PRAWO ADMINISTRACYJNE

A. Zagadnienia ogólne.

I. Administracja publiczna i prawo administracyjne.

1. Pojęcie administracji publicznej :

Administracja - oznacza wszelką zorganizowaną działalność zmierzającą do osiągnięcia

pewnych założonych celów. Pojęcie to oznacza służenie, a więc czynność

podporządkowaną rozkazom (ministrare to posługiwać, kierować a ad wzmacniania moment celowości działania). Wyraz ten jest synonimem pomocy, służby, przewodnictwa, kierowania, zarządzania itd.

Administracja publiczna - jest sprawowana przez państwo w najszerszym tego słowa

znaczeniu, a więc przez organy państwowe, jak i związki publiczno - prawne

(samorządowe) i inne podmioty administracji.

Administracje publiczną należy traktować jako pewną całość i to zarówno z punktu widzenia

organizacyjnego, funkcjonalnego i prawnego.

w ujęciu organizacyjnym podmiotowym administracja stanowi ogół podmiotów administracji, a więc organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej (ustawa o NSA stanowi, że organami administracji publicznej są: naczelne centralne organy administracji państwowej, terenowe organy administracji rządowej, organy samorządu terytorialnego oraz inne organy w zakresie, w jakim zostały powołane z mocy prawa do załatwiania spraw z zakresu administracji publicznej).

w ujęciu materialnym tj. przedmiotowym jest to taka działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne, albo inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej.

w ujęciu formalnym jest to działalność wykonywana przez podmioty administracyjne bez względu na to, czy ma ona charakter administracyjny, czy też go nie ma.

Administracją jest działalność państwa, która nie wykazuje cech ustawodawstwa, ani sądownictwa - jest, więc to ta działalność, która pozostaje po wydzieleniu z niej działalności ustawodawczej i sądowniczej.

Różne postacie administracji publicznej:

Administracja władcza, czyli zwierzchnia - wydaje akty obowiązujące i w razie potrzeby używa przymusu dla jej realizacji, charakteryzuje ją wydawanie jednostronnych aktów prawnych, którym służy domniemanie ważności oraz możność zastosowania środków przymusu bez ingerencji sądu.

Administracja nie władcza, inaczej świadcząca lub zawiadowcza - zapewnia obywatelowi określone świadczenia lub korzyści, należą do niej: pomoc społeczna, subwencje i dotacje, oddanie do dyspozycji ogółu urządzeń komunalnych (parkingi, drogi, kąpieliska).

Wychodząc od przedmiotowego podziału zadań wyróżniamy różne działy administracji publicznej, np. budownictwo, oświata, spraw socjalnych itd., natomiast z punktu widzenia podmiotowego rozróżniamy administrację publiczną na rządową i samorządową

2. Płaszczyzna działania administracji.

Funkcje administracji:

zewnętrzna (działa na zewnątrz państwa np. polityka zagraniczna, polityka gospodarcza).

wewnętrzna.

f. ochrony bezpieczeństwa obywateli.

urzeczywistnienie praw i wolności obywatelskich.

realizacja zadań publicznych.

kształtowanie polityki gospodarczej.

wykonywanie budżetu państwa.

3. Pojęcie interesu publicznego.

Interes publiczny (społeczny) - widzieć można jako narzędzie kształtowania sytuacji jednostki, określać go zaś jako interes dający potencjalnie odnieść do wielu niezidywidualizowanych adresatów traktowanych jako wspólny podmiot . Interes społeczny sprzyjać ma realizacji interesu indywidualnego, a nie odwrotnie.

* wg E.Szymborskiej-Boć - przez interes rozumieć można określoną wartość motywacyjną ujawnianą lub ujawniającą się w razie kontrowersyjnego zbiegu dwóch zachowań przejawianych zależnie co najmniej przez dwa podmioty czy grupy podmiotowe.

Interes społeczny rodzi się: z faktu życia w grupie społecznej. Poszanowanie interesu społ. czy też jego wyegzekwowanie stanowią cenę, jaką płaci człowiek za życie w tej grupie. Brak organizacji grupy i wytworzonej w niej zasady respektowania wartości wspólnych lub najczęściej wspólnych czyni z grupy społ. tylko zbiór jednostek.

4. Strefy działania administracji

I. Policja administracyjna :

Sfera pierwsza obejmuje działania polegające na ochronie bezpieczeństwa, porządku i spokoju publicznego, a w szczególności życia, zdrowia i mienia.

II. Reglamentacja :

Sfera druga obejmuje dzialania polegające na reglamentacji.

REGLAMENTACJA- oznacza różnorodną sferę działalności administracji, której istotą jest ograniczenie w dziedzinie wykorzystania składników procesu wytwarzania, świadczenia usług i obrotu towarowego, swobody działalności podmiotów gospodarujących w imię szeroko pojętego interesu społeczno-ekonomicznego.

III. Świadczenia materialne :

Sfera trzecia obejmuje działania polegające na zapewnianiu materialnych warunków życia w społeczeństwie. Dotyczy to zarówno ingerencji admonistracji w dziedzinach, które zazwyczaj pozostawione są indywidualnej inicjatywie jednostek (np. zapewnienie mieszkania), jak i w dziedzinach które zazwyczaj pozostawione są zorganizowaniu przez administrację publiczną (np.ubezpieczenia społeczne). Sfera ta z punktu widzenia społecznego jest szczególnie newralgiczna, natomiast z punktu widzenia państwa (admin. publ.) uzależniona nie tylko od faktycznych jego zasobów, ale i od treści prawa i polityki formułowanych w tym względzie.

IV. Świadczenia niematerialne :

Sfera czwarta obejmuje działania polegające na regulacji niematerialnych warunków życia w społeczeństwie; regulacji podsanych prawu administracyjnemu. Realizacja tego prawa odbywa się głownie przez wydawanie decyzji adm.(przyjęcie chorego do kliniki), ale może też wynikać wprost z prawa (realizacja obowiązku szkolnego). Tam, gdzie normowana jest wprost prawem, administracja jest niejako zmuszona do zapewnienia realizacji tego prawa. Tam, gdzie wynika z decyzji adm., mamy do czynienia z dwoama rodzajami sytuacji : a) w których adm.musi wydać decyzję pozytywną w razie zaistnienia przewidzianych prawem okoliczności (np. zarejestrować urodzone dziecko), b) w którym admin. tylko może wydać decyzję pozytywną (np. umieszczenie w domu opieki dla ludzi starszych).

V. Zakaz ingerencji administracji :

Piąta sfera polegająca na zakazie ingerencji administracji może być osadzana na tych postanowieniach konstytucji, które nie dopuszczają żadnego wyjątku lub dopuszczony wyjątek określają dokładnie.

5. Podstawowe cechy administracji publicznej

1. administracja jest zjawiskiem społecznym i przedmiotem jej jest współżycie społ.. Zajmuje się sprawami wspólnoty i członkami tej wspólnoty. Z faktu tego wynika ukierunkowanie adm. na interes publ., który jednak nie jest ustalony na zawsze.

2. Interes publ. może polegać na tym, że pokrywa się częściowo lub w całości z interesami indywidualnymi lecz może się im również przeciwstawić.

3. Administrację cechuje aktywność, inicjatywa i działalność ukierunkowana na przyszłość. Jest to cecha wyraźnie występująca w sytuacjach, gdy adm. wykonuje ustawy. To co ustawodawca ustalił i określił generalnie i abstrakcyjnie adm. ma przekształcić w rzeczywistość

4. Administracja wykonuje również wiele zadań, które nie są określone w ustawie ale wynikają z jej zadań.

5. Administracja podejmuje konkretne środki do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistniania określonych przedsięwzięć.

6. Określenie prawa administracyjnego

Prawo administracyjne - jest to zespół norm regulujący działalność administracyjną(administrację w sensie przedmiotowym); lub prościej i szerzej : prawo administracyjne jest to prawo, które normuje administrację publiczną.

Prawo administracyjne - jest to prawo, które zawiera element władztwa.

Prawo administracyjne - ( Hilarowicz, J.S.Langrod, F.Longchamps) prawo administracyjne dotyczy administracji publ. (pojętej jako pewna dziedzina kultury społecznej) i jest dla niej swoiste, tj. obejmuje to, co jest wytworzone właśnie dla organizacji i działania administracji publ., a nie zarazem dla innych dziedzin kultury społecznej.

7. Stosunek administracyjno prawny i jego rodzaje

Wyróżniamy :

a) s t o s u n k i m a t e r i a l n o p r a w n e ,

b) s t o s u n k i p r o c e s o w e ,

S t o s u n k i m a t e r i a l n o p r a w n e - mają charakter trwały, tak jak trwałe są prawa i obowiązki kwalifikowane za pomocą tych stosunków (np. trwałość decyzji o nadaniu obywatelstwa jest bezwzględna, natomiast trwałość decyzji o powtarzaniu roku jest ogranoczona w czasie).

S t o s u n k i p r o c e s o w e - w swojej istocie mają charakter przejściowy, przy czym długość ich trwania jest określona ogólnie lub szczegółowo dla określonych rodzajów postęp.

Stosunki procesowe dzielimy :

* stosunki procesowe proceduralne ,

* stosunki procesowe sporne ,

S t o s u n e k p r o c e s o w y p r o c e d u r a l n y - budowa tego stosunku, zachodzącego wyłącznie w toku postęp. przed organami admin. państwowej, jest analogiczna do budowy stosunku materialnoprocesowego. Znaczy to, że pozycja strony i organu prowadzącego postęp. jest nierównorzędna.

S t o s u n e k p r o c e s o w y s p o r n y - zachodzi wtedy, gdy pozycje organu i strony (nierównorzędne w stosunku procesowo-proceduralnym) wyrównują si. Ma to miejsce przed sądem lub innym organem niezależnym od administracji i powołanym do kontroli decyzji adm.

Ponadto wyróżnia się w literaturze prawniczej :

a) stosunki wewnętrzne (Longchamps, Starościak, Łętowski),

b) stosunki zależności służbowej (Longchamps, Filipek),

c) stosunki między jednostkami zwierzchnimi a jednostakami podległymi (Longchamps, Filipek)

d) sstosunki zależności zakładowej (Longchamps, Filipek),

e) stosunki w obrębie gospodarki pańswowej (Longchamps, Filipek),

f) stosunki prawne w obrębie działań niewładczych (Longchamps),

g) stosunki łączące administrację państwową z organizacjami społecznymi poza sferą wykonywania zadań planowych (Filipek),

h) stosunki egzekucyjne (Filipek),

i) stosunki prawne zawiązane za zgodą drugiego uczestnika stosunku i bez jego zgody (Starościak),

j) stosunki wywólujące bezpośrednio skutki cywilnoprawne i stosunki zobowiązujące do zawarcia umowy (Starościak, Grabowski).

8. Podział wewnętrzny (budowa) prawa administracyjnego

I. Normy prawa ustrojowego

regulują wszystkie najważniejsze elementy admin.publ.jako organizacji. Dotyczą więc tworzenia i obsadzania organów admin.. i ich urzędów, budowy wewnętrznej oraz wzajemnych relacji poszczególnych struktur organizacji.

II. Normy prawa materialnego

określają : 1) gdy realizacja prawa nastepuje przez wydanie decyzji - organy właściwe do jej wydania, a także określają treść decyzji co do praw i obowiązków przydawanych lub nakładanych, 2) gdy stosunki prawne (prawa, obowiązki) powstają z mocy samego prawa - ustalają skutki nieprzestrzegania norm tego prawa.

III. Normy prawa procesowego

regulują tok czynności podejmowanych a) przez organy określone prawem ustrojowym w celu b) realizacji norm prawa materialnego, zarówno wtedy, gdy regulują wydawanie i kontrolowanie decyzji admin., jak i wtedy, gdy regulują tok czynności podejmowanych w celu przymusowego wykonania decyzji administracyjnych.

9. Regulacja przez normy prawa administracyjnego sytuacji podmiotów zewnętrznych

Sprawa administracyjna - rozumiemy jako konkretną sytuację życiową, w której interes indywidualny i interes publiczny mają znaleźć wyraz na podstawie prawa po przeprowadzeniu prawem określonego postęp. .Sprawa administracyjna - to sprawa dotycząca konkretnej potrzeby społecznej, mieszcząca się w ramach ogólnych zadań administracji publ. a wymagająca władczego rozstrzygnięcia przez organy administracyjne.

Realizacja norm prawa administracyjnego - polega na tym, że w granicach i na podst. obowiązującego prawa, organ admin. publ. w razie zaistnienia określonych prawem okoliczności, z którymi prawo wiąże obowiązek jego określonego działania, podejmuje to działanie i kieruje je do określ. podmiotu prawnego, wyznaczając mu nowe bądź modyfikując dotychczasowe uprawnienia i obowiązki .

Zatem, aby zmienić czyjąś sytuację prawną regulowaną prawem adm. przez przydanie bądź uszczuplenie uprawnień czy obowiązków, trzeba by :

* istniała w porządku prawnym należycie podjęta i należycie ogłoszona norma prawna.

* w czasie obowiązywania tej normy istniał i funkcjonował w strukturze administracji publ.organ adm. kompetentny do jej realizacji.

* organ ten podjął z własnej inicjatywy lub na wniosek podmiotu zewnętrznego ( adresata decyzji )regulowane prawem procesowym czynności zmierzające do wyrażenia w sposób władczy, własnego objawu woli zmieniającego sytuację prawną adresata swej wypowiedzi zgodnie z treścią wyznaczoną przez obowiązującą normę prawną .

Realizacja prawa adm. daje skutki prawne obowiązujące w całym porządku prawnym w państwie. Skutki te są ewidentne w sferze samego prawa adm., niemniej często sięgają pr.cywilnego. Działanie z obrębu realizacji pr.administracyjnego :

1) warunkuje czynność cywilnoprawną np. wejście w umowę sprzedaż, przy czym to warunkowanie regulowane jest prawem administracyjnym.

2) zastępuje czynność cywilnoprawną np.decyzja o przejęciu zabytku ruchomego.

3) ogranicza skutki cywilnego prawa podmiotowego czy czynności cywilnoprawne np. decyzja o czasowym zajęciu nieruchomości.

4) uwarunkowane jest określ.cywilnym prawem podmiotowym bądź czynnością cywilnoprawną np. decyzja o emeryturze warunkowana jest przekazaniem gospodarstwa rolnego następcy .

Zachowanie kwalifikowane prawem adm.- może być jednocześnie kwalifikowane innym prawem. Realizacja norm prawa adm. może mieć charakter spiętrzany. Oznacza to, iż dana jednostka poddana jest ingerencji powszechnej i jednocześnie może lub musi być poddana jednej lub kilku szczególnym ingerencjom zakładowym.

Obok realizacji pr.adm. w drodze wypowiedzi prawnej organu adm. istnieją także normy prawa administracyjnego - które regulowane są bez takiej wypowiedzi, czyli normy te wprost obowiązują określony, poddany ich obowiązywaniu podmiot prawny.

Realizacja pr.adm. tym różni się od realizacji pr.cywilnego,

* czym różni się stosunek administracyjnoprawny od stosunku cywilnoprawnego.

Podczas, gdy stosunek cywilnoprawny zachodzi między podmiotami administracyjnymi, to stosunek administracyjnoprawny zachodzi między administrującym i administrowanym.

Wszystkie swoistości realizacji norm prawa adm. są funkcją swoistości strukturalnych stosunków pr.cywilnego i pr.administracyjnego.

10. Wewnętrzne prawo administracyjne

Wewnętrzne prawo administracyjne - określa liczne i bardzo zróżnicowane dyrektywy powinnego zachowania się ( nakazy, zakazy, przyzwolenia ), tworzone i realizowane w organizacyjnych układach kierownictwa w adm. publicznej.

Układ kierownictwa - określić można, jako hierarchiczne *powiązanie organów adm. , kierującego i podporządkowanego oraz *powiązanie służbowe przełożonego i podwładnego w strukturze organu.

Powiązanie - majace charakter ustrojowy, a więc trwały, polega na prawnie określonej możliwości bądź obowiązku ingerowania w działalność podległego organu przez stosowanie środków prawnie wskazanych lub przez prawo dopuszczonych.

W prawnie określonych ramach, kierownictwo może mieć charakter ogólny i zwierzchni, obejmując różne szczeble podporządkowanej struktury organizacyjnej, bądź też może polegać na bezpośrednim i szczegółowym, co do przedmiotu ingerowaniu w wykonanie zadań przez jednostki wyspecjalizowane.

*Wydawane są na podstawie ogólnego upoważnienia do kierowania podporządkowanymi organami, a więc na podst. nie poddanej rygorom formalnego i merutorycznego powiązania aktu wykonawczego z ustawą.

*Ponadto cechuje je znacznie zróżnicowanie postaci, zmienność i dowolność nazw, pod jakimi występują w praktyce. Cechy te odróżniają wewnętrzne pr. adm. od powszechnie obowiązującego.

*Obok aktów, często wymienionych i mocno osadzonych w praktyce adm. typu zarządzeń instrukcji, okólników pojawiają się działania nieporównanie trudniejsze do identyfikacji .

*Administracja posługuje się telegramami, dyskietkami, schematami, raportami. Wszystkie one zawierać mogą dyrektywy działania, których znaczenie wiążące ujawnia się dopiero w konkretnej sytuacji.

*Rolę instrukcji przejęły i znacznie rozwinęły okólniki. OKÓLNIK - oznacza akt najczęściej ogólny, zawierający różnorodne dyspozycje( nakazy działania, zalecenia ) .

Różnorodność treści okólników, niekiedy wyrażonej w formie epistoralnej zacierała ich nakazowy charakter. Treścią okólników jest instruowanie, udzielanie zaleceń, porad i informacji; są to akty typu wskazań. Okólniki wydawane są przez organy nadrzędne.

Akty prawa wewnętrznego mają złożoną naturę z punktu widzenia ich treści; mogą być aktami ogólnymi i indywidualnymi, a także abstrakcyjnymi i konkretnymi.

W części są to : akty dyrektywne, zarazem mogą mieć charakter indykatywny.

*Akty wewnętrzne obowiązują: na podst. kompetencji kierowniczej, w przypadku aktów indykatywnych, obserwujemy zjawiska kierowania.

*Akty są przestrzegane: dlatego, że zawarte w nich wyjaśnienia, porady, zalecenia pochodząod organu nadrzędnego i niosą ryzyko odpowiedzialności za skutki działań niezgodnych z udzielonymi wskazaniami.

*Do prawa wewnętrznego zaliczamy : wiążące dyrektywyaktów kierownictwa w ramach powiązań organizacyjnych i służbowych wynikających z ustaw pr.ustrojowego.

11. Prawo administracyjne a inne gałęzie prawa.

Prawo konstytucyjne a prawo administracyjne:

Pr. konstytucyjne i pr.adm. *zajmują się zagadnieniami publicznymi. Dzieli je niewiele, a bardzo dużo łączy. Ich zagadnienia zazębiają się i dotyczą zagadnień publicznych. *Należą do dziedziny prawa publicznego, która dotyczy ustroju i działań organów państwa podejmowanych w interesie publicznym. Pod względem teoretyczno-prawnym obie gałęzie prawa stanowią jedność, albowiem posługują się tymi samymi konstrukcjami, regułami i metodami.

Prawo konstytucyjne *reguluje podstawowe instytucje ustrojowe państwa.

Prawo administracyjne *jest częścią konstytucyjnego porządku prawnego, *jest skonkretyzowanym prawem konstytucyjnym.

Normy prawa konstytucyjnego stanowią podstawy wyjściowe dla prawa administracyjnego.

Prawo konstytucyjne *reguluje w zasadzie ustrój i działanie wszystkich organów państwowych, prawo administracyjne - *organów wykonujących zadania administracji publicznej.

Prawo cywilne a prawo konstytucyjne:

Wyróżniamy trzy teorie:

• Teoria interesu - wywodzi się z prawa rzymskiego - prawo publiczne służy interesowi publicznemu. Natomiast prawo prywatne urzeczywistnia interesy prywatne.

• Teoria podporządkowania - jako kryterium rozgraniczenia przyjmuje charakter stosunku prawnego, gdy występuje stosunek prawnej nadrzędności państwa i podporządkowania obywatela, to wtedy mamy do czynienia z prawem publ., gdy

zaś pozycja stron stosunku prawnego jest równa, to wtedy chodzi o prawo prywatne.

• Według teorii podmiotu inaczej nazywanej teorią praw specjalnych do prawa publ. należą te normy prawne, które uprawniają lub zobowiązują podmioty dysponujące władztwem państwowym, zaś normy prawne, które mogą uprawniać lub zobowiązywać każdego należą do prawa publicznego.

Prawo administracyjne a prawo cywilne:

Podstawą odróżnienia obu gałęzi jest przede wszystkim wyodrębnienie *stosunku adm.prawnego i cywilnoprawnego oraz podstawową formą działania administracji jest wydawanie decyzji administracyjnych, w prawie cywilnym - zawieranie umów.

Nie zawsze zawarcie umowy świadczyć będzie o tym, że do czynienia mamy tylko z prawem cywilnym. Często zawarcie takiej umowy poprzedzone zostaje wydaniem aktu administracyjnego albo też z aktu administracyjnego wynikają określone skutki w sferze prawa cywilnego np. wpis do księgi wieczystej.

Istotą prawa cywilnego jest *równorzędność stron, natomiast w

prawie administracyjnym *nierównorzędność podmiotów stosunku prawnego.

12. Europeizacja prawa administracyjnego.

Europeizacja prawa adm.-polega na dostosowaniu prawa adm. do europejskich norm.

II. Konstytucyjne podstawy działania administracji publicznej.

1. Rola norm konstytucyjnych.- ????????????????.

2. Zasady konstytucyjne a zasady prawa administracyjnego.- ???????????????????????.

III. Źródła prawa administracyjnego.

1. Cechy i podział źródeł prawa administracyjnego

Cechami charakterystycznymi żródeł prawa administracyjnego są :

a) ich wielkość i różnorodność w sensie składników gatunkowych;

Różnią się one pod tym względem zasadniczo od żródeł innych działów prawa. Tak np. całe prawo sądowe mieści się w paru kodeksach, które są szczególnie opracowywanymi ustawami, ponadto w orzeczeniach sądowych, systematycznie publikowanych i komentowanych. Do wyjątków !!! można zaliczyć : -rozporządzenia ministerialne , jako żródło pr.sądowego, regulujące na mocy szczególnego upoważnienia ustawy -ustawy jakiś fragment pr.cywilnego czy pr.karnego. Inaczej jest w prawie administracyjnym. Tu występuje wielka różnorodność żródeł prawa, przy czym najliczniej reprezentowane są właśnie rozporządzenia.

b) to, że ich ewentualna kodyfikacja natrafia na najróżniejsze przeszkody, a na dobrą sprawę w ogóle nie jest podejmowana; oczywiście poza procedurą.

Ewentualne zamiary dotyczą co najwyżej zasad ogólnych pr.administracyjnego, czyli regulacji podobnej do tej, która istnieje np. w pr.cywilnym czy pr.karnym.

c) to, że większość żródeł prawa administr. pochodzi od tej samej administracji; Organy adm.państwowej, głównie organy nazywane dotąd naczelnymi, a także organy centralne w obrębie pr.wewnętrznego, wydają wielką ilość różnorakich aktów prawnych, albo w oparciu o szczególną podstawę prawną albo tylko na podst. normy kompetencyjnej.

d) prawo adm. nie jest jednolite w sensie wyróżnienia go jako działu;

Otóż w nim samym, skutkiem wyróżnienia i regulowania pewnych przedmiotów szczególnych, dochodzi do dalszego podziału na niższym stopniu i wyodrębnieniu tzw. działów kompleksowych.

e) w prawie adm. znane jest prawo miejscowe, ustanawiane z powodu ewenementu lokalnego tj.potrzeby regulacji, która nie występuje jednocześnie na obszarze całego kraju.

