Pytanie 1 - Istota gospodarki rynkowej i typy konkurencji

klucz: wymiana, konkurencja doskonała, konkurencja monopolistyczna, monopol pełny, oligopol

Gospodarka rynkowa to taka gospodarka, w której z jednej strony spotyka się podaż i popyt, a rynek równoważy te zależności.

Główne cechy gospodarki rynkowej:

1. transakcje dokonywane są na podstawie umów, czyli gospodarka rynkowa ma charakter umowny,

2. dobrowolny charakter umów

3. gospodarka rynkowa to gospodarka konsumenta oznacza silę nabywczą konsumenta i skłonność do wydawania pieniędzy,

4. wolność gospodarcza oznacza swobodę wyboru, celu działania, kierunku, gospodarka rynkowa to konkurencja, wymusza produkcję dobór które są pożądane na rynku.

Efektywność gospodarki zależy od efektywności firm, przedsiębiorstw.

Istotą gospodarki rynkowej jest wymiana, dlatego tez rola pieniądza jako środka wymiany jest ważna. Przyczyna katastrofy pieniądza jest zawsze katastrofą budżetu. Jakość gospodarki rynkowej zależy od stabilnego pieniądza, efektywności i konkurencyjności firm i przedsiębiorstw.

Typy konkurencji:

I Konkurencja doskonała.

Model konkurencji doskonałej opiera się na 4 założeniach:

• Jednorodność produktu - produkty poszczególnych producentów są identyczne, w związku z czym nabywcom jest wszystko jedno od kogo kupią produkt;

• Duża liczba sprzedających i kupujących - dzięki temu każdy podmiot ma bardzo mały udział w globalnym popycie lub globalnej podaży i tym samym pojedyncze decyzje nie mają wpływu na cenę rynkową; cena jest niezależna

• Doskonała informacja rynkowa - zarówno kupujący jak i sprzedający posiadają pełną informację o samym produkcie, jak i jego cenie - tak obecnej jak i w przyszłości; W zawiązku z tym nie istnieje niepewność i ryzyko;

• Swoboda wejścia i wyjścia z branży - nie istnieją żadne bariery wejścia ani wyjścia z branży; dzięki temu przy większym zapotrzebowaniu ze strony kupujących producenci będą mogli swobodnie rozpocząć dodatkową produkcję, zwiększając tym samym podaż, a przy zmniejszonym zapotrzebowaniu wycofać się nie ponosząc dodatkowych strat.

II Konkurencja monopolistyczna

Założenia:

1. Na rynku działa wielu producentów i nabywców.

2. Istnieje względna swoboda wejścia na rynek danej gałęzi. Wejście jest łatwe ale występują pewne bariery np. finansowe

3. Produkty wytwarzane przez przedsiębiorstwa nie są jednorodne, wręcz przeciwnie - są zróżnicowane pod względem cech użytkowych, oprócz tego mają bliskie substytuty.

4. Producenci i konsumenci mają doskonałe informacje o rynku.

5. Dla konkurencji monopolistycznej charakterystyczna jest konkurencja niecenowa (np. wprowadzanie zmian jakościowych produktów, popularyzacja marki firmowej, uatrakcyjnienie form sprzedaży etc.).

III Monopol pełny

Założenia:

1. Na rynku działa jeden producent (sprzedawca) i wielu kupujących.

2. Nie ma możliwości wejścia na rynek opanowany przez jednego producenta - monopolistę, co może wynikać z przyczyn technicznych (wymagany patent), ekonomicznych (wysokie nakłady finansowe na budowę nowej firmy, np. fabryki samochodów) lub administracyjno-prawnych (ustalony przez państwo monopol spirytusowy itp.).

3. Produkty są zróżnicowane, nie mają bliskich substytutów.

4. Uczestnicy rynku dysponują doskonałą informacją.

5. Przedsiębiorstwa monopolistyczne mają wpływ na podaż i na ceny. Kontrolując sytuację na rynku mogą one ograniczać rozmiary podaży i sprzedawać towary po wyższych cenach. Oznacza to równocześnie, że przy podejmowaniu decyzji o zwiększeniu rozmiarów produkcji monopolista musi się liczyć z koniecznością obniżenia ceny.

6. Monopolista jako jedyny producent na rynku nie bierze pod uwagę zachowania innych firm, gdyż nie ma konkurentów. Musi się jednak liczyć z istniejącym popytem. Oznacza to, że monopolista nie może zwiększyć rozmiarów sprzedaży bez równoczesnego obniżenia ceny lub może sprzedawać mniej po wyższej cenie.

IV Oligopol

Założenia:

1. Na rynku występuje niewielka liczba producentów, którzy opanowali rynek danego produktu oraz duża liczba kupujących.

2. Swoboda wejścia na rynek jest ograniczona względem technologicznym lub ekonomicznym (bariery wejścia).

3. Produkty wytwarzane przez przedsiębiorstwa w oligopolu mogą być zarówno jednorodne, jak i zróżnicowane (w praktyce częściej występujące), będące dość bliskimi substytutami.

4. Producenci i konsumenci mają doskonałą informację o rynku.

5. Na rynku oligopolistycznym występuje niewielu producentów i każdy z nich ma znaczący udział w rynku. Wynika stąd silna współzależność między nimi. Każda z firm musi brać pod uwagę działania innych firm, nie może ignorować decyzji podejmowanych przez konkurentów. Decyzje firm oligopolistycznych są zdeterminowane reakcjami i zachowaniami ich rywali.

Pytanie 2 - Metody dokonywania wyborów ekonomicznych

Słowa klucze: decyzje, racjonalność wyborów, zasada oszczędności i wydajności, optymalizacja decyzji

Wybory ekonomiczne czyli decyzje dotyczące sposobów wykorzystania zasobów w różnych

systemach gospodarczych rozstrzygane są różnie (przez rynek lub państwo}.    

Sposoby dokonywania wyborów wg Samuelsona

- zwyczaj -(tzw. tradycja) polega na osiągnięciu celów podstawowych, tradycyjnych;        .

- nakaz - podział społeczności na dwie grupy: te które podejmują decyzje i te które je wykorzystują;

- rynek — opiera się na funkcjonowaniu podmiotów gospodarczych, ale na innych zasadach niż w gospodarce rynkowej.

Działalność podmiotów w gospodarce rynkowej opiera się na zasadach: 

1. podmioty gospodarki narodowej są wolne pod względem ekonomicznym i mogą podejmować samodzielnie decyzje w odniesieniu do swoich celów i do przedmiotów swojej własności,

2. podmioty dążą do osiągnięcia indywidualnych korzyści (przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe),      .

3. podmioty ponoszą odpowiedzialność ekonomiczną ze skutkami swoich decyzji;

4. dokonują racjonalnych wyborów (racjonalność polega na dokonaniu wyborów, które sprowadzają się do dwóch zasad:  

* zasada oszczędności — założony cel osiągnąć przy minimalnym nakładzie środków;

* zasada wydajności — przy danym nakładzie środków zamierzonych osiągnąć maksymalny efekt (cel).

Gospodarka rynkowa wymusza konieczność dokonywania racjonalnych wyborów. - działania: racjonalne, intuicyjne, irracjonalne.

Hayek — wprowadził pojęcie homo-economacus — pojęcie człowieka ekonomicznego, który podejmuje decyzje ekonomiczne.

Model optymalizacji decyzji ekonomicznych:

Założenia modelu optymalizacji ekonomicznych:

1. podmioty mikroekonomiczne dążą do maksymalizacji swoich korzyści, czyli uzyskania nadwyżki w stosunku do ich przychodów;

2. pomiary mają cechy homo-economicus,

3. każdy podmiot gospodarczy działa racjonalnie;

4. istota działania ekonomicznego i producentów jest dokonywanie wyborów dotyczących zastosowania rzadkich zasobów;

5. cele dla których dążą podmioty gospodarcze muszą być skwantyfikowane (wyrażone liczbo) lub uporządkowane;        .

6. możemy mierzyć zjawiska w jednostkach pieniężnych; .

7. działalność podmiotów gospodarczych da się sprowadzić do wspólnego problemu, czyli dobór środków, aby osiągnąć maksymalny cel;

8. dokonując wyboru ekonomicznego porównujemy korzyści marginalne (przyrost efektów -funkcji celu; spowodowany dodatkowym nakładem środków) z kosztem marginalnym (przyrost kosztów spowodowany osiągnięciem wybranego celu).

Wnioski:

l. Jeśli marginalne korzyści są większe od kosztów marginalnych to opłaca się zwiększyć produkcję.

2. Jeżeli marginalne korzyści są mniejsze od kosztów marginalnych to zmniejszymy produkcję

3. W momencie gdy marginalne korzyści są równe kasztą marginalnym to przedsiębiorstwo osiąga optimum wielości produkcji.

Jeżeli funkcja celu ma postać nieliniową to metodą maksymalizacji tej funkcji jest rachunek marginalny rozwiązany z pomocą mnożników Lagrange'a.

Pochodna cząstkowa funkcji celu oznacza przyrost tej funkcji spowodowany nakładem dodatkowej jednostki danego środka. Tą pochodną określamy jako korzyść marginalną. Pochodną cząstkową funkcji ograniczeń oznacza przyrost nakładów środków, które spowodowały przyrost funkcji celu (koszt marginalny). Funkcja celu osiąga maksimum, gdy spełniony zostaje warunek korzyść marginalna z x1 / koszty marginalny z x1 = mnożnik Lagrange'a. (x1— wielkość produkcji)

Podsumowując:

l. Wybory mikroekonomiczne są dokonywane w ramach zwyczaju; nakazu, rynku, intuicji..

2. Cechą wyborów ekonomicznych w gospodarce rynkowej jest racjonalność.

3. Model optymalizacji decyzji mikroekonomicznych służy do rozwiązania problemu ograniczonej maksymalizacji funkcji celu danego podmiotu gospodarczego.

4. Jeżeli funkcja celu ma postać nieliniową to metodą maksymalizacji tej funkcji jest rachunek marginalny rozwiązany z pomocą mnożników Lagrange'a.

5. W maksimum funkcji celu stosunek korzyści marginalnej do kosztu marginalnego jest taki sam pod wglądem wszystkich zmiennych funkcji celu i jest równy mnożnikowi Lagrange'a.

6. Mnożnik Lagrange'a wyraża stopień ograniczoności środków.

Pytanie 3 - Równowaga rynkowa - prawo popytu i podaży

Klucz: popyt, podaż, prawo popytu, prawo podaży, równowaga rynkowa.

