Bilans jako podstawowe sprawozdanie przedsiębiorcy.

SPIS TREŚCI

1. Bilans przedsiębiorstwa - jego rola oraz niezbędne elementy.

2. Kryterium uporządkowania składników bilansu - aktywów i pasywów.

3. Uproszczony podział majątku przedsiębiorstwa oraz sposobów jego finansowania.

4. Syntetyka aktywów wg kolejności wykazywania ich w bilansie.

5. Podział aktywów, krótka charakterystyka:

A) Aktywa trwałe:

• Wartości niematerialne i prawne

• Rzeczowe aktywa trwałe

• Należności długoterminowe

• Inwestycje długoterminowe

• Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe kosztów

B) Aktywa obrotowe

• Zapasy

• Należności krótkoterminowe

• Inwestycje krótkoterminowe

• Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

6. Syntetyka pasywów wg kolejności wykazywania ich w bilansie.

7. Podział pasywów, krótka charakterystyka

A) Kapitały(fundusze) własne:

• Kapitał (fundusz) podstawowy

• Należne wpłaty na kapitał podstawowy

• Udziały (akcje) własne

• Kapitał (fundusz) zapasowy

• Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny

• Pozostałe kapitały (fund.) rezerwowe

• Zysk (strata) z lat ubiegłych

• Zysk (strata) netto

• Odpisy z zysku netto w ciągu roku

B) Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania:

• Rezerwy na zobowiązania

• Zobowiązania długoterminowe

• Zobowiązania krótkoterminowe

• Rozliczenia międzyokresowe

8. Podsumowanie funkcji bilansu w przedsiębiorstwie

9. Bibliografia

Bilans jest podstawowym i najważniejszym elementem sprawozdania finansowego jednostki. Jest liczbowym przedstawieniem sytuacji majątku jednostki (aktywów) i źródeł jego finansowania (pasywów) sporządzanym na określony dzień i w określonej formie. Ujmowane w nim są pozycje aktywów i pasywów w wysokości ich stanów na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych poprzedniego i bieżącego roku obrotowego.

Ponadto bilans stanowi dwustronne zestawienie majątku przedsiębiorstwa oraz kapitałów. W Polsce bilans zamknięcia sporządzany jest zazwyczaj na 31 grudnia, lecz możliwe jest przyjęcie innego dnia bilansowego, związane jest to zazwyczaj z sezonowością działania podmiotów gospodarczych. Bilans zamknięcia mijającego roku obrotowego jest równocześnie bilansem otwarcia roku następującego ciągłość bilansowa stwarza podstawę do porównań i oceny działalności jednostek gospodarczych w kolejnych okresach sprawozdawczych. W zależności od potrzeb firmy może on być sporządzany za krótsze okresy (miesiąc, kwartał).

Bilans zawiera następujące elementy:

• określenie jednostki gospodarczej, dla której jest sporządzany,

• określenie momentu bilansowego (daty), na który jest sporządzany,

• wyszczególnienie w określonej ustawą o rachunkowości kolejności i z określonym stopniem szczegółowości składników majątku i ich wartości,

• wyszczególnienie w określonej ustawą o rachunkowości kolejności i z określonym stopniem szczegółowości źródeł finansowania majątku i ich wartości,

• sumy cząstkowe poszczególnych grup składników majątku i źródeł ich finansowania,

• sumy ogólne aktywów i pasywów,

• datę sporządzenia,

• podpisy osób sporządzających oraz kierownika jednostki.

Dane do bilansu pochodzą z kont bilansowych, skorygowanych za pomocą inwentaryzacji, aby otrzymać informacje zgodne ze stanem rzeczywistym.

Aktywa są uporządkowane w bilansie według kryterium płynności, czyli łatwości z jaką poszczególne składniki majątku mogą być zamienione na gotówkę. W polskim prawie finansowym przyjęto zasadę ujmowania aktywów według wzrastającej płynności, czyli od składników najwolniej zamienialnych na środki pieniężne do składników coraz szybciej wymienialnych. Natomiast pasywa są uporządkowane według kryterium wymagalności, czyli stopnia pilności ich zwrotu. Wszystkie aktywa przedsiębiorstwa muszą znajdować odbicie w pasywach, dlatego też sumy aktywów i pasywów są zawsze równe: aktywa ogółem = pasywa ogółem, z tego też wynika, że różnica obu stron bilansowych w każdym przypadku równa jest 0: aktywa - pasywa = 0.

