HANDEL MIĘDZYNARODOWY A WZROST GOSPODARCZY

1. Wpływ handlu zagranicznego na zwiększenie efektywności gospodarowania

2. Wpływ handlu zagranicznego na wielkość i dynamikę dochodu narodowego

3. Wpływ handlu zagranicznego na zmianę struktury dochodu narodowego

4. Handel światowy a wzrost gospodarki światowej

HANDEL ZAGRANICZNY A WZROST GOSPODARCZY

Podstawą handlu międzynarodowego jest: wymiana, specjalizacja.

Udział gospodarki narodowej każdego kraju w stosunkach ekonomicz­nych, nawiązywanych na forum międzynarodowej działalności gospodar­czej, przynosi jej konkretne i wymierne korzyści:

z różnicy kosztów bezwzględnych, ze skali produkcji, z różnic (przewagi) kosztów komparatywnych,

SUMA KORZYŚCI Z HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO POWODUJE, ŻE SPOŁECZEŃSTWA W NIM UCZESTNICZĄCE ZWIĘKSZAJĄ SWÓJ DOBROBYT

Handel międzynarodowy rozszerza krajowe możliwości konsumpcyjne.

• Pozwala społeczeństwu na spożycie większej ilości dóbr, niż wynikałoby to z możliwości produkcyjnych własnej gospodarki i w warunkach samowystarczalności.

Dzięki specjalizacji:

• społeczeństwa konsumują więcej niż gdyby produkowały wszystko same.

• świat może zbliżyć się do granic swoich możliwości produkcyjnych.

Pomimo tego występują tendencje do ograniczeń (protekcjonizm).

TEORIA KORZYŚCI KOMPARATYWNYCH

Ta teoria opiera się na założeniu, że taka specjalizacja pozwala najlepiej wykorzystać zasoby posiadane przez dany kraj.

Specjalizacja ma także zasadnicze znaczenie:

• w skomplikowanej produkcji na wielką skalę we współczesnym świecie,

• w dziedzinach w których same nie mogą w rozsądny sposób wytwarzać lub w których mają względną przewagę.

TEORIA KORZYŚCI KOMPARATYWNYCH Zróżnicowanie warunków produkcji między krajami (wydajności absolutnej !): kraj może podnieść poziom życia i dochód realny dzięki specjalizacji w produkcji tych towarów, w których wydajność jego jest najwyższa; Podobne warunki produkcji w różnych krajach (wydajności względnej !): kraje będą się specjalizować w wytwarzaniu tych produktów, w których mają przewagę komparatywną (stosunkową, relatywną przewagę wydajności, efektywności), ponieważ obie strony odniosą z tego korzyści (nawet w sytuacji kiedy jeden kraj jest bardziej wydajny (wytwarza taniej) w produkcji wszystkich towarów)

Korzyści komparatywne

Istota teorii korzyści komparatywnych ( w Polsce częściej określana jako „teoria kosztów komparatywnych”) polega na podejmowaniu produkcji (zajęcia) w tych dziedzinach, w których względna przewaga wydajności jest najwyższa, przy rezygnacji z zajmowania się tymi dziedzinami, w których także występuje przewaga absolutna ale stosunkowo mniejsza.

1. Wpływ handlu zagranicznego (specjalizacji) na zwiększenie efektywności gospoda­rowania

Ameryka w warunkach handlu























































Przykład (Samuelson - w odniesieniu do XIX w.):

• w Ameryce ziemia i zasoby naturalne są w obfitości w stosunku do siły roboczej i kapitału - to wskazuje, że Ameryka powinna mieć względną przewagę w produkcji żywności;

• w Europie ludzie i kapitał były obfite w stosunku do ziemi - ten obszar może mieć względną przewagę w produkcji odzieży;

Stąd rodzi się pytanie czy zasoby czy tez siła robocza okażą się wydajniejsze w miarach bezwzględnych, co uzasadniałoby wymianę. W wypadku gdyby okazały się niekorzystne to i tak wymiana i specjalizacja danego kraju jest opłacalna.

Handel międzynarodowy rozszerza krajowe możliwości konsumpcyjne.

• Pozwala społeczeństwu na spożycie większej ilości dóbr, niz. wynikałoby to z możliwości produkcyjnych w tylko własnej gospodarki i w warunkach samowystarczalności.

• Dzięki specjalizacji społeczeństwa konsumują więcej niż gdyby produkowało wszystko samo.