Popyt odzwierciedla odwrotną zależność między ceną dobra a jego ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w danym okresie, przy założeniu, że wszystkie elementy charakteryzujące sytuację rynkową pozostaną bez zmiany.

Natomiast podaż odzwierciedla dodatnią zależność między ilością dobra, którą producenci skłonni są oferować w danym okresie, a ceną, przy założeniu, że inne zjawiska na rynku nie ulegną zmianie.
Prawo popytu - wzrost ceny określonego dobra przy niezmienności innych czynników powoduje spadek wielkości popytu na to dobro, i na odwrót - obniżka ceny wywołuje wzrost wielkości popytu. Zależność ta nazywana jest prawem popytu.

Prawo podaży - wielkość podaży danego dobra zmienia się w tym samym kierunku, co jego cena. Wyższej cenie dobra odpowiada większa ilość dostarczana na rynek, natomiast mniejszej cena ogranicza wielkość podaży. Zależność ta nazywana jest prawem podaży.

Równowaga rynkowa jest to stan idealny. Sytuacja rynkowa: przy określonej cenie wielkość popytu na określony produkt jest równa wielkości podaży - taka sytuacja jest określana mianem równowagi rynkowej.
Stan równowagi i nierównowagi dóbr na rynku.

Rysunek 4 Popyt i podaż w jednostkach naturalnych q.

Równowaga na rynku jest określana przez cenę C_E w punkcie przecięcia się krzywej popytu i podaży E. Oznacza to, że dostępna podaż jest rozdzielona między nabywców, którzy są skłonni i zdolni zapłacić tę cenę C_E. Przy cenie C_E nie występuje ani nadwyżka, ani niedobór.

Nadwyżka podaży nad popytem pojawi się przy cenie C_1.Wzrost ceny spowoduje ograniczenie popytu ze strony konsumentów, a równocześnie zwiększenie podaży ze strony producentów.

Niedobór z kolei istnieje tylko dlatego, że cena towaru C₂ jest zbyt niska. W rezultacie popyt ze strony konsumentów staje się zbyt duży w stosunku do podaży, jaka producenci są skłonni zaoferować przy tej cenie.

Pytanie 4 - Elastyczność popytu i podaży

Słowa kluczowe: elastyczność popytu, elastyczność cenowa popytu, elastyczność mieszana popytu, elastyczność dochodowa popytu, elastyczność cenowa podaży

Elastyczność popytu służy mierzeniu siły, z jaką wielkość popytu reaguje na zmiany czynnika określającego popyt (głównie ceny i dochodu). W zależności od tego, który z tych czynników wpływa na wielkość popytu wyróżnia się 3 rodzaje elastyczności popytu:

1. Elastyczność cenową popytu - mierzy siłę reakcji popytu na zmiany cen danego dobra.

Jeżeli współczynnik cenowej elastyczności popytu jest:

- E_PD = 1 oznacza to, że określonej procentowej zmianie ceny odpowiada dokładnie taka sama procentowa zmiana wielkości popytu, dokonująca się jednak w przeciwnym kierunku np. wzrost ceny o 10% powoduje spadek popytu o 10%, jest to elastyczność wzorcowa,

- E_PD > 1 procentowa zmiana popytu jest większa niż procentowa zmiana ceny danego dobra np. wzrost ceny o 10% powoduje spadek popytu o 20%, popyt jest wysoce elastyczny,

- E_PD < 1 > 0 procentowa zmiana popytu jest mniejsza niż procentowa zmiana ceny. Np. jeśli obniżka cen o 10% spowoduje wzrost popytu o 2%, to współczynnik wyniesie 0,2 - im bliżej zera tym mniej elastyczny, popyt nieelastyczny lub o nieelastyczności niskiej,

- E_PD ∞ ozn. to , że dla danej ceny popyt może przybierać dowolne rozmiary, popyt jest doskonale elastyczny

- E_PD = 0 dla dowolnej zmiany ceny zmiana popytu jest równa 0, co oznacza, że współczynnik tez jest równy 0, popyt jest doskonale nieelastyczny lub sztywny.

Niską elastycznością cenową popytu charakteryzują się dobra pierwszej potrzeby, nawet znaczna zmiana cen powoduje niewielkie zmiany popytu. Popytem elastycznym wyróżniają się dobra wyższego rzędu. Popyt sztywny występuje gdy cena danego dobra jest względnie niska, a potrzeby konsumentów w zakresie spożycia tego dobra są zaspokojone np. sól, gdy pojawia się konieczność nabycia danego dobra np. leki lub gdy dane dobro nie ma substytutu np. sól.

2. Elastyczność mieszaną popytu (elastyczność krzyżowa popytu) - mierzy reakcję popytu na

dobro A na zmianę ceny dobra pokrewnego B. Na rozmiar popytu na dobro X wpływają także zmiany cen innych dóbr, które mogą być substytutami dobra X, dobrami komplementarnymi lub niezależnymi.

3. Elastyczność dochodowa popytu - mierzy reakcję popytu na zmiany realnych dochodów konsumentów.

Interpretacja wartości liczbowych jest taka sama jak przy elastyczności cenowej popytu. Na podstawie wartości liczbowych można dokonać podziału dóbr konsumpcyjnych na 3 grupy;

• dobra niższego rzędu, dla których E_ID<0

• dobra pierwszej potrzeby, dla których 1>E_ID>0

• dobra luksusowe, dla których E_ID>1

Elastyczność cenowa podaży - wyraża reakcję podaży danego dobra na zmianę jego ceny.

Gdy E_PS < 1, to podaż jest nieelastyczna, E_PS = 1, to podaż jest określana jako proporcjonalna, a gdy E_PS > 1, to podaż jest elastyczna względem ceny. Jeśli zmiany cen nie wywołują zmian w wielkości podaży, to podaż jest doskonale nieelastyczna (sztywna). I gdy podaż osiąga dowolne rozmiary przy danej cenie, to jest doskonale elastyczna.

Pytanie 5 - Teoria postępowania konsumenta

Słowa kluczowe: teoria postępowania konsumenta, użyteczność całkowita, użyteczność marginalna, założenia teorii wybory konsumenta, krzywa obojętności

Teoria postępowania konsumenta odnosi się do procesu podejmowania decyzji gospodarczych przez gospodarstwa domowe, a ściślej określając, do decyzji podejmowanych przez poszczególnych członków gospodarstwa domowego określanych także jako konsumenci.

Współczesna ekonomia zachowania konsumenta oparta jest na trzech twierdzeniach:

1. Konsument wybierając pomiędzy równymi alternatywnymi strukturami konsumpcji czyni to w sposób świadomy, zgodny z własnym interesem, czyli w sposób racjonalny.

2. Posiadając pełne i prawdziwe informacje o produktach konsument sam potrafi najlepiej ocenić, na czym polegają jego korzyści. Błędy w podejmowanych przez konsumenta decyzjach wynikają z braku odpowiedniej informacji.

3. Konsument decyduje o wyborze struktury własnej konsumpcji zgodnie ze swoimi preferencjami, dochodami oraz cenami dóbr na rynku. Konsument zaspokajając swoje potrzeby ,może zastępować jedne dobra innymi jest to, tak zwana substytujność dóbr.

Użyteczność jest sumą zadowolenia, jaką osiąga indywidualny konsument z konsumowania lub posiadania dobra.

Użyteczność całkowita jest sumą użyteczności konsumowanej ilości produktu lub usług.

Użyteczność marginalna wyraża ona zadowolenie konsumenta ze zwiększenia lub zmniejszenia konsumpcji danego dobra o dodatkową jednostkę.

Użyteczność całkowita rośnie wraz ze wzrostem konsumowanego dobra. Użyteczność całkowita maleje wraz ze spadkiem konsumowanego dobra.

Użyteczność marginalna zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. Użyteczność marginalna zwiększa się wraz ze spadkiem konsumowanego dobra.

Prawo malejącej użyteczności marginalnej:

Zadowolenie z pierwszej konsumowanej ilości dobra jest znacznie większa, a niżeli z kolejnej jednostki.

Trzy założenia teorii wyboru konsumenta:

1. Założenie komplementarności preferencji - polega na tym, że konsument potrafi określić, czy woli dobro A od dobra B, czy odwrotnie, woli B od A. Jeżeli potrafi określić, wówczas uważa się, że preferencje są komplementarne.

2. Założenie przychodności preferencji - jeżeli woli dobro A od B i jednocześnie woli B od C to wynika ,że woli A od C.

3. Założenie nienasyconości zadowolenia konsumenta - sprowadza się do tego, że konsument woli mieć więcej niż mniej. Konsument woli dobra, które dostarczają mu więcej zadowolenia.

Krzywa obojętności obrazuje różne kombinacje dwóch dóbr dające ten sam poziom użyteczności całkowitej (inaczej mówiąc przedstawia ona wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które są dla konsumenta obojętne. Każda z tych kombinacj daje konsumentowi takie samo zadowolenie. Dana krzywa obojętności charakteryzuje się stałym zadowoleniem).

Pytanie 6 - Teoria funkcjonowania przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej

Słowa klucze: Przedsiębiorstwo, Główne założenia, Zysk przedsiębiorstwa, Kategorie przedsiębiorców, Kryterium rentowności

Przedsiębiorstwo jest wyodrębnioną pod względem ekonomicznym jednostką prowadząca działalność produkcyjną, handlową lub usługową.

Producent(utożsamiany z przedsiębiorstwem) w gospodarce rynkowej występuje w podwójnej roli. Z jednej strony jako nabywca, który w celu wytwarzania dóbr musi zaopatrywać się na rynku w niezbędne czynniki produkcji(surowce, maszyny, siłę roboczą, ziemię, kapitał finansowy itp.); z drugiej strony jednocześnie jako sprzedający wytworzone przez siebie produkty i usługi.

Głównym założeniem, w ramach którego analizujemy działalność przedsiębiorstwa funkcjonującego w gospodarce rynkowej jest założenie o racjonalnym działaniu producenta. Opierając swoje działanie na zasadzie optymalizacji, producent dąży do osiągnięcia maksymalnych korzyści z produkcji.

Osiąganiu korzyści towarzyszy konieczność ponoszenia kosztów ekonomicznych. Producent dąży do osiągnięcia jak największej różnicy między przychodami ze sprzedaży wytworzonej produkcji, a nakładami na produkcję.