W związku z tymi prawidłowościami, jednostki powinny dążyć do pokrycia, w jak największym stopniu, aktywów trwałych kapitałami własnymi bądź zobowiązaniami długoterminowymi.

Składniki majątku mogą być zaliczone do aktywów przedsiębiorstwa, jeżeli zostaną spełnione równocześnie cztery warunki:

1. składnik ma być kontrolowany przez jednostkę,

2. zasoby majątkowe muszą być o wiarygodnie określonej wartości,

3. składnik powstał w wyniku przeszłych zdarzeń i spowoduje w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Przedstawiona poniżej tabela 1 ukazuje uproszczony podział aktywów, czyli majątku przedsiębiorstwa oraz sposobów jego finansowania - pasywów.

Zakres informacji, który należy wykazać w bilansie zawarty jest w załączniku nr 1 Ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości.

Tab. 1 Uproszczony bilans dla jednostek innych niż banki i zakłady ubezpieczeń

AKTYWA		PASYWA
A I II III IV V B I II III IV	Aktywa trwałe Wartości niematerialne i prawne Rzeczowe aktywa trwałe Należności długoterminowe Inwestycje długoterminowe Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe Aktywa obrotowe Zapasy Należności krótkoterminowe Inwestycje krótkoterminowe Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe	A I II II IV V VI VII VIII IX B I II III IV	Kapitał (fundusz) własny Kapitał (fundusz) podstawowy Należne wpłaty na kapitał podstawowy Udziały (akcje) własne Kapitał (fundusz) zapasowy Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny Pozostałe kapitały (fund.) rezerwowe Zysk (strata) z lat ubiegłych Zysk (strata) netto Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania Rezerwy na zobowiązania Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminowe Rozliczenia międzyokresowe

Źródło: S. Koc, T. Fołta, J. Godlewska, „Bilans 2004”

Schemat 1 obrazuje syntetykę aktywów, ukazując kolejność wykazywania ich
w bilansie, oraz płynność aktywów z podziałem na aktywa trwałe i obrotowe.

Schemat 1 Syntetyczne ujęcie aktywów w bilansie

Źródło: A. Kuczyńska - Cesarz, „Rachunkowość”

AKTYWA TRWAŁE:

Wartości niematerialne i prawne - to nabyte przez jednostkę prawa majątkowe niezakwalifikowane do środków trwałych lub inwestycji, nadające się do gospodarczego wykorzystania, o okresie użyteczności dłuższym niż 1 rok, zaliczamy do nich:

1. autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne,

2. licencje, koncesje,

3. prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkow

Rzeczowe aktywa trwałe obejmują:

• środki trwałe,

• środki trwałe w budowie

• zaliczki na środki trwałe w budowie.

Środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi o okresie użyteczności dłuższym niż 1 rok, kompletne i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich: nieruchomości, maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy, ulepszenia w obcych środkach trwałych.

Należności długoterminowe w pozycji tej wykazuje się całość lub część należności nie zaliczanych do aktywów finansowych, płatnych w okresie dłuższym niż 12 miesięcy, za wyjątkiem należności z tytułu dostaw i usług.

Należności można sklasyfikować ze względu na:

1. okres spłaty (zakres czasowy),

2. powiązania między kontrahentami

3. rodzaj podmiotów, z którymi jednostka dokonuje rozrachunków czyli z dostawcami i odbiorcami (transakcje kupna - sprzedaży), pracownikami, urzędami (ZUS, US), oraz innymi podmiotami,

4. walutę w jakiej dokonywana jest transakcja.

Inwestycje długoterminowe to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków, a w szcze-gólności aktywa trwałe i wartości niematerialne i prawne, które zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści. Dotyczą okresu dłuższego niż jeden rok.

