PLASMODIUM SPP. - ZIMNICA, MALARIA

Występuje w ok. 100 krajach - w Afryce, Azji, na Wyspach Oceanii i Karaibach, a także w w Ameryce Środkowej i Południowej; w Europie spotyka się głównie w Grecji i Turcji. W Polsce wykrywa się przypadki zawlekane.

Alphonse Laveran (1845-1922)

lekarz wojskowy

1889 Bréant Prize - za odkrycie zarodźców malarii (Plasmodium spp.) jako czynników etiologicznych malarii

1907 Nagroda Nobla

w dziedzinie medycyny i fizjologii

Ronald Ross (1857-1932)

człowiek renesansu - matematyk, epidemiolog, dramaturg, muzyk amator, poeta, artysta,

Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii - 1902 za identyfikację wektora malarii Anopheles spp. - komara widliszka (1897) oraz cyklu rozwojowego malarii ptasiej (1898)

ZACHOROWANIA

Zdecydowana większość dotyczy osób stale lub okresowo zamieszkujących tereny endemiczne, u których do zarażenia Plasmodium spp dochodzi w wyniku ukłucia komara.

Rzadsze drogi transmisji pasożyta: malaria wrodzona (ok. 5% przypadków), podczas transfuzji.

MALARIA LOTNISKOWA

„RUNWAY MALARIA”

MALARIA BAGAŻOWA „BAGGAGE MALARIA

„TAXI MALARIA”

Występowanie zimnicy zależy od:

- zasięgu występowania komarów przenoszących pasożyta, od zasięgu występowania Plasmodium (czynniki środowiskowe, biologiczne i społeczno-politycznych, zapoczątkowany przez WHO w 1953 roku programu masowego zwalczania malarii.

- Temperatura powietrza 16-33 °C (poniżej 10 °C larwy komarów nie rozwijają się, a przy temperaturach 10-16 °C rozwijają się wolniej i wykazują mniejszą żywotność)

- Średnia wilgotność względna wynosi powyżej 60%.

- Ze względu na niższą temperaturę i wilgotność powietrza do zakażeń malarią rzadko dochodzi na wysokościach powyżej 2000-2500 m n.p.m.

- Samice komarów pobierają pokarm od zmierzchu do świtu, a miejsca ich rozmnażania znajdują się głównie w rejonach wiejskich.

- Chociaż w niektórych krajach ryzyko zachorowania w miastach jest praktycznie bardzo małe, to w np. Afryce jest całkiem możliwe.

PLASMODIUM SPP.

Pierwotniaki pasożytujące w wątrobie w hepatocytach, komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego oraz krwinkach czerwonych krwi obwodowej.

Gatunki: Plasmodium vivax - zarodziec ruchliwy

P. falciparum - zarodziec sierpowy

P. malariae - zarodziec pasmowy

P. ovale - zarodziec owalny

P. knowlesi - zarodziec małpi

80-95% przypadków wywoływanych przez P. vivax i P. falciparum

- P. ovale - najrzadziej występuje u człowieka, głównie w Afryce

- P. falciparum - w tropiku

- P. vivax i P. malarie - głównie w strefie umiarkowanej

Objawy spowodowane są niszczeniem przez pierwotniaka erytrocytów (niedokrwistość hemolityczna, żółtaczka i hemoglobinuria) i w mniejszym stopniu odczuwalne, uszkadzaniem hepatocytów.

Inne objawy to: bóle mięśniowe, bóle kręgosłupa, zaburzenia świadomości, objawy neurologiczne, kaszel i duszność.

Atypowy przebieg i objawy chorobowe mogą występować u osób, które uzyskały częściową odporność lub wcześniej stosowały profilaktykę przeciwmalaryczną.

W przypadku inwazji P. ovale i P. vivax choroba lub jej nawroty mogą wystąpić po miesiącach albo latach (hipnozoity).

	Plasmodium vivax Zarodziec ruchliwy	Plasmodium ovale Zarodziec owalny	Plasmodium malariae Zarodziec pasmowy	Plasmodium falciparum Zarodziec sierpowy
Nazwa choroby	trzeciaczka	przypomina trzeciaczkę	czwartaczka	Podzwrotnikowa
Okres inkubacji	Zwykle 10-15 dni	Zwykle 14-26 dni	21-28 dni	11-14 dni
Periodyczność gorączki, okres pękania schizontów	44-48 godz.	48-50 godz.	72 godz.	36-48, zwykle 48 godz.
Nawroty malarii	występują	występują	nie ma	nie ma
Obraz krwi	niedokrwistość	mała niedokrwistość	niedokrwistość	silna niedokrwistość
Objawy mózgowe nerkowe	Rzadko Nie występują	Rzadko Nie występują	Rzadko Często	Bardzo często Mogą występować

WYKRYWANIE

• Zasadniczo - preparat trwały barwiony - sporządzony w postaci cienkiego rozmazu i preparat tzw. grubej kropli krwi (równolegle).

• Przy trudnościach w zimnicy przewlekłej - biopsja wątroby, szpiku kostnego lub węzłów chłonnych.

• Badania immunoserologiczne - nie pozwalają określić stadium choroby

ZWALCZANIE

Niszczenie postaci rozwojowych komarów rodzaju Anopheles, likwidacja zbędnych zbiorników wodnych lub ich zarybianie, ochrona pomieszczeń mieszkalnych przed postaciami imago (moskitiery, repelenty), badania krwiodawców.

Presja ewolucyjna malarii na ludzki genom - wysoki współczynnik zachorowalności i śmiertelności, zwłaszcza w chorobie wywołanej przez P. falciparum. Skutkiem presji jest upowszechnienie naturalnych mechanizmów odporności na chorobę na obszarach zagrożenia malarycznego.

Niedokrwistość sierpowato krwinkowa, talasemie, antygeny Duffy, niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej

Pasożytnicze gatunki z rodzaju Plasmodium stwierdzono u ptaków, gadów, małp i gryzoni

Udokumentowane przypadki zarażeń człowieka gatunkami typowo wywołującymi chorobę u małp: P. knowlesi, P. inui, P. cynomolgi, P. simiovale, P. brazilianum, P. schwetzi i P. simium;

Szczepionki przeciwmalaryczne

• Złożony cykl rozwojowy pasożyta

• Przewlekła inwazja

• Zdolność patogenu do unikania przed odpowiedzią immunologiczną żywiciela

• Stadium przederytrocytarne, endoerytrocytarne, stadia płciowe - gametocyty

• białko CSP; dominujący antygen powierzchniowy fazy przederytrocytarnej ; słaba efektywność, reaktywność i immunogenność

• SPf66 (1987) - kombinacja antygenów sporozoitu i merozoitu

• NYVAC-Pf7, NANP, RTS,S białko sporozoitu fazy przederytrocytarnej

• Szczepionki DNA

---