PODZIAŁ ŻRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO :

1. źródła praw stosowane przez organy centralne państwa ( Sejm, Senat, Prezydent, R.M., ministrowiei inne organy adm.centralnej ),

2. źródła prawa stosowane przez organy terenowe ( organy rządowej adm. ogólnej i specjalnej niezespolonej oraz organy jednostek samorządu terytorialnego ),

a) źródła prawa powszechnie obowiązującego *( akty zawierające generalne i abstrakcyjne normy, które tworzą, zmieniają lub uchylają prawa i obowiązki obywateli i osób orawnych ), ( art.Konstytucji ), ( źródła prawa zawierające ogólnie obowiązujące uregulowania.Uregulowania dotyczyć mogą obywateli i osób prawnych. Krąg adresatów norm prawnych zawartych w tych żródłach jest szeroki. ) - Konstytucja; *( akty prawa miejscowego, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, ) .

b) źródła prawa wewnętrznego -regulują stosunki wewnątrz samego aparatu administracji publ. ( między pracownikami np. zarządzenia, pisma okólne, instrukcje ).

2. Badanie źródeł prawa administracyjnego

BADANIE ŻRÓDEŁ PRAWA ADMIN. OBEJMUJE NASTĘPUJĄCE TEMATY :

1. Podstawy prawnej, gdzie wyróżniamy ogólną podstawę prawną, zwaną także normą kompetencyjną upoważniającą dany rząd organów do wydawania określonego rodzaju aktów normatywnych i szczególną podstawę prawną zwaną też skonkretyzowaną podstawą prawną, a przez Konstytucję szczegółowym upoważnieniem uprawniającym dany organ do wydawania danego, określonego aktu w określonej szczegółowo materii; podczas gdy dla wydawania jednych aktów wystarcza podstawa prawna, inne muszą sięlegitymować także szczegółowym upoważnieniem ustawowym ( delegacja ustawowa ).

2 .Materii normowanych, gdzie chodzi o wyróżnienie takich przedmiotów regulacji, które mogą być normowane tylko określonymi rodzajowo aktami normatywnymi np.ustawami.

3. Waloru prawnego, gdzie idzie o ustalenie, czy w oparciu o dany akt prawny można na podmiot zewnętrzny wobec administracji nałożyć w sposób legalny określone obowiązki publ.-prawne lub przydać mu określone uprawnienia.

4. Promulgacji, w której obrębie dokonujemy wszystkich ustaleń związanych z wymogami i konsekwencjami ogłaszania aktu normatywnego .

5. Nomenklatury , gdzie dokonujemy porządku wśród znacznego rozgardiaszu w nazewnictwie aktów i nierzadkiej niemożliwości ich wyróżnienia w oparciu o te tylko cechę.

3. Hierarchia źródeł prawa administracyjnego.

• KONSTYTUCJA

• USTAWY

• UMOWY MIĘDZYNARODOWE

• ROZPORZĄDZENIA Z MOCĄ USTAWY

• ROZPORZĄDZENIA

• UCHWAŁY I ZARZĄDZENIA

• INNE AKTY: regulaminy, statuty,

4. Konstytucja jako źródło prawa administracyjnego

Konstytucja

Konstytucja jest w hierarchii zrodel prawa administracyjnego aktem normatywnym najwyzszej rangi. Ustala podstawowe zasady ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego panstwa, strukturę i kompetencje naczelnych, centralnych i lokalnych organow panstwa, a takze zasady i tresc stosunkow między obywatelami i panstwem. W zakresie administracji publicznej konstytucja okresla przede wszystkim ustroj organow administracji publicznej, a takze innych podmiotow wykonujących zadania administracji publicznej. Konstytucja okresla takze zadania i kompetencje wymienionych wyzej organow i podmiotow. Formuluje podstawowe zasady i formy dziaiania wskazanych organow i innych podmiotow; w szczegolnosci wskazuje, jakie akty normatywne są zrodlami prawa. Konstytucja kreuje zasady kontroli administracji publicznej, w tym zas zakresie formuluje takze zasady prawa administracyjnego. Konstytucyjne okreslenie wolnosci i praw czlowieka i obywatela stanowi zarazem okreslenie granic dozwolonej ingerencji administracji publicznej w sferze tych wolnosci i praw.

Administracja publiczna nie ma bowiem wlasnych wolnosci i praw, a jedynie ompetencje, które umozliwiają jej podejmowanie dzialalnosci.

Jednoczesnie z faktu, iz Konstytucja jest najwyzszym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, wynika, ze postanowienia Konstytucji mają pierwszeristwo przed postanowieniami nizszych aktów normatywnych w procesie stosowania prawa.

Bezpośrednio stosować Konstytucję można:

tylko w obszarze uregulowan konstytucyjnych,

tylko przy rozstrzyganiu o tresci i zakresie tych obowiązkow i uprawnień, które da się bezposrednio i dostatecznie wyczerpująco normowac przepisami Konstytucji,

tylko wtedy, gdy okolicznosci faktyczne (i prawne) sprawy zezwalaja,na bezposrednie stosowanie konstytucyjnej normy.

Konstytucja obowiązuje:

przed wszystkimi organami wszystkich kompetentnych wtadz publi-cznych władzą ustawodawczą, wladzą wykonawczą i władzą sądowniczą w zakresie stosowania prawa prywatnego, gdzie organ ma obowiazek uwzględnienia postanowien konstytucyjnych, a strona moze skutecznie się na nie powołać,

przed wszystkimi organami i pracownikami urzędów w obszarze realizacji i stosowania prawa publicznego,

przed wszystkimi organami I i II instancji, a takze innymi organami kontrolnymi oraz nadzorczymi.

W łaczących podmioty prywatne stosunkach regulowanych prawem prywatnym zadna ze stron nie moze sie skutecznie powołac na postanowienia Konstytucji.

Skutek prawny bezpośredniego zastosowania konstytucji jest taki sam jak skutek prawny bezposredniego stosowania ustawy.

Obywatel może się skutecznie na postanowienia Konstytucji powołać, a organ władzy publ. ma obowiazek uwzględnić to powołanie.

5. Ustawa jako źródło prawa administracyjnego

Ustawa - jest aktem normatywnym uchwalanym przez parlament. W hierarchii zródeł prawa zajmuje miejsce bezposrednio po konstytucji, co oznacza, ze pod względem mocy prawnej konstytucji ustępuje. Naklada to na tworców ustawy obowiązek realizowania konstytucji i zakaz jej naruszania. Ustawa nie moze być sprzeczna z konstytucją. Ustawa ma charakter zrodła prawa powszechnie obowiązującego. Pewne materie z zakresu administracji publicznej mogą być regulowane wytycznie ustawami. Są to na przykład ograniczenia w zakresie korzystania przez obywateli z konstytucyjnych praw i wolnosci (art. 31 ust. 3 Konstytucji), zasady organizacji i tryb pracy Rady Ministrow (art. 146 ust. 4, pkt 12 Konstytucji), zakres dzialania oraz tryb powolywania i odwolywania wojewodow (art. 152 ust. 2 Konstytucji), zakres dzialania ministra kierujacego dzialem administracji rządowej (art. 149 j ust. 1), okreslenie innych niz gminy jednostek samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego (art. 164 ust. 2 Konstytucji), nalozenie na gminy obowiązku wykonywania zadan zleconych z zakresu administracji rządowej (art. 8 ust. 1 ustawy o samorządzie terytorialnym), okreslenie trybu przekazywania i sposobu wykonywania zadan zleconych jednostkom samorządu terytorialnego (art. 166 ust. 2 Konstytucji), okreslenie zrodel dochodow jednostek samorządu terytorialnego (art. 167 ust. 3 Konstytucji), okreslenie zakresu prawa jednostek samorzaądu terytorialnego do ustalania wysokosci podatkow i opiat lokalnych (art. 168 Konstytucji), zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego (art. 170 Konstytucji), zasady zrzeszania się jednostek samorzadu terytorialnego oraz zasady przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszen spolecznosci lokalnych, a takze zasady wspolpracy ze spotecznosciami lokalnymi i regionalnymi innych panstw (art. 172 ust. 3 Konstytucji), zasady i tryb oglaszania aktow normatywnych (art. 88 Konstytucji), zasady oraz tryb zawierania przez Radę Ministrow umow międzynarodowych takze ich ratyfikowania i wypowiadania (art. 89 ust. 3 Konstytucji), nadanie obowiazku ponoszenia ciezarow i swiadczen publicznych w tym podatkow (art. 84 Konstytucji), zasady i tryb gromadzenia oraz udostepniania przez wladze publiczne informacji o obywatelach (art. 51 ust. 5 Konstytucji).

Sprawy objęte materią ustawowa, nie mogą być regulowane aktami normatywnymi nizszego rzędu niz ustawa, zatem nie mogą być regulowane takze rozporządzeniami. Warunkiem wejscia w zycie ustaw jest ich ogloszenie. Urzędowe ogloszenie ustawy nastepuje przez jej publikację w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

6. Umowa międzynarodowa jako źródło prawa administracyjnego

A. Stosunek prawa międzynarodowego do prawa wewnętrznego

Obecnie w polskiej doktrynie prawa międzynarodowego formułuje się obowiązek przestrzegania wiążących umów międzynarodowych. Konwencja wiedeńska z 1969 r.oprawie traktatów ratyfikowana przez Polskę (Dz. U.z 1990 r. Nr 74, póz. 439 - załącznik) definiuje umowę międzynarodową (traktat) w art. 2, ust. 1. W rozumieniu konwencji "traktat" oznacza między narodowe porozumienie między państwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez prawo międzynarodowe, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym dokumencie, czy w dwóch lub więcej dokumentach, i bez względu na jego szczególną nazwę; zaś „ratyfikacja", „przyjęcie", „zatwierdzenie" i „przystąpienie" oznaczają każdorazowo tak nazwany akt między narodowy, przez który państwo wyraża na płaszczyźnie międzynarodowej swą zgodę na związanie traktatem.

Istotne są także postanowienia art. 26 Konwencji wiedeńskiej formułującego zasadę pacta sunt servanda: każdy będący w mocy traktat wiąże jego strony i powinien być przez nie wykonywany w dobrej wierze. Kolejny artykuł 27 Wiedeńskiego Prawa Traktatów określa generalny stosunek prawa międzynarodowego do prawa wewnętrznego następująco: Strona nie może powoływać się na postanowienia swojego prawa wewnętrznego dla usprawiedliwienia niewykonywania przez nią traktatów. Reguła ta nie narusza jej w niczym artykułu 46. Przyjmuje się, iż każde państwo ma swobodę określania stosunku prawa międzynarodowego do prawa wewnętrznego, nie może jednak przyjąć rozwiązania uznającego wyższość prawa wewnętrznego. Biorąc pod uwagę rozwój prawa międzynarodowego i wykształcenie się norm o charakterze ius cogens rozważa się kwestię, czy pewne normy np. zakazujące zbrodni międzynarodowych przeciwko pokojowi, zakazujące zbrodni wojennych, normy prawa morza czy normy dotyczące ochrony środowiska naturalnego mają wyższość w stosunku do krajowego porządku wewnętrznego. Należy dodać, iż państwa mogą przekazywać integracyjnym organizacjom o charakterze ponadnarodowym, jak np. Wspólnotom Europejskim część swoich suwerennych uprawnień do stanowienia prawa, które będzie stosowane bezpośrednio w wewnętrznym systemie prawnym państw członkowskich.

B. Umowy międzynarodowe w systemie prawnym Rzeczypospolitej Polskiej

Na podstawie ustawy z 30 grudnia 1950 r. o wydawaniu Dziennika Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej i Dziennika Urzędowego „Monitor Polski" - w Dzienniku Ustaw ogłasza się „umowy zawarte przez Państwo Polskie z innymi państwami oraz oświadczenia rządowe w sprawie mocy obowiązującej tych umów, ich ratyfikacji oraz uczestnictwa w nich innych państw".

C.Umowy międzynarodowe według obowiązującej Konstytucji
Źródłem prawa administracyjnego są umowy międzynarodowe. Przejawiają się one najczęściej w formach traktatów, umów, porozumień. Zawarcie umowy międzynarodowej oznacza ustalenie przez państwa wzajemnych praw i zobowiązań. Umowa międzynarodowa staje się źródłem prawa po jej ratyfikacji i ogłoszeniu. Ratyfikacja oznacza, że państwo przyjmuje obowiązek przestrzegania umowy. Ratyfikacja umowy międzynarodowej dokonywana jest przez Prezydenta Rzeczypospolitej, za uprzednią zgodą Sejmu, wyrażoną w ustawie. Zgoda Sejmu na ratyfikację nie jest wymagana wobec wszystkich umów międzynarodowych lecz tylko wobec tych, które dotyczą: 1) pokoju,sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych, 2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, 3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej, 4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, 5) spraw uregulowanych w ustawie, lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

Umowy międzynarodowe, których ratyfikacja nie wymaga wcześniej-szej zgody Sejmu, są przedstawiane Sejmowi przez Prezesa Rady Ministrów w prawnej formie zawiadomienia. Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi,
część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. W szczególnych sytuacjach ratyfikowana umowa międz. ma pierwszeństwo przed ustawą. Ma to miejsce w wypadku umowy międzynar. ratyfikowanej za uprzednią zgodą Sejmu,wyrażoną w ustawie, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

D. Prawo międzynarodowe a prawo administracyjne

Cechą norm prawa międzynarodowego jest to, iż obowiązują one między państwami. Stwarzają w zasadzie prawa i obowiązki dla państw jako pod- : miotów prawa międzynarodowego, rzadko natomiast normy te wiążą bezpośrednio obywateli tych państw czy inne zindywidualizowane podmioty. Powyższe odnosi się głównie do norm prawnomiędzynarodowych zawartych w traktatach (umowach międzynarodowych), konwencjach, które stanowią tradycyjne i podstawowe źródła prawa międzynarodowego.

7. Rodzaje aktów prawa stanowionego przez naczelne organy władzy wykonawczej :

Konstytucja z dnia 2 kwietnia 1997 r. przyznała naczelnym organom władzy wykonawczej możliwość podejmowania działań obejmujących następujące formy aktów prawnych:

• rozporządzenie z mocą ustawy,

• rozporządzenia,

• uchwały i zarządzenia podejmowane w zakresie wykonywanych przez
  te organy uprawnień (poza stanowieniem przepisów wykonawczych do ustaw),

inne akty, w których wydaniu uczestniczą w określony sposób organy naczelne.

8. Akty prawne powszechnie obowiązujące :

( Patrz pytanie nr 3 )

• KONSTYTUCJA

• USTAWY

• UMOWY MIĘDZYNARODOWE

• ROZPORZĄDZENIA Z MOCA USTAWY

• ROZPORZADZENIA

• UCHWALY I ZARZADZENIA

• INNE AKTY: a) regulaminy b) statuty

9. Akty prawa wewnętrznego

Obok norm prawa powszechnie obowiązującego istnieje dziedzina norn prawa wewnętrznie obowiązującego. Akty wewnętrzne administracji mogą zawierać normy prawne i bardzo często normy takie zawierają. Otóż jako kryterium przyjmuje się określenie adresata normy prawnej. W przypadku aktów wewnętrznych adresatem zawartych w nich norm są podporządkowane organowi wydającemu akt jednostki organizacyjne oraz pracownicy tych jednostek bądź też w przypadku zakładów publicznych - użytkownicy tych zakładów (np. uczniowie, studenci, pacjenci). Chodzi więc o podmioty podporządkowane organowi wydającemu akt organizacyjnie bądź służbowo.

Źródłami prawa wewnętrznego : *mogą być uchwały organów kolegialnych i *zarządzenia organów monokratycznych. Akty wewnętrzne nosić mogą różne nazwy, jak np. regulamin, instrukcja, pismo okólne itp. I tak mamy regulamin organizacyjny urzędu gminy określający organizację i zasady funk-gonowania tego urzędu. Organizagę i zasady funkcjonowania starostwa powiatowego określa regulamin.

W zakładach publicznych występują akty zawierające przepisy prawa zakładowego, które obowiązują użytkowników i pracowników zakładów. Akty te mogą nosić nazwę*statutów, regulaminów i inne np. statut szkoły wyższej bądź regulamin studiów, tj. akty stanowione zgodnie z przepisami ustawy o szkolnictwie wyższym, a obowiązujące w danej szkole wyższej.

Akty wewnętrzne regulują różne materie. Mogą one w szczególności nakładać na podporządkowane organy i jednostki organizacyjne określone obowiązki, ale mogą też być to akty interpretacyjne, a więc nakładające na podporządkowanych adresatów obowiązek stosowania określonych sposobów wykładni przepisów prawa.

Cechą charakterystyczną aktów wewnętrznych : *jest ich szczególny krąg adresatów. Wyraźnie podkreślić należy, że *mogą one być kierowane jedynie do podmiotów podporządkowanych organizacyjnie i służbowo organowi wydającemu dany akt. Aktami tymi nie można regulować praw i obowiązków obywateli, osób prawnych i ich organizacji, o ile nie znajdują się oni w zależności organizacyjnej lub służbowej od organu wydającego dany akt.

O charakterze uchwał Rady Ministrów oraz zarządzeń Prezesa Rady Ministrów i ministrów przesądza : Konstytucja. Według art 93 Konstytucji uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa RM i ministrów „mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty", podlegają one kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

Akty wewnętrzne wydawane są : bądź na podstawie przepisów kompetencyjnych, bądź na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych. Akty wewnętrzne mające charakter poleceń służbowych wydawane są na podstawie przepisów regulujących zależność służbową.

Akty wewnętrzne poddawane są : kontroli organu nadzorującego daną jednostkę organizacyjną. Może być wymagane zatwierdzenie aktu wewnętrznego przez organ nadzoru (np. zatwierdzenie statutu urzędu wojewódzkiego przez Prezesa Rady Ministrów czy zatwierdzenie statutu szkoły wyższej przez ministra nadzorującego daną szkołę).

Akty wewnętrzne nie muszą : być publikowane w organach publikacyjnych. Wystarczy, że dotrą do wiadomości ich adresatów.

10. Rozporządzenie z mocą ustawy :

Wprowadzenie do systemu źródeł prawa aktów normatywnych organów wykonawczych, którym przysługuje moc ustawy jest sytuacją wyjątkową. Jest to odstępstwo od fundamentalnej dla hierarchii źródeł prawa zasady-reguły nadrzędności i wyłączności ustawy. Prawo prowadza jednak w tym zakresie rozwiązania zapewniające utrzymanie priorytetowej roli parlamentu w stanowieniu aktów ustawodawczych. Rozporządzenia z mocą ustawy, w przeciwieństwie do ustaw, muszą wykazać się stosownym umocowaniem, wywodzonym z innego aktu rawnego. Dla rozporządzeń Rady Ministrów z mocą ustawy taką podstawą musiała być ustawa zawierająca stosowne upoważnienie. Podjęcie takiej ustawy wymagało bezwzględnej większości głosów i następowało na umotywowany wniosek Rady Ministrów. Ustawa tego typu przechodziła, podobnie jak inne „klasyczne" ustawy, tę samą drogę legislacyjną.

Od dnia 17 października 1997 r. rozporządzenie z mocą ustawy może być wydawane tylko przez : Prezydenta, na wniosek Rady Ministrów w zakresie i granicach określonych w dotyczących stanów nadzwyczajnych uregulowaniach art. 228 ust. 3-5 Konstytucji. Rozporządzenie takie podlega zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

11. Rozporządzenie

Rozporządzenie - *jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego, będącym jednocześnie formą działania administracji.

*jest aktem normatywnym, wydanym na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych przez organy władzy wykonawczej w celu wykonania ustawy.

*może być wydane tylko wówczas gdy ustawa upoważnia do regulacji danej materii w drodze rozporządzenia.

*zajmuje niższą pozycję niż ustawa, chociaż zawiera normy prawne powszechnie obowiązujące. 1) Cele wydania rozporządzenia:

*odciążenie ustawodawcy od szczegółów technicznych, *uregulowań zmiennych w czasie, postanowień o niewielkim znaczeniu.

2) Podmioty upoważnione do wydawania rozporządzeń wskazuje konstytucja :

(Prezydent RP, RM, Prezes RM, ministrowie kierujący działami administracji rządowej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, przewodniczący komitetów wchodzących w skład RM- Badań Naukowych i Integracji Europejskiej oraz wojewoda - jego rozporządzenie obowiązuje na określ. części terytorium).

3)Upoważnienie do wydawania rozporządzeń musi być szczegółowe, tzn. powinno określać:

??organ właściwy do wydania rozporządzenia,

??określenie zakresu spraw przekazanych do uregulowania w drodze rozporządzeń,

??wytyczne dotyczące treści aktu.

Organ upoważniony do wydawania rozporządzeń nie może przekazać kompetencji do jego wydania lub kompetencji do uregulowania spraw, które miały być uregulowane rozporządzeniem innemu organowi. Upoważnienie do wydawania rozporządzenia może mieć charakter :

??obligatoryjny - organ upoważniony zobowiązany jest do wydania rozporządzenia , bowiem bez niego nie byłoby możliwe wykonanie ustawy,

??fakultatywny- wtedy gdy podmiotowi upoważnionemu pozostawia się rozstrzygnięcie czy i kiedy zechce wydać rozporządzenie.

Rozporządzenia podlegają kontroli wewnątrz administracyjnej, jak i kontroli sądowej:

??kontrole wewnątrz administracyjne sprawuje RM- może na wniosek Prezesa RM może uchylić każde rozporządzenie ministra, przewodniczącego komitetu - pod wzgl. legalności lub celowości,

??kontrola TK - orzeka zgodność rozporządzeń z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, ustawami. Orzeczenia TK ogłaszane są w Dzienniku Ustaw.

Warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest ogłoszenie w sposób prawem przewidzianym. Rozporządzenia centralnych organów państwowych podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw. Wchodzi w życie w 14 dni po jego ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, o ile nie określa samo innej daty wejścia w życie. W tekście ogłoszonego aktu musi być podana podstawa prawna jego wydania. Utrata mocy obowiązującej rozporządzenia:

??wydane na czas określony - z upływem tego czasu,

??gdy zostały w sposób wyraźny uchylone,

??gdy przestaje obowiązywać ustawa zawierająca upoważnienie do jego wydania

* przejściowo, dopóki nie zostanie wydane rozporządzenie do nowej ustawy.

12. Zarządzenie

Zarządzenie - *akty normatywne,

*mają charakter wewnętrzny i obowiązują jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu zarządzenia,

*nie są powszechnie obowiązujące.

*zarządzenia wydawane są tylko na podstawie ustawy.

*ustawa określa organ oraz kompetencje, w zakresie których zarządzenia mogą być stanowione. *zarządzenia nie mogą regulować materii zastrzeżonych dla regulacji w formie ustawy i rozporządzenia(w szczególności nie mogą regulować spraw dot. Praw, wolności i obowiązków obywateli )

*nie mogą wpływać na sytuację prawną osób fizycznych i prawnych.

*zarządzenia nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów, które nie są organizacyjnie związane z normodawcą.

*zarządzenia nie mogą ani zastępować aktów normatywnych o mocy powszechnie obowiązującej ani modyfikować ich treści, sensu i znaczenia.

*zarządzenia mogą być wydawane przez Prezydenta RP, Prezesa RM, ministrów, przewodniczących określonych w ustawach komitetów, centralne organy administracji państwowej, terenowe organy rządowej administracji zespolonej i niezespolonej oraz organy zakładów administracyjnych.

13. Uchwała

Uchwała -to akt normatywny kolegialnych organów administracji publicznej; wyróżniamy:

- uchwały RM, kolegialnych centralnych organów administracji publicznej,

- organów samorządu terytorialnego (akty prawa miejscowego),

- kolegialnych organów zakładów administracyjnych.

*uchwały mają charakter wewnętrzny

*obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi podejmującemu uchwałę. Przedmiotem uchwał : mogą być sprawy kierownictwa wewnętrznego, sprawy polityki administracyjnej.

*uchwała zawsze musi się mieścić w granicach konstytucji i ustaw.

*uchwały skierowane są do adresatów, którzy są organizacyjnie lub służbowo podporządkowani organowi podejmującemu uchwałę, przedmiot uchwał nie może wykraczać poza kompetencje adresatów.

*warunkiem wejścia w życie uchwał jest ich ogłoszenie w Monitorze Polskim, w dziennikach urzędowych ministerstw, w wojewódzkich dziennikach urzędowych, przez rozplakatowanie obwieszczeń w miejscach publicznych lub w inny zwyczajowo przyjęty sposób, w prasie, radiu, telewizji.