Zysk przedsiębiorstwa zależy przede wszystkim od 3 elementów: od kosztów produkcji, ilości sprzedanych produktów oraz ceny sprzedaży. Znając koszt wytworzenia produktu oraz ceny sprzedaży możemy obliczyć zysk brutto, który jest różnicą między ceną i kosztem. Jest to zysk jednostkowy, który pomnożony przez ilość sprzedanych produktów daje zysk brutto.

Przedsiębiorcy kierują się przede wszystkim kryterium rentowności, tzn. porównują oczekiwane zyski z danej działalności z przewidywanymi na nią nakładami.

Ustawa rozróżnia trzy kategorie przedsiębiorców:

Mikro przedsiębiorca - to taki przedsiębiorca, który w jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: zatrudnił średniorocznie mniej niż 10 pracowników, osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz wszelkich operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 2 000 000 EURO lub sumy aktywów jego bilansu na koniec jednego z tych dwóch lat nie przekroczył w złotych 2 000 000 EURO

Mały przedsiębiorca - to taki przedsiębiorca, który w co najmniej jednym z dwóch lat obrotowych: zatrudnił średniorocznie mniej niż 50 pracowników, osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz wszelkich operacji finansowych nie przekraczających równowartości w złotych 10 000 000 EURO lub sumy aktywów jego bilansu na koniec jednego z tych dwóch lat nie przekroczył w złotych 10 000 000 EURO

Średni przedsiębiorca - to taki przedsiębiorca, który w ciągu jednego lub dwóch ostatnich lat obrotowych: zatrudnił średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz wszelkich operacji finansowych nie przekraczających równowartości w złotych 50 000 000 EURO lub sumy aktywów jego bilansu zgromadzonego na koncie jednego z tych dwóch lat nie przekroczył równowartości w złotych 43 000 000 EURO.

Pytanie 7 - Optimum przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej

Słowa kluczowe: Konkurencja doskonała, cena, rynek, optimum

Konkurencja doskonała to sytuacja rynkowa charakteryzująca się tym, że żaden z kupujących i sprzedających nie ma wpływu na cenę. Cena kształtuje się na rynku jako wypadkowa oferty wszystkich producentów i zapotrzebowania wszystkich odbiorców na dany produkt. Zarówno dla producenta jak i dla konsumenta cena jest wielkością daną .Typowym przykładem może być rynek płodów rolnych np. ziemniaki, zboże itd. Model konkurencji doskonałej(inaczej rynku doskonale konkurencyjnego),opiera się na czterech podstawowych założeniach:

1. Założenie jednorodności produktu - produkty każdego z producentów są identyczne. Produktem jednorodnym są np. płody rolne takie jak określony gatunek pszenicy, żyta czy ziemniaków. Ponieważ cechy takich produktów są identyczne, kupującemu jest obojętne od jakiego producenta pochodzi dany produkt.

2. Założenie pełnej mobilności czynników produkcji - na rynku doskonale konkurencyjnym nie istnieją żadne przeszkody prawne, ekonomiczne, czy społeczne dla wchodzenia i wychodzenia przedsiębiorstw z danej gałęzi produkcji. Czynniki produkcji mogą być przesuwane bez przeszkód między różnymi ich zastosowaniami.

3. Duża liczba sprzedających i kupujących. Oznacza to że jakakolwiek zmiana wielkości podaży pojedynczego producenta lub jakakolwiek zmiana popytu pojedynczego nabywcy jest zbyt mała i nie ma żadnego wpływu na cenę. Cena rynkowa jest niezależna a sprzedający i kupujący akceptują ją.

4. Doskonała informacja o rynku. W założeniu tym przyjmuje się że wszyscy kupujący i sprzedający posiadają pełną informację o produkcie i jego cenie zarówno w danym momencie jak i w przyszłości. W związku z tym nie występuje niepewność i ryzyko. Producent może określić rozmiary produkcji maksymalizujące zysk, a kupujący zawsze może określić wielkość swojego popytu.

Dążąc do maksymalizacji zysku przedsiębiorstwo będzie zwiększało rozmiary produkcji dopóki utarg krańcowy będzie wyższy od kosztu uzyskania kolejnej jednostki produkcji.

Możemy więc powiedzieć, że przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne maksymalizuje zysk przy rozmiarach produkcji wyznaczonych przez punkt zrównania się kosztu krańcowego (marginalnego, który jest równy cenie).

Optimum przedsiębiorstwa w okresie krótkim w warunkach konkurencji doskonałej

Przedsiębiorca jest ceno biorcą nie może wpłynąć na zmianę ceny. Cena, po której sprzedaje on swoje produkty, wyznaczona jest przez rynek jako data, a więc niezależna od rozmiaru oferowanej przez niego sprzedaży. Utarg całkowity przedsiębiorcy rośnie proporcjonalnie do przyrostu produkcji. Cena bowiem jest stała i nie reaguje na zmiany wielkości produkcji pojedynczego przedsiębiorcy. Przy stałej cenie utarg przeciętny na jednostce i utarg krańcowy z każdej jednostki są dla każdej wielkości produkcji stałe i równe cenie.

Pytanie 8 - Optimum przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji niedoskonałej

I. Konkurencja niedoskonała (monopol pełny lub czysty)

Ta forma istnieje wówczas, gdy w gałęzi rynku jest tylko jedno przedsiębiorstwo wytwarzające produkt, który nie posiada substytutu. Model monopolu opiera się na założeniach:

1. Produkty są jednorodne Lub zróżnicowane- nie istnieją bliskie substytuty;

2. Brak możliwości wejścia na rynek opanowany przez pełny monopol ( z uwarunkowań technicznych, ekonomicznych i administracyjno prawnych)

3. Istnieje producent i wielu kupujących

4. Pełna, doskonała informacja o rynku.

II. Konkurencja monopolistyczna:

Polega ona na tym, iż na wielu rynkach ma do czynienia z różnymi producentami, którzy wytwarzają i sprzedają produkty zróżnicowane pod względem: jakości, opakowania i marki.

Założenia modelu:

1. Na rynku działa wielu producentów i wielu nabywców

2. Istnieje nieograniczona swoboda wejścia nowych firm, na rynek danej gałęzi

3. Produkty wytworzone przez różne firmy nie są jednorodne , są zróżnicowane pod względem cech użytkowych oraz maja bliskie substytuty

4. Producenci i konsumenci mają doskonałe informacje o rynku.

III. Oligopol:

Charakteryzuje się tym, że istnieje niewielka liczba producentów, która opanowała rynek danego produktu. Na rynku oligopolistycznym istnieje współzależność między przedsiębiorstwami możliwość wyznaczenia ceny i wielkości produkcji przez dane przedsiębiorstwa uzależnione jest od postępowania przedsiębiorstwa konkurencyjnego.

Założenia modelu:

1. Produkty jednorodne Lub zróżnicowane, jednak najczęściej występują produkty zróżnicowane będące dla siebie substytutami,

2. Niewielka liczba sprzedawców i duża ilość kupujących

3. Swoboda wejścia na rynek jest ograniczona względami technologicznymi lub ekonomicznymi

4. Producenci i konsumenci mają doskonałą informację o rynku.

Monopol czysty- to model rynku, na którym jeden producent kontroluje wszystkie sytuacje. Przedsiębiorstwo jest ceno dawcą , ono ustala ilość produkcji, istnieją niemożliwe do przekroczenia bariery natury np. kapitałowej, brak substytutów. U.K. będzie nachylony ujemnie gdyż przedsiębiorstwo monopolistyczne może wpływać na cenę i ją podnosić.

Jak w konkurencji doskonałej, zaczynamy od kosztów.

Punkt przecięcia się K. K. i U. K. wyznacza nam Q1

Punkt przecięcia się Q 1 z prostą U.P. wyznacza nam B (cenę P1)

Punkt przecięcia się Q1 z krzywą JKM wyznacza nam całkowite koszty

Zakreślony prostokąt to pole zysku

Poniższy wykres przedstawia sytuację przedsiębiorstwa w monopolistycznej strukturze rynkowej.

U.P.= DD- utarg przeciętny (krzywa popytu)

Reszta jak dla rys. wyżej

Zysk monopolowy pełnego monopolisty zaznaczony został na schemacie zamalowanym obszarem. Decydują się na wytwarzanie produkcji równej Q1 może zażądać za swoje wyroby najwyższą, możliwą do zaakceptowania przez rynek cenę, wiedząc, że przy tej cenie klienci nabędą wielkość produkcji równą Q1. Jednak cena zależy od przebiegu krzywej popytu DD. Zysk na jednostce wyrobu stanowi różnica pomiędzy ceną, a kosztami przeciętnymi ekonomicznymi. Nadwyżka ceny nad przeciętnym kosztem ekonomicznym jest miarą siły monopolowej przedsiębiorstwa. Ceną monopolową jest cena wyznaczona przez prostopadłą, z punktu B na krzywej popytu DD, do osi Y.

Pytanie 9 - Podmioty w gospodarce rynkowej i ich rola

Podmiotem gospodarczym nazywamy określona formę organizacji, która podejmuje samodzielne decyzje, kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.

Gospodarka rynkowa jest systemem bardzo złożonym. Składa się ona z milionów różnych podmiotów, jak gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, administracja państwa oraz władze lokalne.

Głównym zadaniem gospodarstw domowych i przedsiębiorstw jest podejmowanie decyzji związanych z rozporządzeniem dochodu na konsumpcję oraz decyzji o alokacji zasobów.

Gospodarstwa domowe oraz przedsiębiorstwa spotykają się na dwóch rynkach - na rynku zasobów oraz na rynku dóbr(produktów i usług) - na nich odbywają się transakcje handlowe (akty kupna i sprzedaży). Gospodarstwa domowe są właścicielami zasobów, które oferują na rynku przedsiębiorstwom. Zasobem tym jest praca, zasoby naturalne, kapitał finansowy. Na rynku zasobów, gospodarstwa domowe są sprzedającymi, natomiast przedsiębiorstwa kupującymi. Kupując usługi zasobów od gospodarstw domowych przedsiębiorstwa płacą im za to określone ceny ukształtowane na rynku (płace za usługi pracy, renty za usługi ziemi, procenty za usługi kapitału finansowego) - płatności te są kosztem dla przedsiębiorstwa. Przedmiotem transakcji są zasoby wykorzystywane przez przedsiębiorstwa do produkcji dóbr.