• Dzięki specjalizacji świat może zbliżyć się do granic swoich możliwości produkcyjnych.

Pomimo tego występują tendencje do ograniczeń (protekcjonizm).

TEORIA KORZYŚCI KOMPARATYWNYCH

Ta teoria opiera się na założeniu, że specjalizacja:

• pozwala najlepiej wykorzystać zasoby posiadane przez dany kraj.

• ma zasadnicze znaczenie w skomplikowanej produkcji na wielką skalę

• w dziedzinach w których kraje same nie mogą w rozsądny sposób wytwarzać lub w których mają względną przewagę.

Wpływ handlu zagranicznego na gospodarowanie przejawia się m.in. poprzez: wpływ na poprawę efektywności gospodarowania, zmianę wielkości i dynamiki dochodu narodowego, zmianę struktury dochodu narodowego.

1. Wpływ handlu zagranicznego na zwiększenie efektywności gospodarowania.

Wpływ handlu zagranicznego na zwiększenie efektywności gospoda­rowania, głównie w wyniku specjalizacji produkcji, wyraża się: zwiększeniem wydajności i zwiększeniem poziomu racjonalnego wykorzystania czynników produkcji,.

Specjalizacja międzynarodowa - poszczególne kraje rezygnują z wytwarzania niektórych towarów i zaspokajają swoje po­trzeby w tej dziedzinie dostawami z zagranicy.

dany kraj powinien produkować jedynie część potrzebnych mu dóbr, lecz za to w ilościach pozwalających na pełne zaspokojenie potrzeb wewnętrznych oraz pokrycie potrzeb importowych innych państw.

O jej przebiegu i wyniku specjalizacji międzynarodowej de­cydują czynniki: rynkowe, działania interwencyjne państwa.

Ich wynikiem jest ukształtowanie się takiej struktury gospodarki kraju, a zwłaszcza jej sfery wytwarzania, która stworzy przewagę nad gospodar­kami innych krajów.

Wyraża się zwiększeniem poziomu racjonalnego użytkowania posiadanego zasobu czynników produkcji w danej gospo­darce narodowej.

Specjalizacja międzynarodowa ma wpływ na: zmniejszenie kosztów jednostkowych wytwarzanych dóbr; przepływ technologii; konkurencje towarów zagranicznych.

Zmniejszenie kosztów jednostkowych wytwarzanych dóbr można osiągnąć poprzez: rozszerzenie skali produkcji, zastosowanie zgromadzonych doświadczeń, pełniejsze wykorzystanie aparatu wytwórczego, zastosowanie osiągnięć postępu naukowo-technicznego.

Teoria korzyści skali "Economies-of-Scale" handlu międzynarodowego mówi, że: kraj z dużym rynkiem krajowym będzie eksportować te dobra, które najbardziej profitują z produkcji masowej.

Podstawą dla lepszych szans w eksporcie jest stały efekt spadku kosztów możliwy do osiągnięcia przez wysoką produkcję na podstawie dużego popytu krajowego.

Wielkość rynku krajowego określana jest w tej teorii przez następujące kryteria: (1) wysokość produktu narodowego brutto danego kraju (2) ilość ludności kraju (3) gęstość zaludnienia W licznych badaniach teoria ta została empirycznie sprawdzona.

Sytuacja i warunki kształtowania się korzyści skali produkcji




• Dwa kraje produkują dwa towary: x i y;

• Krzywa możliwości produkcyjnych P, tj. kombinacji, w jakich oba kraje mogą wytwarzać dwa towary, przeznaczając na ich wytworzenie całość posiadanych zasobów czynników produkcji, jest w obu krajach iden­tyczna;

• Krzywa preferencji I, czyli proporcji, w jakich oba kraje są gotowe zu­żywać oba produkty, jest również identyczna;

• W warunkach gospodarki zamkniętej, każdy kraj wykorzystuje dostępne mu środki wytwórcze w taki sposób, aby możliwe się stało osiągnięcie wielkości produkcji x i y wyznaczonych przez punkt A, leżący na styku krzywej preferencji I i krzywej możliwości produkcji P;

• W warunkach gospodarki otwartej, przy założeniu, że każdy kraj podej­mując się specjalizacji w produkcji jednego, wybranego towaru, rezy­gnuje jednocześnie z wytwarzania drugiego, oba kraje osiągną korzyści ze zwiększenia skali wytwarzania, której łączna wielkość będzie w obu krajach większa

• W wyniku nowej alokacji zasobów, punkt równowagi obu krajów jest wyznaczony przez punkt styczności E na krzywej prefe­rencji II oraz krzywej łączącej punkty B i B', oznaczające pełną specja­lizację produkcji w obu krajach.