14. Lokalne źródła prawa - akty prawa miejscowego

Lokalne źródła prawa - akty prawa miejscowego - stanowią je terenowe organy administracji samorządowej, * w hierarchii są na najniższym miejscu, * są źródłem prawa powszechnie obowiązującego. * obowiązują na obszarze działania organów, które je ustanowiły. *warunkiem wejścia w życie jest ich ogłoszenie. * akty prawa miejscowego wydawane są na podstawie upoważnienia ustawowego: generalne (ogólnie określa zakres spraw), szczegółowe (szczegółowo określa zakres spraw).

Wyróżniamy trzy rodzaje aktów prawa miejscowego: -statuty, -przepisy wykonawcze, -przepisy porządkowe. I. Statuty - stanowią przejaw samodzielności samorządu, określenie prawa ustrojowego (w statucie). Wszelkie inne akty prawne podejmowane przez samorządy muszą być zgodne statutami. Przepisy statutu nie mogą wkraczać w sferę spraw jednostki (obywateli). a) Statut województwa określa ustrój województwa jako jednostki samorządu terytorialnego, sejmik województwa uchwala statut, wymaga uzgodnienia z premierem, podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym oraz w Monitorze Polskim. Organizację wew. Oraz tryb pracy organów samorządu województwa, przepisy określające stosunki województwa z innymi podmiotami, w tym jednostkami lokalnego samorządu teryt. z obszaru województwa., może zawierać uregulowania wprowadzające odrębności w stosunku do regulacji ustawowej samorządu województwa, jeśli ustawa taka to zezwala. b) Statut powiatu stanowi o ustroju powiatu., rada powiatu uchwala statut (wyłącznie), musi obowiązkowo zawierać przepisy dot. organizacji wew. oraz trybu pracy rady, komisji i zarządu powiatu, określa liczbę członków zarządu powiatu (3-5 osób), określa regulacje dot. tworzenia klubów rady. c) Statut gminy stanowi o ustroju gminy, określa organizację wewnętrzną, zasady tworzenia klubów radnych, liczbę członków zarządu. Mamy dodatkowo zasady tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia jednostek pomocniczych. Muszą być określone stanowiska, na które mianuje się pracowników samorządowych. Statut dla gmin powyżej 300 tys mieszkańców wymaga uzgodnienia z Prezesem Rady Ministrów. Jeśli są sprawy sporne to rozstrzyga je Rada Ministrów. Statut uchwala rada gminy (organ stanowiący). Podlega on ogłoszeniu w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym. Statutowymi aktami prawa miejscowego są także statuty jednostek pomocniczych gminy, statuty związku gminnego, związku powiatu. II. Akty wykonawcze - wydawane są na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego, celem jest wykonanie ustaw. III.Przepisy porządkowe - upoważnienie generalne (ogólne), przepisy te mogą wydawać organy gminy i powiatu. Zasadą jest, że przepisy porządkowe uchwalają rada giny i powiatu, ale w przypadku nie cierpiącym zwłoki taki przepis mogą wydawać zarządy gminy i powiatu, podlegają wówczas zatwierdzeniu na najbliższej sesji. Jeżeli ich zarząd lub rada nie zatwierdzi to tracą moc. Przepisy porządkowe mogą przewidywać za ich naruszenie kary grzywny wymierzane w trybie i na zasadach przepisów o wykroczeniach. Przepisy porządkowe ogłasza się w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym. Dziennik Urzędowy wydaje wojewoda, wówczas dniem ogłoszenia aktu jest dzień wydania Dziennika. Wchodzą 14 dniu po ogłoszeniu. Od tej zasady mamy wyjątek - są to przepisy porządkowe, przyjęto, że ogłasza się je także w drodze obwieszczenia w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze lub w środkach masowego przekazu, dniem ogłoszenia jest dzień obwieszczenia, wchodzą w życie w 3dni po obwieszczeniu. Jeśli zwłoka 3-dniowa mogłaby spowodować szkody, to wchodzi w życie nawet z dniem obwieszczenia. Każda jednostka samorządowa musi prowadzić zbiór aktów prawa miejscowego i udostępniać go do powszechnego wglądu. Wojewoda musi udostępniać Wojew. Dz. Urzędowe. I.Akty prawa wewnętrznego. Większość uchwał to akty prawa wewnętrznego. Adresatem są, podporządkowane organowi wydającemu akt - jednostki organizacyjne lub ich pracownicy bądź użytkownicy zakładów publicznych. II.Akty planowania. Cechą aktów planowanych jest to, że wskazują one w sposób konkretny, pewne zadania-oznaczonym adresatom i dotyczą przyszłości. Realizacja budżetu nie zależy od woli adresata. Wyróżniamy 3 rodzaje norm planowania (normy planistyczne): normy informacyjne (zawierają pewne dane, bądź prognozy), normy imperatywne (wiążą prawnie adresata-adresat musi się do nich dostosować), normy oddziaływujące (które ustanawiają bodźce do określonego zachowania się). Mamy do czynienia z planami jako aktami prawa powszechnie obowiązującego i z planami prawa wewnętrznego. Najważniejsze rodzaje planów to: programy gospodarcze - takie programy może tworzyć gmina a także sejmik województwa, budżety - plan budżetowy, plany zagospodarowania przestrzennego - na poziomie gminnym i wojewódzkim. Na poziomie gminnym - jest aktem prawa miejscowego (ma moc wiążącą), a na poziomie wojewódzkim - nie jest aktem prawa miejscowego - jest aktem prawa wewnętrznego. III.Akty indywidualne - jest to taki akt, w którym adresat jest indywidualnie oznaczony, a ponadto mamy konkretnie oznaczoną sytuację. Najczęstszą formą aktu indywidualnego - jest decyzja admin. Są to akty jednostronne, ponieważ na jego treść wpływa organ administracji. Akt dwustronny w admin. jest wyjątkiem - jest to np. mianowanie pracownika. Akt administracyjny ma charakter władczy - oznacza to ,że jeżeli nie wykonamy dobrowolnie aktu, to spotkamy się z władztwem adm.- możemy mieć wówczas do czynienia z sankcjami karnymi. Do wydawania prawa adm. musi być unormowanie formalne (w KPA), materialne (w prawie materialnym) i ustrojowe (w przepisach ustrojowych). Akty administracyjne wydaje wójt, burmistrz, prezydent. Mogą oni upoważnić do wydawania decyzji swoich zastępców bądź innych pracowników urzędu gminy. Takie upoważnienie powinno być indywidualnie określone. Rada gminy może upoważnić do wydawania aktów administracyjnych - organ wykonawczy jednostki pomocniczej np. w sołectwach może upoważnić organy jednostek organizacyjnych; organy podmiotów z którymi zawarto porozumienie w celu wykonywania zadań gminy. Odwoływać się można do SKO - w przypadku zgromadzeń publicznych odwołania kierowane są do wojewody. Mamy domniemanie kompetencji starosty - wyjątkowo decyzje może wydawać Zarząd Powiatu - jeżeli jest do tego upoważniony.

15. Nadzór nad stanowieniem aktów prawa miejscowego i utrata ich mocy ???????????????????

16. Akty normatywne stanowione przez organy zakładów administracyjnych

- Na forum zakładu podejmowane są nierzadko działania prawne, także o charakterze normatywnym, zorientowane przede wszystkim na kształtowanie reguł korzystania z zakładu.

- Wówczas dochodzi do stanowienia aktów normatywnych przez organy zakładu admin.

- Przykładów regulacji upoważniających do stanowienia prawa zakładowego dostarczają przepisy ustawy z dnia 12 września 1990 r.o szkolnictwie wyższym.

- W szczególności zwracają uwagę umocowania do stanowienia statutów uczelni, ustaleń dotyczących zasad i trybu przyjmowania oraz zakresu egzaminu wstępnego na studia, regulaminów studiów. - Ta grupa aktów normatywnych uchwalana jest przez senat.

- Dla uchwalenia statutu uczelni wymagana jest większość 2/3 głosów statutowego składu senatu. W pozostałych przypadkach wymagana jest zwykła większość przy obecności co najmniej 1/2 statutowego składu senatu, chyba że ustawa lub statut uczelni określają wyższe wymagania.

- Statut uczelni określa szczegółowo ustrój i funkcjonowanie nie uregulowane ustawą lub których regulację ustawa wyraźnie pozostawia do rozstrzygnięcia w treści statutu (np. tryb zwoływania posiedzeń i pracy organów kolegialnych, skład kolegium elektorów, tryb i organ wybierający rektora i dziekana, treść ślubowania).

- Dla porównania warto wskazać właściwości prawa zakładowego stanowionego przez kolegialne organy szkół w rozumieniu przepisów ustawy o systemie oświaty. Zwraca np. uwagę to, że w tym wypadku statut zawiera także normy materialnoprawne. Mniejsza - niż przy szkołach wyższych - samodzielność tej grupy zakładów administracyjnych doprowadziła przy tym do nadawania statutów szkołom publicznym, a więc do wyłączania tych aktów z gestii prawa zakładowego.

- Późniejsze nowelizacje tych aktów normatywnych zastrzeżono już jednak do właściwości organów szkoły. W efekcie mamy do czynienia z praktyką, w której statut samorządowej szkoły podstawowej (nadany przez radę gminy) zmieniany jest - co do zasady -przez radę danej szkoły.

17. Promulgacja źródeł prawa administracyjnego ??????????????????????????????????????

18. Odesłania do norm pozaprawnych ???????????????????????????????????????????????

19. Zwyczaj

ZWYCZAJ -można określić jako pozaprawny nawyk postepowania przestrzegany praktycznie w obrębie danej struktury (jednostki) organizacyjnej administracji, w podobnych sytuacjach i w określonym czasie.

Dokładne rozumienie z w y c z a j u musi uwzględnić podział na :

a) sferę powtarzalnych czynności, b) sferę powtarzalnych interpretacji, które to sfery zazwyczaj nie występują rozłącznie.

Po pierwsze więc, nośnikami i przekaźnikami zwyczaju są ludzie pracujący w administracji.

Po drugie, zwyczaj jest zjawiskiem mieszczącym się wewnątrz administracji.

Po trzecie, zwyczaj oznacza reguły postęp. wyraźnie zlokalizowane i złączonew z daną jednostką struktury administracyjnej.

Po czwarte, rodzaj spraw załatwianych przez administrację oraz praktyczne i prawne możliwości w ich rozsrzyganiu decydują o treści zwyczaju, jego rozpiętości i intensywności.

Po piąte, zwyczaj nie jest trwały.

Po szóste, czynnikiem nietrwałości zwyczaju jest zmiana prawa materialnego czy procesowego.

Dla obywatela każda postać z w y c z a j u administracyjnego jest do przyjęcia jeśli :

- w wyniku stosowania zwyczaju nastepuje usprawnienie pracy organów admin. i ich urzędów odczuwalne przez obywatela w kontekście dotychczasowej praktyki;

- nie nastepuje przerzucenie na obywatela czynności, do podjęcia których zobowiązana jest administracja. Jeśli zasięg takich obowiązków nie jest dość jasno określony prawem, kryteriami rozstrzygającymi stają się wymogi nowoczesnych zasad organizacji administracji;

- z powodu respektowania zwyczaju sprawa o charakterze indywidualnym czy społecznym załatwiana jest szybciej lub efektywniej;

- przestrzeganie zwyczaju nie narusza sytuacji gwarantowanych prawem materialnym czy procesowym.

20. Orzecznictwo sądowe

ORZECZNICTWO SĄDÓW, czy to administracyjnych, czy powszechnych, w innych krajach odgrywa ogromną rolę twórczą w całości prawa administracyjnego.

We FRANCJI - orzecznictwo sądów admin. jest znane i uznawane jako źródło prawa, co więcej, jako jeden z głównych czynników rozwoju pr. admin.

W ANGLII - orzecznictwo sądów powszechnych ma nie tylko twórczą, ale niemal wyłączną rolę w kształtowaniu sytemu pr.powszechnego i jego licznych adaptacji do dzisiejszych działań adm.

POLSKI przedwojenny Naczelny Trybunał Administracyjny powołany w 1922 r., którego orzeczenia były systematycznie ogłaszane i komentowane być może przez 17-lat swej działalności nie spełnił jakiejś szczególnej, twórczej roli w rozwoju prawa administracyjnego, ale był na pewno dobrym i autorytatywnym gwarantem ustaw. Powołany w atmosferze trwającej od 1947 r. politycznej nieprzychylności wobec potrzeby funkcjonowania sądownictwa adm. NSA, jest organem najważniejszym w strukturze podmiotów kontrolujących administrację(zarówno rządową i samorządową). Skupienie w jednych rękach takiej kontroli zapewnia poszanowanie jednolitych zasad i kryteriów, a w rezultacie uniwersalizuje całość orzecznictwa w państwie . Daje zarazem gwarancję, iż w granicach obowiązywania jenego prawa będą w podobnych sytuacjach podejmowane podobne rozstrzygnięcia. Oczywiście orzecznictwo sądowe jest z reguły dostepne tylko stronie, której kontrolowana decyzja dotyczy. Trudność ta jest jednakże przełamywana przez systematyczne ogłaszanie wybranych wyroków w Orzecznictwie NSA , Orzecznictwie SKO, a zwłaszcza w różnych fachowych czasopismach, a nawet gazetach.

Funkcja Orzeczeń sądowych (czasami również sądów powszechnych, w tym sądu antymonopolowego) w sferze uznania jej za źródło prawa ma sens specjalny. Jeśli NSA ustali jakieś rozumienie niejasnej lub źle zbudowanej normy prawnej a danej konkretnej sprawie, to rozumienie to obowiązuje we wszystkich rozpatrywanych aprawach przez wszystkie ośrodki NSA, co dla takiego zakresu oznacza nową treść normatywną podobną do tej, jaką mają akty normatywne.

21. Doktryna

Cały rozwój europejskiej kultury prawnej od początków swoich uwydatnia twórczą rolę refleksji, myśli prawnej, D O K T R Y N Y . Dwa wielkie nurty, prawa rzymskiego i prawa natury, powstały z czynnej postawy doktryny.

Ze skąpych tekstów ustawiwych i sporadycznych orzeczeń Rady Stanu we FRANCJI właśnie doktryna wywiodła wartości wspólne nadając im uporządkowanie i ogólne znaczenie prawne. W ANGLII rola doktryny: -nie zamknęła się na komentowaniu orzecznictwa sądowego, ale wobec prawa sędziowskiego stała się jedną z sił współtworzących to prawo. W NIEMCZECH i AUSTRII stworzyła pojęcia oddziałujące nie tylko na treść i kształt własnego prawodawstwa, ale także na linie rozwoju teorii prawa administracyjnego w wielu krajach. W AUSTRII mocno się przyczyniło do pierwszego w świecie skodyfikowania postep.admin. ( w 1925 r.). A wzorujące się na ustawie austriackiej polskie rozporządzanie z 1928 r. o o postep.admin. było szczególnym i wyjątkowo częstym przedmiotem analizy naukowej, której wyniki nie zostały zaprzepaszczone i w obowiązującym kodeksie postęp. admin. ( z 1960 r.). Podobnie rzecz ma się dzisiaj.

B. Ustrojowe prawo administracyjne

I. Pojęcie i zasady prawa ustrojowego

1. Pojęcie ustrojowego prawa administracyjnego

Cechą szczególną ustrojowego prawa administracyjnego - jest to, że obejmuje problematykę struktury aparatu administracyjnego. Do ustrojowego prawa administracyjnego zalicza się :

*zasady budowy aparatu administracyji publicznej,

*struktura i zadania (kompetencje) podmiotów realizujących administrację publ.,

*podział terytorialny,

*kadry (zawód urzędniczy) w administracji publ..

2. Koncentracja, dekoncentracja

K o n c e n t r a c j a - w tym przypadku punkt ciężkości administrowania spoczywa w rękach organów naczelnych, centralnych, które decydują we wszystkich ważnych sprawach, a więc ciężar adminstracji spoczywa w rękach nielicznych organów. Organy niższe są silnie skrępowane, niesamodzielne; mogą wykonywać np. czynności przygotowawcze.-chodzi o uregulowanie prawne, faktyczna sytuacja może ukształtować się inaczej.

D e k o n c e n t r a c j a - tu punkt ciężkości administrowania leży w organach terenowych, które wykonują przeważającą większość zadań administracji. W przypadku dekoncentracji następuje przekazanie właściwości do załatwienia spraw administr. organom niższym, przy zachowaniu przez organy centralne prawa udzielania wytycznych, poleceń, rozkazów.

3. Centralizacja, decentralizacja

C e n t r a l i z a c j a - zasada polegająca na tym,że w określonej sferze właściwości, sytem organów admin. jest zorganizowany w ten sposób, że podejmowanie decyzji należy wyłącznie do organów wyższych. Organy niższe mają pozycję organów przygotowujących rozstrzygnięcia. Wtedy zbiega się koncentracja z centralizacją. Mówi się wówczas o centralistycznym systemie organu administracji.

D e c e n t r a l i z a c j a - jest przeciwieństwem centralizacji i centralistycznego systemu organizacji administracji. Przez decentralizację rozumie się taki system organizacji admin., w którym organy niższe nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Jest to system, w którym podmioty administrujące, mają prawnie zagwarantowaną samodzielność. Jest to negatywne, wolne wykonywanie (w określ.zakresie) administr. bez ingerencji organów wyższych. Decentralizacja w praktyce zachodzi wówczas, gdy określone sprawy przekazywane są jako zadania własne podmiotom samorządowym. Decentralizacja dotyczy nie tyle stanowienia prawa co jego wykonywania.Organy adm. zdecentralizowanej poddane są nadzorowi. Wyróżniamy : Decentralizacja terytorialna - polega na wyposażeniu organów adm.zarządzających poszczególnymi jednostkami podziału admin. np. samorząd terytorialny.

Decentralizacja rzeczowa - polega na powierzeniu samodzielnym organom lub organizacjom np. samorząd zawodowy.

Osobowość prawna organów zdecentralizowanych pozwala im na zaciągnięcie zobowiązań we własnym imieniu, a nie w imieniu Skarbu Państwa.

4. Dewolucja, niecentralizacja

D e w o l u c j a - ma miejsce wtedy, kiedy organ wyższy przejmuje kompetencje organu niższego .

N i e c e n t r a l i z a c j a - samorządu terytorialnego polega na przekazaniu znacznej części zadań administracji publicznej organom samorządu właściwego szczebla.

II Modele ustroju administracji publicznej

1. Podstawowe modele administracji w Europie - porównanie

MODEL parlamentarno-gabinetowy :

1) Dualizm egzekutywy : obok głowy państwa istnieje rząd jako drugi odrębny organ władzy wykonawczej na czele, którego stoi p r e m i e r .

2) Neutralizacja polityczna głowy państwa : niezależnie od tego, czy jest nią dziedziczny monarcha, czy wybierany przez parlament p r e z y d e n t , osoba sprawująca ten urząd nie ponosi odpowiedzialności politycznej i nie może być przez parlament pdwołana, konsekwencją politycznej nieodpowiedzialności głowy państwa jest instytucja kontrasygnaty.

3) Parlamentarna inwestytura rządu : zgoda na skład i program nowej egzekutywy wyrażona większością głosów deputowanych, rząd aby móc działać, musi uzyskać wotum zaufania parlamentu.

4) Odpowiedzialność polityczna rządu przed parlamentem : przesłanką tego rodzaju odpowiedzialności parlamentarnej jest sprzeczność stanowisk politycznych między parlamentem a rządem, względnie jego członkami , jej skutkiem jest ustapienie całego rządu (odpowiedzialność solidarna) lub poszczególnych jego członków (odpowiedzialność indywidualna) w drodze wotum nieufności.

5) Zinstytucjonalizowana opozycja : systemem nie jest do pomyślenia w warunkach monopartyjności lub partii zablokowanych z hegemoniczną rolą partii komunistycznej.

MODEL prezydencki i jego cechy :

Ukształtował się w USA po 1863 r. , został potem przyjęty w państwach Ameryki Płd.

1) Monizm egzekutywy : połączenie funkcji głowy państwa z funkcją premiera art.2 konstytucji USA " władza wykonawcza przysługuje Prezydentowi ", mnistrowie (sekretarze stanu), w pełni podporządkowani prezydentowi, są wykonawcami jego woli i kierownikami odpowiednich resortów, którzy nie tworza Rady Ministrów w znaczeniu europejskiej egzekutywy, prezydent jest jednocześnie naczelnym dowódcą armii, twórcą polityki zagranicznej państwa, szefem partii, z której kandydował w wyborach. Jest głównym ośrodkiem decyzji politycznych w państwie realizującym bezpośrednie funkcje codziennego rządzenia ( day-to-day gevernment ).

2) Separacja władzy ustawodawczej i wykonawczej : niezależność prezydenta od parlamentu wynika ze sposobu powoływania głowy państwa : powszechne wybory pośrednie (wyborcy wybierają e l e k t o r ó w , a ci z kolei dokonują wyboru prezydenta ) , prezydent może reprezentować inną partię niż większość parlamentarna, nie posiada prawa inicjatywy ustawodawczej; parlament nie może zdymisjonować ministra ani tym bardziej prezydenta, ani prezydent, ani sekretarz stanu nie mogą łączyć swego stanowiska z mandatem przedstawicielskim.

3) Wzajemna kontrola i równowaga : ( checks and balances ), prezydent ma prawo veta zawieszającego wobec ustaw i prawo wydawania rozporządzeń, niektóre nominacje prezydenckie oraz ratyfikacja umów międzynar. wymagają zgody Senatu; Prezydent oraz mianowani przez niego ministrowie ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed parlamentem (procedura : impeachment- oskarżenie przez Izbę Reprezentantów przed Senatem) za naruszenie konstytucji, zdradę stanu lub popełnienie innego ciężkiego przestępstwa, Prezydent nie jest politycznie odpowiedzialny przed parlamentem, nie istnieje również w tym sytemie instytucja kontrasygnaty.

4) Pluralny sytem partyjny : model prezydencki nie może być realizowany w systemie monopartyjnym, warunkiem " sine qua non " jest istnienie legalnej zinstytucjonalizowanej opozycji .

System prezydencki w odróżnieniu od parlamentarnego nie wykazuje tendencji mutacyjnych, lecz podatny jest na przekształcenie degeneracyjne : w warunkach latynoamerykańskich tak znaczna koncentracja władzy w monokratycznym organie może doprowadzić do dyktatury jednostki, rządów autorytarnych i despotycznych.

MODEL parlamentarno-komitetowy :

1) Preponderacja parlamentu : jest on organem najwyższym, pod jego zwierzchnictwem znajdują się naczelne organy państwowe : r z ą d i g ł o w a p a ń s t w a .

2) Kreacyjna zależność rządu od parlamentu : brak kompetencji nominacyjnych głowy państwa wobec egzekutywy, nie jest systemowym warunkiem " sine qua non " wyłączenie poselskiego składu rządu, wprost przeciwnie do pomyślenia jest k o m i t e t r e k r u t o w a n y na zasadzie "incompatibilitas", kreacja ma więc funkcjonalne a nie personalne znaczenie

3) Funkcjonalna zależność rządu od parlamentu : parlamentarne prawodawstwo i ustalana przez parlament linia polityki państwa wykonywane są przez rząd.

4) Znikomy wpływ rządu na funkcjonowanie parlamentu : rząd ma możliwość oddziaływania na władzę prawodawczą jedynie poprzez onicjatywę ustawodawczą i żądanie zwołania nadzwyczajnej sesji parlamentu.

5) Skrócenie pełnomocnictw parlamentu wyłącznie mocą własnej uchwały : głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed upływem kadencji, co w sytemie parlamentarno-gabinetowym równoważy prawo odwoływania rządu przez parlament.

6) Odpowiedzialność polityczna głowy państwa przed parlamentem : głowa państwa może być odwołana przez parlament, nie chroni jej instytucja kontrasygnaty.

7) Unieważnienie funkcjonowania modelu od systemu partyjnego .

8) Rządy te mogą być sprawowane zarówno w warunkach monopartyjnych, jak i w sytemie dwupartyjnym , jak i w układzie wielopartyjnym - komitet ma koalicyjny skład członkowski.