Przedsiębiorstwa sprzedają wyprodukowane dobra gospodarstwom domowym. Transakcje kupna i sprzedaży odbywają się na rynku dóbr konsumpcyjnych, jak i kapitałowych (inwestycyjnych).

Bank to instytucja finansowa zajmująca się gromadzeniem, przechowywaniem i pożyczaniem środków pieniężnych w zamiarze wypracowania zysku oraz funkcjonowania jako instytucja zaufania publicznego.

Towarzystwa ubezpieczeniowe to instytucje, które gromadzą na swoim koncie środki materialne zbędne do wyrównania ujemnych skutków zdarzeń losowych. Stosunek ubezpieczenia zawierany jest na podstawie umowy między towarzystwem a ubezpieczającym.

Fundusz emerytalny - przedmiotem jego działania jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego.

Fundusz inwestycyjny:

- forma zbiorowego lokowania środków pieniężnych wpłacanych przez osoby fizyczne, osoby prawne, przedsiębiorstwa czy gminy.

- tworzony z wpłaty członków kapitał jest korzystnie inwestowany w celu osiągnięcia wyższych zysków, niż tradycyjna lokata bankowa

- majątek funduszu lokowany jest na zasadzie dywersyfikacji ryzyka

- dzielimy na otwarte (fundusze oparte na jednostkach uczestnictwa) i zamknięte (fundusze oparte na certyfikatach inwestycyjnych)

Instytucje państwowe w gospodarce rynkowej, państwo nie decyduje bezpośrednio w sferze produkcji i konsumpcji; jego funkcja ogranicza się do regulacji prawnej i ekonomicznej (ochrona interesów publicznych)

Pytanie 10 - Funkcje produkcji

Łączenie różnych czynników produkcji w celu uzyskania określonej ilości produktów.

Zależność między wielkością poniesionych nakładów a osiągniętymi wynikami.

• Liniowa funkcja produkcji

• Funkcja produkcji CES

• Funkcja produkcji Comba - Douglasa

Funkcje produkcji

Produkcja - polega na łączeniu różnych czynników produkcji w celu uzyskania określonej ilości produktów. Obrazuje zależność między wielkością poniesionych nakładów (ilością czynników produkcji) na produkcję dóbr a osiągniętymi wynikami (ilość wytworzonego produktu).

W kontekście funkcji produkcji mówi się o tzw. efektywności technicznej produkcji, czyli sytuacji, w której producent maksymalizując efekt produkcji nie będzie wkładał do produkcji więcej czynników aniżeli jest to konieczne dla osiągnięcia tego poziomu efektu. Funkcja produkcji wskazuje technicznie (a nie ekonomicznie) możliwą wielkość produkcji. Po włączeniu kosztów czynników produkcji do analizy możliwości producenta uzyskamy rzeczywistą wielkość produkcji, jaką może on wytworzyć przy danym poziomie kosztów. Wówczas będziemy mówili o efektywności ekonomicznej produkcji, czyli sytuacji polegającej na takim wykorzystaniu nakładów czynników produkcji, aby koszt wytworzenia jednostki produktu był minimalny

• Liniowa funkcja produkcji

• Funkcja produkcji CES

• Funkcja produkcji Comba - Douglasa.

Pytanie 11 - Teoria produkcji i rynek czynników produkcji.

Słowa kluczowe: podział, niezerowej, przewagę, Analiza, Efekt

Smith zauważył, iż wydajność pracy robotników związana jest z ich specjalizacją i podziałem pracy. Na tej podstawie wysnuł wniosek, że specjalizacja w ramach gospodarki pozwala na zwiększenie ilości wytwarzanych dóbr. Podobnie w gospodarce międzynarodowej może dojść do międzynarodowego podziału pracy, co pozwoli na powiększenie dóbr dostępnych dla każdego społeczeństwa, biorącego udział w wymianie międzynarodowej. Międzynarodowy podział pracy pozwala lepiej spożytkować przez kraje uczestniczące w wymianie posiadane przez nie zasoby, co wyraża się w tym, iż kraje eksportują te dobra, w których produkcji się specjalizują. Importują natomiast dobra, w których produkcji specjalizują się partnerzy. Smith wskazał również kryterium, którym państwo powinno się kierować przy wyborze specjalizacji. Tym kryterium powinny być absolutne różnice w kosztach wytwarzania. Wynika to ze zróżnicowanego wyposażenia poszczególnych państw w zasoby naturalne, technologii, doświadczenia w produkcji danego dobra.

Smith podważył podstawową teorię merkantylistów, iż źródłem bogactwa państw jest gromadzenie zasobów złota. W swej teorii wykazał, że handel międzynarodowy jest grą o sumie niezerowej. Oznacza to iż, każde państwo uzyskuje korzyści z handlu międzynarodowego. Aby zilustrować wyżej opisaną teorię można posłużyć się przykładem. Państwo X posiada absolutną przewagę w produkcji dobra a, natomiast państwo Y posiada absolutną przewagę w produkcji dobra b. Zgodnie z teorią kosztów absolutnych państwo X powinno produkować wyłącznie dobro a, ponieważ poprzez handel międzynarodowy może korzystnie wymienić nadwyżkę tego dobra na dobro b. Oczywiście teoria Smitha nie tłumaczy wszystkich przepływów w handlu międzynarodowym. W swej publikacji autor nie daje żadnych wskazówek państwom, które produkują wszystkie dobra absolutnie drożej niż ich partnerzy handlowi. W tej sytuacji nastąpiłby niekorzystny bilans handlowy, który prowadziłby w konsekwencji do wypływu kruszców i kapitału od słabszego partnera. W teorii Smitha nie wzięto pod uwagę kosztów transportu, przepływu technologii, a także istnienia barier, które uniemożliwiają, lub utrudniają prowadzenie międzynarodowego handlu. Do takich barier można zaliczyć chociażby cło. Mimo wspomnianych mankamentów, teoria przewagi absolutnej pozwoliła odejść od teorii merkantylizmu i spojrzeć szerzej na międzynarodowe stosunki gospodarcze. KRÓTKO: wymiana towarów ma sens tylko wtedy, gdy jeden kraj ma przewagę w wymianie nad drugim. Ma zastosowanie fragmentaryczne. Jest to rozwój gospodarki kapitalistycznej. Podstawowy czynnik produkcji to praca.

Rynek czynników produkcji obejmuje: pracę, kapitał oraz ziemię.

Analiza rynków czynników produkcji ma za zadanie odpowiedzieć na pytanie o:

1. siły określające ceny równowagi;

2. ilości czynników produkcji zaangażowanych w różnych gałęziach i w całej gospodarce.

3. Każde przedsiębiorstwo jednocześnie podejmuje decyzje:

1. określa rozmiary swej produkcji zapewniającej maksymalizację zysku;

2. określa wielkość zapotrzebowania na określone czynniki produkcji w tym na pracę.

Analizując rynek pracy omawiamy zagadnienie:

1. stawek płac i ich elastyczność na uwarunkowania rynku pracy;

2. nierównowagi po stronie popytu i podaży na określone kwalifikacje - bezrobocie.

W dłuższym okresie przedsiębiorstwo może dokonać wyboru pomiędzy poszczególnymi technikami produkcji, co umożliwia uzyskanie najniższego kosztu wytworzenia.

Efekt substytucyjny - wzrost płac zmniejsza zapotrzebowanie na siłę roboczą - co powoduje przestawienie się na bardziej kapitałochłonne techniki wytwarzania przy dowolnym poziomie produkcji. I odwrotnie, wzrost ceny kapitału zmniejsza rozmiary popytu na ten czynnik produkcji.

Efekt podażowy - wzrost cen czynnika produkcji będzie powodował wzrost kosztu całkowitego i krańcowego. Ponieważ położenie krzywej utargu krańcowego nie zmienia się, wielkość produkcji zapewniająca maksymalizację zysku musi się zmniejszyć. Jest to działanie w kierunku obniżenia popytu na wszystkie czynniki produkcji.

Pytanie 12 - Rynek pracy

Słowa kluczowe: rynek ekonomiczny, popyt na pracę, podaż pracy, bezrobocie

Pojęcie rynku

Rynek jest instytucją, która umożliwia zawarcie transakcji między sprzedającym a kupującym. Każdy rynek ma określoną strukturę. Strukturę tę tworzą kupujący i sprzedający, którzy mogą być partnerami równorzędnymi lub też narzucać sobie nawzajem różne warunki, zależne od „siły”, jaką dysponują. Przedmiotem transakcji dokonywanych pomiędzy kupującym i sprzedającym są dobra, usługi lub tytuły prawne. Każdy rynek można rozpatrywać z dwóch stron: podaży i popytu. Popyt odzwierciedla sposób decyzji podejmowanych przez ludzi dotyczący zakupu usług i towarów. Podaż odzwierciedla decyzje producentów na temat:, co produkować, jak produkować i w jakiej ilości

Rynek pracy - definicja

Rynek pracy to rodzaj rynku ekonomicznego, na którym z jednej strony znajdują się poszukujący pracy i ich oferty, a z drugiej strony przedsiębiorcy tworzący miejsca pracy i poszukujący siły roboczej.

Rynek pracy tworzony jest przez następujące podstawowe elementy:

- zasoby kapitału ludzkiego i jego wykorzystanie
- podział pracowników wg pracujących w poszczególnych sektorach gospodarki narodowej
- wielkość i struktura bezrobocia

Rynek pracy jest bardzo ważny, gdyż pełni dwie zasadnicze funkcje w gospodarce. Dla ludzi występujących z podażą pracy stwarza on możliwość otrzymania dochodów, a dla firm zgłaszających popyt na pracę jest on źródłem tego podstawowego czynnika wytwórczego. Płace otrzymywane ze sprzedaży pracy stanowią źródło utrzymania dla ogromnej większości ludzi. Inne dochody, jak na przykład renty dla właścicieli ziemi czy odsetki dla właścicieli kapitału, odgrywają znacznie mniejszą rolę. Nie ma jednego rynku pracy, lecz jest ich tyle, ile zawodów czy rodzajów wykonywanych prac.

Rodzaje rynków pracy

Mamy następujące rodzaje rynków pracy:

1.) podział według "statusu prawnego" pracy:

- rynek oficjalny - gdy osoba pracuje zgodnie z prawem, a z jej płacy pobiera się składki ZUS, składki zdrowotne, itp.

