wymagane umiejętności oraz niezbędne postawy, a także wymagania psychofizyczne i przeciwwskazania do wykonywania zawodu

-określenie umiejętności wstępnych niezbędnych do kształcenia zawodowego

II etap- projektowanie programu kształceni

-pogrupowanie w moduły zadań zawodowych oraz określenie dla nich ogólnych celów kształcenia

-pogrupowanie w jednostki modułowe czynności zawodowych oraz określenie dla nich pośrednich celów kształcenia

-określenie szczegółowych celów kształcenia dla jednostek modułowych

-opracowanie zestawów umiejętności wstępnych oraz testów kontrolnych do modułów i jednostek modułowych

-opracowanie zakresów treści kształcenia w celu osiągnięcia planowych szczegółowych celów kształcenia

-określenie korelacji treści kształcenia wew jednostek modułowych, między jednostkami modułowymi oraz modułami

-dobranie metod i środków kształcenia do realizacji treści w poszczególnych jednostkach modułowych oraz oprogramowanie dydaktyczne

-opracowanie zestawów pakietów edukacyjnych do realizacji jednostek modułowych

-opracowanie systemu kontroli końców efektów kształcenia zawodowego

III etap- doskonalenie programów kształcenia

Ustawiczne unowocześnianie treści kształcenia oraz oprogramowania dydaktycznego.

Punkty kredytowe

-uzyskuje się po zaliczeniu modułu

-w systemie gromadzenie i przenoszenia punktów kredytowych za każdy poziom nauki można uzyskać określoną liczbę punktów

-przerywając naukę na rok czy więcej lat nie traci się uzyskanych kredytów

Proces Boloński

To ogólnoeuropejskie przedsięwzięcie zapoczątkowane podpisaniem w 1999r przez ministrów dokumentu zwanego Deklaracją Bolońską.

Jest to głęboka reforma szkolnictwa wyższego.

Celem ostatecznym jest utworzenie do 2010r. Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego.

Cele szczegółowe

-przyjęcie systemu „czytelnych” i porównywalnych dyplomów

-wprowadzenie systemu studiów dwustopniowych

-wprowadzenie punktowego systemu zaliczania osiągnięć studentów (ECTS)

-rozwój mobilności studentów i pracowników uczelni

-rozwój współpracy europejskiej w zakresie zapewnienia jakości kształcenia

-wzmocnienie wymiaru europejskiego szkolnictwa wyższego

Cele szczegółowe- Komunikat Praski

-rozwój kształceni przez całe życie

-zwiększenie zaangażowania studentów na rzecz realizacji Procesu Bolońskiego

-promowanie atrakcyjności Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego

Cele szczegółowe-Komunikat Berliński

-rozszerzenie systemu studiów o trzeci stopień

-współpraca Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego z Przestrzenią Badawczą

System punktowy ECTS (European Credit Transfer System)

System kształcenia oraz program kształcenia

---