2. Model angielski

Model Angielski - jest odmienny od europejskiego, jest to model angielski a nie brytyjski. W Anglii nie mówi się państwo lecz K R Ó L E S T W O , M O N A R C H I A . O państwie mówi się tylko w stosunkach zewnętrznych. Wewnątrz natomiast jest a d m i n i s t r a c j a

k r ó l e w s k a . Samorząd i władze lokalne nie są ukształtowane z woli państwa, a jako naturalna władza polityczna lokalnej społeczności.W Anglii nie ma K o n s t y t u c j i

p i s a n e j , Samorządy terytorialne nie miały żadnej ochrony prawnej, jesli Parlament zechce , może ograniczyć kompetencje Samorz. Teryt. W XVII wieku rząd w Anglii powoływany był przez K R Ó L A, monarcha tracił wpływ na rządzenie państwem, w efekcie ukształtował sie

g a b i n e t p a r l a m e n t a r n o - m o n a r s z y , gdzie monarcha panował, ale nie rządził.

O d p o w i e d z i a l n o ś ć p o l i t y c z n a była s o l i d a r n a. W XVIII w. monarchowie przestali brać udział w posiedzeb=niach, na czele stał P R E M I E R R Z Ą D U, który nie mógł łączyć swojego stanowiska z innymi, gabinet liczył 100 osób, w tym 20 Ministrów,

S a m o r z ą d M i e j s c o w y nie miał przedtsawicieli Rządu w terenie. Istniały Sądy powszechne jako Sądownictwo administracyjne,była s ą do w a k o n t r o l a d z i a ł a l n o ś ci a d m i n i s t r. Do XIX w. Anglia nie znała w instytucjach administracji lokalnej wyborów, szefami administracji byli s ęd z i o w i e p o k o j u, choć mianowani przez Monarchę, najwięksi właściciele ziemscy.Reforma wprowadziłaT r y b u n a ł y A d m i n i s t r a c y j n e -jednostki admin.publ., od których można odwołać się do Sądów Powszechnych. Dopiero w 1835 I z b a G m i n przeprowadziła reformę Samorządu w miastach, a później w hrabstwach. Zaczęto wybierać R a d y M i a s t i R a d y H r a b s t w , w ten sposób oddzielono władzę sądowniczą od administracyjnej, później powołano R a d y O k r ę g o w e /dzisiejsze województwa/.

PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY TO :

* h r a b s t w o /metropolitarne i ziemskie/,

* d y s t r y k t y /grodzkie i ziemskie/,

* p a r a f i e /znaczenie świeckie/.

3. Model francuski

Współczesny model jest kontynuacją monarchii konstytucyjnej, Francja pozostawała do XIX w. państwem do XIX w. p a ń s t w e m s c e n t r a l i z o w a n y m najbardziej w Europie, model ten został zracjonalizowany podczas rewolucji francuskiej. Ukształtował się podział na

u r z ę d n i k ó w s t a ł y c h i p o l i t y c z n y c h , powołano R a d ę M i n i s t r ó w /Rząd/ - obraduje do dziś pod kierunkiem głowy państwa, powołano R a d ę S t a n u /Rada Państwa/ organ doradczy, istnieje do dziś stopniowo przekształcał się w T r y b u n a ł

A d m i n i s t r a c y j n y , powołano I z b ę O b r a c h u n k o w ą -odpowiednik NIK.

PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY TO :

W okresie rewolucji dokonano podziału na d e p a r t a m e n t y /powstałe z prowincji/, które istnieją do dziś w liczbie 90, obecnie departamenty połączono w r e g i o n y . W czasie rewolucji dokonano podziału na stopnie administracyjne (ustanowiono z a s a d ę 1-o s o b o w e g o k i e r o w n i c t w a a d m i n i s t r a c j i - P E R F E K T - na szczeblu departamentu mianowany przez władzę centralną, P O D P R E F E K T -na szczeblu administracji okręgowej, M E R - na szczeblu gminy (nie można go odwołać przez Radę, która go powołała przez cały okres kadencji, można to uczynić tylko i wyłącznie dekretem R.M.) .

* g m i n y w i e j s k i e i m i e j s k i e /przetrwały do dziś/

* o k r ę g i ,

* d e p a r t a m e n t y /jednostka podstawowo/.

Decyzje administracyjne zostały wyłączone spod jurysdykcji sądów powszechnych, kształtowało się sądownictwo powszechne, sądy te powoływane były przez organy adminsitracji. Dopiero w XIX w. rozdzielono admin. rządową od sądownictwa admin. , pozostał specjalny pion sądownictwa administracyjnego . Sądy admin. kontrolują akty prawne poniżej ustawy. Ukształtowała się służba cywilna np. K o r p u s P e r f e k t ó w 200 osób /wysokich urzędników/. Korpusów jest około 1000, ale tylko niektóre z nich mają zasadnicze znaczenie np. K o r p u s I z b y O b r a c h u n k o w e j .

4. Model niemiecki

Zarysowanie procesu kształtowania prawa administracyjnego i administracji publicznej w krajach niemieckich wymaga wskazania czynników, na których opierały się te przemiany. Przede wszystkim proces ten przebiegał w poszczególnych krajach w sposób odmienny. Chodzi tu nie tylko o rozdrobienie nauki prawa adm. w ramach poszczególnych krajów niemieckich w początkach wieku XIX, lecz także o ewolucyjny charakter postępujących przemian. Wieloletni proces przechodzenia od instytucji państwa do systemu parlamentarnego jest obrazem zmian w relacji między państwami a jednostką.

*Prawo państwa stanowego oparte było na zasadzie jednolitości, przy czym podstawową jednostką regulacji było prawo zwyczajowe. Zwyczaj normował pozycję prawną jednostki, panującego oraz stanów. Regulacja, którą dziś zaliczamy do strefy publicznoprawnej, konstruowana była na tych samych zasadach co prawo prywatne. Panujący opierał swoje działania na szczególnych tytułach prawnych, które podlegały kontroli sądów na równi z tytułami prywatnymi. System ten nie dawał jeszcze podstaw do ukształtowania nadrzędnej pozycji podmiotu admin.

*Wraz ze wzrostem panującego i upadkiem znaczenia stanów zwiększała się rola stanowionych przez niego norm. Procesów równoległym było ograniczenie kontroli sądów w stosunku do „ aktów władzy”. Powstaje nowy typ państwa - państwo policyjne. Wytworzona we Francji, a następnie rozwinięta w państwach niemieckich koncepcja ius politiae uzasadnia prawo panującego do wkraczania w życie poddanych i przedsiębrania wszelkich kroków niezbędnych do osiągnięcia powszechnego dobrobytu i porządku publicznego. Uzasadnieniem wkroczenia jest to, że panujący działa w interesie powszechnym, który musi mieć pierwszeństwo przed interesem indywidualnym.

*Równolegle powstaje proces powstawania hierarchicznego zbudowanego aparatu admin., opartego na grupie zawodowych urzędników.Aparat ten nie jest aparatem państwa, lecz instrumentem w rękach panującego który może przy tym ingerować w każdą prowadzoną sprawę. Powstająca konstrukcja powoduje także szybkie przejęcie kompetencji urzędów stanowych. Cały aparat działa według wskazówek panującego, którego polecenia pełnią rolę dzisiejszych przepisów wewnętrznych. Akty, które w obecnym czasie określilibyśmy jako decyzje adm., są aktami wiążącymi jednostronnie i „ odwołanie”; ma to znaczenie o tyle, że stanowi doniesienie do władzy wyższej i pełni rolę prośby o zmianę decyzji. W sferze : policji”, jak wówczas nazywano działania aparatu adm., panuje swobodne uznanie. Zanikające prawo zwyczajowe nie wiąże panującego wobec ius politiae.

*Jako przeciwwagę dla ius politiae panującego nauka i praktyka sądowa stworzyła teorię prawa dobrze nabytych (wohl erworbene Rechte) i teorię fiskusa. To pozwalało na włączenie sądów w proces kontroli działania aparatu administracyjnego.

*Koncepcja praw dobrze nabytych polegała na stworzeniu możliwości zwrócenia się do sądu, gdy administracja naruszała prawa dobrze nabyte. Kontrola ta chroniła prawa dobrze nabyte, opierając się na „ naturalnych zasadach prawa”. Wobec elastyczności kryterium rozwiązania to pozwalało na przeniesienie sprawy admin. na drogę sądową. Władze krajów niemieckich usiłowały opierać się na tej kontroli poprzez cesarskie przywileje czy też w epoce absolutyzmu - siłą.

*Teoria fiskusa polegała na tym, że państwo, jako podmiot praw majątkowych, może być pozwane przed sądem powszechnym.Majątek publiczny bowiem nie należy ani do monarchy ani do państwa jako podmiotu władzy, lecz do fiskusa - fikcji prawnej - podmiotu prawa prywatnego

*Poddany nie mógł wnieść skargi na działanie panującego, które dziś określilibyśmy jako władcze. Mógł on jednak wnieść do sądów krajowych powództwo przeciw fiskusowi, który stał się uosobieniem praw majątkowych państwa.

*Droga przekształcania instytucji średniowiecznych nie wiodła przez wstrząsy i gwałtowne zmiany. Jej istotą było postępujące skrępowania admin. ustawą i kontrolą sądowa.

*Na przełomie XVII i XVIII wieku ukształtowała się regulacja normująca działanie aparatu władcy oddzielnie od prawa sądowego.To „ prawo administracyjne” jest zalążkiem prawa publicznego odrębnego od prawa prywatnego. Rodzi się podział na: prawo administracji i sądownictwa.

*Postępująca ewolucja systemu władzy opartego na koncepcji ius politiae prowadziła do osłabienia pozycji panującego. System monarchy ustępuje na rzecz systemu władzy opartego na zasadach monarchii konstytucyjnej. Miejsce prawotwórczych uprawnień monarchy przejmuje organ ustawodawczy. Aparat wykonawczy nadal pozostaje w rękach panującego, jednak uprawnienia prawodawcze organu przedstawicielskiego i jego uprawnienia kontrolne wobec aparatu panującego stwarzają nową sytuację podporządkowania decyzjom innego źródła władzy niż monarcha. Organ parlamentarny normuje swymi aktami przede wszystkim stosunki między organami państwa i jednostką. Tak rodzi się jednolite dla tych stosunków prawo publiczne. Regulacje tego prawa mają obecnie moc dwustronnie wiążącą, bowiem wiążą nie tylko adresata działania administracji, ale i ją samą. Organ administrujący działa obecnie w sposób podobny do sądu, jego funkcja polega bowiem na wykonywaniu prawa, akt władzy zaś staje się aktem stosowania prawa. Od prawa prywatnego taka działalność różni się relacją zachodzącą między uczestnikami stosunku prawnego. Jest on oparty na nadrzędności podmiotu administrującego. Zabezpieczeniem adresatów działania admin. przed działaniem „sędziego we własnej sprawie” jest utworzenie sądownictwa administracyjnego.

*Władze zostają poddane kontroli specjalnej sądów administracyjnych, które mogły unieważnić akty administracyjne. Pierwszy sąd tego rodzaju powstał w Badenii (1863), a następnie w Hesji (1875), Wirtembergii (1876) i Bawarii (1878). W roku 1875 powołano do życia Trybunał Wiedeński.

*Sądownictwo administracyjne miało służyć ochronie praw podmiotowych jednostki. Skoro jednak źródłem wszelkich uprawnień jest ustawa, to przedmiotem ochrony staje się każde uprawnienie jednostki przyznawane jej ustawą. Cechą właściwą dla południowoniemieckiego systemu sądownictwa administracyjnego jest ochrona praw podmiotowych jednostki. Odmiennie system pruski (v. Gneista) przyjmował sądową kontrolę admin. jako narzędzie zapewnienia prawidłowego stosowania przez nią prawa .

5. Model szwedzki

a) U S T R Ó J P A Ń S T W A - władze centralne, parlament, rząd, pozycja króla.

Monarchia parlamentarna, działająca w oparciu o konstytucję z 01.01.1975 r. Głową państwa jest k r ó l pochodzący z dynastii Bernadotte, pochodzenia francuskiego, jego funkcje mają charakter głównie reprezentacyjny. System stanowienia władzy to s y s t e m p a r l a m e n t a r n o-g a b i n e t o w y. Władza ustawodawcza to p a r l a m e n t R i k s d a g, który jest wybierany na 3-lata. Zgodnie z konstytucją zarządzanie państwem stanowi funkcję rządu odpowiedzialnego przed parlamentem. Król nie jest formalnie naczelnym wodzem sił zbrojnych, utracił też prawo do wyznaczania premiera i zatwierdzania nominacji ministrów, jak też przedstawiania w mowie tronowej programu rządu. Monarcha sprawuje funkcje ceremonialne : *nominalnie jest głowa państwa, *jego nastepcą będzie księżniczka Victoria, *król pełni funkcję zwierzchnika kościoła ewangelicko-luterańskiego. *Premier Szwecji to s z e f P a r t i i , która ma większość w parlamencie lub takiej koalicji, *sam mianuje ministrów, jedynie informuje o tym parlament. *Parlament liczy 349 posłów, *kadencja trwa 3-lata, *wybory są powszechne, proporcjonalne, próg wyborczy wynosi 4%, prawo wyborcze-18 lat. *Przewodniczącym Riksdagu jest T A L M A N , którego rola jest bardzo istotna, powołuje on Premiera spośród większości parlamentarnej. Bieżącymi sprawami resortów zajmują się A g e n c j e /około 300/ są to działy adm. państwowej- immunizowane, silne, odporne na zmiany polityczne, które wpływają na pracę adm. państwowej.

b) I N S T Y T U C J A O M B U D S M A N A -

OMBUDSMAN PARLAMENTARNY -Rzecznik Praw Obywatelskich, instytucja ta istnieje od 1809 r., oznacza pełnomocnik, delegat do pewnych spraw, Parlament powołuje 4 Ombudsmanów, wśro nich jest 1-s z e f , powoływani są na 3-lata, są apolityczni w trakcie pełnienia funkcji, zajmują się kontrolą prawa przez administrację i sądy, w ograniczonym zakresie kontroluje sądy, policję, zakłady lecznicze, opiekę społ., organizacje społeczne, kościelne, co do sposobu funkcjonowania. Ni moga kontrolować naczelnych organów sądowych. Co roku zdaja sprawozdanie i formułują wnioski. Rząd szwedzki powołuje 4-Ombudsmanów :

* ds k o n s u m e n t ó w 1971 r.

* ds k o n k ur e n c j i 1980 /zajmuje sie dyskryminacją płci w stosunkach pracy, dyskryminacja płac/

* ds d y s k r y m i n a c j i 1886 r./ze względu na odmienność rasy, płci, koloru skóry i religii/

* ds p r a s y 1986 r. /zajmuje się etyką prasową i przestępstwami prasowymi, powołuje go specjalny komitet/

K a n c l e r z S p r a w i e d l i w o ś c i - podporządkowany rządowi /nie parlamentowi/ , powoływany przez rząd, w jego gestii leży ochrona interesów państwa /prokurator/, reprezentuje państwo w sporach cywilno-prawnych przed sądami, zajmuje się sprawami naruszania wolności prasy.

c) PODZIAŁ TERYTORIALNY : prowincje, gminy.

PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY : dwustopniowy :

* g m i n y ,

* h r a b s t w a /prowincje/

d) URZĘDY I ORGANY PROWINCJI

Prowincji jest 24, mają one charakter samorządowo-rządowy, w 3-letniej kadencji wyłaniana jest R a d a P r o w i n c j i , na której czele stoi G u b e r n a t o r , kieruje on Z a r z ą d e m

P r o w i n c j i , który składa się z 10osób /5osób wybiera Rada , a 5 mianuje Rząd/, Zarząd kieruje admin. prowincjonalną. Do zadań Prowincji należy :

• opieka medyczna (przychodnie, szpitale)

• opieka nad niedorozwiniętymi umysłowo,

• opieka społeczna,

• szkolnictwo zawodowe,

• pielęgniarstwo,

• uniwersytety ludowe,

• kultura i sztuka ,

• handel, przemysł,

• rehabilitacja zawodowa,

e) GMINY -organy gminy, zadania gminy

- Gmin jest 284 , a w 1952 r. było około 2200.

Zmniejszenie nastąpiło drogą komasacji /łączenia małych jednostek/, Obecnie przeciętna liczba mieszkańców gmin to pk. 15 tyś.. Ludności Powierzchniowe są to różne gminy od 19 tyś. km.(największą jest Kirunia) .

WŁADZE GMINY :

* R a d a G m i n y (wybierana na 3-letnią kadencję, liczy 31 radnych),

* obok r a d n y c h wybierani są i c h z a s t ę p c y (uczestniczą w pracach rady),

* charakterystyczną cechą jest to, że nie ma Zarządu, a jego rolę pełni K o m i s j a

C e n t r a l n a lub G ł ó w n a sprawująca funkcję kierowniczo-koordynacyjne, podlegają jej onne komisje np.drogowa.

* są również K o m i s j e F a k u l t a t y w n e (działają zbiorowo),

* P r z e w o d n i c z ą c y R a d y G m i n y (pełni funkcję tylko prezydencjalną, powołuje komisje),

DO ZADAŃ GMINY NALEŻĄ :

*opieka społeczna, *szkolnictwo obowiązkowe, *zapewnienie mieszkań, *zagospodarowanie odpadów, *pogotowie ratunkowe, straż pożarna, *opieka nad młodzieżą.

f) ZWIĄZKI gmin i prowincji

Istnieją 2-związki nieprzymusowe :

1. Z w i ą z e k G m i n

2. Z w i ą z e k P r o w i n c j i

Pełnią wielorakie funkcje - zajmują się udzielaniem pomocy w sprawach dokształcania pracowników gmin, związki gminne posiadają swoją strukturę, władzę, środki finansowe - mogą udzielać pożyczek, związki gmin i prowincji formują pewną grupę nacisku na rząd, pełnią funkcję związku zawodowego pracowników, z rządem rozmawiają na temat warunków socjalnych, emerytur i rent. G M I N Y i P R O W I N C J E uchwalają co roku swój budżet.

Głównymi źródłami finansowania samorządów są : *podatki lokalne, *dotacje państwowe, *subwencje wyrównawcze, *opłaty za usługi komunalne, *pożyczki, * podatki lokalne

Cechy ogólne Modelu Szwedzkiego :

• kraj o wysokim stopniu rozwinięcia państwa opiekuńczego,

• aparat admin. charakteryzuje się wysoką fachowością,

• w gminach pracuje ponad 7000 osób,

• w prowincjach 400.000,

• organy admin. wyposażone są w najwyższą technikę biurową

6. Amerykański model administracji publicznej

W Ameryce występowały Kolonie między, którymi nie istniała żadna łączność .Każda z nich rządzona była oddzielnie i każda była bezpośrednio zależna od metropolii. Na czele każdej stał -gubernator. Z reguły w każdej Kolonii istniały :

- rady przy gubernatorze, - zgromadzenia ogólne,

1.Koloniści importowali z sobą angielskie prawo common law - i korzystali ze swobód takich jakie mieściły się w angielskim samorządzie lokalnym, system ten rozpowszechnił się na terenie całego państwa.

Każdy obywatel USA podlega zarówno Konstytucji własnego Stanu , jak i Konstytucji federalnej z 1987r.

Według Konstytucji zakres spraw wspólnych należących do federacji nie jest rozległy i należą do nich:

a-sprawy zagraniczne , siły zbrojne, morskie i wszelkie sprawy z siłami zbrojnymi związane.

b-sprawy naturalizacji(obywatelstwa St.Zjednoczonych) , emigracji i imigracji.

c-sprawy handlu zagranicznego i międzystanowego, celne, waluta, poczta.

d- sprawy skarbowe.

We wszystkich innych dziedzinach Stany są niezależne.W Konstytucji są 3-główne części,które mówią kolejno o władzy:

• ustawodawczej,

• wykonawczej,

• sądowej.

Władza ustawodawcza- składa się :

• Senatu - z Senatorów z każdego Stanu wybierany na 6 lat( około 100).

• Izby Reprezentantów-posłów.

Władza wykonawcza- sprawuje ja prezydent- wybierany na 4 lata w głosowaniu dwustopniowym. Jest najwyższym wodzem armii i floty.

Władza sądownicza- sprawuje Najwyższy Sąd Federalny, oraz niższe Sądy powołane przez Kongres.

Organizacje zarządu lokalnego-kształtują poszczególne Stany w ramach swych kompetencji. Stąd wielka jej różnorodność.

- Administracja ma charakter samorządowy zbliżony do form samorządu angielskiego.

- W wielu Stanach istnieją gminy z własnymi organami samorządowymi.

- Na czele miast stoją zwykle burmistrzowie(Mayor) i Rada Miejska.

- Na wyższym szczeblu znajdują się Hrabstwa.

- W niektórych istnieją Rady Samorządowe, nie ma ich natomiast w Stanach południowych, gdzie urzędnicy powoływani są w drodze wyborów w ograniczonym zakresie.

- Na ogół administracja lokalna jest uważna za wadliwą. Zyskała sobie miano i opinie administracji uzależnionej od partii politycznych i przekupnej.

7. Kierunki transformacji ustroju administracji publicznej w Polsce

Termin administracja narodził się w starożytnym Rzymie, w Europie występuje od czasów Średniowiecza.

W dziedzinach administracji wyróżniamy dwa okresy:

• tworzenie administracji dla dorażnych potrzeb( starożytność, feudalizm).

• okres nowoczesnej państwowej administracji (charakteryzującej się podziałem i wyodrębnionej działalności admin. uporządkowanej organizacyjnie i formalnie).

- Od tego okresu mówimy o świadomej i celowej ,planowanej działalności administ. tworzonej przez państwo.

W rozumieniu administracja jako pierwsza pojawiła się :

• administracja samorządowa,

• administracja publiczna,

- Obie formy administracji zajmują się przede wszystkim dorażną potrzebą jednostek organiz. i grup rządzących..

Bezpośredniej genezy współczesnej administracji poszukujemy w monarchii absolutnej.

W XIX w.narodziły się monarchie Konstytucyjne mające formę monarchii ograniczonej. Monarcha nie mógł bez zgody parlamentu: * wydawać ustaw, *był także związany niezawisłością sędziów, których powoływał..

- Zasadnicze zmiany polityczne nastąpiły w 1989 r. gdy dokonano istotnych zmian konstytucji, w tym *przywrócono nazwę RP i *określono jako demokratyczne państwo prawne. Podjęto zasadnicze reformy gospodarcze i polityczne także samorządu terytorialnego

( Ustawa z 8.03.1090)???. Zmiany polityczne oznaczały: *otwarcie drogi do kształtowania pluralistycznej demokracji, *obywatelskiego państwa prawnego i *gospodarki rynkowej.

Podstawowym prawnym wyrazem procesu transformacji z reguły były nowe konstytucje dawnych państw soscjalistycznych, obecnie państw post-sosjalistycznych.W Polsce procesy transformacji zaczęły się przed 1989 , gruntownie znowelizowano lub uzupełniono dawne konstytucje.Przede wszystkim przez wydanie 17.10.1992 nowej Małej Konstytucji,

- Następnie nowa Konstytucja Rzeczpospolitej z 2.06.1997 weszła w życie w pażdzierniku 1997 po aprobacie referendum.

- Wszędzie wprowadzono samorząd terytorialny na szczeblu podstawowym.

- W Polsce zrównanie różnych typów i form własności nastąpiło w wyniku

*zmian ustawodawczych z lat 1988-1990.

Jest oczywiste, że w ramach procesu transformacji muszą się dokonywać poważne zmiany w organizacji i funkcjonowaniu admin.

- Zarazem tworzy się nowe urzędy lub instytucje .

- Adm.publ. ze względu na jej rolę a w szczególności zadań organizatorskich w warunkach transformacji jest : ważnym czynnikiem rozwoju proceso transformacji.

III. Podział terytorialny państwa

1. Istota podziału terytorialnego

Samorząd -to te grupy społeczne i ich reprezentacje, które zostały powołane przez przepisy prawa celem sprawowania funkcji administracji publ. w formach zdecentralizowanych. Przy tym nie koniecznie, aby te grupy społ. i wyłonione przez nie organy wykonywały swe zadania w formach władczych.

Do istotnych cech samorządu zaliczyć należy to, że :

1) przepisy prawa powinny zagwarantować określonym grupom społ. i wyłoniontm przez nie organom prawo do zarządzania swoimi sprawami (korporacyjny, czy zrzeszeniowy charakter samorządu) ,

2) grupu te uczestniczą w wykonywaniu samorządu obligatoryjnie z mocy ustawy (członkiem samorządu staje się z mocy ustawy, ale nie dobrowolnie z mocy własnego oświadczenia woli),

3) grupy te i ich organy wykonują zadania nalężące do adm. publ.,

4) owo zarządzanie odbywa się o zasadę samodzielności (decentralizacji) wkraczanie w formie nadzoru w działalność samorządu możliwe jest wyłącznie w formach przewidzianych ustawą i nie naruszających owej samodzielności.