- szara strefa (tzw. "praca na czarno"):

uzyskiwanie dochodów bez odpracowania żadnych składek - jest to korzystne dla pracodawcy, z kolei dla pracobiorcy jest niekorzystne ponieważ:

*nie może "narzekać" na nieuczciwego pracodawcę,

*gdy ulegamy wypadkowi, za koszty leczenia płaci sam,

*brak składek na emeryturę.

2).podział według zasięgu rynku pracy:

- rynek lokalny - praca w niewielkiej odległości od miejsca zamieszkania (do 60-70 km)

- rynek regionalny - dotyczący całego regionu (np. województwo)

- rynek krajowy - dotyczący całego kraju

Działanie rynku pracy

Analiza ekonomiczna rynku pracy obejmuje przede wszystkim czynniki determinujące popyt na pracę (czyli zapotrzebowania na pracę zgłaszanego przez przedsiębiorstwa) oraz podaż pracy (ilość osób chętnych do pracy). To właśnie popyt na pracę i podaż pracy decydują o liczbie osób pracujących i liczbie bezrobotnych. Popyt na pracę determinowany jest przez płace (koszt pracy dla przedsiębiorcy) oraz wydajność pracy pracowników. Im koszty pracy są niższe a wydajność pracowników wyższa tym dane przedsiębiorstwo może produkować taniej swoje wyroby, jest bardziej konkurencyjne, może rozwijać swoją produkcję i zatrudnić nowych pracowników (rośnie popyt na pracę). Z kolei podaż pracy zależy głównie od czynników demograficznych tzn. od liczby osób w wieku produkcyjnym. Za osoby w wieku produkcyjnym uważa się w Polsce, mężczyzn w wieku 18-64 i kobiety w wieku 18-59 lat. Na liczbę osób w wieku produkcyjnym wpływają uwarunkowania społeczno ekonomiczne oraz przepisy prawne decydujące, w jakim wieku pracownik przechodzi na emeryturę (np.: w wielu krajach kobiety przechodzą na emeryturę w wieku 65 lat). Na podaż pracy wpływa również wysokość oferowanych płac (ludzie podejmują pracę tym chętniej im wyższa jest oferowana im płaca) oraz preferencje poszczególnych osób dotyczące podziału swojego czasu na pracę i czas wolny. Z kolei zasiłki i świadczenia społeczne (alternatywne źródła dochodu) zniechęcają ludzi do podejmowania pracy. Jednak w gospodarce narodowej nie wszyscy w wieku produkcyjnym mogą lub muszą pracować. W społeczeństwie część osób będących w wieku produkcyjnym nie pracuje np. z powodów osobistych (osoby wychowujące dzieci, osoby uczące się). O takich osobach mówimy, iż są bierne zawodowo. Natomiast dzieci oraz osoby starsze będące na emeryturze nie należą do ludności w wieku produkcyjnym. W Polsce, w powszechnej opinii rynek pracy kojarzy się przede wszystkim z problemem bezrobocia. Jednak nie każda osoba niepracująca jest bezrobotnym. Według definicji Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) za bezrobotnego uważa się taką osobę, która jest w wieku produkcyjnym, ale:

• nie pracuje,

• poszukuje pracy, oraz

• jest gotowa do podjęcia pracy.

Cechy te odróżniają osobę bezrobotną od biernej zawodowo

Funkcjonowanie rynku pracy w gospodarce rynkowej

1. Rynek pracy powstał z chwilą stworzenia warunków prawno-ekonomicznych umożliwiających wykorzystanie kapitału ludzkiego na zasadach rynkowych, czyli opartych na prawie popytu i podaży.

2. Popyt na rynku pracy:

a) popyt na pracę to rozmiary zapotrzebowania firm na prace pracowników zgłaszany przy określonej stawce płac,

b) popyt na pracę jest popytem pochodnym, gdyż zależy od wielkości popytu na produkty wytwarzane przez firmę,

c) wysokość popytu na pracę zależy ponadto od:

• płacy (stawki płac),

• popytu globalnego,

• poziomu inwestycji,

• cen produktów,

• zmian w technologii wytwarzania,

• wydajności pracy (produkcyjności).

3. Podaż na rynku pracy:

a) podaż pracy to ilość pracowników, która chce podjąć pracę przy danej stawce płac,

b) podaż pracy jest konsekwencją popytu pracowników i ich rodzin na dobra i usługi,

c) podaż pracy zależy od:

• płacy (stawki płac),

• liczby osób o określonych kwalifikacjach,

• liczby ludności,

• struktury ludności wg wieku lub płci,

• aktywności zawodowej kobiet,

• pozapłacowych korzyści z pracy:

* świadczenia socjalne dla pracowników,

* warunki pracy,

* dni wolne od pracy,

* organizacja czasu pracy,

* satysfakcja z pracy,

* prestiż związany z wykonywaną pracą,

d) indywidualna podaż pracy - oznacza liczbę godzin pracy oferowanej przy danej stawce płac.

Sp. max - jeżeli poziom ten zostanie przekroczony, to pracownik czuje, że jego potrzeby konsumpcyjne zostały zaspokojone zarazem wysoko sobie ceni przyjemności związane z czasem wolnym. Konsekwencją tego jest zmniejszenie podaży pracy.

• Przy niskich stawkach płacy realnej większa ilość pracy będzie oferowana przy wyższych stawkach płacy

• Wraz ze wzrostem dochodu realnego czas wolny staje się coraz bardziej atrakcyjny

• W końcu zostaje osiągnięty punkt w którym satysfakcja z dodatkowego czasu wolnego przewyższa satysfakcje z dochodu osiągniętego w czasie dodatkowej godziny pracy

Pytanie 13 - Renta ekonomiczna

Słowa kluczowe: nadwyżka ceny ponad koszty produkcji, określa cenę równowagi, zależy od ceny

Renta ekonomiczna są to te dochody (dodatkowe wynagrodzenie) przynoszone przez czynniki produkcji, które stanowią nadwyżkę ponad minimalne dochody niezbędne do tego by czynnik był oferowany na sprzedaż - czyli inaczej, jest to nadwyżka ceny ponad koszty produkcji.

Nie należy mylić tej renty z określeniem “renta” w znaczeniu opłaty za wynajem gruntu, nieruchomości lub czynników produkcji czy też jako rodzaj świadczenia społecznego

Zapis równania

Renta = p*y* - c(y*)

gdzie:

p* - cena

y* - wielkość produkcji

c(y*) - koszty produkcji

Renta jest określona ceną równowagi, ponieważ wysokość renty zależy od tej ceny. Renta ekonomiczna w stanie równowagi oznacza, że zysk jest zerowy, a sama renta jest tożsama z nadwyżką producenta.

Załóżmy, że pracownik A jest skłonny pracować za 10 złotych za godzinę, a pracownik B za 15 złotych za godzinę. Pracodawca potrzebujący dwóch pracowników zapłaci obu 15 zł za godzinę. Wówczas pracownik A otrzymuje rentę ekonomiczną w wysokości 5 złotych/godz.

Wyróżniamy takie rodzaje renty ekonomicznej:

powszechna renta ekonomiczna - płatność za korzystanie z jakiegoś czynnika produkcji ponad jego koszt alternatywny

czysta renta ekonomiczna - płatność za korzystanie z jakiegoś czynnika produkcji gdy jego koszt alternatywny jest zerowy (czyli kiedy czynniki produkcji mają wyłącznie jedno zastosowanie)

quasi-renta - to renta ekonomiczna odnosząca się tylko do krótkiego okresu, związana z niedostatkiem umiejętności (znika ona gdy ten niedostatek zostanie uzupełniony, czyli pracownicy nabędą niezbędne umiejętności)

Pytanie 14 - Funkcjonowanie rynku finansowego i jego rola w gospodarce rynkowej

Słowa kluczowe: Rynek finansowy, Rynek finansowy składa się z systemów, Stopa procentowa, Rynkowa stopa procentowa, Kapitał na rynku finansowym podlega prawu popytu i podaży

Rynek finansowy obejmuje całokształt strumieni finansowych przepływających w pewnym okresie od lokujących kapitał do inwestorów rzeczowych za pomocą giełdy papierów wartościowych, rynku pozagiełdowego, banków oraz instytucji finansowych. Główna rola rynku finansowego polega na tym, że umożliwia on pozyskanie kapitału finansowego sektorowi biznesu i publicznemu, ulokowanie oszczędności gospodarstw domowych i instytucji dysponującymi wolnymi funduszami pieniężnymi. Następuje, więc transformacja oszczędności w kapitał. Na rynku finansowym handluje się, zatem kapitałem finansowym. Jest to rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe.

Rynek finansowy składa się z systemów:

• Rynek pieniężno-kredytowy, po przez ten rynek dokonuje się udostępnienie pieniądza(kapitału). Ten, kto przyjmuje kapitał, przyjmuje go na zasadzie pożyczki lub kredytu. Rynek ten obsługiwany jest przez banki lub też system bankowy.

• Rynek kapitałowy, to rynek praw własności. Tu dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży. Podstawą instytucji rynku praw i własności jest giełda papierów wartościowych. Prawa własności stanowią przedmiot obrotu giełdowego szczególnie w formie sprzedaży i kupna akcji. Giełda papierów wartościowych handluje nie tylko akcjami.

• Rynek pieniężno-kapitałowy, na tym rynku kapitał posiada swoją cenę. Jest to stopa procentowa, która jest rynkową ceną wynajmu kapitału. Stopa procentowa to jako procent liczony w skali roku w stosunku do pożyczonego kapitału.

Stopa procentowa jest swoistą zapłatą za odłożoną konsumpcję. Ten, kto swoje dochody użycza innym, lokuje pieniądze w banku. Sposoby spostrzegania stopy procentowej:

• Należy rozróżniać stopę procentową od realnej

• Nominalna stopa procentowa jest to łączna płatność, którą realizuje pożyczający

• Realna stopa procentowa uwzględnia inflację

W praktyce gospodarki rynkowej podstawową stopą procentową jest realna, jest zawsze dodatnia. To oznacza, że stopa procentowa jest wyższa od wskaźnika inflacji.

Mechanizmem regulującym na rynku finansowym jest rynkowa stopa procentowa.

Kapitał na rynku finansowym podlega prawu popytu i podaży. Głównym wyznacznikiem popytu i podaży jest koniunktura gospodarcza i zmiany. Wpływ koniunktury zmienia się z opłacalnością inwestycji. Niższa koniunktura zmniejsza popyt na kapitał. Niższa koniunktura to inaczej recesja. Zła koniunktura przenosi się na rynki czynników produkcji.