Wpływ specjalizacji kraju w produkcji określonych towarów na po­prawę efektywności gospodarowania wyraża się poprzez: zmniejszenie przeciętnych kosztów jed­nostkowych dóbr wytwarzanych w kraju, transfery technologii, kon­kurencję towarów zagranicznych na rynku krajowym.

Specjalizacja pozwala zmniejszyć przeciętny koszt jednostkowy dóbr wytwarzanych w kraju. Podstawą jest: rezygnacja z wytwarzania produktów względnie lub absolutnie droższych, rozszerzenie skali produkcji.

Zmniejszenie przeciętnych kosztów następuje przez: rozłożenie kosztów stałych na większą liczbę jednostek produkcji. pełniejsze wykorzystanie aparatu produkcyjnego gospodarki narodowej; zastosowanie zgromadzonych doświadczeń w wytwarzaniu określonych towarów; pełniejsze wykorzystanie dorobku postępu na­ukowo*technicznego.

pełniejsze wykorzystanie aparatu produkcyjnego gospodarki i postępu na­ukowo*technicznego, rozłożenie kosztów stałych produkcji (np. administracji).			wzrost wydajności pracy i pełniejsze wykorzystanie aparatu produkcyjnego, podniesienie jakości towarów przez gromadzenie doświadczeń w ich wytwarzaniu.
rozszerzenie skali produkcji (powiększenie rynku zbytu ponad możliwości rynku wewnętrznego)			zastosowanie zgromadzonych doświadczeń w wytwarzaniu określonych towarów
Specjalizacja pozwala zmniejszyć przeciętny koszt jednostkowy dóbr wytwarzanych w kraju. Następuje to poprzez:
pełniejsze wykorzystanie postępu na­ukowo*technicznego			rezygnację z wytwarzania produktów względnie lub absolutnie droższych
specjalizacja poszczególnych krajów w prowadzonych badaniach naukowych i pracach B+R, zapewnia opłacalne spożytkowanie efektów tego postępu.			poprzez wymianę pozyskiwane są do spożytkowania w gospodarce takie same produkty, ale po niższych kosztach, tzn. za produkty wytwarzane w kraju względnie lub absolutnie taniej.

powiększenie rynku zbytu ponad możliwości rynku wewnętrznego wpływa na zwiększe­nie skali produkcji, a przez to na obniżenie jednostkowych kosztów wytwarzania. Masowość produkcji wpływa na: rozłożenie kosztów stałych produkcji (np. administracji), pełniejsze wykorzystanie aparatu produkcyjnego, gromadzenie doświadczeń w wytwarzaniu określonych towarów, a przez to podniesienie ich jakości.

Efekty doświadczeń

Teoria krzywej doświadczeń handlu międzynarodowego opiera się na tezie, że: technologia (tu szczególnie technologia procesu) jakiegoś kraju określana jest skumulowaną w nim ilością produkcji.

kraj z największym skumulowanym wolumenem produkcyjnym, dzięki efektom doświadczeń osiąga najniższe koszty, tzn. rozwija doskonalszą technologię i dysponuje lepszymi szansami w eksporcie aniżeli kraj ze skromną skumulowaną produkcją. w oparciu o niższe koszty kraj może eksportować odpowiednie produkty, nawet gdy obydwa kraje mają takie same czynniki wyposażenia. Ten czynnik jest tym silniejszy im większy jest rynek wewnętrzny lub zagraniczny, podczas występowania luki imitacyjnej.

Krzywa doświadczeń została empirycznie stwierdzona przy produkcji samolotów. Wright stwierdził, że przy każdym podwojeniu skumulowanej produkcji w czasie koszty jednostkowe samolotu spadały odpowiednio do stopnia doświadczenia, np. o 20%. stopnie doświadczeń różnią się w różnych gałęziach przemysłu, a konkretny przebieg krzywej doświadczeń może mieć bardzo różniący się wygląd. Empirycznie zostały (udowodnione) opadające, wypukłe przebiegi krzywej i esowate (w formie "S") przebiegi krzywej doświadczeń.