Ustawa konstytucyjna z 1997 r. stanowi : "ustrój terytorialny Rzeczypospolitej zapewnia decentralizację władzy publicznej" i że "samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej" a "ogół mieszkańców zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową" . Ustawa ta statuuje istnienie różnych jednostek samorządu terytorialnego, wszakże " podstawową jednostką samorządu teryt. jest gmina " . Inne jednostki ma określać ustawa zwykła.

2. Klasyfikacja podziałów terytorialnych

Podział terytorialny jest -ważnym elementem w ustroju państwa. Podział terytorialny badany w sferze wykonywania zadań administracyjnych państwa i samorządu nazywamy podziałem administracyjnym.

Podział terytorialny - to w większości podział dla celów administracyjnych, lecz nie tylko, jeżeli chodzi o sądownictwo czy samorządy prawnicze, są one zbliżone do działań w obrębie starych województw.

Podział terytorialny -jest wynikiem rozwoju historycznego państwa.

- Każde państwo dzieli swoje terytorium na mniejsze jednostki w celu sprawnego wykonania swych funkcji przy zastosowaniu systemu organów państwowych.

Podziałem terytorialnym-nazywać będziemy względnie trwałe rozczłonkowanie przestrzeni państwa dokonywane dla pewnej grupy lub określonych tylko jednostek niepaństwowych wykonujących zadania państwowe

Wyróżniamy trzy rodzaje podziału terytorialnego państwa:

1) Podział zasadniczy (podstawowy)

2) Podział pomocniczy

3) Podział specjalny

Podział zasadniczy- tworzony dla organów terenowych, o kompetencjach ogólnych, generalnych. Tworzony jest więc ze względu na konieczność wykonywania na określonym obszarze zadań publ. Korzystając z niego terenowe organy adm. rządowej oraz organy jednostek samorządu teryt., powiaty, gminy i województwa.

Podział pomocniczy-uzupełnia podział zasadniczy lub specjalny i tworzony jest dla organów pomocniczych w stosunku do podstawowych np. podział gminy , sołectwa , osiedla. Obecnie obowiązujące przepisy przewidują tworzenie jednostek pomocniczego podziału terytorialnego tylko w odniesieniu do gmin.

Podział dla celów specjalnych-jest tworzony dla organów o kompetencjach specjalnych(np. adm. wojskowej, urzędów morskich.) oraz dla wyspecjalizowanych organów administracji, organów państwowych , przedsiębiorstw lub zakładów. Reforma ustrojowa państwa związana z wprowadzeniem 01.01.1999r. trzystopniowego podziału terytorialnego państwa ograniczyła liczbę podziałów specjalnych.

Podział terytorialny według ustawy z 28.05.1975r. o dwustopniowym podziale adm. państwa.

Podział ten początkowo obejmował:

a) jednostki stopnia podstawowego -tj. gminy, miasta, dzielnice : stanowią jednostki stopnia wojewódzkiego

b) jednostki stopnia wojewódzkiego -tj. województwa miejskie a także miasto stołeczne Warszawa

- W 1990 r. wprowadzono gminny samorząd terytorialny i wyodrębniono ogólną administrację rządową w terenie.

- Z dniem 01.01.1999r. na mocy ustawy z 24.07.1998r. wprowadzono trójstopniowy podział terytorialny państwa.

Jednostką zasadniczą trójstopniowego podziału terytorialnego państwa są:

• gminy

• powiaty

• województwa

Gminy- tworzenie, łączenie, podział i zmiana gmin, ustalenie granic i nazw, oraz siedzib i władz następują w drodze rozporządzenia RM po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami .

Powiat-obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin, albo cały obszar na prawach powiatu, łączony, dzielony, znoszony rozporządzeniem RM.

Województwa-terytorium Polski podzielono na 16 województw. Łączenie, znoszenie i podział RM po zasięgnięciu opinii organów jednostek samorządu terytorialnego.

3. Czynniki kształtujące podział terytorialny

Ukształtowanie podziału terytorialnego w konkretnym państwie zależne jest od wielu czynników, takich jak właściwości fizjograficzne danego terytorium (niziny ,góry, rzeki, wyspy itd.), stosunki komunikacyjne, demograficzne, narodowościowe, wyznaniowe itp. Wpływ poszczególnych czynników na kształtowanie się podziału terytorialnego jest różny, a niektóre z tych czynników ulegają stopniowo, mniej lub bardziej szybko, zmianom.

Np. wielka rzeka jest granicą jednostek podziału terytorialnego dopóki nie zostaną zbudowane wielkie mosty dość liczne mosty, które powodują, że rzeka przestaje być czynnikiem rozdzielającym obszary po jej przeciwległych brzegach. Stosunki komunikacyjne zaś ulegają zmianą w miarę rozbudowy sieci dróg i uruchamiania coraz większej liczby lini komunikacyjnych. Również stosunki demograficzne ulegają zmianą , wskutek rozwoju gospodarczego, również wskutek powstania centrów życia kulturalnego i naukowego i związanego z tym napływu pracowników , studentów i uczniów

Do podziału terytorialnego państwa konieczne jest uwzględnienie również szeregu innych czynników jak np. tradycyjne powiązania między określonymi obszarami, świadomość mieszkańców danego obszaru, tradycje, względy historyczne itd.

IV Organy i podmioty realizujące zadania administracji publicznej

1.Typologia podmiotów administracji publicznej.

Państwo jest pierwotnym podmiotem administracji, który jednocześnie dysponuje własnym, pierwotnym władztwem. Państwo realizuje należące do niego zadania administracyjne w części przez własne organy, w części zaś przez mniej lub bardziej samodzielne podmioty administracji. Gdy podmioty administracji są nie tylko pod względem organizacyjnym ale również pod względem prawnym usamodzielnione , to wtedy są one osobami prawnymi prawa publicznego

System podmiotów administracji publicznej

Podmioty administracji publicznej

Administracja rządowaAdministracja zdecentralizowanaUpoważnione podmioty prawa prywatnego

Administracja centralnaSamorząd terytorialnySamorząd specjalnyZakłady publiczneFundacje

Samorząd województwaSamorząd zawodowy

Terenowa administracja rządowaSamorząd powiatowySamorząd gospodarczy

Samorząd gminy

Administracja zespolonaAdministracja niezespolona

2. Pojęcie organu administracji publicznej.

ORGANY ADMIN. PUBL..- są to takie organy, które stanowią wyodrębnioną część aparatu administracji państwa (posiadają własną formę organizacyjną); działają w imieniu i na rachunek państwa; są uprawnione do korzystania ze środków władczych ( mogą stanowić akty prawne, których wykonanie gwarantowane jest przymusem państw.); muszą działać w zakresie przyznanych im kompetencji ( zakres kompetencji określa materialne prawo administracyjne)

Urząd - to zorganizowany zespół pracowników przydzielonych do pomocy organowi administracji; powołany do merytorycznej i technicznej obsługi tego organu. ( urząd nie jest organem adm. publ.. jest tylko pomocniczy dla organu, jeden urząd może pomagać większej ilości organów ). ( np. organem PRM- urzędem Kancelaria PRM; organem wojewoda urzędem urząd wojewódzki ).

Klasyfikacja organów administracji publicznej:

I grupa:

organy centralne - obszar działania obejmuje całe państwo

organy terenowe-obszar działania określ. cz. terytorium państwa.

II grupa:

organy decydujące- podejmu. decyzje, rozstrzyg. sprawy w drodze czynności prawnej

organy pomocnicze- są związane z organami decydując. ich zadaniem jest opiniowanie, doradzanie, kontrolowanie; ( Rada Legislacyjna przy PRM, Wojewódzka Komisja Ochrony Środowiska przy wojewodzie)

III grupa:

organy monokratyczne jednoosobowe, wiązane z reguły z wykonywaniem bieżących spraw, zadań np. wojewoda, PRM.

organy kolegialne - wieloosobowe, więcej niż I osoba np. Rada Gminy, KRRIT

IV grupa:

a) organy zawodowe- obsadzone przez osoby zatrudnione w danym organie na podst. umowy o pracę i otrzymujące wynagrodzenie np. PRM, wojewoda

organy społeczne -brak umowy o pracę, otrzymuje się diety np. radni Rad Gminy

3. Pojęcie kompetencji

Kompetencje -zespół uprawnień dot. określonego zakresu spraw, w którym organ ma prawo lub obowiązek działania. Zakres kompetencji znajduje się w materialnym prawie administracyjnym. np. kompetencje dot. budownictwa w Prawie Budowlanym.

4. Odpowiedzialność za działania administracji

Odpowiedzialność organów administracji stanowi jeden z najbardziej złożonych lecz i najbardziej ważnych tematów w doktrynie prawa administracyjnego. Samo sformułowanie w prawie że dany podmiot jest za coś odpowiedzialny niewiele jeszcze oznacza w sferze jej egzekucji. Takie bowiem stawianie kwestii doprowadza praktycznie wyłącznie do pewnych stanów psychicznych, nie zawsze zresztą ujawnianych i nie zawsze podlegających ocenom społecznym.

Istotnym elementem odpowiedzialności jako instytucji prawnej i procesu praktycznego zarazem, dostrzeganym zarówno w sferze ocen wewnętrznych jak i w sferze ocen społecznych, jest utożsamianie odpowiedzialności organów z odpowiedzialnością ludzi. Oddzielne traktowanie tych kwestii doprowadza bowiem do mistycyzmu w doktrynie i w praktyce.

Samo pojęcie odpowiedzialności można widzieć dwojako :

• Jako możliwość uruchomienia ocen i środków prawnych wobec określ.podmiotu, który zachował się w sposób nie odpowiadający oczekiwanym kryteriom społecznym, kulturowym, ekonomicznym i innym ( kryteria nie regulowane prawnie).

• Jako możliwość uruchomienia ocen i środków prawnych wobec określonego podmiotu, którego zachowanie się nie odpowiada wymogom sformułowanym prawnie. Jednocześnie za odpowiedzialność prawną uznajemy tę tylko, która jest wprowadzona i określona przez prawo niezależnie od tego, w oparciu o jakie kryteria następuje ocena odstępstwa działalności faktycznej od działalności postulowanej czy oczekiwanej.

W dotychczasowym stanie prawa i nauki wyróżnić można w sferze sprawowania funkcji z zakresu administracji publicznej:

Odpowiedzialność polityczną, która wobec naczelnych organów adm. państwowej sformułowana jest w konstytucji. Przewiduje ona tylko jedną formę jej realizacji, to jest odwołanie ze stanowiska. Inne formy możliwe w praktyce mają tu zawsze charakter towarzyszący - bądź prawny. Odpowiedzialność ta obejmuje jedynie osoby pełniące funkcje organów administracji.

Odpowiedzialność majątkowa o charakterze cywilnym lub administracyjnym opartą na zasadach kodeksu cywilnego a także kodeksu pracy lub aktach prawnych szczególnych z zakresu prawa adm. formułujących tę odpowiedzialność nie na zasadach sprawstwa, winy, ryzyka, czy odpowiedzialności za działania legalne.

Odpowiedzialność karną regulowaną przez prawo karne za przestępstwa związane z wykonywaniem kompetencji w sferze administracji państwowej.

Odpowiedzialność służbową, porządkową i dyscyplinarną opartą na zróżnicowanych podstawach prawnych i mającą charakter represyjny lecz zawsze związany z zatrudnieniem na określonym stanowisku.

Odpowiedzialność w sprawach o wykroczenia, gdy przekroczenie prawa lub niedopełnienie obowiązku stanowi zarazem wykroczenie ( niekiedy nazywana odpowiedzialnością administracyjną )

Odpowiedzialność konstytucyjna jako nowy typ odpowiedzialności nie znany w prawie i praktyce Polski Ludowej do 1982 r. Jej zasięg podmiotowy ustalony po raz pierwszy ustawą z dnia 26 marca 1982 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz ustawą z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu. Odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu ponoszą :

• Prezydent RP,

• Prezes RM.oraz członkowie RM,

• prezesi NIK i NBP,

• Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych,

• osoby, którym Prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem,

• członkowie KRRiTV.

Osobami spoza administracji objętymi tą odpowiedzialnością są posłowie i senatorowie w zakresie ustalonym przez art. 107 Konstytucji. Prawnymi formami odpowiedzialności są:

1) utrata czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta oraz do Sejmu, Senatu i organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego;

5. Organy administracji rządowej

Organ administracji publicznej - to człowiek (lub grupa ludzi w przypadku organu kolegialnego) znajdujący się w strukturze organizacyjnej państwa lub samorz.teryt., powołany w celu realizacji norm prawa adm., w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu, działający w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji.

W przytoczonej definicji organ administracji publicznej utożsamiany jest z człowiekiem. Ujęcie takie jest raczej trafne, organ istnienie od czasu jego powołania, natomiast od momentu utworzenia do momentu powołania można jedynie mówić o urzędzie organu w znaczeniu zbioru kompetencji z nim związanych.

Organ administracji publicznej jest : *zasadniczą jednostką składową administracji w sensie podmiotowym. W związku z tym należy do rzędu podstawowych pojęć w nauce prawa administracyjnego.

M. Jaroszyński traktuje organ jako wyodrębnioną część aparatu państwowego (jednostkę organizacyjną), która wyposażona przez przepisy prawa w określony zakres kompetencji wykonuje zwierzchnią władzę państwa w formach administracji, przy czym organizowanie bezpośredniej, praktycznej realizacji zadań państwa musi stanowić wyłącznie lub głównie zadanie tego organu.

K. Sobczak twierdzi, że organ administracyjny to organ państwowy, którego działalność polega na organizowaniu bezpośredniej, praktycznej realizacji zadań.

W. Brzeziński określa organ administracji jako "taki organ państwowy, który działa w zakresie administracji wyłącznie lub w przeważającej mierze w swoistych dla administracji formach działań"

W większości poglądów na temat pojęcia organu administracji państwowej spostrzegamy:

1. łączenie cech organizacyjnych z cechami funkcjonalnymi;

2. łączenie tych elementów składowych pojęcia, które są w prawie, z tymi, które są wytworem doktryny;

3. kumulowanie w konstruowaniu pojęcia - wedle zamierzonej koncepcji badawczej - elementów strukturalnych pojęcia organu z cechami organu lub cechami jego działań oraz z jego celami czy funkcjami;

4. umieszczenie w określaniu pojęcia organu zbędnych cech, właściwych również innym podmiotom (organom) państwowym bądź społecznych;

5. posługiwanie się pojęciami, które także trzeba definiować (np. pojęciem organu państwowego);

Podstawowym podziałem organów administracji publicznej jest dziś w związku z przywróceniem samorządu terytorialnego podział na *organy adm. państwowej, *organy administracji rządowej i na organy administracji samorządowej.

Użycie sposobu powoływania jako kryterium klasyfikacji daje podział na:

1.) organy wykreowane w drodze powołania jako decyzji administracyjnej (np. wojewoda),

w drodze aktu organu władzy (np. Prezes Rady Ministrów); *)w drodze wyborów (np. zarząd gminy) czy wreszcie * w drodze nominacji.

Ze względu na skład osobowy wyróżniamy organy jednoosobowe i kolegialne. Motywacje tworzenia organów kolegialnych są praktycznie zmienne. Z uwagi na terytorialny zakres działania dzielimy organy na : *organy naczelne i centralne oraz terenowe.

W zakresie podziału organów pełniących całościowe funkcje w państwie wyróżnia się w konstytucji: *centralne organy państwowe, *centralne konstytucyjne organy państwa, *organy naczelne.

Na podstawie sposobu podporządkowania wyróżnić możemy: *organy zdecentralizowane i podległe hierarchicznie. Zastosowanie tego kryterium może być w pewien sposób skomplikowane w sytuacji, gdy się nie rozróżnia organów zdecentralizowanych od organów zdecentralizowanych organizacji, np. samorządów terytorialnych.

Wg zakresu uprawnień do samodzielnych decyzji organy dzielimy na: *decydujące i *pomocnicze.

W sferze procesowej na podst. zdolności do rozstrzygania spraw indywidualnych w drodze decyzji adm. klasyfikacja obejmuje: *organy I instancji i organy II instancji, a w sytuacji braku odwołania - *organy decydujące i organy stopnia wyższego.

6. Samorządy

W nauce prawa administracyjnego reprezentowane są trzy podstawowe teorie samorządu:

1. teoria naturalistyczna

2. teoria państwowa

3. teoria polityczna.

Wg teorii naturalistycznej - samorząd przeciwstawia się państwu jako czynnik od niego niezależny. Zgodnie z teorią o "wolność gminy", wyprowadzonej z naturalnego prawa komuny, gmina jest starsza od państwa; to państwo od gminy może wywodzić swe prawa.

Teoria państwowa - w której wychodzi się z założenia suwerenności państwa,

zakłada, że państwo wykonuje władze bezpośrednio przez własne organy, ale może część swej władzy przekazać miejscowemu społeczeństwu, jako odrębnego podmiotowi prawnemu, wchodzącemu w stosunki prawne z państwem.

Wg tej teorii istota samorządu polega na wykonaniu praw zwierzchnich, odstąpionych przez państwo korporacją samorządowych, jako ich własne prawo.

Teoria polityczna - dopatruje się w urządzeniach samorządowych nie tyle rozwiązań prawnych, ile pewnej myśli politycznej. Istotę samorządu widzi się tutaj albo w osobowym składzie organów samorządowych (honorowi urzędnicy), albo w udziale społeczeństwa w adm. publ. . Główny przedstawiciel tej teorii Gneist identyfikuje samorząd z administracją państwową wykonywaną przy pomocy honorowych urzędników, podkreślając niezależność urzędników samorządowych jako istotny sprawdzian samorządu.

Współczesne poglądy na samorząd terytorialne -formułowane są również przez międzynarodowe organizacje. I tak Międzynarodowy Związek Władz Lokalnych na XXVII Kongresie Światowym w dniach 22-26 września 1985 roku w Rio De Janeiro w Światowej Deklaracji Samorządy Lokalnego określa samorząd jako "prawo i powinność władz lokalnych do lokalnego regulowania i zarządzania sprawami politycznymi dla dobra społeczności lokalnej".

Europejska Karta Samorządu Terytorialnego z 1985 roku określa samorząd lokalny jako prawo i faktyczną zdolność zbiorowości lokalnych do regulowania i zarządzania zgodnie z ustawami, znaczną częścią spraw publ, na własną odpowiedzialność i w interesie mieszkańców. Podstawowe kompetencje samorządu lokalnych, a także nadzór nad ich wykonywaniem powinny być regulowane w Konstytucji lub ustawach.

Wg Stahla z jednej strony samorząd jest podporządkowany państwu, które decyduje o jego bycie, kształcie organizacyjnym, zakresie i formach działania, a z drugiej, to samo państwo zabezpiecza pozycje samorządu, przyznając mu roszczenia o zachowanie przyznanego zakresu zadań i samodzielności. Konsekwencją powołania władzy samorządowej jest istnienie w terenie wielu samodzielnych ośrodków władzy publicznej, różnorodność ich sposobów ich działania, metod i hierarchii zaspakajania potrzeb.

Poglądy na samorząd terytorialny reprezentowane w nauce prawa są odzwierciedleniem

warunków życia politycznego i społecznego oraz rozwiązań prawnych przyjętych w różnych państwach .

W okresie międzywojennym w Polsce funkcjonował w adm.terenowej system dualizmu władz - obok adm.rządowej występowała adm.samorządowa.

Panejko konstruuje pojęcie samorządu na następujących elementach ;

• samorząd jest instytucją prawną , powołaną do załatwiania części spraw administracji państwowej o charakterze organu państwowego ,- nie materialnej różnicy między administracją samorządowa i rządową obie tworzą jedną administracje państwową;

• różnicy takiej należy szukać w formalnej stronie samorządu, to jest w jego organizacji .

Wg B.Wasiutyńskiego -samorząd jest '' wykonywaniem części administracji państwowej przez organizacje obdarzone osobowością prawną, działające we własnym imieniu z mocy przyznanego im prawa pod określonym nadzorem państwa.''.

A. Kronski - podkreśla moment psychologiczny w samorządzie i stwierdza ; 'to właśnie, że samorząd jest prawem do stanowienia o wynikających z sąsiedztwa sprawach miejscowych i wykonania w ten sposób części zarządu państwowego, jest więc prawem , którego domagają się obywatele państwa to ostatnie zaś, prawo to uznaje w interesie własnego bytu .''

T. Bigo - skonstruował oryginalną i obecnie uznawaną za klasyczną definicję samorządu. Według tego autora samorząd jest decentralizacją adm. publ., której samodzielnymi podmiotami są korporacje powołane do tego przez ustawy. Tę zwięzłą definicję uzupełnia następującymi pozytywnymi tezami ;

- samorząd jest jednym z typów decentralizacji administracji ,

- przedmiot samorządowej adm.nie różni się od przedmiotu adm.rządowej ;

- takie przeciwstawienie jest natomiast dopuszczalne z punktu widzenia podmiotów administracji, bo podmiotem adm.samorząd.jest nie państwo, ale odrębne podmioty,odrębne osoby prawne,

- jednostki samorządowe jako osoby prawne wyróżniają się tym, że posiadają i obowiązek i prawa [ publiczne ] , zapewniające im stanowisk równorzędne z władzami rządowymi, tj . władztwo administracyjne .

Ustawodawstwo lat 90 wprowadziło samorząd terytorialny w polskim systemie adm.terenowej wg wzorów wypracowanych w państwach Europy Zachodniej. W piśmiennictwie prawniczym problematyka samorz.teryt.zajmuje obecnie poczesne miejsce i jest przedmiotem dużego zainteresowania naukowego.

W definicjach zaś samorządu podkreśla się, że samorząd to forma organizacji wyodrębnionej grupy społecznej, która może decydować o istotnych dla niej sprawach w granicach prawa, działając bezpośrednio lub za pośrednictwem demokratycznie wybranego i funkcjonującego przedstawiciela.

Do istotnych cech samorządu zalicza się to, że:

- przepisy prawa powinny zabezpieczyć określonym grupom społ. i wyłonionym przez nie organom prawo do zarządzania "swoimi" sprawami (korporacyjny czy zrzeszony charakter samorządu),

- grupy te uczestniczą w wykonywaniu samorządu obligatoryjnie z mocy ustawy (członkiem samorządu staje się z mocy ustawy, a nie dobrowolnie z mocy własnego oświadczenia woli)

- grupy te i ich organy wykonują zadania należące do adm.publ.

- owo zarządzanie odbywa się na zasadach samodzielności (decentralizacji); wkraczanie w formach przewidzianych ustawą i nie naruszającej owej samodzielności.

W znaczeniu szerszym cechę samorządu przypisuje się różnym grupom społecznym czy wyłonionym przez nie organom bez względu na to, czy realizują funkcje administracji publicznej. W znaczeniu węższym przez samorząd rozumie się tylko grupy społeczne i ich reprezentację, które zgodnie z przepisami prawa realizować mają funkcje administracji publicznej w formach zdecentralizowanych, przy czym te grupy społeczne powinny należeć do pomiotów prawa publicznego, a nie prawa prywatnego.

7. Zakład administracyjny

Pojęcie zakładu administracyjnego nie jest jednoznaczne i występuje w paru kontekstach znaczeniowych:

1) w rozumieniu potocznym zakład utożsamiany jest zazwyczaj z przedsiębiorstwem, spółką lub po prostu miejscem pracy;

2) w rozumieniu ekonomicznym oznacza jednostkę gospodarczą wyodrębnioną pod względem techniczno-organizacyjnym z całości gospodarki uspołecznionej (ale nie stanowiącej jeszcze przedsiębiorstwa spółki itp.)