STRUKTURA RYNKU FINANSOWEGO

Rynki:

Towarowe Kasowe Pieniężne Pierwotne Prywatne

Finansowe Transakcji Kapitałowe Wtórne Publiczne

terminowych

R. towarowe /aktywów rzeczowych / - obejmują transakcje towarami w formie materialnej oraz usługami zawiązanymi z produkcja i remontami.

R. finansowe / aktywów finansowych / - dotyczą transakcji papierami wartościowymi, długami hipotecznymi i roszczeniami aktywów rzeczowych oraz instrumentami pochodnymi, których wartości bazują na zmianach cen innych aktywów.

R. kasowe -to transakcje natychmiastowe kupna-sprzedaży dokonywane natychmiast (czyli w okresie kilku dni)

R.transakcji terminowych- strony transakcji umawiają się w konkretnym dniu, że kupią lub sprzedadzą określony element aktywów w ustalonym momencie w przyszłości.

R. pieniężne - obejmują papiery dłużne krótkoterminowe o wysokiej płynności / np. nowojorski, londyński, tokijski /.

R. kapitałowe - to długi średnio- i długoterminowe oraz emitowane akcje /

R. pierwotne - następuje pozyskiwanie nowego kapitału przez firmy poprzez emisję papierów wartościowych.

R. wtórne- obracają papierami wartościowymi, które są już w obrocie.

R. prywatne - dotyczą transakcji dokonywanych bezpośrednio między dwiema stronami i od nich zależy ostateczny , niestandardowy, wymiar kontraktu.

R. publiczne -dotyczą standardowych, zorganizowanych i regulowanych prawnie w szczegółach, transakcji (np. giełdy)

Funkcje rynku pieniężnego:

• Podstawową funkcją rynku pieniężnego jest krótkoterminowe wyrównywanie płatności banków innych instytucji finansowych w drodze refinansowania nadmiaru środków pochodzących z operacji klientów bądź pokrycie niedoboru środków pochodzących z tych operacji. W systemie polskim banków są dwa filary kredyty i depozyty. Żelazną zasadą jest to, że nie można przekazywać całości depozytów w kredyty tylko ich część.

• Ustalona jest stawka rezerw obowiązkowych:

• Depozyty krótkoterminowe oferowane przez banki na rynku międzybankowym mają   okres 1-go miesiąca.

• Utrzymanie płynności finansowej podmiotów gospodarczych

• Transformacja terminów i ryzyka

• Alokacja zasobów finansowych

Pytanie 15 - Mechanizm rynkowy a błędy rynku

Błędy rynku obejmują kwestie, których rynek nie rozwiązuje wcale lub też rozwiązuje źle. Chodzi tu w szczególności o:

1. Czynniki ograniczające działanie rynku w praktyce

Efektywne działanie mechanizmu rynkowego zakłada istnienie silnej konkurencji między uczestnikami rynku. W praktyce konkurencja jest ograniczona przez takie czynniki jak: procesy monopolizacji gospodarki, niedoskonała informacja, bariery wejścia na rynek oraz ograniczona przenośność czynników produkcji

2. występowanie negatywnych efektów zewnętrznych

Mamy z nimi do czynienia wtedy, gdy pewne podmioty gospodarcze przerzucają na inne podmioty lub całe społeczeństwo część kosztów lub skutków swojej działalności (negatywne efekty zewnętrzne) lub korzystają bez ponoszenia odpowiednich wydatków rezultatów działalności innych podmiotów (pozytywne efekty zewnętrzne). Tego typu efekty mogą występować zarówno sferze produkcji, i w sferze konsumpcji. Występowanie negatywnych |efektów zewnętrznych prowadzi do nadmiernej produkcji lub konsumpcji pewnych dóbr występowanie pozytywnych efektów zewnętrznych - do zbyt małej produkcji lub konsumpcji tych dóbr.

3. istnienie tzw. dóbr publicznych

Czyste dobra publiczne odróżniają od dóbr prywatnych dwie cechy: korzystanie z nich przez jedną osobę nie wyklucza korzystania z nich przez inne osoby; gdy są już dostarczone, w praktyce nie ma możliwości wyłączenia kogokolwiek z korzystania z nich, w tym też osób, które nie chcą wnosić za to żadnych opłat. Jest tez wiele dóbr zawierających jakiś element dobra publicznych w związku z czym jest prawdopodobne, że płynące z nich korzyści społeczne

Przewyższają korzyści prywatne, np.: służba zdrowia.

4. występowanie zjawisk destabilizujących gospodarkę

takich jak: duże wahania aktywności gospodarczej bezrobocie niepełne wykorzystywanie mocy wytwórczych inflacja, które wywojują negatywne skutki ekonomiczne(np.: straty w produkcji) oraz sprzyjają się nasileniu się negatywnych zjawisk społecznych (przestępczość);

5. przejawem zawodności rynku jest kryzys gospodarczy

6. tendencja do powstawania dużych, nie zawsze akceptowanych społecznie, różnych dochodów i majątku

Duże zróżnicowanie społeczeństwa pod względem dochodu i majtku, nawet jeśli jest korzystne z czystego ekonomicznego punktu widzenia, może powodować frustrację protesty różnych grup społecznych oraz prowadzić do powiększenia się obszarów ubóstwa i nasilenia się innych negatywnych zjawisk społecznych .

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Błędy rynku:

 Słaba jakość wytwarzanych produktów(mała konkurencyjność), wysokie koszty urynkowienia, ukryte bezrobocie, nadmierne zatrudnienie, wysokie koszty produkcji, brak specjalizacji i rozdrobnienie produkcji, brak współpracy gospodarczej miedzy państwami, przestarzałe technologie wytwarzanych produktów, większa cena podaży od popytu

Mechanizm rynkowy - proces obejmujący żywiołowe działania podmiotów na rynku, w wyniku którego dochodzi do ustalenia równowagi rynkowej, a więc samoczynnego dostosowania wielkości popytu (D) i podaży(S) poprzez odpowiednie ustalenie ceny równowagi (P).W ujęciu procesowym mechanizm rynkowy jest grą popytu i podaży, która prowadzi do obiektywnej wyceny poszczególnych towarów i zrównoważenia rynku, czyli zrównania się oferowanej ilości towaru z ilością pożądaną . Jeżeli popyt na jakieś dobro przewyższa podaż, wówczas nabywcy są skłonni płacić za nie więcej. Gdy przejawiają tę skłonność na rynku, cena tego dobra rośnie. Wzrost ceny skłania natomiast producentów do zwiększenia jego produkcji, co doprowadzi w końcu do zrównania podaży z popytem. Jeżeli w sytuacji równowagi rynkowej wystąpią okoliczności, których skutkiem będzie ograniczenie popytu na dane dobro (np. zmiana gustów konsumentów), wówczas nie wszystkie produkowane towary znajdą nabywców. Skłoni to część producentów do zmniejszenia produkcji i obniżenia ceny, celem zachęcenia części konsumentów do zakupu większych ilości towarów. Efektem będzie ustalenie się równowagi rynkowej przy niższym poziome produkcji i niższej cenie.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Negatywne efekty zewnętrzne w sferze produkcji (zewnętrzne koszty produkcji ), np.: zanieczyszczenia środowiska naturalnego, np.: szkodliwe ścieki, pyły, gazy itp., towarzyszące produkcji pewnych dóbr . Tego rodzaju efektu dotyczą całego społeczeństwa, a związane z nimi koszty ochrona środowiska są z reguły pokrywane tylko w części przez firmy produkujące dane dobro. W takich przypadkach społecznych kosztach produkcji dóbr jest wyższy niż ich koszt. Pozytywne efekty zewnętrzne w sferze produkcji (zewnętrzne korzyści produkcji) to, np.: wybudowanie przez dana firmę drogi dojazdowej, z której korzystają inni użytkownicy. W tym przypadkach społecznych koszt produkcji dóbr jest niższy niż ich koszt prywatnych. Przykładem negatywnych efektów zewnętrznych w sferze konsumpcji (zewnętrzne koszty konsumpcji) może byś sytuacja gdy hałaśliwe radio słuchane przez kogoś przeszkadza innym ludziom. W takich przypadkach korzyść (pożytki) społeczne związane z konsumpcją dóbr są mniejsze niż korzyści (pożytki) prywatne . Przykładem pozytywnych efektów zewnętrznych w sferze konsumpcji (zewnętrzne korzyści konsumpcji) może byś sytuacja gdy podróżowanie przez część ludzi autobusem, tramwajem, metrem lub koleją (a nie ich własnymi samochodami ) zwiększa korzyść z podróżowania przez innych ludzi własnymi samochodami (zwiększony komfort jazdy mniej zatłoczonymi drogami, itp.). W takich przypadkach społecznie korzyści związane z konsumpcją dóbr są większe niż korzyści prywatne.

Pytanie 16 - Regulacja mikroekonomiczna

klucz: poziom równowagi - działanie prawa popytu i podaży; rynek regulowany przez państwo - w czasie wojny lub wielkich klęsk oraz w celu zapewnienia opłacal­ności produkcji; racjonalna alokacja kapitału i pracy oraz racjonalna struktura spożycia - kształtowane przez obiektywne prawo pp i pd

W gospodarce wolnorynkowej działanie prawa popytu i podaży kształtuje ceny na poziomie równowagi. Zdarzają się jednak takie dobra, które są wytwarzane w ograniczonych ilościach w stosunku do popytu i nawet w dłuższym okresie nie ma możliwości znacznego zwiększenia ich podaży. Dobra te spełniają jednak ważną rolę w życiu pewnej kategorii konsumentów, np. mieszkania komunalne dla najbiedniejszych rodzin. Wówczas interes publiczny wymaga, aby na mieszkania komunalne ustalona została cena maksymalna.

Wyznaczanie ceny maksymalnej.

Cena równowagi w punkcie E oznaczałaby, że mieszkania komunalne byłyby dostępne dla znacznie mniejszej liczby rodzin o niższych dochodach. Popyt byłby wówczas mniejszy i dzięki wysokiej cenie równowagi rynkowej można byłoby go zrównoważyć z ograniczoną podażą tych mieszkań.

Interes społeczny przemawia jednak za ustaleniem ceny maksymalnej na poziomie C_max a więc znacznie niższej od ceny równowagi. Przy cenie maksy­malnej C_max występuje jednak nadwyżka popytu na mieszkania komunalne w punkcie B nad ich podażą w punkcie A.