Postęp naukowo*techniczny - wpływ na obniżenie kosztów produkcji

specjalizacja poszczególnych krajów w badaniach naukowych i pracach wdrożeniowych zapewnia opłacalne spożytkowanie efektów tego postępu.

Transfer technologii - wpływ na efektywność go­spodarowania

Import technologii. Rozwiązanie to jest często najtańszym, a nie­kiedy nawet jedynym sposobem zlikwidowania luki technologicznej, dzielącej dany kraj od innych. Jego zaletą jest możliwość skróce­nia czasu, który byłby potrzebny do uzyskania takich samych efektów, przy wykorzystaniu rodzimego potencjału badawczego. Sprzyja przyspieszeniu własnych badań naukowych w tym zakresie.

Czynniki decydują­cym o wpływie transferów technologii na efektywność gospodarowania: rozmiarów tych transferów, warunki użytkowania zakupionych technologii.

Główne motywy (KORZYŚCI dla eksportera) sprzedania technologii zbywalnej - osiągnięcie dodatkowych zysków, które przyczynią się do pokrycia nakładów na badania i rozwój.

sprzedaż technologii zbywalnej nie uszczupla z reguły innej działalności i rynków przedsiębiorstwa. rozwój nowych technologii i ich udzielanie innym krajom przynosi dawcy technologii opinię przewodnika rynku w technologii, co może mieć pozytywny wpływ na ocenę jakości innych przez niego wytwarzanych wyrobów. za udostępnianie technologii zyskuje się informacje rynkowe, jak np. wysokość zbytu, ceny itd. ,które są ważne dla planowanego później własnego wykorzystania tej technologii kraju, udostępnianie własnej technologii za granicą może służyć pozyskiwaniu obcej technologii (umowa licencji krzyżującej się)

Korzyści dla krajów ubogich i opóźnionych w rozwoju:

zakup licencji lub linii produkcyjnych opłaca się bardziej, niż tworzenie danej dziedziny wytwa­rzania od podstaw lub też od jej gruntownego unowocześnienia, opierając się tylko na rodzimej wiedzy i doświadczeniach.

Konkurencja towarów zagranicznych na rynku krajowym

Struktura międzynarodowej konkurencji

1. konkurencja na własnym rynku (A)

1. konkurencja na rynku konkurenta (C)

1. konkurencja na trzecim rynku (B)





























Konkurencja towarów zagranicznych na rynku krajowym - wpływ na efektywność go­spodarowania będzie wówczas, gdy zostaną zapewnione warunki konkurencji między tymi dobrami. Pro­ducenci krajowi, chcąc się utrzymać na rynku, zostają zmuszeni do pod­noszenia efektywności wytwarzania i dystrybucji swoich dóbr.

Zazwyczaj konkurencja zagraniczna oddziaływuje na: na koszty wytwarzania - ich obniżenie, na jakość dóbr krajowych, na jakość obsługi klienta.

2. Wpływ handlu zagranicznego na wielkość i dynamikę dochodu naro­dowego

Wpływ handlu zagranicznego na wielkość dochodu narodowego jest dostrzegany zarówno ze strony: podaży, jak i ze strony popytu.

A. Wpływ handlu zagranicznego na wielkość dochodu narodowego od strony podaży

W rzeczywistości współczesnego świata, każda gospodarka narodowa w większym lub mniejszym zakresie prowadzi wymianę handlową z za­granicą.
Na wielkość dochodu narodowego wpływa eksport (Ex) i import (Im), z formuły: (Y = I + K + G + NX) Wielkość i kierunki tego oddziaływania są różne, w zależności od wielko­ści eksportu netto (NX = Ex * Im). konsekwencją tego oddziaływania jest sytuacja, w której wielkość dochodu narodowego wytworzonego w danym kraju, nie będzie równa sumie dóbr przeznaczonych na inwestycje i konsumpcję rela­cja między wielkością eksportu i importu odpowiada wielkości salda bilansu handlowego, wpływając na wielkość funduszu (nazywanego także absorpcją), który dany kraj może przeznaczyć na; inwestycje, konsumpcję.
W przypadku, gdy eksport nie będzie się pokrywał z importem, to wielkość dochodu narodowego podzielonego, może być:
mniejsza od dochodu narodowego wytworzonego gdy eksport będzie większy od importu (Ex > Im)		większa od dochodu narodowego wytworzonego gdy import będzie większy od eksportu (Im > Ex)
Kraj „inwestuje” za granicą		Kraj najczęściej korzysta z kredytów zagranicznych - „zadłuża się”
zmiana wielkości funduszu przeznaczonego na inwe­stycje będzie możliwa przy zmianie poziomie konsumpcji i odwrotnie,		stwarza możliwości zwiększenia funduszu absorpcji ponad wielkość wytworzonego dochodu narodowego, ma swoje zalety przez korzyści, które przynosi, ale również ma i wady, któ­rymi są koszty obsługi.
konsekwencje uwidaczniają się poprzez wpływ na dynamikę wzrostu gospodarczego