3) w rozumieniu prawa cywilnego zakład to wyodrębniona organizacyjnie i materialnie część przedsiębiorstwa, spółki, która nie ma osobowości prawnej i pozostaje na rozrachunku wewnętrznym z macierzystą jednostką organiz., niekiedy w ujęciu przedmiotowym prawo cywilne zrównuje zakład z przedsiębiorstwem;

4) w rozumieniu prawa pracy zakład pracy oznacza każdą jednostkę organiz. zatrudniającą pracowników, niezależnie od charakteru stosunku pracy;

5) zakład budżetowy w rozumieniu prawa finansowego oznacza sposób powiązania finansowego danej jednostki organizacyjnej z budżetu państwa, polegający na łączeniu się saldem: jednostka pokrywa swoje wydatki z osiąganych dochodów, a w razie nadwyżki dochodów odprowadzała je do budżetu państwa; w sytuacji odwrotnej uzyskuje środki z budżetu państwa na pokrycie niedoboru;

6) zakład może być elementem składowym nazw różnych jednostek organiz . Użycie tego elementu wynika często z tradycji, naśladownictwa lub przypadku (np. ZUS, PZU);

7) wreszcie pojęcie zakładu administracyjnego występuje w rozumieniu prawa administracyjnego i jego nauki.

Typowymi zakładami administracyjnymi są:

- w dziedzinie oświaty: szkoły

- w dziedzinie kultury: biblioteki publiczne

- w dziedzinie nauki: szkoły wyższe

- w dziedzinie wychowania: przedszkola

- w dziedzinie edukacji: więzienia, domy poprawcze, izby wytrzeźwień

- w dziedzinie ochrony zdrowia: sanatoria, kliniki

- w dziedzinie opieki społecznej: domy dziecka, domy opieki dla ludzi starszych.

Organizację i funkcjonowanie zakładów administr.określają następujące cechy:

1. zakłady administracyjne powołane są do świadczenia usług niematerialnych w dziedzinie: oświaty, kultury, nauki, wychowania, reedukacji, ochrony zdrowia, opieki społecznej.. Humanistyczny i społeczny charakter tych dziedzin oraz materialne możliwości państwa i samorządów terytorialnych decydują ostatecznie o częstotliwości i jakości świadczonych w zakładach usług, przy czym w sytuacjach, w których korzystanie z zakładu jest obowiązkowe częstotliwość korzystania nie może być uzależniona od możliwości materialnych.

2. powoływanie zakładów administracyjnych leży w sferze humanistycznych i społecznych zadań każdego nowoczesnego państwa. Toteż motywacje ekonomiczne powinny być tu drugorzędne. Tymczasem nie są. Sytuacja to oznacza, iż gwarantowane prawem korzystanie z zakładu jest ograniczane, a niekiedy nawet kasowane.

3. zakłady administracyjne tworzone są przez różne organy administracji państwowej na podstawie różnych podstaw prawnych, w różnych formach aktów kreujących, np. utworzenie uczelni państwowej następuje w drodze ustawy (także znoszenie i łączenie);

4. korzystanie z zakładów jest ograniczone, korzystać z nich bowiem mogą tylko użytkownicy danego zakładu (do szkoły może chodzić tylko jedne uczeń). Natomiast dostępność korzystania może być bardziej lub mniej powszechna (np. dostępność biblioteki publicznej)

5. korzystanie z zakładu może być dobrowolne (ze szpitala) lub przymusowe (ze szpitala chorób zakaźnych)

6. między organami zakładu a użytkownikiem nawiązuje się stosunek administracyjno prawny w sposób właściwy dla powstawania tych stosunków, a więc z mocy prawa (szkoła podstawowa) bądź z mocy decyzji administracyjnej (szkoła wyższa).

7. między korzystającym a organami zakładu wytwarza się z mocy prawa lub decyzji o przyjęciu stosunek władztwa zakładowego, którego treść stanowi z jednej strony możność jednostronnego ustalania pozycji prawnej i faktycznej użytkownika, z drugiej zaś obowiązek użytkownika poddania się dyspozycjom organów zakładu.

8. zakłady administracyjne nie maja osobowości prawnej, ponieważ nie jest im potrzebna w sferze realizacji zadań, do których zostały powołane. problematyka osobowości prawnej zakładu jest częścią problematyki osobowości prawnej organu administracji państwowej.

9. działalność zakładów jest objęta w sferze finansowanie budżetem centralnym lub budżetem samorządowym w zależności od tego, czy organami zwierzchnimi zakładu są organy administracji rządowej, czy organy samorządu terytorialnego.

Budowanie pojęcia zakładu administracyjnego zasadza się na wyborze sposobu:

-czy na podstawie intuicyjnie wybranych przykładów organizacyjnych zakładu definiować ich podstawowe cechy i wedle tych cech przeprowadzać dalszą klasyfikację,

-czy też analizować wg wyodrębnionych cech prawnych całość struktur organizacyjnych i potem dokonywać kwalifikacji według znamion wspólnych lub najczęściej wspólnych.

Zakład administracyjny jest jednostką powołaną do świadczenia usług niematerialnych na podstawie nawiązanego z użytkownikiem stosunku administracyjnoprawnego.

8. Fundacje prawa publicznego

*Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 roku o fundacjach (tekst jedn. Dz.U. z 1991 roku Nr 46, poz.203 z późniejszymi zmianami).

W powołanej ustawie określono jedynie podstawowe cechy charakterystyczne dla tej instytucji, a to:

- cele powołania fundacji (ustawodawca wymienia je jako społeczne lub gospodarczo użyteczne),

- wskazanie fundatorów (mogą nimi być zarówno osoby fizyczne niezależnie od obywatelstwa i miejsca zamieszkania jak i osoby prawne, które mają siedzibę w Polsce i za granicą),

- posiadanie osobowości prawnej (fundacja uzyskuje ja z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sadowego),

- posiadanie określonego majątku przeznaczonego na realizację celów fundacji (do składników majątkowych fundacji ustawodawca zalicza pieniądze, papiery wartościowe, rzeczy ruchome i nieruchomości, o ile są zbywalne i stanowią własność fundatora),

- przyznanie sądowi prawa do sprawowania nadzoru nad fundacją.

Uwzględniając powyższe cechy można zdefiniować fundację jako ustanowioną w drodze oświadczenia woli fundatorów osobę prawną, która w oparciu o posiadany majątek realizuje w sposób określony w statucie cele społecznie użyteczne.

W procedurze zakładania fundacji do najważniejszych czynności należą:

- złożenie oświadczenia woli o ustanowieniu fundacji w formie aktu notarialnego,

- ustanowienie statutu oraz rejestracja fundacji.

Sam akt fundacyjny nie tworzy fundacji, a jest jedynie oświadczeniem o zamiarze jej ustanowienia. Ma on charakter dokumentu urzędowego.

Kolejna czynnością prowadzącą do powstania fundacji jest

- opracowanie statutu przez fundatorów względnie przez osobę przez nich wskazaną.

(W statucie tym powinny być zamieszczone elementy obligatoryjne, do których ustawodawca zalicza: nazwę fundacji, określenie jej siedziby, celów fundacji oraz jej majątku a także zasad, formy i zakresu działania fundacji, jak również składu i organizacji zarządu , sposób powołania oraz uprawnienia członków).

- Fundacje nie mogą działać wyłącznie na rzecz osób, które powołały je do życia (nie mogą być wykorzystane do celów osobistych czy rodzinnych).

- Podobnie, prowadzenie działaności gospodarczej nie może być podstawowym celem, do którego została powołana fundacja.

- Statut fundacji może przewidywać pozyskiwanie składników majątkowych już z trakcie działalności statutowej. Należeć do nich mogą: darowizny, dotacje, subwencje, spadki, zapisy, dochody ze zbiórek i aukcji organizowanych przez fundacje.

- Organem kierującym działalnością fundacji oraz reprezentującym ją na zewnątrz w stosunkach cywilno-prawnych jest ZARZĄD, który powinien być organem kolegialnym, tj. co najmniej 2-osobowym. Obok zarządu ustawa dopuszcza powołanie na zasadzie fakultatywności również innych organów, takich jak np.:

- rada nadzorcza - pełniąca funkcję nadzorczo -kontrolną w stosunku do zarządu fundacji

- zgromadzenie fundatorów - do kompetencji, którego należy ustalanie kierunków działania fundacji oraz zatwierdzenie zamierzonych zmian w statucie,

- komisja rewizyjna - której zadaniem jest kontrolowanie stanu majątkowego fundacji

- rada programowa(skupiająca ekspertów)- która jest organem doradczym, wskazującym kierunki działania fundacji, inicjującym programy jej działalności..

- Fundacje podlegają obowiązkowi wpisu do KRAJOWEGO REJESTRU SĄDOWEGO. Z chwilą wpisania do KRS uzyskują osobowość prawna.

Jeżeli chodzi o nadzór nad fundacjami to ma on charakter szczególny:

Owa szczegółowość wynika z tego, iż sprawują go zarówno sądy jak i organy administracji tj.

*ministrowie właściwi ze względu na zakres działania fundacji oraz

*wojewodowie, jeżeli terenem działania fundacji jest jedno województwo.

Uprawnienia przyznane organom administracji mają charakter kontrolny.

Przepisy ustawy o fundacjach przewidują ponadto możliwość likwidacji fundacji. Może ona nastąpić w trybie statutowym (upływ terminu określonego w akcie fundacyjnym) jak i ustawowym. ten ostatni określany jest w art. 15 ustawy, zgodnie z którym likwidacja fundacji może nastąpić wtedy, gdy osiągnięto cel, dla którego fundacja była ustanowiona lub w razie wyczerpania środków finan. i majątku fundacji.

Jeżeli statut nie określa przeznaczenia środków majątkowych pozostających po likwidacji, sąd orzeka o przeznaczeniu tych środków na cele, którym fundacja służyła. Tak więc majątek fundacji powinien być przeznaczony na cele zbliżone do tych, które realizowała zniesiona fundacja.

Fundacje zagraniczne mające swoja siedzibę za granicą mogą tworzyć przedstawicielstwa na terytorium RP.Utworzenie przedstawicielstwa wymaga zezwoleń,które wydaje minister właściwy ze względu na zakres swojego działania oraz celu utworzenia przedstawicielstwa.

Działalność fundacji zgodnie z ideą ustawy winna wspierać działalność państwa w zakresie realizacji celów ogólnospołecznych. Biorąc pod uwagę główne cechy fundacji, zwłaszcza te, które dotyczą szerokiego zakresu prowadzonej przez nie działalności statutowej, należałoby przyjąć, iż podmioty te obok państwa odgrywają doniosła rolę w świadczeniu usług społecznych i ich finansowania.

9. Prywatyzacja zadań publicznych - str. 172 - 173 ???????????????????????????????

V Centralne organy administracji

1. Pojęcie naczelnych organów administracji państwowej

Naczelne organy administracji państwowej nie są tak nazywane w konstytucji z 1997 roku, ale są tak nazywane w całym prawoznawstwie.

Na gruncie obowiązującego prawa uzyskujemy cztery określenie naczelnych organów, z których każde brane oddzielnie jest równie poprawne, chociaż innych służy celom:

1. Naczelne organy administracji rządowej to -te spośród organów administracji publicznej, które są powołane przez Prezydenta bezpośrednio czy też po uprzednim wyborze przez Sejm.

2. Naczelnymi organami administracji rządowej są -organy zwierzchnie wobec pozostałych organów (i innych podmiotów organizacyjnych państwa)w strukturze administracji rządowej..

3. Naczelnymi organami administracji rządowej są -organy powołane przez Prezydenta czy Sejm i których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa.

4. Naczelnymi organami administracji rządowej są -organy zwierzchnie wobec pozostałych organów w strukturze administracji rządowej i których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa.

W ujęciu strukturalnym i funkcjonalnym do organów naczelnych można zaliczyć :

*Radę Ministrów i *organy wchodzące w jej skład..

2. Prezydent RP

Konstytucja w art.10 wydzielając władzę ustawodawczą, władzę wykonawczą i władzę sądowniczą zalicza Prezydenta RP do władzy wykonawczej. Funkcje Prezydenta nie muszą być uzasadniane jakąkolwiek dodatkową argumentacją niemniej, to właśnie poszczególne argumentacje, popierane określoną wielkością parlamentarną, decydują o zasięgu i treści kompetencji Prezydenta, które zresztą wydają się niewystarczająco szerokie, zważywszy iż Prezydent pochodzi z woli narodu, a posłowie i senatorowie tylko z woli, nierzadko bardzo nielicznych, grup obywateli [jeśli głosowanie odbywało się wyłącznie na określone partie polityczne, to decydującymi o wyborze byłyby desygnujące posłów czy senatorów organy tych partii; a więc jasność wyboru personalnego byłyby jeszcze słabsze] .Kompetencje Prezydenta nie są zbudowane na zasadzie paralelności wobec kompetencji RM, choć niektóre dziedziny spraw są tożsame.

1 . W sferze stosunków zagranicznych Prezydent ma pozycję zwierzchnią w zakresie najwyższego przedstawicielstwa RP [jednak ogólne kierownictwo utracił w 1997 r ..] ;a niekiedy nie kiedy wyłączną [np..co do ratyfikacji i wypowiadania umów międzynarodowych] .

2 .W sferze prawodawstwa nadzwyczajnego Prezydent może wprowadzić stan wojenny i stan wyjątkowy .

3 . W sferze prawodawstwa zwykłego kompetencji Prezydenta są słabe ;

*zapewniona konstytucją możliwość wydawania rozporządzeń jest kompetencją pozorną, ponieważ jej realizacja uzależniona jest od woli Sejmu formułującego odpowiednie szczegółowe upoważnienie [delegacje ustawową skonkretyzowaną podstawę prawną] . *Natomiast zarządzeniami Prezydenta nie można regulować praw i obowiązków obywatelskich , a także wszystkich innych podmiotów znajdujących się poza strukturami administracyjnymi oraz tych podmiotów w strukturach administracyjnych, które nie podlegają Prezydentowi.

*Także uprawnienia dotyczące kontroli zgodności aktów normatywnych z ustawami i z konstytucją są ograniczone, kompetencja Prezydenta do występowania z podobnymi wnioskami nie obejmuje bowiem zgodnie z ustawą o TK rozporządzeń, choć z Konstytucji ograniczenie to wcale nie wynika .

4 . W sferze obsadzania stanowisk Prezydent ma dosyć szerokie uprawnienia .W tym zakresie nie ma jednak możliwości występowania z wnioskiem o odwołanie RM [choć w 2-óch zespołach okoliczności sam ją może powołać ], czy innych organów naczelnych. Brak podobnej kompetencji może być widziany jako słabe zabezpieczenie funkcji i zadań Prezydenta określ. w art .126. Konstytucyjne sformułowanie, iż Prezydent ''powołuje''...[ Prezesa RM czy RM ] , występuje w 2-znaczeniach [niestety nie wyróżnionych przez ustrojodawcę ] .Czym innym jest samodzielne powołanie rządu przez Prezydenta a czym innym powołanie rządu wybranego przez Sejm .

5 . W sferze uprawnień o charakterze organizacyjnym i decyzyjnym

Prezydent np. może zwołać i przewodniczyć RM [ która wtedy nazywa się Radą Gabinetową ] , wydawać decyzje w zakresie nadawania i zwalniania z obywatelstwa, nadawania orderów i odznaczeń stosowania prawa łaski stosowanie prawa łaski nie jest z obszaru władzy sądowniczej-wymiaru sprawiedliwości ] .

3. Rada Ministrów

W myśl art. 147 Konstytucji w skład Rady Ministrów wchodzą :

-Prezes R.M. (jako jej przewodniczący),

-wiceprezesi R.M.,

-ministrowie,

-przewodniczący (określonych w ustawach komitetów).

Wyróżniamy pięć kategorii ministrów :

1) ministrowie kierujący określonymi działami administracji państwowej,

2) ministrowie w składzie R.M. ,

3)ministrowie członków R.M.,

4) ministrowie bez teki,

5) ministrowie-kierownicy urzędów centralnych.

Kompetencje Rady Ministrów :

1) zapewnia wykonanie ustaw,

2) wydaje rozporządzenia,

3) koordynuje i kontroluje pracę organów administracji rządowej,

4) chroni interesy Skarbu Państwa,

5) uchwala projekt budżetu państwa,

6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie r-nków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,

7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,

8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,

10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,

11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służy wojskowej,

12) określa organizację i tryb swojej pracy.

- Przyznanie R.M. domniemania kompetencji polegającego na upoważnieniu jej do rozstrzygania wszystkich spraw z zakresu polityki państwa, nie zastrzeżonych dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.

- R.M. działa w myśl ustanowionego przez siebie regulaminu. Decyduje w drodze uzgodnienia, a subsydiarnie w drodze głosowania większością głosów. Posiedzenie Rady obsługiwane są przez Sekretarza.

4. Organy wewnętrzne i pomocnicze Rady Ministrów

RADA MINISTRÓW - może w drodze rozporządzenia tworzyć :

- stałe komitety Rady Ministrów - jako organy pomocnicze i opiniodawcze,

* Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów,

* Komitet Rozwoju Regionalnego Rady Ministrów,

* Komitet Społeczno-Polityczny Rady Ministrów,

* Komitet Spraw Obronnych Rady Ministrów,

PREZES RADY MINISTRÓW - może z inicjatywy własnej lub Rady Ministrów tworzyć :

- komitety do rozpatrywania określonej sprawy ,

- rady i zespoły (jako organy pomocnicze lub opiniodawczo-doradcze),

RADA MINISTRÓW - w uzgodnieniu z zainteresowaną instytucją lub środowiskiem społecznym może powoływać, w drodze rozporządzenia dla wypracowania wspólnego stanowiska w sprawach ważnych dla polityki Rządu oraz interesów drugiej strony :

- komisje wspólne.

5. Prezes Rady Ministrów

Zgodnie z art.148 Konstytucji PREZES :

- kieruje pracami Rady Ministrów,

- reprezentuje Radę Ministrów,

- koordynuje i kontroluje pracę członków rządu,

- jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej,

- wydaje rozporządzenia na podst. udzielonych szczegółowych upoważnień w ustawach,

- zapewnia wykonanie polityki Rady Ministrów,

- określa sposoby jej wykonywania,

- sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach okreslonych w konstytucji i ustawach.

Ustawa z dn. 8 sierpnia 1996 i ustawy reformujące z 1998r. Kompetencje Prezesa Rady Ministrów mieszczą się w pięciu zasadniczych grupach :

1) w grupie kompetencji z zakresu zwierzchności osobowej :

- Prezes Rady Ministrów m.in. wnioskuje powołanie i odwołanie członków R.M. ,

- powołuje sekretarzy stanu, centralne organy administracji państwowej, wojewodów (wicewojewodów), także członków niektórych organów doradczych.

2) w grupie kompetencji z zakresu zwierzchności służbowej :

- ustala zakres działania wicepremierów,

- kieruje i organizuje pracę R.M. ,

- koordynuje i kontroluje prace ministrów,

- organizuje i kieruje pracą komitetów doradczych, (których jest przewodniczącym) , a także może przewodniczyć nawet temu komitetowi, którego nie jest członkiem ,

- udziela upoważnienia do reprezentowania Rządu w Sejmie sekretarzowi lub podsekretarzowi stanu,

- nadzoruje terenowe organy rządowej administracji ogólnej,

Realizuje te zwierzchność przez wydawanie zarządzeń wewnętrznych, wytycznych, polecen służbowych, nadawanie statutów, podejmowanie innych czynności o charakterze wewnętrznym.

3) w grupie kompetencji z zakresu nadzoru nad podmiotami niepodporządkowanymi (samodzielnymi, zdecentralizowanymi) :

- podejmuje czynności nadzorcze przewidziane ustawami (np. może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny),

4) w grupie kompetencji normotwórczych :

- Prezes Rady Ministrów wydaje rozporzadzenia (w stanie wojennym zarządzenia porządkowe), a także nie stanowiące powszechnych norm prawa zarządzenia,

5) w grupie kompetencji organizacyjno-porządkowych :

- Prezes Rady Ministrów może np. tworzyć rady i zespoły jako organy pomocnicze lub opiniodawczo-doradcze,

- podpisywać protokoły ustaleń sporządzonych z posiedzenia Rady, np. zezwalać zaproszonym osobom na przysłuchiwanie się posiedzeniu.

6. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów

Zgodnie z treścią rozdz. 5 ustawy o Radzie Ministrów Kancelaria Prezesa Rady Ministrów zapewnia obsługę :

- Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów,

- wiceprezesów Rady Ministrów,

- stałych komitetów Rady Ministrów,

- Kolegium do Spraw Służb Specjalnych,

- pełnomocników Rządu,

- organow pomocniczych i opiniodawczo-doradczych Rady i Prezesa,

- komisji wspólnych.

Kancelarią kieruje : S z e f K a n c e l a r i i powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów.

W kancelarii funkcjonują : s e k r e t a r z e i p o d s e k r e t a r z e s t a n u powoływani i odwoływani przez Prezesa.

Do zadań, które z upoważnienia Prezesa R.M. realizuje Kancelaria , należy w szczególności :

a) kontrola realizacji zadań wskazanych przez Radę Ministrów i Prezesa Rady Ministrów oraz przedstawianie wniosków z przeprowadzanych kontroli i przedkładanie propozycji doskonalenia metod kontroli,

b) wydawanie Dz.U. RP i Dz. Urzędowego RP "Monitor Polski",

c) koordynacja realizacji polityki kadrowej w administracji rządowej, w zakresie określonym w odrębnych przepisach.

d) obsługa sprawa kadrowych osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe w adm. rządowej.

e) koordynacja współdziałania Rady Ministrów i Prezesa R.M. z Sejmem RP, Senatem RP, Prezydentem RP i innymi organami państwowymi ,

f) obsługa informacyjna oraz prasowa Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów oraz wewnętrznych organów pomocniczych opiniodawczo-doradczych Rady Ministrów,

g) koordynacja działalności kontrolnej Prezesa Rady Ministrów wobec organów adm.rządowej,

h) wykonywanie zadań z zakresu obronności i bezpieczeństwa państwa określonych w odrębnych przepisach,

i) wykonywanie innych zadań określ.w odrębnych przepisach lub zleconych przez Prezesa R.M. .

Statut w drodze rozporządzenia nadaje Kancelarii Prezes Rady Ministrów .

7. Ministrowie

W myśl art.149 ust.1 Konstytucji - m i n i s t e r powołany jest do kierowania :

- określonym działem administracji rządowej lub do wypełnienia zadań wyznaczonych przez Prezesa Rady Ministrów .

- Przy ministrze może funkcjonować powołany przez R.M. k o m i t e t d o r a d c z y.

Minister zajmuje jednoczesnie dwie pozycje :

1) jest członkiem kolegialnego organu administracji rządowej zwanym R a d ą M i n i s t r ó w

2) jest organem kierującym określonym działem admin. państwowej zwanym r e s o r t e m.

- Urząd ministra tworzony jest drogą ustawy; Konstytucja nie określa ani nazw (w zasadzie), ani liczby ministrów.

- Minister powoływany jest : *bądź łącznie z całą Radą Ministrów, *bądź osobno.

Zadania i kompetencje m i n i s t r a określone są :

- w akcie o powołaniu urzędu ministra,

- w akcie określającym szczegółowy zakres działania ministra,

- w innych ustawach i niższych aktach normatywnych .

Całość funkcji m i n i s t r a można w najogólniejszym ujęciu rozdzielić na :

1) funkcje prawotwórcze (gdzie minister wydaje rozporządzenia i zarządzenia) ,

2) funkcje polegające na wydawaniu decyzji administracyjnych,

3) funkcje kierowania resortem nie obejmujące działalności prawotwórczej i decyzyjnej.

4) funkcje szczególne wynikające ze specjalnego (dodatkowego) statusu ministra w określ. sferze (np. Ministra Skarbu Państwa) ,

- Z chwilą odwołania ministra (również razem z Rządem) traci moc rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów wydane dla ustalenia szczegółowego zakresu działania tego ministra poza zakresem działania wyznaczonego obligatoryjnie ustawą -art.149 ust.Konstytucji.

8. Centralne organy administracji państwowej (urzędy centralne)

Konstytucja wyróżnia, choć nie kwalifikuje 2-nowe kategorie o r g a n ó w c e n t r a l n y c h : - centralne organy państwowe ,

- centralne konstytucyjne organy państwa,

* Centralne Organy administracji nie wchodzą w skład Rządu, poza wyjątkami pkreślonymi w ustawach.

* Centralne organy administracji państwowej są tworzone w drodze aktów rangi ustawy, wyjątkowo niższego rzędu.