Cenie maksymalnej regulowanej przez państwo towarzyszy zjawisko niedoboru podaży w stosunku do popytu. O dostępie do mieszkania decy­duje wówczas nie cena rynkowa, lecz kryteria pozarynkowe oparte na stopniu pilności podstawowej potrzeby społecznej. Wprowadza się wówczas określone kryteria racjonowania dobra rzadkiego.

Stosowanie cen maksymalnych, leżących poniżej punktu równowagi ryn­kowej, nie byłoby jednak uzasadnione na szerszą skalę w odniesieniu do innych dóbr. Taka cena powodowałaby brak zainteresowania wzrostem podaży. Rynek regulowany przez państwo może mieć uzasadnienie w szczególnych sytuacjach, np. w czasie wojny lub wielkich klęsk gospodarczych. W normalnych warunkach gospodarczych może mieć zastosowanie jedynie w odniesieniu do tych nie-licznych produktów lub usług, gdy występuje ważny interes społeczny.

Podobnie w szczególnie uzasadnionych przypadkach może być stosowana cena minimalna na rys.poniżej. Podczas gdy cena maksymalna leży poniżej punktu równowagi wyznaczonego przez mechanizm wolnej konkurencji, to ce­na minimalna leży powyżej punktu równowagi rynkowej.

Wyznaczanie ceny minimalnej

Ceny minimalne w niektórych krajach są wyznaczane przez państwo, np. ceny mleka lub przetworów mlecznych, w celu zapewnienia rolnikom opłacal­ności produkcji.

Gdyby ceny tych produktów kształtował rynek, wówczas zgodnie z pra­wem popytu i podaży cena równowagi C_r ustaliłaby się na znacznie niższym poziomie. A zatem część rolników zmuszona byłaby wycofać się z produkcji mleka, inni zaś - na skutek spadku ich dochodów - zagrożeni byliby bankruc­twem. Przy cenie minimalnej, jak wynika z wykresu, wystąpiłaby nadwyżka podaży produktów nad ich popytem, której nie można byłoby sprzedać na nor­malnym rynku. Wówczas tę nadwyżkę produktów rolnych musi kupić państwo i pokryć koszty ich magazynowania lub przeznaczyć na cele charytatywne, bądź też starać się ją wyeksportować za granicę.

Wskazane wyżej pułapy cen maksymalnych i minimalnych należy trakto­wać jako wyjątki podyktowane pewnymi względami o działaniu bardziej dłu­gookresowym. Racjonalna alokacja kapitału i pracy oraz racjonalna struktura spożycia wymagają, aby ceny rynkowe były, poza nielicznymi wyjątkami, kształtowane przez obiektywne prawo popytu i podaży.

Pytanie 17 - Koszty w przedsiębiorstwie

Koszt to wszystkie środki zaangażowane dla realizacji określonego celu. Dla różnych celów wydziela się różne grupy kosztów. W wyborach ekonomicznych istotny jest koszt ekonomiczny. Pojęcie to obejmuje koszty księgowe, koszty alternatywne, koszty właściciela i zysk normalny. Jeżeli przychód pokrywa wskazane koszty i pozostaje nadwyżka jest ona uznawana za zysk nadzwyczajny ponadprzeciętny i staje się impulsem do przepływu kapitału w gospodarce.

Koszty księgowe to wyrażone w pieniądzu zużycie składników aktywów trwałych i obrotowych, zaangażowanie człowieka, obce usługi i niektóre wydatki niemające charakteru zużycia, związane z celową działalnością podmiotu, poniesione w danym okresie.

W układzie rodzajowym - grupowane są tu koszty proste niedające podzielić się na elementy składowe:

a) amortyzacja- środków trwałych i środków niematerialnych i prawnych księgujemy na koncie kosztów rodzajowych amortyzacji;

b) zużycie materiałów, energii- rozchód nabytych surowców, półfabrykatów obcych, części zapasowych maszyn i urządzeń, koszty zużycia energii elektrycznej, paliw, wody, gazu;

c) usługi obce- różne usługi wykonywane przez dostawców: obróbka obca (koszt usług wykonywanych przez obce podmioty na powierzonych elementach), usługi transportowe i spedycyjne, usługi remontowe, inne usługi obce, np. koszty usług telekomunikacyjnych, utrzymania parkingu;

d) podatki i opłaty- ewidencja wszelkich podatków związanych ze strefą operacyjną jednostki: VAT od towarów usług (nałożony), podatek od nieruchomości, akcyzowy, od środków transportu, cło, inne opłaty i podatki płacone na rzecz gminy, miasta;

e) wynagrodzenia- ogół wynagrodzeń pieniężnych i w naturze za prace przysługujące pracownikowi ze stosunku pracy, umowy o dzieło, zlecenie. Na koncie nie ewidencjonuje się premii, nagród, wynagrodzeń płaconych z Zakł. Fund. Socjal.;

f) ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia: składki z tytułu ubezpieczenia społecznego w części płaconej przez pracodawcę, odpisy na fundusz pracy, odpisy na zakładowy FŚS, wydatki na sfinansowanie ubezpieczeń na życie pracowników, szkolenia pracowników, dopłaty do biletów na dojazdy do pracy;

g) pozostałe koszty rodzajowe- wszystkie pozostałe koszty proste: podróże służbowe, koszty reprezentacji, reklamy, inne koszty rodzajowe (np. składki na rzecz organizacji do której przynależność jest obowiązkowa)

Koszty wg typów działalności operacyjnych

1) Koszty działalności podstawowej:

Strona Wn: poniesione koszty proste, koszty rozliczane w czasie, w części przypadającej na dany okres, wydanie półfabrykatu do produkcji w jednostkach, które prowadzą ewidencję ilościowo-jakościową,

Strona Ma: rzeczywisty, techniczny koszt wytworzenia produktów gotowych, koszty rozliczenia w czasie, techniczny koszt wytworzenia półfabrykatów gdzie jest ewidencja ilościowo-wartościowa.

2) Koszty działalności pomocniczej i socjalnej: świadczenie usług remontowych, transportowych i informatycznych, wytwarzanie na własne potrzeby energii, materiałów, narzędzi, świadczenie usług mające na celu zaspokojenie potrzeb bytowych pracowników, np. ośrodki wypoczynkowe, pełnienie innej funkcji pomocniczej.

3) Koszty zarządu: koszty związane z zarządzaniem jednostką jako całości, są to koszty administracyjne, np. płace i narzuty na płace pracowników zarządu, delegacje i przejazdy, opłaty pocztowe i telekomunikacyjne, zużycie materiałów na cele biurowe; koszty związane z zarządzaniem majątku jako całości, np. parking (utrzymanie), reklamy.

Na uwagę zasługuje też podział kosztów z punktu widzenia przeprowadzenia kalkulacji. Wyróżnia się tu:

• koszty bezpośrednie

• koszty pośrednie — dzielą się ona na wydziałowe i ogólnozakładowe.

Koszty bezpośrednie to te, które można bezpośrednio naliczyć (skalkulować) na gotowy produkt (np. mąka — chleb), natomiast koszty pośrednie (zależne od miejsca powstania) rozlicza się (kalkuluje) na wyrób lub usługę za pomocą tzw. klucza rozliczeniowego. Kluczem tym jest na ogół liczba zatrudnionych pracowników bądź liczba przepracowanych roboczogodzin. W przedsiębiorstwach o wysokim stopniu automatyzacji kluczem tym może być materiał zużyty w procesie produkcji.

Pytanie 18 - Cykl życia produktu

Słowa kluczowe: okres trwania popytu na produkt, 4fazy: wprowadzenie produktu, wzrost popytu i podaży, nasycenie rynku, spadek popytu i podaży; najwartościowsza 2 i 3 faza

Cykl życia produktu to czas w ciągu którego produkt znajduje na rynku nabywców. Jest na niego popyt. Długość cyklu jest zróżnicowana, może trwać bardzo wiele lat lub kilka tylko tygodni. Zależy ona przede wszystkim od rodzaju produktu, od potrzeby jaką on zaspokaja oraz od czynności bezpośrednio wpływających na popyt, np. moda, sezon rynku, gusty, upodobania.

Wyróżnia się 4 fazy cyklu:

1. Wprowadzenie produktu na rynek

W tej fazie popyt i sprzedaż jest niewielka, lecz stopniowo i powoli wzrasta. Producent ponosi w tej fazie bardzo wysokie koszty, zarówno produkcji - z uwagi na niewielką ilość wytwarzanych i sprzedawanych wyrobów, jak i koszty marketingowe w zakresie dystrybucji oraz promocji. Cena produktu jest wysoka, ale mimo tego producent nie osiąga zysku albo zysk jest minimalny

2. Wzrost (rozwój popytu i podaży)

Zainteresowanie produktem szybko i systematycznie wzrasta. Producent zaczyna zwiększać ilość wytwarzanych wyrobów , ponieważ w tej fazie występuje największy przyrost sprzedaży. Dynamicznie rosnąca sprzedaż i produkcja powodują, iż koszty własne producenta obniżają się, ponieważ ich część (koszty stałe) rozkłada się na większą ilość wytwarzanych produktów. Maleją również koszty marketingowe, gdyż produkt zaczyna być znany na rynku. Producent zaczyna osiągać zysk ze sprzedaży z uwagi na rosnący przychód i malejące koszty. W tej fazie występuje największy przyrost zysku

3. Nasycenie rynku - stabilizacja popytu i podaży

Popyt i sprzedaż osiąga najwyższy poziom, ale dynamika wzrostu już nie jest taka wysoka. W tej fazie producent wytwarza i dostarcza na rynek najwięcej produktów, a więc ponosi najniższe koszty, z tego powodu osiągany zysk jest największy. Jednak widać powolne znudzenie rynku produktem, gdyż pod koniec fazy popyt i sprzedaż zaczyna się znacznie obniżać. Z uwagi na to, że osiągany w tej fazie zysk jest najwyższy, producentowi zależy aby ja jak najbardziej rozciągnąć w czasie i spowodować, żeby zainteresowanie produktem ponownie wzrosło do normalnego poziomu. Krzywa cyklu życia produktu będzie miała postać krzywej re cyklu, czyli powtarzającej się fazy trzeciej.