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe kosztów, służą zapewnieniu współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów, obejmują:

• aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego

• inne rozliczenia międzyokresowe, czyli czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów również finansowych, rozliczanych na ponad 12 rat miesięcznych od dnia bilansowego.

AKTYWA OBROTOWE:

Aktywa obrotowe firmy to elementy majątku, które są zużywane, zmieniając zazwyczaj swoją postać materialną, lub zostają odtworzone w ciągu jednego roku obrotowego. Składniki te, w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, znajdują się w ruchu. Obejmują:

- zapasy,

- należności krótkoterminowe,

- inwestycje krótkoterminowe,

- krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Zapasy to rzeczowe aktywa obrotowe, czyli materiały nabyte na własne potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym, przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 1 roku.

W bilansie na zapasy składają się:

• - materiały

• - półprodukty i produkty w toku

• - produkty gotowe

• - towary

• - zaliczki na dostawy

Należności krótkoterminowe obejmują w swoim zakresie ogół należności z tytułu dostaw i usług oraz całość lub część należności z innych tytułów nie zaliczonych do aktywów finansowych, które są spłacane w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Do inwestycji krótkoterminowych zalicza się:

- krótkoterminowe aktywa finansowe - płatne i wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego

- aktywa pieniężne, które mają formę: krajowych środków płatniczych walut obcych i dewiz, środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych,, czeków, weksli i inne aktywów finansowych

Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe czynne to: koszty przygotowania nowej produkcji, koszty zakupu materiałów niewliczonych w cenę nabycia, opłacone z góry czynsze, prenumeraty, koszty poniesionych ubezpieczeń majątkowych i osobowych na przyszłe okresy sprawozdawcze.

Kolejną pozycją bilansu są pasywa, których syntetykę przedstawia schemat nr 2, przedstawia on kapitały i zobowiązania według kolejności ich wykazywania, czyli ze względu na rodzaj pokrycia majątku.

Schemat 2.Syntetyczne ujęcie pasywów w bilansie

Źródło: A. Kuczyńska - Cesarz, „Rachunkowość”

PASYWA:

Każdy składnik aktywów musi mieć źródło pochodzenia (finansowania),

tym mianem określa się pasywa, pojęcie to nie jest jednak uwzględnione w ustawie o rachunkowości. Istnieją dwa główne źródła pozyskiwania majątku:

• kapitały (fundusze) własne - to wkłady początkowe wniesione przez właścicieli oraz wypracowane zyski, a także dopłaty w czasie prowadzenia działalności,

• kapitały obce - zobowiązania i rezerwy na zobowiązania, np. kredyty, pożyczki, lub inne zobowiązania.

KAPITAŁ WŁASNY:

Kapitał podstawowy jest wnoszony przez założyciela jednostki gospodarczej i stanowi jego bezterminowy wkład majątkowy - pieniężny oraz niepieniężny.

Kapitał (fundusz) zapasowy to fundusze samofinansowania, tworzone
i funkcjonujące na podstawie odpowiednich przepisów regulujących zasady działania danej jednostki.

Należne wpłaty na kapitał zapasowy to zadeklarowane, lecz nie wniesione wkłady na kapitał podstawowy, ujmowane w pasywach ze znakiem ujemnym.

Udziały (akcje) własne to kolejna ujemna pozycja w bilansie. Spółka akcyjna oraz spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie mogą nabywać akcji lub udziałów własnych, za wyjątkiem: nabycia akcji w celu zapobieżenia bezpośrednio zagrażającej spółce poważnej szkodzie, nabycia akcji w celu ich całkowitego umorzenia.

Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny to różnica pomiędzy wartością netto środka trwałego a jego wartością godziwą, które powinna być wyższa, a jej odpisanie w przewidywanym okresie dalszego odpisywania jest ekonomicznie uzasadnione.

Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe tworzone są podobnie jak kapitał zapasowy z wypracowanego przez jednostki zysku. O jego utworzeniu mówi statut lub umowa, w szczególności na pokrycie strat lub wydatków.