* Centralne organy powoływane są najczęściej przez Prezesa Rady Ministrów, ale np. członkowie Komitetu Obrony Kraju powoływani są przez Prezydenta (z mocy prawa zastępcą Przewodniczącego KOK jest Minister Obrony Narodowej).

* Organami zwierzchnimi centralnych organów są :

- Rada Ministrów,

- Prezes Rady Ministrów,

- poszczególni ministrowie (im też przysługują uprawnienia nadzorcze).

* Zgodnie z ustawą z dn. 8 sierpnia 1996 r. minister, do którego zakresu działania należy sprawowanie nadzoru nad określonym urzędem centralnym, przedstawia sprawy dotyczące tego urzędu na posiedzeniu Rady Ministrów .

Minister ten, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej :

1) składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o nadanie urzędowi centralnego statutu,

2) składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o powołanie i odwołanie kierownika urzędu centralnego,

3) powołuje zastępców kierownika urzędu centralnego,

4) wykonuje w stosunku do urzędu centralnego funkcje kontrolne.

* Centralne organy administracji są organami zwierzchnimi terytorialych organów aministracji, wraz z którymi tworzą tzw. quasi-resorty (w sensie organizacyjnym).

Oto aktualny wykaz większości centralnych organów i ich podporządkowania do czasu wejścia w życie ustawy z dn. 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej :

A. Podległych Sejmowi :

Główny Inspektor Pracy,

Główny Inspektor Ochrony Danych Osobowych ,

B. Podległych Radzie Ministrów :

Komitet Obrony Kraju (częściowo),

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,

C. Podległych Prezesowi Rady Ministrów :

Prezes Agencji do spraw Zagranicznych,

Prezes Agencji Rynku Rolnego,

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego,

Prezes Głównego Urzędu Miar,

Polski Komitet Normalizacyjny (Prezes Komitetu kieruje jego pracą i reprezentuje Komitet na zewnątrz),

Prezes Polskiej Agencji Prasowej ,

Prezes Wyższego Urzędu Górniczego,

Prezes Państwowej Agencji Atomistyki,

Prezes Urzędu Patentowego RP,

Prezes Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki,

Kierownik Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych,

Centralna Komisja do spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych

Komisja Papierów Wartościowych,

Szef Urzędu Ochrony Państwa,

Prezes Urzędu Zamówień Publicznych,

Szef Służby Cywilnej,

Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast,

Prezes Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych,

Prezes Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi,

D. Podległych poszczególnym ministrom :

Ministrowi Edukacji Narodowej :

Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych,

Ministrowi Ibrony Narodowej :

Szef Obrony Cywilnej Kraju,

Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej :

Prezes Krajowego Urzędu Pracy,

Prezes ZUS,

Ministrowi Gospodarki :

Prezes Urzędu Dozoru Technicznego,

Prezes Generalnego Inspektoratu Celnego,

Ministrowi Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej :

Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,

Główny Lekarz Weterynarii,

Główny Inspektor Inspekcji Nasiennej,

Główny Inspektor Ochrony Roślin,

Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji :

Komendant Główny Policji ,

Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej,

Komendant Główny Straży Granicznej,

Główny Geodeta Kraju,

Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego,

Ministrowi Zdrowia i Opieki Społecznej :

Główny Inspektor Sanitarny,

Główny Inspektor Farmaceutyczny,

Mninistrowi Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leścnictwa :

Główny Inspektor Ochrony Środowiska ,

Ministrowi Finansów :

Prezes Głównego Urzędu Ceł,

Prezes Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń,

Ministrowi Kultury i Sztuki :

Generalny Konserwator Ochrony Zabytków ,

Ministrowi Transportu i Gospodarki Morskiej :

Generalny Dyrektor Dróg Publicznych .

Oprócz wynienionych organów centralnych istnieje, aczkolwiek nie tak liczna, grupa organów, które w przepisach nie są expressis verbis nazwane organami centralnymi lub których statusu organu centralnego nie da się ustalić bez wątpliwości . Chodzi tu min. o Państwową Inspekcję Telekomunikacyjną, Państwową Agencję Radiokomunikacyjną, Biuro Hydrograficzne RP , Głównego Inspektora Państwowej Inspekcji Handlowej.

9. Centralne organy podległe Sejmowi

Centralne organy podległe Sejmowi:

- Główny Inspektor Pracy

- Główny Inspektor Ochrony Danych Osobowych

10. Centralne organy podległe Radzie Ministrów

Centralne organy podległe Radzie Ministrów

- Komitet Obrony Kraju (częściowo)

11.Centralne organy podległe Prezesowi RM

-Prezes Głownego Urzędu Statystycznego

-Prezes Głownego Urzędu Miar

-Polski Komitet Normalizacyjny

-Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

-Prezes Wyższego Urzędu Górniczego

-Centralna Komisja do spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych

-Komisja Papierów Wartościowych i Giełd

-Szef Urzędu Ochrony Państwa

-Prezes Urzędu Ochrony Panstwa

-Prezes Urzędu Zamówień Publicznych

-Szef Słuzby Cywilnej

-Prezes Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych

-Prezes Urzędu Nadzoru nad Funduszani Emerytalnymi

-Prezes Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń

-Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji

-Prezes Państwowej Agencji Atomistyki

12.Centralne organy podległe poszczególnym ministrom

Ministrowi Edukacji Narodowej

-Prezes Urzędu Kultury Fizycznej i Sportu

Ministrowi Pracy i Polityki Społecznej

-Prezes Krajowego Urzedu Pracy

-Prezes Zakladu Ubezpieczeń Społecznych

-Kierownik Urzędu do spraw Kombatantow i Osób Represjonowanych

Ministrowi Gospodarki

-Prezes Dozoru Technicznego

-Prezes Urzędu Regulacji Energetyki

-Prezes Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej Polskiej

Ministrowi Rozwoju Regionalnego i Budownictwa

-Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego

-Główny Geodeta Kraju

-Prezes Urzedu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast

Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi

-Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

-Główny Lekarz Weterynarii

-Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych

-Głowny Inspektor Inspekcji Handlowej

-Główny Inspektor Ochrony Roslin

-Prezes Agencji Rynku Rolnego

Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji

-Komendat Główny Policji

-Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej

-Komendant Główny Straży Granicznej

-Szef Obrony Cywilnej Kraju

-Prezes Urzędu do spraw Repatriacji i Cudzoziemców

Ministrowi Zdrowia

-Główny Inspektor Sanitarny

-Główny Inspektor Farmaceutyczny

-Inspektor do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych

Ministrowi Środowiska

-Główny Inspektor Ochrony Środowiska

Ministrowi Finansów

-Generalny Inspektor Celny

-Prezes Głównego Urzędu Ceł

-Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej

Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego

-Generalny Konserwator Zabytków

-Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych

-Komitet Kinematografi

Ministrowi Transportu i Gospodarki Morskiej

-Generalny Dyrektor Dróg Publicznych

-Prezes Urzędu Transportu kolejowego

VI Terenowe organy adm.rządowej

1.Administracja rządowa w województwie.

-wojewoda

-kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, działające pod zwierzchnictwem wojewody

-organy adm. niezespolonej

-organy samorzadu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań adm.rządowej wynika z ustawy lub z zawartego porozumienia

-kierownicy powiatowych słuzb,inspekcji i strazy,działajacy pod zwierzchnictwem starosty

-organy innych samorzadów, jeżeli wykonywanie zadan adm.rzadowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia

Wojewoda jest organem zespolonej administracji w województwie , powołuje i odwołuje go Prezes RM na wniosek ministra właściwego do spraw adm. publicznej,nalezy do niego obsadzanie stanowisk dyrektorow wydziałów oraz innych pracowników urzedu wojewódzkiego.

Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, działające pod zwierzchnictwem wojewody,wykonują zadania i kompetencje okreslone w ustawach w imieniu wojewody, z ustawowego upowaznienia(zespolenie bezpośrednie-inspekcja lub straż włączona do urzedu wojewódzkiego), bądż w imieniu własnym ,jeżeli ustawa tak stanowi(zespolenie pośrednie-kierownik posiada aparat pomocniczy nie wchodzący w skład urzędu wojewódz.-działa pod zwierzchnictwem wojewody),kierowników słuzb ,inspekcji i straży woj. powołuje i odwołuje wojewoda.Nie dotyczy to komendanta Państwowej Straży Pożarnej i komendanta wojewódzkiego Policji, których powołuje minister spraw wewnetrzynych,ale za zgoda wojewody

Organy adm.niezespolonej obowiazane są do :

-uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy,np.przez dyrektorów urzędów morskich

-zapewnienia zgodnosci swoich dzialań z poleceniami wojewody

-składania wojewodzie rocznych informacji,a na żądanie wojewody także bieżących wyjaśnień o swojej działalności na trerenie wojwództwa

Powoływanie i odwoływanie org.adm.niezespolonej następuje na wniosek własciwego miejscowo wojewody

Kategorie spraw nalezących do zakresu zadań adm.rządowej:

-sprawy wykraczające poza zakres interesów lokalnej i regionalnej społeczności;np.obronność kraju,statystyka,spisy powszechne,wybory powszechne itp

-sprawy ,których jednostki sam.ter.nie byłyby w stanie wykonac ze względów tech.;np.energetyka,budowa autostrad,kolejnictwo;

-sprawy reglamentacji administracyjnej nie związane bezpośrednio z zaspokojeniem potrzeb lokalnej i regionalnej wspólnoty.

2.Pozycja prawna Wojewody

Tryb powoływania i odwoływania ,a także zakres dzialania wojewodów określa ustawa/Prezes RM na wniosek ministra właściwego do spraw adm. publicznej.

-jest przedstawicielem RM w województwie

a)odpowiada za wykonanie polityki rządu na obszarze województwa

b)kontrolowaniu wykonania przez org. zespolonej adm. rządowej zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podst.upoważnień w nich zawartych, ustaleń Rady Ministrów oraz zarządzeń i poleceń Prezesa RM

c)zapewnieniu współdziałania wszystkich podmiotów adm. , działajacych na obszarze wojewodztwa

d)reprezentowaniu RM na uroczystościach państwowychi w trakcie oficjalnych wizyt składanych w woj. przez przedstawicieli państw obcych

e)wydawaiu poleceń

f)partycypacji w powoływaniu i odwoływaniu org. adm. niezespolonej

g)kontrolowaniu adm. niezespolonej działających na obszarze województwa

-zwierzchnik zespolonej adm. rządowej

a)kieruje nią i koordynuje jej działalność

b)zapewnia warunki do skutecznego jej działania

c)ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania

-org. nadzoru nad jednostkami samorządowymi na zasadach określ. w ustawach

-org.wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu adm.

-reprezentant Skarbu Państwa w zakresie i na zasadach określ. w ustawach co polega na:

a) reprezentowaniu Skarbu Państwa w odniesieniu do mienia powierzonego mu w celu wykonywania jego zadań

b) wykonywaniu innych uprawnień wynikajacych z reprezentowania Skarbu Państwa.

3. Terenowe organy administracji niezespolonej

Organami administracji niezespolonej są terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi, a także kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa.

Aktualny wykaz organów administracji niezespolonej określono w załączniku do ustawy o administracji rządowej w województwie. Należą do nich:

- dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień,

- izby skarbowe, urzędy skarbowe, inspektorzy kontroli skarbowej,

- dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych,

- dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar,

- dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych,

- dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej,

- dyrektorzy urzędów celnych,

- dyrektorzy urzędów morskich,

- dyrektorzy urzędów statystycznych,

- dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej,

- komendanci oddziałów straży granicznej, komendanci strażnic oraz komendanci granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów Straży Granicznej,

- Prezes Agencji Rynku Rolnego,

- regionalni inspektorzy celn,i

- okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego,

Powoływanie i odwoływanie tych organów następuje na wniosek właściwego miejscowo wojewody lub po uzyskaniu uprzednio jego zgody.

W razie nieuwzględnienia wniosku wojewody minister właściwy do spraw administracji publicznej może wystąpić do Prezesa RM o rozstrzygnięcie sporu.

Obowiązkiem organów administracji niezespolonej działających na obszarze województwa jest: - uzgadnianie z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy na podstawie odrębnych ustaw,

- zgodność swoich działań z poleceniami wojewody,

- składanie wojewodzie rocznych informacji, a na żądanie wojewody-także bieżących wyjaśnień o swej działalności na obszarze województwa,

W sytuacjach nadzwyczajnych / zagrożęnie życia, zdrowia, mienia , bezpieczeństwa publ.itp./ wojewodzie przysługuje uprawnienie do żądania wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec każdego pracownika rządowej administracji niezespolonej.

VIII. Pracownicy administracji publicznej

1. Pojęcie i powstanie korpusu urzędniczego

Wykonywanie zadań administracyjnych dokonuje się w działaniu osób będących organami oraz pracownikami tych organów lub inaczej aparatu pomocniczego tych organów.

W doktrynie prawa administracyjnego brak jest podstawowych pojęć prawa urzędniczego, a także brak zgodności co do tego, czy można wyodrębnić osobny dział prawa urzędniczego. Przyjęte w okresie międzywojennym terminy: państwowa służba cywilna, służba publiczna, służba państwowa zostały w Polsce Ludowej całkowicie wyparte z ustawodawstwa i z piśmiennictwa.

Spory w polskiej doktrynie między zwolennikami administracyjno-prawnej i cywilistycznej koncepcji stosunku pracy pracowników administracji datują się od ustawy z 1922r, która dała podstawę poglądowi , iż stosunek państwowej służby cywilnej jest stosunkiem zależności służbowej wyłącznym do sfery prawa administracyjnego. Jednak zaraz po wojnie doktryna prawa pracy zakwestionowała to podejście, próbując budować koncepcję dualistyczną, w myśl której można wyróżnić tzw. sferę władczą ,obejmującą obowiązki i kompetencje z zakresu wykonywania funkcji urzędowych i sferę zobowiązaniową, mieszczącą obowiązki i uprawnienia pracownicze.

Pierwsza regulacja z zakresu prawa urzędniczego nastąpiła w ustawie z 17.02.1922r - o państwowej służbie cywilnej. Ustawa ta wprowadziła pewne, ciągle aktualne kanony prawa urzędniczego:

• publicznoprawny charakter stosunku pracy urzędnika

• administracyjno-prawna forma nawiązania stosunku pracy / akt mianowania /

• pełne podporządkowanie władztwu służby publicznej

• odpowiedzialność dyscyplinarna przed organami korporacyjnymi tj. niezawisłych

• komisji dyscyplinarnych złożonych ze współpracowników

W nowym ustroju państwa po 1945 nie do przyjęcia była koncepcja odrębności wybranej grupy zawodowej i w dodatku nie stanowiącej tzw. „ludu pracującego”.

Dekret z 14.05.1946r zawiesił zasadę stabilności stosunku służbowego, wprowadzając instytucję wypowiedzenia na wzór wypowiedzenia umowy o pracę. Chodziło o pozbycie się „sanacyjnych” urzędników. Ustawa z 15.lipca 1968r - o pracownikach rad narodowych, przekształciła służbowe stosunki pracy na kontraktowe ( zawarte na podstawie umowy o pracę ) wszystkich pracowników zatrudnionych w prezydiach rad narodowych. Ustawa ta przygotowała grunt dla przyszłej kodyfikacji prawa pracy. Ustawa z 1974r - kodeks pracy eliminowała spośród form zatrudnienia pracowników administracji państwowej - mianowanie.

Rozporządzenie RM z 20.12.74r oznaczało ostateczny upadek prawa urzędniczego i zawodu urzędniczego w Polsce. Ustawa z 1982r o pracownikach urzędów państwowych, nawiązywała do ustawy z 1922r. Przywróciła mianowanie jako podstawową formę zatrudniania. Ustawa ta stworzyła podstawy dla przywrócenia właściwej rangi zawodu urzędnika państwowego w Polsce.

2. Urzędnicy państwowi

Urzędnicy państwowi - to urzędnicy oraz inni pracownicy zatrudnieni w :

• Kancelarii Sejmu i Senatu

• Kancelarii Prezydenta RP

• Biurze Trybunału Konstytucyjnego

• Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich

• Biurze Rzecznika Praw Dziecka

• Biurze KRRiT

• Krajowym Biurze Wyborczym

• Państwowej Inspekcji Pracy

• Regionalnej Izby Obrachunkowej

Jest to szczególna kategoria pracowników urzędów państwowych, z którymi nawiązywany był stosunek pracy na podstawie :

- mianowania, - powołania, - wyjątkowe przypadki na podstawie umowy o pracę.

W myśl ustawy z 1998r urzędnicy powoływani i zatrudniani na podstawie umów o pracę stali się automatycznie pracownikami służby cywilnej.

Urzędnicy państwowi wykonują merytoryczne zadania urzędu państwowego związane z jego rolą jako aparatu pomocniczego organu administracji rządowej a inni pracownicy wykonują czynności obsługowe na rzecz urzędu np. obsługa techniczna.

Urzędnikiem państwowym może być osoba ,która :

• jest obywatelem polskim,

• ukończyła 18 lat, ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych,

• jest nieskazitelnego charakteru,

• ma odpowiednie wykształcenie i odbyła aplikację administracyjną - przygotowanie urzędnika państwowego do należytego wykonywania obowiązków,

• posiada stan zdrowia pozwalający na zatrudnienie na określonym stanowisku,

Obowiązki urzędników państwowych:

• przestrzeganie prawa,

• strzec autorytetu RP oraz dążyć do pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa

• dyspozycyjność,

• dochowywać tajemnicy państwowej i służbowej,

• sumienne wykonywanie poleceń przełożonych /w razie wadliwości polecenia jest obowiązek zwrócenia uwagi przełożonemu, potwierdzenia tego na piśmie, wykonać polecenie i zawiadomić kierownika urzędu lub instytucję nadrzędną /.

Urzędnicy państwowi mianowani ponoszą odpowiedzialność porządkową lub dyscyplinarną za naruszenie obowiązków pracownika.

Kara porządkowa za przewinienie mniejszej wagi to upomnienie.

Karami dyscyplinarnymi są:

• nagana

• nagana z ostrzeżeniem

• nagana z pozbawieniem możliwości awansowania

• przeniesienie na niższe stanowisko

• wydalenie z pracy w urzędzie

W/w. kar mogą udzielać komisje dyscyplinarne powoływane przez kierownika urzędu spośród mianowanych urzędników. Urzędnicy niemianowani ponoszą odpowiedzialność pracowniczą na zasadach ogólnokodeksowych.

3. Pracownicy samorządowi

Stosunek pracy w administracji cechuje odmienność od innych stosunków pracy. Ustawa z 22.03.1999r - o pracownikach samorządowych- dotyczy ona osób zatrudnionych w urzędach i jednostkach organizacyjnych.

Ustawa opiera się na założeniu, że pracodawcą jest urząd czy jednostka.

Wyróżnia się 4 typy pracowników:

• zatrudnienie na podstawie wyboru np. marszałek , wiceprzewodniczący, wojewoda, starosta, wójt, burmistrz itp.

• powołanie np. sekretarz i skarbnik w jednostkach samorządowych,

• mianowanie - statut gminy ma określać na jakich stanowiskach pracownicy będą mianowani. /w województwie i powiecie nie ma pracowników mianowanych /

• umowa o pracę - większość osób jest zatrudniona na tej zasadzie.

Pracownicy mianowani muszą być: obywatelami RP, mieć ukończone 18 lat.

Ustawa określa kwalifikacje jakim muszą odpowiadać pracownicy samorządowi:

- staż pracy i kwalifikacje, - stan zdrowia.

Ustawa wprowadza zakaz zatrudniania osób spokrewnionych, żeby nie było bezpośredniej podległości służbowej. Ten zakaz dotyczy pokrewieństwa do drugiego stopnia.

Obowiązki pracowników samorządowych:

• przestrzeganie prawa,

• bezstronność,

• uprzejmość,

• wypełnianie poleceń przełożonego itp.

*Jeżeli polecenie przełożonego jest niezgodne z prawem, pracownik powinien poprosić o polecenie na piśmie - wykonać polecenie i zawiadomić o tym przewodniczącego Zarządu.

*Pracownik na polecenie pracodawcy ma obowiązek złożenia oświadczenia o stanie majątkowym.

*Pracownik nie może prowadzić działalności niezgodnej z jego pracą.

*Pracownik samorządowy podlega okresowym ocenom kwalifikacyjnym i zasady tej oceny powinien określić organ stanowiący - zgodnie z ustawą.

*Prawa pracowników nieznacznie różnią się od praw zwykłych pracowników.

4. Korpus służby cywilnej

Zgodnie z założeniami ustawy o służbie cywilnej w ciągu kilku lat powstanie korpus służby cywilnej złożony z urzędników służby cywilnej. Nad działaniami w fazie tworzenia służby cywilnej oraz jej funkcjonowania czuwać będzie 16 osobowa Rada Służby Cywilnej (art. 14 ust.1 i 15 ust.1) , powołana przez Prezesa Rady Ministrów w połowie spośród osób spełniających wymogi stawiane kandydatom do służby cywilnej, których wiedza, doświadczenie i autorytet dają rękojmię prawidłowej realizacji zadań Rady, a w połowie spośród przedstawicieli wszystkich klubów parlamentarnych spełniających jednakże warunki stawiane kandydatom do służby cywilnej.

Przewodniczącego Rady powołuje Prezes Rady Ministrów, zaś wiceprzewodniczącego wybiera ze swojego grona Rada na wniosek Przewodniczącego.

Kadencja członków Rady jest uzależniona od sposobu rekrutacji.

W odniesieniu do członków powoływanych w trybie art.15 ust.2 kadencja trwa 6 lat, przy czym co 3 lata kończy się kadencja połowy liczby członków (zasada kadencji kroczącej zapewniająca ciągłość działania i wymianę doświadczenia- art.16 ust1), zaś w odniesieniu do członków powoływanych w trybie art.15 ust.3 dostosowana jest odpowiednio do kadencji Parlamentu.

Kadencja członków Rady może ulec skróceniu w wyniku:

- wygaśnięcia członkostwa

- odwołania przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Rady l

- z własnej inicjatywy za zgodą 2/3 składu Rady, jeżeli członek przestał spełniać- warunek art.4 pkt.5, względnie w wyniku jego rezygnacji.

Zadania Rady polegają głównie na opiniowaniu projektów aktów normatywnych i działań dotyczących służby cywilnej oraz na zajmowaniu stanowiska w różnych sprawach łącznie z wnioskami personalnymi.

Ustawa z 1998r. w miejsce Komisji Kwalifikacyjnej przewidziała postępowanie kwalifikacyjne prowadzone przez Szefa Służby Cywilnej, który powołuje doraźne pięcioosobowe zespoły sprawdzające, przy wyższych stanowiskach służby cywilnej tryb konkursowy, gdzie powołuje pięcioosobowe komisje konkursowe.

Regulacja prawna przyznała prawo odwołania od decyzji Szefa Służby Cywilnej do Prezesa Rady Ministrów, a od jego decyzji prawo złożenia skargi do NSA. Z Komisji pozostawiono Wyższą Komisję Dyscyplinarną Służby Cywilnej, kompetentną w rozpatrywaniu odwołań od orzeczeń komisji dyscyplinarnych urzędów wydawanych w toku prowadzonych postępowań dyscyplinarnych wobec członków korpusu służby cywilnej. Rozpatrywać będzie również w I i II instancji sprawy dyscyplinarne Sekretarza Rady Ministrów oraz dyrektorów generalnych urzędów.

Szczególna rolę w tworzeniu i funkcjonowaniu służby cywilnej odgrywa Szef Służby Cywilnej .

1) Szef Służby Cywilnej - centralny organ administracji rządowej podległy i wyznaczany prze Prezesa Rady Ministrów spośród urzędników służby cywilnej na okres 5-letniej kadencji po uzyskaniu pozytywnej opinii Rady Służby Cywilnej i mający do pomocy Urząd Służby Cywilnej.

Szef Służby Cywilnej będzie:

- czuwać- nad przestrzeganiem zasad służby cywilnej

- kierować- procesem zarządzania kadrami w służbie cywilnej

- planować- i nadzorować- wykorzystanie środków finansowych na wynagrodzenia i szkolenia członków korpusu służby cywilnej określonych ustawą budżetową.

- podejmował większość- decyzji związanych z powstaniem i przebiegiem zatrudnienia urzędnika w służbie cywilnej.