4. Spadek popytu i podaży

W tej fazie popyt i sprzedaż szybko i dynamicznie się obniża. Producent musi podjąć dwie istotne decyzje, mianowicie:

- pierwsza dotyczy ograniczenia produkcji i zmniejszenia dostaw na rynek

- druga określa kiedy wycofać produkt z rynku

Ostatecznym momentem na wycofanie produktu z rynku jest osiągnięcie przez sprzedaż progu rentowności. Określa on ile musi wytworzyć i sprzedać producent, żeby nie ponieść strat, czyli osiągnąć zerowy zysk ze sprzedaży

Pytanie19- Istota analizy SWOT

Słowa kluczowe: silne strony, słabe strony, szanse , zagrożenia

SWOT to jedna z najpopularniejszych heurystycznych technik analitycznych służąca do porządkowania informacji. Bywa stosowana we wszystkich obszarach planowania strategicznego, jako uniwersalne narzędzie pierwszego etapu analizy strategicznej. Np w naukach ekonomicznych jest stosowana do analizy wewnętrznego i zewnętrznego środowiska danej organizacji, (np. przedsiębiorstwa), analizy danego projektu, rozwiązania biznesowego itp.

Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanej informacji o danej sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych):\

• S (Strengths) - mocne strony: wszystko to, co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego obiektu,

• W (Weaknesses) - słabe strony: wszystko to, co stanowi słabość, barierę, wadę analizowanego obiektu,

• O (Opportunities) - szanse: wszystko to, co stwarza dla analizowanego obiektu szansę korzystnej zmiany,

• T (Threats) - zagrożenia: wszystko to, co stwarza dla analizowanego obiektu niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej.

Istota analizy SWOT:

• Pozwala na wygenerowanie z otoczenia szans rozwoju oraz zagrożeń hamujących rozwój firmy

• Rozważa się tutaj zarówno otoczenie bliższe oraz otoczenie dalsze (w otoczeniu bliższym 5 sił konkurencji Portera, a w otoczeniu dalszym trendy ekonomiczne, demograficzne, technologiczne, prawne, kulturowe itp.)

• Analiza zasobów ma doprowadzić do wygenerowania mocnych punktów przedsiębiorstwa oraz wskazania jego słabych stron. Mocne punkty mogą oznaczać; iż należy je nadal rozwijać i doskonalić, słabe zaś eliminować, bądź zreorganizować

• Analizę zasobów firmy zwykle prowadzi się równolegle z analizą zasobów najgroźniejszych konkurentów, w celu wskazania różnic między słabymi a mocnymi stronami rywalizujących firm.

Polega na określeniu mocnych i słabych stron, okazji i zagrożeń przedsiębiorstwa.

Informacja Silne strony:

• W czym jesteśmy lepsi od konkurencji?

• Co nas pozytywnie wyróżnia?

• Co posiadamy, czego inni nie mają?

• Przewagi techniczne i technologiczne?

• Czy cały czas myślimy o rozwoju, postępie, innowacji?

• Co udaje nam się unikać, czego inni nie robią?

• Czy posiadamy unikalne zdolności, zasoby, umiejętności? \

Słabe strony:

• Co robimy gorzej niż konkurencja?

• Co wymaga poprawy?

• W czym nie jesteśmy dobrzy?

• Czy konkurencja wykorzystuje nasze słabości?

• Czy konkurencja działa na osłabienie naszej pozycji?

• Czy nadążamy za postępem?.. Czy w ogóle o nim myślimy i jest dla nas ważny?

• Czego nie potrafimy unikać?

Szanse:

• Szanse w najbliższym otoczeniu?

• Szanse ekonomiczne w skali makro... i czy w ogóle mają jakiś wpływ?

• Tendencje, trendy?

• Zmiany technologiczne?

• Czynnik ludzki?

• Pozycja finansowa: przepływy pieniężne, zdolność kredytowa, opinie banków?

Zagrożenia:

• Zagrożenia w najbliższym otoczeniu?

• Skala makro?

• Zmiany technologiczne?

• Czynnik ludzki?

• Pozycja finansowa: kredyty?

Pytanie 20 - Metody analizy portfelowej

Słowa kluczowe: analiza portfelowa, macierz BCG, macierz GE, macierz ADL, macierz Ch. Hofera.

Analiza portfelowa to możliwości zilustrowania uzyskanych pozycji strategicznych z zakresu działania przez przedsiębiorstwo, które zostało utworzone przez kombinacje struktur produkt-Rynek. Polega na umieszczeniu w układzie współrzędnych czynników jakościowych oraz na stworzeniu siatki współrzędnych dla trzeciego parametru wyrażonego za pomocą średnicy albo powierzchni koła. Za pomocą tego układu rozważane są różne możliwości oraz dokonania wyboru rozwiązania, które jest najlepsze i opracowanie strategii postępowania dla tego rozwiązania.

W innym znaczeniu Analiza portfelowa to dobór optymalnych akcji do portfela inwestora giełdowego. Celem tego doboru jest zapewnienie możliwie dużego spodziewanego zysku przy jednocześnie możliwie małym ryzyku.

Metody analizy portfelowej umożliwiają porównanie, według jednolitych kryteriów różnych dziedzin działalności przedsiębiorstwa i zarządzanie „portfelem” tych działalności w celu uzyskania możliwie najlepszej pozycji konkurencyjnej.
Istotą wszystkich metod analizy portfelowej jest określenie pozycji (potencjału rozwojowego) poszczególnych jednostek strategicznych przez dwuwymiarową analizę związków zachodzących między dwiema podstawowymi zmiennymi strategicznymi: poziomem atrakcyjności rynku (czynnik zewnętrzny) a pozycją konkurencyjną przedsiębiorstwa (czynnik wewnętrzny).
Zmiennym tym przypisuje się różne wartości i nanosi je w dwuwymiarowych tabelach (tzw. tabelach strategicznych), w polach w których zapisuje się zalecane strategie.

Najważniejsze metody analizy portfelowej:

• macierz BCG ang.(Boston Consulting Group matrix) - czteropolowa macierz, która pozwala wyodrębnić cztery zasadnicze kategorie produktów: "Znaki zapytania", "Dojne krowy", "Gwiazdy", "Psy". Za pomocą macierzy BCG można przedstawić w sposób graficzny w przestrzeni dwuwymiarowej rezultaty wzajemnego oddziaływania na siebie czynników kontrolowanych przez firmę i niekontrolowanych. Kontrolowane znajdują się na osi odciętych i stanowią relatywny udział w rynku, czyli stosunek udziału w rynku badanej jednostki do udziału w rynku najważniejszego konkurenta; czynniki niekontrolowane zaś mieszczą się na osi rzędnych, i określają tempo wzrostu rynku danej jednostki organizacyjnej.

Macierz BCG usługi świadczone przez dane jednostki organizacyjne lokuje w czterech obszarach strategicznych, wyodrębnionych na podstawie stopy wzrostu rynku oraz udziału posiadanego przez organizację w rynku. Te obszary to:

1. Gwiazdy są to tzw. produkty przebojowe, mają duży udział w szybko rozwijającym się rynku w przodujących sektorach. Mogą one przynieść organizacji wysokie dochody, ale należy w nie inwestować w warunkach wysokiej dynamiki otoczenia. Produkty są rozwojowe i konkurencyjne, a inwestowanie w gwiazdę daje dużą gwarancję zysków. Gwiazdy z biegiem czasu mogą przekształcić się w dojne krowy.

2. Dojne krowy są to produkty, będące żywicielami jednostki organizacyjnej. Mają one wysoki udział w wolno rozwijającym się rynku. Przynoszą przedsiębiorstwu nadwyżkę dochodu, mogą więc finansować inwestycje, pozostałe wyroby, czy być źródłem dofinansowania rozwijających się gwiazd.

3. Znaki zapytania - inaczej dylematy, są to produkty deficytowe, charakteryzują się niskim udziałem w szybko rozwijającym się rynku. Są to produkty, których możliwości są trudne do określenia, przynoszą przedsiębiorstwu niskie dochody, jednak w dłuższej perspektywie jeżeli zostaną doinwestowane, mogą stać się gwiazdami.

4. Psy - inaczej kule u nogi, są to produkty nie przynoszące znaczącej nadwyżki i nie mające perspektyw rozwoju. Są one rezultatem przegranej walki konkurencyjnej na rynku, który został już w pełni nasycony danym rodzajem usług. Należy więc rozważyć możliwość wycofania się z danego sektora rynku, gdyż produkty te pochłaniają zbyt dużo środków finansowych, przynosząc w zamian znikome dochody.

• macierz GE ang.(GE matrix) macierz inaczej Mc Kinseya - dziewięciopolowa macierz, której konstrukcja opiera się na założeniach:

a) działalność w sektorach najbardziej atrakcyjnych, likwidować zaś produkty z sektorów mniej atrakcyjnych.

b) skupienie uwagi się na inwestowaniu w produkty o mocnej pozycji konkurencyjnej i wycofywanie się z tych, których pozycja konkurencyjna jest słaba.

Na osi rzędnych mierzącej poziom atrakcyjności przemysłu oznaczamy wyniki pomiaru atrakcyjności każdego z przemysłów, w którym działa przedsiębiorstwo. Na osi odciętych, na podstawie badania czynników sukcesu dla każdego z przemysłów, oznaczamy pozycję strategiczna jaką w nim zajmuje przedsiębiorstwo.

Macierz GE pozwala na wyodrębnienie silnych stron portfela produktów i jednocześnie jest wytyczną dla strategii przedsiębiorstwa.

• macierz ADL ang.(Arthur D. Little matrix) - dwudziesto, a nawet trzydziestopolowa macierz.

Na osi rzędnych mierzącej zaznaczamy poziom konkurencyjności w sektorze. Na osi odciętych, dojrzałość danego sektora.

W polach macierzy w postaci kół umieszczone są produkty pochodzące z tego samego sektora lub jednorodne grupy asortymentowe. Wg tej metody źródłem sukcesu rynkowego przedsiębiorstwa są innowacje produktowe, gdyż stawiają one na rozwój firmy, jako całości.

• macierz Ch. Hofera - piętnastopolowa macierz, w której w postaci kół umieszczone są poszczególne strategiczne jednostki organizacyjne. Wielkość kół przedstawiających poszczególne jednostki jest proporcjonalna do ich udziału w przychodach przedsiębiorstwa.

Oś rzędnych oznacza fazę rozwoju przemysłu. Oś odciętych pozycję na rynku (konkurencyjność).

Macierz Ch. Hofera daje obraz portfela wyrobów w różnych fazach cyklu życia produktu. Na jej podstawie można prognozować przyszłość poszczególnych sektorów i podejmować działania w celu zbilansowania portfela produkcji

MIKROEKONOMIA

12

---