Wpływ finansowania zagranicznego na poziom absorpcji krajowej






Źródło: Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Red. A. Budnikow­ski i E. Kawecka**Wyrzykowska, Warszawa PWE 1996, s. 97.

Utrzymywanie się przez pewien czas nadwyżki importu nad eksportem,
Warunki zewnętrzne to zwłaszcza takie czynniki, jak spadek popytu na rynku zewnętrznym pogorszenie się terms of trade,		Warunki zaś wewnętrzne to: ograniczenie możliwości eksportowych, wzrostu popytu na import.
Korzyści i koszty
korzyści z tytułu zaciągnięcia i spożytkowania pożyczki zagranicznej		koszty utrzymywania nadwyżki importu nad eksportem
przesunięcie poziomu absorpcji powyżej poziomu dochodu narodowego wytworzonego, korzystanie z zagranicznego finansowania wzrostu krajowej konsumpcji i inwestycji.		konieczność sprostania i wywiązania się z przyjętych zobowiązań finansowych wobec zagranicy, wymaga osiągnięcia przez dany kraj nadwyżki eksportu nad importem, w sytu­acji niemożności wywiązania się z obsługi długu wynika konieczność zaciąga­nia dalszych kredytów, z przeznaczeniem na spłatę zobowiązań płatni­czych.

Wpływ handlu zagranicznego na wielkość dochodu narodowego od strony popytu

W warunkach istnienia wolnych mocy wytwórczych (siły roboczej i aparatu produkcyjnego), wielkość powstałego dochodu narodowego - we­dług J.M. Keynesa - jest określana wielkością popytu.

Popyt w warunkach gospodarki otwartej zależy od: wielkości środków, jaką społeczeństwo da­nego kraju jest gotowe przeznaczyć na inwestycje i konsumpcję, poziomu eksportu i importu.

Dlatego krzywa PODAŻY W TYM MODELU JEST PŁASKA AŻ DO GRANIC MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH - do potencjalnego PKB.

Makroekonomia keynesowska




























Poziom produktu realnego PKB wzrasta wraz ze wzrostem popytu - wywołanego wzrostem eksportu - aż do poziomu potencjalnego PKB

Konsekwencje modelu Keynesa:

Wnioski polityczne:

• W okresach depresji eksport kreuje wzrost produktu,

• aktywna polityka makroekonomiczna - pobudzająca eksport - może zmniejszyć lukę pomiędzy realnym a potencjalnym PKB,

Oznacza to, że zarówno zmiany eksportu, jak i importu przyczyniają się do zmian dochodu narodowego; zmiany zaś samego dochodu narodowego, wywołują zmiany w kształtowaniu się eks­portu i importu. Oddziaływania te mają jednak nie tylko inny kierunek, ale również inną siłę.

Zmiany poziomu dochodu narodowego a zmiany importu

Pomiędzy importem a dochodem narodowym jest szereg powiązań. Na ogół zmiany poziomu dochodu narodowego są powiązane ze zmianami importu.

Wzrost poziomu dochodu narodowego wywołuje z reguły wzrost zapotrzebowania na import. zwiększe­nie produkcji wymaga najczęściej zwiększenia zużycia sprowadzanych z zagranicy surowców, części zamiennych i maszyn używanych w produk­cji, spowodowany wzrostem produkcji wzrost wynagrodzeń, powoduje także potrzebę sprowadzania dóbr konsumpcyjnych z zagranicy.

Wzrost importu pozostaje w różnej proporcji do powodującego go przyrostu popytu (reprezentowanego przyrostem dochodu narodowego).

Krańcowa skłonność do importu (ksim) - relacja wzrostu importu do przyrostu popytu (reprezentowanego przyrostem dochodu narodowego) gdzie: ΔIm - przyrost importu, ΔY - przyrost dochodu narodowego.