Zyska (strata) z lat ubiegłych pozycja ta wykazuje w bilansie zysk lub niepokrytą stratę z lat ubiegłych, która prezentowana jest ze znakiem minus.

Zysk (strata) netto ujmuje poniesioną stratę lub uzyskany zysk przez jednostkę gospodarczą na zakończenie roku obrotowego. W pozycji tej następuje połączenie rachunku zasobów (bilansu) z rachunkiem strumieni (rachunkiem zysków i strat).

Odpisy z zysku w ciągu roku obrotowego to jedna z ujemnych pozycji bilansu, na którą składają się zaliczkowe odpisy, dokonywane przez jednostkę w ciągu roku obrotowego na poczet przewidywanego zysku netto.

ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA:

Rezerwy na zobowiązania to zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne, tworzone są na pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania, których kwotę można w wiarygodny sposób oszacować.

Zobowiązania długoterminowe obejmują wszystkie zobowiązania, których okres wymagalności jest dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Zawierają: kredyty i pożyczki, zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych, inne zobowiązania finansowe, inne zobowiązania

Zobowiązania krótkoterminowe to ogół zobowiązań z tytułu dostaw i usług, których okres wymagalności jest krótszy niż 12 m-cy od dnia bilansowego. Są to także: kredyty i pożyczki krótkoterminowe, zobowiązania z tytułu emisji dłużnych pap. wartościowych, zobowiązania z tytułu dostaw i usług,itd

Rozliczenia międzyokresowe tworzą: ujemna wartość firmy, czyli różnicy pomiędzy wyższą wartością godziwą składników jednostki gospodarczej, a niższą ceną przejęcia całej jednostki, oraz inne rozliczenia międzyokresowe, np.: otrzymane dotacje, subwencje, wartość sprzedaży eksportowej nie potwierdzonej dokumentem SAD, przyjęte z góry opłaty za czynsze i dzierżawy, prenumeraty i subskrypcje, przedpłaty na szkolenia i kursy.

Bilans przedsiębiorstwa jest zestawieniem rzeczywistego stanu majątku jednostki i źródeł jego finansowania, wykazuje wartości aktywów i pasywów na dzień kończący rok obrotowy. Bilans zamknięcia mijającego roku obrotowego jest równocześnie bilansem otwarcia roku następującego, a ciągłość bilansowa stwarza podstawę do porównań i oceny działalności jednostek gospodarczych w kolejnych okresach sprawozdawczych.

Zatem bilans jest specyficzną fotografią całokształtu działalności gospodarczej podmiotu i odgrywa on jedną z pierwszoplanowych ról w zakresie dostarczania danych do ocen dotychczasowych dokonań podmiotu i do analiz poprzedzających nowe kierunki działań. Bilans ujmuje skutki procesów gospodarczych i towarzyszących im strumieni pieniężnych widoczne w zmienionych wartościach aktywów i pasywów. Do jego najważniejszych cech należą: zupełność, rzetelność, sprawdzalność i ciągłość.
Bilans tak jak rachunek zysków i strat są sprawozdaniami pokazującymi stan przedsiębiorstwa na dany moment, lecz z natury rzeczy nie pokazują one w sposób dynamiczny przepływów środków pieniężnych.Bilans stanowi swoisty raport o kondycji finansowej przedsiębiorstwa, charakteryzując jednocześnie na określony moment czasowy jego strukturę majątkową oraz źródła finansowania majątku. Wartość poznawcza bilansu polega jednak i na tym, że porównując stany początkowe i końcowe możemy stwierdzić określone tendencje zmian.

Bibliografia:

Ustawa z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości z późniejszymi zmianami

B. Micherda, „Współczesna analiza finansowa”

A. Hołda, „Sprawozdania finansowe”, materiały do wykładów

E. Jakubczyk - Cały, „Rachunkowość i plan kont dla spółek kapitałowych”

P. Rybicki, „Sprawozdanie finansowe źródłem informacji o firmie”

S. Koc, T. Fołta, J. Godlewska, „Bilans 2004”, Grupa Wydawnicza INFOR Sp. z o.o.

2

---