Krańcowa skłonność do importu jest zależna od poziomu dwóch in­nych relacji: dochodowej elastyczności importu oraz stopy importu.

Wskaźnik dochodowej elastyczności importu (Eyim) określa się for­mułą: gdzie: Im - import, Y - dochód narodowy. Wskaźnik stopy importu (Rim) określa się formułą: Wskazane zależności między zmianą dochodu narodowego a zmianą importu, wskazują na ich jednokierunkowy przebieg.

Zmiany poziomu dochodu narodowego a zmiany eksportu

Zależności między przyrostem dochodu narodowego a eksportem są wielokierunkowe. Dają się one opisać w układzie trzech sytuacji.

spadek eksportu - gdy wzrost dochodu narodowego jest spowodowany wzrostem popytu krajowego (np. w wyniku zwiększenia wydatków budżetowych). Wówczas może nastąpić skiero­wanie na rynek części towarów wywożonych poprzednio za granicę. powięk­szenie wywozu - przyrost produkcji globalnej w wyniku wzrostu popytu zagranicznego na dobra eksportowane przez dany kraj. wzrost eksportu - wskutek zwiększenia konkurencyjności wytwarza­nych przez ten kraj towarów. Ma ona miejsce najczęściej wówczas, gdy proces ilościowego powiększania produktu krajowego, będzie powiązany z zasadniczym polepszeniem jakości i nowoczesności wytwarzanych dóbr (np. w wyniku osiągnięć postępu naukowo *technicznego).

Rola handlu zagranicznego w określaniu wielkości całkowitego po­pytu

Handel zagraniczny odgrywa ważną rolę w kształtowaniu poziomu wielkości całkowitego popytu, a przez to również aktywności gospodar­czej danego kraju.

Wpływ ten ukazuje się na podstawie funkcjonowania mechanizmu mnożnikowego,

Mnożnik - współczynnik określający rozmiary całkowitego wpływu, jaki zmiana jednej wielkości ekonomicznej, wywiera wpływ na drugą wielkość, której ta pierwsza jest składnikiem

W tym znaczeniu mechanizm mnożnikowy jest stosowany w ekonomii przede wszystkim do wyjaśnie­nia ostatecznego wpływu na gospodarkę, będącą w stanie niepełnego wy­korzystania mocy wytwórczych i początkowego impulsu pobudzającego ją do wzrostu.

Istotą teorii mnożnika jest twierdzenie, że wielkość ostatecznego przyrostu dochodu pod wpływem inwestycji autonomicznych, przyro­stu wydatków z budżetu państwa, spadku podatków oraz konsumpcji autonomicznej, znacznie przewyższa wielkość dodatkowego popytu początkowego.

Mechanizm mnożnikowy działa zarówno w gospodarce zamkniętej, jak i w gospodarce otwartej.

W gospodarce zamkniętej impulsami pobudzającymi gospodarkę naro­dową do wzrostu są:

• inwestycje autonomiczne,

• przyrost wydatków z bu­dżetu państwa,

• spadek podatków oraz

• tzw. konsumpcja autonomiczna.

MNOŻNIK

Jest sprawa oczywistą, że każdy przyrost inwestycji zwiększy przyrost produkcji i zatrudnienia. Właśnie na tym opiera się koncepcja mnożnika w modelu keynesowskim.

Wynika to z faktu, że I są częścią PKB.

Okazuje się jednak, że przyrost inwestycji wywołuje zwielokrotniony efekt - po stronie produkcji i zatrudnienia - w stosunku do poniesionych inwestycji. Ten efekt nazywa się w literaturze ekonomicznej mnożnikiem inwestycyjnym. Przyjmuje on wartości liczbowe. Jest więc wyrażeniem współczynnika przyrostu PKB (produktu) wynikający z jednostkowego przyrostu inwestycji.

Mn = ΔY / ΔI

MNOŻNIK INWESTYCYJNY - zwielokrotniony efekt - po stronie produkcji i zatrudnienia - wywołany przyrostem inwestycji. współczynnik przyrostu PKB (produktu) wynikający z jednostkowego przyrostu inwestycji. Mn = ΔY / ΔI

W takim ujęciu mnożnik jest liczbą, przez którą należy pomnożyć zmiany inwestycji.

Mechanizm mnożnika:

Można założyć, że pewna osoba zgromadziła wystarczające oszczędności (np 10000 zł.) i zdecydowała się na wybudowanie piekarni. Za wybudowanie wypłaciła wykonawcy całą zgromadzona kwotę. Zgodnie z założeniem modelowym, ta wypłata (dochód) nie jest obciążony podatkiem ani nie jest powiększony o dochody transferowe - stanowi więc w całości dochód do dyspozycji wykonawcy piekarni. Wykonawca dzieli dochód w proporcji: 0,7 na C i 0,3 na O. Wydatek w wysokości 0,7 na C spowoduje, że sprzedający dobra konsumpcyjne otrzyma dochód 7000 zł, który podzieli (może podzielić) w podobnych proporcjach na C₁ i na I₁. Z kolei następny sprzedawca otrzyma ten dochód C₁ i postąpi podobnie, a za nim następni.

Wyznaczenie wielkości mnożnika prostego:

Przyrost popytu i dochodu spowodowany przyrostem inwestycji można wyznaczyć matematycznie, z użyciem znanego już pojęcia krańcowej skłonności do konsumpcji KSO, ponieważ :

ΔY = KSK x ΔY + ΔI, a ΔI =ΔY x (1 - KSK)

stąd:

Mn = ΔY / ΔI = I / (1 - KSK)

Z każdego przyrostu ΔI przyrost ΔY jest wiekszy od 1; stąd Mn > 1,

Mnożnik ten można wyznaczyć za pomocą łańcucha wydatków wtórnych:

ΔY = ΔI + ΔIxKSK + ΔIxKSK² + ΔIxKSK³ + ΔIxKSK⁴ + ... + ΔIxKSKⁿ

= ΔI x(1 - KSK) = ΔI / KSO

stąd:

Mn = ΔY / ΔI =


MNOŻNIK INWESTYCYJNY PROSTY JEST RÓWNY ODWROTNOŚCI KRAŃCOWEJ SKŁONNOŚCI DO OSZCZĘDZANIA Mn = 1 / KSO

Graficzne przedstawienie:

Założenia:

• jeżeli KSO wynosi 1/3, stąd wartość Mn = 3,

• pojawia się wynalazek, który powoduje wzrost inwestycji o 10.000 zł,

• poprzedni poziom równowagi PKB wynosił 200.000 zł,

Mnożnik













































• wydatki pierwotne, są równe wydatkom na nowe I (tu 10 tyś. zł.),

• wydatki wtórne to przyrost wydatków ponad wydatki pierwotne (tu 20 tyś. zł.)

Przełożenie inwestycji poprzez mnożnik jest oczywiste. Można jednak dokonać przełożenia odwrotnego, pytając o ile musi wzrosnąć PKB aby przy danym KSO wywołać wzrost I pożądaną wielkość, przy zachowaniu równowagi. To przełożenie nazywa się akceleratorem.

Ponieważ najczęściej przyczyną ogólnego wzrostu popytu są inwestycje autonomiczne, mnożnik sprowadza się do mnożnika inwe­stycyjnego, a jego formułę przedstawia się w postaci wzorów: (1) gdzie: ki - mnożnik inwestycyjny, ΔIA - inwestycje autonomiczne

lub (2) gdzie: ΔK - przyrost konsumpcji krajowej, ΔK / ΔY - krańcowa skłonność do konsumpcji krajowej, ΔO / ΔY - krańcowa skłonność do oszczędzania.

W powyższych wzorach można zauważyć, że wielkość mnożnika jest wprost proporcjonalna do krańcowej skłonności do konsumpcji krajowej lub odwrotnie proporcjonalna do krańcowej skłonności do oszczędzania. Wielkość krańcowej skłonności do konsumpcji krajowej waha się w prze­dziale od 0 do 1.

Jeżeli krańcowa skłonność do konsumpcji byłaby równa 0, to przyrost dochodu byłby równy przyrostowi inwestycji autonomicz­nych (ΔY = ΔIA). Gdy zaś krańcowa skłonność do konsumpcji zbliżałaby się do 1, a zatem, gdyby całość dodatkowych dochodów była przezna­czona na konsumpcję, to wielkość mnożnika byłaby równa nieskończono­ści. Przyjęcie tej ostatniej interpretacji jest niemożliwe, gdyż mechanizm mnożnikowy ma swoje granice, które wyznacza wielkość nie wykorzysta­nych mocy wytwórczych.

Dodatkowym impulsem uruchamiającym mecha­nizm mnożnikowy jest dodatkowy eksport w warunkach istnienia nie wykorzystanych mocy wytwórczych otwarcie gospodarki.

Możliwość taka pojawia się wskutek zmiany sytuacji na rynku światowym, z przyczyn np. poprawy koniunktury, spadku możliwości produkcyjnych konkurentów w wyniku strajków czy nieurodzaju, powodując możliwości wzrostu eksportu towarów wytwarzanych przez dany kraj. Polega na zmniejszeniu krańcowej skłonności do konsumpcji krajowej (czyli powiększenie KSO).

Wielkość mnożnika w gospodarce otwartej przedstawia się za pomocą wzoru: gdzie: Δkk / ΔY - krańcowa skłonność do konsumpcji dóbr krajowych, Δkim / ΔY - krańcowa skłonność do konsumpcji dóbr importowanych.

Zagrożenia wynikające z mechanizmu mnożnikowego w gospodarce otwartej:

obniżenie się poziomu krańcowej skłonności do konsumpcji, a przez to i mnożnika - część przyrostu popytu kierowanego na konsumpcję (ΔK), powstałego dzięki przyrostowi eksportu, nie jest przeznaczona na dodatkowy zakup dóbr krajowych (ΔKk) lecz zagranicznych (Δkim). Ta część popytu nie przyczynia się do poprawy aktywności gospodarczej w danym kraju, lecz za granicą. Krajowa aktywność gospodarcza, nie powoduje więc dodat­kowego wzrostu całkowitej wielkości popytu i osłabia działanie mechani­zmu mnożnikowego. działanie w kierunku przeciwnym - zwielokrotnianie początkowego obniżenia popytu całkowitego, co może na­wet doprowadzić do załamania gospodarki (gdy w wyniku kryzysu gospo­darczego w jednym kraju, następuje spadek popytu na import, co prowa­dzi do spadku eksportu u partnerów. Oznacza to w konsekwencji spadek produkcji u nich, a w ślad za tym, spadek zatrudnienia, konsumpcji i dochodu.

3. Wpływ handlu zagranicznego na zmianę struktury dochodu narodo­wego

Handel zagraniczny przyczynia się także do zmiany struktury wytwa­rzanego i podzielonego dochodu narodowego.
realizacja importu		realizacja eksportu
czasami bar­dzo istotnie wzbogaca strukturę dochodu narodowego podzielonego, przywóz z zagra­nicy surowców mineralnych i rolniczych, niemożliwych do wytworzenia ze względu na warunki danego kraju,		umożliwia transformację struktury dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych wytwarzanych w danym kraju, produkcja dóbr na który jest popyt za granicą (groźba monokultury).

Handel zagraniczny przyczynia się do:

dostosowania struktury podaży, gdy w krótkim czasie nastąpią tak wielkie przesunięcia struk­tury popytu ludności, że przemysł wytwarzający artykuły konsumpcyjne nie będzie w stanie szybko dostosować struktury produkcji do istniejących potrzeb (np. spowodowanych zmianami mody, ujednoliceniem gustów). wpływ handlu zagranicznego na strukturę wy­twarzania w gospodarce żywnościowej, a zwłaszcza w rolnictwie. Po­zwala on rozwiązywać problemy niedoboru niektórych artykułów rolnych, powstałych wskutek załamania się produkcji rolniczej pod wpływem nie­korzystnych warunków atmosferycznych w danym kraju. Wyraża się to uczestnictwem w dostosowaniu struktury podaży płodów rolnych do tra­dycyjnej struktury ich spożycia.

13

odzież

linia możliwości konsumpcyjnych przed specjalizacją

o nachyleniu 3/10

60

50

30

linia możliwości konsumpcyjnych po specjalizacji

o nachyleniu 6/10

eksportowana ilość żywności

importowana ilość odzieży

żywność

pole konsumpcji przed specjalizacją

50 100

pole konsumpcji po specjalizacji

Krajowe

przedsiębiorstwo U1 (p1)

zagraniczne

przedsiębiorstwo U2 (p2)

przypadek B

rynek

konkurenta

przypadek A

własny rynek

przypadek C

Trzeci rynek

Absorpcja

Pożyczki

Dochód narodowy

Dochód narodowy podzielony

Dochód narodowy wytworzony

czas

Obsługa długu

produkt potencjalny

(PKB)

poziom cen

P

P1

Q Q1 Qp

produkt realny (PKB)

S + I

S

I₁

ΔI=10

I

PKB

200 230

ΔY=30

---