W tym zakresie :

- ogłasza maksymalną liczbę mianowań w danym roku,

- organizuje i prowadzi postępowanie kwalifikacyjne w służbie cywilnej,

- dokonuje mianowania urzędników służby cywilnej,

- prowadzi konkursy na wyższe stanowiska w służbie cywilnej,

- dokonuje zmian w stosunku pracy urzędnika służby cywilnej,

2) Dyrektor generalny urzędu - (ostatni w organizacji służby cywilnej) - realizuje zadania służby cywilnej, w tym:

- czynności z zakresu prawa pracy wobec osób zatrudnionych w urzędzie,

- realizuje politykę personalną w służbie cywilnej,

- organizuje nabór do korpusu służby cywilnej,

- upowszechnia informacje o wolnych stanowiskach pracy,

- zawiera z pracownikami służby cywilnej umowy o pracę,

- organizuje służbę przygotowawczą dla zatrudnianych po raz pierwszy w służbie cywilnej,

- przyznaje nowomianowanym urzędnikom stopnie służbowe,

- dokonuje zmian w treści stosunku pracy w trakcie jego trwania, o ile nie jest to zastrzeżone do wyłącznej kompetencji Szefa Służby Cywilnej,

- podejmuje czynności związane z ustaniem stosunku pracy,

- planuje, organizuje i nadzoruje szkolenia,

- stosuje bezpośrednio środki dyscyplinujące,

- wszczyna postępowanie przed komisją dyscyplinarną urzędu.

Dyrektor generalny urzędu powołuje komisję dyscyplinarną urzędu oraz rzecznika dyscyplinarnego urzędu, który prowadzi postępowanie wyjaśniające.

Obecna regulacja wprowadza kategoryzację urzędników służby cywilnej uzależnioną od rodzaju wykonywanej funkcji i zadań oraz kwalifikacji decydujących o przydatności w służbie. Są to stopnie służbowe, których jest 9.

Ze stopniami jest związane wynagrodzenie różnicowane za pomocą stawki dodatku służbowego należnego z tytułu posiadanego stopnia służbowego. Uregulowanie prawne przewiduje, iż w toku kariery zawodowej urzędnika służby cywilnej będzie on otrzymywać kolejne stopnie służbowe po uzyskaniu pozytywnej oceny okresowej zawierającej umotywowany wniosek bezpośredniego przełożonego o przyznanie kolejnego stopnia, przy czym kolejne awanse nie powinny mieć miejsca częściej niż 12 miesięcy.

W ustawie odstąpiono od generalnej zasady mianowania wszystkich członków korpusu służby cywilnej co jest konsekwencją podziału dotychczas jednolitego korpusu na dwie grupy:

- pracowników służby cywilnej -zatrudnionych na podstawie umowy o pracę

- urzędników służby cywilnej - zatrudnionych w drodze mianowania

Mianowanie dotyczy służby na określonym stopniu służbowym przyznanym przez dyrektora generalnego urzędu, przy czym w obrębie tego samego urzędu i tej samej kategorii można urzędnikowi w każdym czasie wyznaczać różne stanowiska z wynagrodzeniem w różnej wysokości.

Przed podjęciem służby urzędnik składa uroczyste ślubowanie, potwierdzając ten fakt pisemnie. Odmowa złożenia ślubowania powoduje wygaśnięcie stosunku pracy. W przypadku wyższych stanowisk w służbie cywilnej procedura ich obsadzania jest odmienna, gdyż mogą się o nie ubiegać nie tylko urzędnicy służby cywilnej. Ponadto obsadzanie stanowisk odbywa się w drodze konkursu.

Dyspozycyjność urzędników obejmuje możliwość zmiany treści stosunku pracy bez jego ustawania. Jeżeli interes służby za tym przemawia, urzędnika można w każdym czasie przenieść do innego urzędu, przy czym Szef Służby Cywilnej może dokonać takiego przeniesienia na okres 2 lat, nie więcej jednak niż 2 razy w toku całej służby.

Ustawa utrzymała udzielenie urlopu bezpłatnego do 5 lat przez Szefa Służby Cywilnej z zachowaniem ciągłości zatrudnienia na czas wykonywania zajęć, zajmowanie określonego stanowiska lub wykonywania funkcji poza służbą cywilną oraz przeniesienie w stan nieczynny na okres do jednego roku ( z możliwością przedłużenia na następne 6 miesięcy) z zachowaniem wynagrodzenia oraz innych uprawnień i świadczeń oraz zawieszenie z mocy prawa w razie aresztowania lub na mocy decyzji dyrektora generalnego urzędu na okres postępowania dyscyplinarnego.

Ustanie stosunku pracy urzędnika służby cywilnej może nastąpić w wyniku :

1. wygaśnięcia

2. obligatoryjnego rozwiązania za trzymiesięcznym wypowiedzeniem z powodu:

- dwukrotnej, następującej po sobie negatywnej oceny okresowej

- trwałej zmiany stanu zdrowia uniemożliwiającej zatrudnienie

- utraty nieposzlakowanej opinii

- postępowania karnego toczącego się dłużej niż 3 miesiące

- fakultatywnego rozwiązania za trzymiesięcznym wypowiedzeniem w razie zaistnienia ustawowych okoliczności

- rozwiązania bez wypowiedzenia

3. rozwiązania za porozumieniem stron

4. trzymiesięcznym wypowiedzeniem z powodu rezygnacji ze służby

Członkowie korpusu podlegają stałej ocenie bezpośredniego przełożonego oraz okresowym ocenom podejmowanym nie rzadziej niż raz na 2-lata

IX. System kontroli w administracji publicznej

1. Pojęcie i struktura kontroli administracji

Przez kontrolę rozumiemy :

1. badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym,

2. ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności,

3. przekazanie wyników tego ustalenia, a czasem i wynikających stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu, jak i podmiotowi organizacyjnie zwierzchniemu.

Tę część kontroli, która jest regulowana prawem, nazywamy kontrolą prawną.

Kontroli prawnej poddani są w różnej formie, zasięgu i intensywności wszyscy obywatele i wszystkie jednostki organizacyjne w państwie, w tym także administracja publiczna, zarówno w sensie podmiotowym, jak i przedmiotowym.

Administracja odgrywa dwie role:

1. raz jest podmiotem kontrolowanym

2. drugi raz jest kontrolującym.

W pewnym zasięgu sytuacji jest jednocześnie i kontrolowana i kontrolująca. Sytuacje te składają się na tzw. kontrolę wewnętrzną.

Kontrolę sprawowaną nad administracją przez podmioty spoza jej struktury nazywamy kontrolą zewnętrzną.

Mierniki, zwane kryteriami kontroli są:

1.legalność, 2.celowość, 3.rzetelność, 4.gospodarność, 5.uwzględnianie interesu społecznego, 6.uwzględnianie interesu indywidualnego, 7.zgodność, 8. z polityką rządu, 9.inne (szczegółowe)

Całość kryteriów podporządkowana jest kryterium legalności. Oznacza to, że można je uwzględniać jedynie w ramach obowiązującego prawa.

Każdy rodzaj kontroli opiera się na kryteriach z nim tylko związanych. Znaczy to, że kontrolujący nie może dowolnie stosować każdego z kryteriów, jeśli nie jest ono wyraźnie przewidziane dla danego rodzaju kontroli.

Treścią działania kontrolnego jest ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności między stanem istniejącym a stanem postulowanym.

Podstawowe akty normatywne regulujące poszczególne rodzaje kontroli wyznaczają każdorazowo zasięg kontroli rozumiany jako zakres rzeczowy i zakres podmiotowy.

Kontroli poddawani (poddawane) są:

1. organy administracji państwowej,

2. organy administracji rządowej w sferze organizacyjno-wewnętrznej,

3. organy administracji rządowej w sferze kształtowania zewnętrznych stosunków społecznych i gospodarczych,

4. organy samorządu terytorialnego w sferze organizacyjno-wewnętrznej,

5. organy samorządu terytorialnego w sferze kształtowania zewnętrznych stosunków społecznych i gospodarczych,

6. podmioty społeczne w uregulowanej przez prawo sferze organizowania stosunków społecznych, a niekiedy gospodarczych i politycznych,

7. gospodarcze podmioty samorządowe i państwowe w sferze kształtowania stosunków gospodarczych, a niekiedy społecznych,

8. gospodarcze podmioty prywatne w sferze organizowania stosunków gospodarczych, a niekiedy społecznych,

9. obywatele w poddanej prawu sferze ich działalności politycznej, gospodarczej i społecznej .

2. Kontrola zewnętrzna i wewnętrzna administracji

Jeśli kontrola sprawowana jest przez organ zwierzchni organizacyjnie nad kontrolowanym, a zatem i odpowiedzialny za jego działania, i jeśli temu organowi zwierzchniemu służą środki oddziaływania władczego wobec podrzędnego w strukturze podmiotu kontrolowanego, to kontrola przybiera kwalifikowaną postać nadzoru.

Z punktu widzenia zasięgu zależności organizacyjnej dzielimy kontrolę na:

- zewnętrzną

- wewnętrzną

Jeśli podmiot kontrolujący znajduje się poza organizacyjną strukturą administracji publicznej, mówimy o kontroli zewnętrznej , jeśli w obrębie tej struktury, to o kontroli wewnętrznej .

Kontrolę zewnętrzną wykonują osoby fizyczne i prawne oraz inne jednostki organizacyjne, niepaństwowe i państwowe. Wśród organów państwowych są organy , dla których kontrola jest działalnością podstawową, np. NIK. Osoby fizyczne oraz organizacje społeczne wykonują kontrolę na podstawie uznanego zwyczaju lub przepisów prawnych. Pozostałe jednostki organizacyjne, w tym szczególnie organy państwowe, przeprowadzają kontrolę administracji tylko na podstawie i w zakresie wyznaczonym przez aktualne przepisy prawne.

Kontrola wewnętrzna jest wykonywana przez pracownika, wewnętrzną jednostkę organizacyjną lub inny podmiot należący do systemu jednostek organiz. administracji. Kontrola wykonywana przez pracownika może mieć charakter samokontroli oraz stanowić kontrolę pracy innych pracowników.

3. Prawo osób fizycznych do kontroli administracji

Każdy ma prawo do kontroli administracji.

Kontrola prawowana przez osoby fizyczne, organizacje społeczne, a także organy państwowe, jeżeli w ich skład wchodzą przedstawiciele społeczeństwa wykonujący swoje funkcje niezawodowo, jest nazywana kontrolą społeczną.

4. Kontrola parlamentarna

A. Kontrola sejmowa Sejm sprawuje kontrolę:

a) na sesjach

b) poprzez działalność Marszałka i Prezydium Sejmu

c) poprzez działalność komisji sejmowych, stałych i nadzwyczajnych

d) za pośrednictwem posłów

Sejm lub jego organy zajmują stanowisko w sprawach *orzeczeń i informacji TK,

*informacji TS, *sprawozdań i uwag RPO, *sprawozdań i informacji NIK, *informacji ministra właściwego do spraw środowiska, *założeń polityki ekologicznej Rządu.

W trybie przewidzianym dla uchwał Sejm może także podejmować:

1) rezolucje, 2) deklaracje,3) apele, 4) oświadczenia.

*Dla materii kontrolnej szczególne znaczenie mogą mieć rezolucje, jako akty zawierające prawnie wiążące wezwanie określ.organu państwowego do podjęcia wskazanego w rezolucji jednorazowego działania. Najważniejszy obszar kontroli Sejmu (jego organów) dotyczy pola stosunków z Rządem. Wymienić tu należy: rozpatrywanie projektów ustawy budżetowej i innych planów finansowych państwa, a także zwłaszcza założeń polityki społeczno-gospodarczej Rządu.

Najbardziej znacząca jest działalność komisji sejmowych. Aktualnie funkcjonują następujące Komisje stałe: 1) Administracji i spraw Wewnętrznych, 2) Do spraw Służb Specjalnych,

3) Edukacji, Nauki i Młodzieży, 4) Etyki Poselskiej, 5) Finansów Publicznych,6) Gospodarki,

7) Integracji Europejskiej, 8) Kultury Fizycznej i Turystyki, 9) Kultury i Środków Przekazu,

10) Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, 11) Odpowiedzialności Konstytucyjnej, 12) Małych i Średnich Przedsiębiorstw, 13) Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej, 14) Polityki Społecznej, 15) Mniejszości narodowych i Etnicznych,

16) Regulaminową i Spraw Poselskich, 17) Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Samorządu Teryt. i Polityki Regionalnej,19)Spraw Zagranicznych , 20) Sprawiedliwości i Praw Człowieka,

21)Obrony Narodowej, 22)Ochrony konkurencji konsumentów, 23)Rodziny, 24) Zdrowia,

25) Transportu i Łączności, 26) Skarbu Państwa, Uwłaszczenia i Prywatyzacji, 27) Łączności z Polakami za Granicą.

Komisje Sejmowe są organami powołanymi do:

1) rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu

2) wyrażania opinii w sprawach przekazywanych pod ich obrady przez Sejm, marszałka Sejmu lub Prezydium Sejmu.

Komisje sejmowe są również organami Sejmu w zakresie* kontroli działalności poszczególnych organów państwowych, samorządu terytorialnego oraz innych organów i organizacji w zakresie wprowadzenia w życie i *wykonywania ustaw i uchwał Sejmu.

B. Kontrola senacka

- funkcje kontrolne senatu są podobne do funkcji kontrolnych Sejmu.

Senator ( i poseł) ma prawo do : *uzyskiwania wszelkich informacji i materiałów oraz *wglądu w działalność organów administracji państwowej i samorządowej zakładów i przedsiębiorstw samorządowych, spółek prawa handlowego z udziałem państwowym lub komunalnym., jak ma *prawo do uzyskiwania wszelkich informacji i materiałów oraz *wglądu w działalność organów administracji państwowej i samorządowej, zakładów i przedsiębiorstw państwowych i innych jednostek gospodarki uspołecznionej, organizacji społecznych, przedsiębiorstw samorządowych, spółek prawa handlowego z udziałem państwowym lub komunalnym, które to podmioty mają jednocześnie obowiązek przedstawić żądane informacje i wyjaśnienia. Ma też *prawo dostępu do wiadomości stanowiących tajemnicę państwową i służbową (w szczególnych uregulowań ustawowych.

5. Najwyższa Izba Kontroli - zakres kontroli

Kontrola państwowa (NIK) - używana dziś nazwa kontroli państwowej wywodzi się z

1919 r., a później z ustawy z 1921 r. o kontroli państwowej wprowadzającej kontrolę NIK. W dniu 23 grudnia 1994 roku ustawę o Najwyższej Izbie Kontroli (tekst jedn. Z 2001 r. Dz. U. Nr 85, poz. 937) uchylającą ustawę z roku 1980.

NIK jest : *naczelnym organem kontroli państwowej i *podlega Sejmowi, *działa na zasadach kolegialności. NIK, *może być podporządkowany tylko Sejmowi (Senatowi, Prezydentowi).

NIK kieruje : *Prezes wybrany przez Sejm za zgodą Senatu (oznacza to taki sam udział decydujący Sejmu i Senatu w powołaniu) i odpowiadający przed Sejmem za działalność Izby. Prezesa chroni immunitet analogiczny do immunitetu posła. Wiceprezesów NIK w liczbie od 2 do 4 powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa, który z kolei za zgodą Marszałka powołuje i odwołuje dyrektora generalnego. Kolegium NIK ma poważne kompetencje zatwierdzające i uchwałodawcze.Jednostkami organizacyjnymi NIK są *deparlamenty i *delegatury. Organizację wewnętrzną NIK określa *statut nadawany w drodze zarządzenia przez Marszałka Sejmu na wniosek Prezesa NIK. Statut Najwyższej Izby Kontroli podlega ogłoszeniu w Dz. Urzędowym RP „Monitor Polski”.

Pracownikami NIK są: *Prezes, *wiceprezesi, *dyrektor generalny, *pracownicy nadzorujący lub wykonujący czynności kontrolne oraz *pracownicy zatrudnieni na stanowiskach admin.i obsługi. Kontrolę przeprowadzają pracownicy NIK (kontrolerzy) na podstawie:

* legitymacji służbowej i *imiennego upoważnienia określającego jednostkę kontrolowaną

podstawę prawną do podjęcia kontroli wydają: *Prezes, *wiceprezesi oraz *dyrektorzy i *wicedyrektorzy jednostek organizacyjnych NIK.

Izba podejmuje kontrole: -z własnej inicjatywy, -na zlecenie Sejmu, czy jego organów albo na wniosek Prezesa RM lub Prezydenta.

Zakres Kontroli:

I. NIK kontroluje działalność organów adm. rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organiz.; a także może kontrolować organy: samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych stosując kryteria legalności, gospodarności i rzetelności;

II. NIK może również kontrolować działalność jednostek organiz., podmiotów gosp. innych niż wymienione powyżej w zakresie, w jakim jednostki i podmioty te: NIK bada w szczególności wykonywanie budżetu państwa oraz realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej i organizacyjno-administr. tych jednostek;

III. NIK może kontrolować pod względem legalności i gospodarności działalność: wszystkich jednostek wykonujących zadania z zakresu powsz. ubezp. zdrowotnego;

IV.NIK kontroluje wykonywanie budżetu, gospodarkę finansową i majątkową: Kancelarii Prezydenta RP, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, TK, RPO, KRRiT, Centralnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej, Krajowego Biura Wyborczego, SN, NSA oraz PIP.(państwowa inspekcja pracy)

6. Sądowa kontrola administracji

Kontrola sądowa - administrację państwową kontrolują także sądy. W kontroli adm. największą rolę odgrywa SA oraz Sąd ubezpieczeń społecznych. Tylko te sądy są powołane wyłącznie do kontroli legalności działania adm. państwowej i uchylania decyzji adm. niezgodnych z prawem. Pozostałe sądy kontrolują adm. państwową okazjonalnie, tj. przy okazji rozpatrywania sprawy cywilnej lub karnej w celu wydania wyroku na żądanie uprawnionego podmiotu (wnioskodawcy, powoda, oskarżyciela publicznego).

7. Rola Trybunału Konstytucyjnego w kontroli administracji

Trybunał Konstytucyjny oraz Trybunał Stanu zostały ustanowione ustawą z marca 1982 r. o zmianie Konstytucji PRL (Dz. U. Nr 11, poz. 83). Ustanowienie tych Trybunałów było podyktowane koniecznością stworzenia takich instytucji ustrojowo-prawnych, które łącznie z gwarancjami o charakterze polityczno-społ. zapewniłyby zgodność ustaw i innych aktów normatywnych z Konstytucją oraz określałyby zasady i formy konstytucyjne odpowiedzial. osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe.

Do podstawowych zadań Trybunału należy:

1) orzekanie w sprawach zgodności:

- ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

- ustaw ratyfikowanych umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

- przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi z ustawami;

2) orzekanie w sprawach skargi konstytucyjnej;

3) orzekanie w sprawach sporów kompetencyjnych miedzy centralnymi konstytucyjnymi państwa;

4) orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych;

5) stwierdzenie, na wniosek Marszałka Sejmu, istnienia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta RP (gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu);

6) udzielanie sądom odpowiedzi na pytania prawne dotyczące zgodności aktu normatywnego z konstytucja, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą;

7) przedstawianie organom stanowiącym prawo uwag o stwierdzonych uchybieniach

i lukach w prawie;

8) informowanie Sejmu i Senatu o istotnych problemach wynikających z działalności

i orzecznictwa Trybunału.

Trybunał rozstrzyga sprawę wyrokiem lub postanowieniem.

Wyrokiem -rozstrzyga sprawę *zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, *sprawę zgodności ustawy z ratyfikowanymi umowami międz., których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, *sprawę zgodności przepisów prawa, wydanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międz. ustawami, *sprawę skarg konstytucyjnych oraz *sprawy zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.

Pozostałe sprawy Trybunał rozstrzyga postanowieniami.

Wyroki TK podlegają ogłoszeniu: w Dz.U. RP, a postanowienia w Monitorze Polskim.

Jednakże wyroki orzekające niezgodność aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umowa międzynarodową lub ustawą są ogłaszane w tym organie publikacyjnym, w którym akt był ogłoszony, a gdy orzeczenie dotyczy aktu nie ogłoszonego w organie publikacyjnym

Monitorze Polskim.

8. Kontrola administracji dokonywana przez Rzecznika Praw Obywatelskich

Polskie rozwiązania szczegółowe dane w ustawie z dnia 15 lipca 1987 roku powołującej Rzecznika Prawa Obywatelskich nie poszły tropem rozwiązań szwedzkich, niemniej z idei tych rozwiązań skorzystały.

• RPO powoływany jest na 5-letnią kadencję przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka sejmu albo grupy 35 posłów stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela, określonych w prawie, badając czy skutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych praw i wolności nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.

• RPO pełni funkcje czysto kontrolne.

• Podejmuje czynności na wniosek obywateli, ich organizacji, organów samorządu lub własnej inicjatywy.

• Prowadząc postępowanie może żądać przedłożenia informacji ostanie sprawy prowadzonej przez sąd, prokuraturę i inne organy ścigania, a także żądać do wglądu w Biurze rzecznika akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia. Rzecznik może odmówić ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych skarżącego, w tym także wobec organów władzy publicznej, jeżeli uzna to za niezbędne dla ochrony wolności, praw i interesów jednostki.

Po zbadaniu sprawy RPO może:

1. wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia praw i wolności obywatela,

2. skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalność stwierdził naruszenie praw i wolności obywatela, wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej,

3. zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa,

4. żądać wszczęcia postęp.w sprawach cywilnych, jak również

5. wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi,

6. żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu,

7. zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego,

8. zaskarżać decyzje do sądu administracyjnego, a także

9. uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi,

10. wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postęp. w sprawach o wykroczenia, na zasadach i trybie określonych w odrębnych przepisach,

11. wnieść rewizję nadzwyczajną od każdego prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach,

12. wnieść kasację od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach,

13. wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji, oraz

14. zgłosić udział w postęp. przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach skarg konstytucyjnych i brać w nich udział.

RPO nie może zajmować innego stanowiska z wyjątkiem stanowiska prof.szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych. Nie może też należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publ.nie dającej się pogodzić godnością urzędu.

9. Kontrola prokuratorska

Określony ustawą zasięg kontroli prokuratorskiej obejmuje dwie wielkie dziedziny:

• rozstrzyganych przez organy administracyjne (administrujące) indywidualnych spraw, w których wydaje się decyzje administracyjne,

• spraw spoza zakresu postępowania administracyjnego.

Prokuratorowi służy prawo :

• zwrócenia się do właściwego organu administracji państwowej o wszczęcie postęp.w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem.

• udziału w każdym stadium postęp., aby zapewnić postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z prawem.

• Prokuratorowi biorącemu udział w postęp.w przypadkach służą prawa strony.

• Jedynym kryterium udziału prokuratora w postęp. jest kryterium legalności, przy czym prokurator albo dąży do usunięcia stanu niezgodnego z prawem (art. 182), albo do zapewnienia, by postępowanie i rozstrzygnięcie zgodne były z prawem (art. 183).

• Prokurator działa zatem we wszelkich sytuacjach postęp.administr., gdy chodzi o ochronę legalności działania.

• Prokuratorowi biorącemu udział w postęp.służą prawa strony, sformułowanie to oznacza jednocześnie, że prokurator nie jest stroną, co wynika, należy z punktu widzenia kontroli ocenić pozytywnie, ponieważ jest to równoznaczne z wyeliminowaniem z kontroli prokuratorskiej elementów motywacji subiektywnej i emocjonalnej.

• Niemniej jednak z formalnoprocesowego punktu widzenia, jeśli kryterium legalności jest spełnione, prokuratorowi służą wszystkie uprawnienia strony, od możliwości zwrócenia się o wszczęcie postępowania aż do złożenia odwołania, jednak poza specjalnymi sformułowaniami dotyczącymi sytuacji prawnej prokuratora w postępowaniu administracyjnym prokuratorowi nie służą żadne uprawnienia szersze od tych, z których może korzystać strona.

Środki służące prokuratorowi:

a) w sprawie rozstrzygania sporów o właściwość

b) między jednostkami administr.państwowej a sądami z wnioskiem o rozpatrzenie sporu wystąpić może Prokurator Generalny,

c) wobec decyzji ostatecznej prokurator może wnieść sprzeciw, jeśli przepisy kodeksu przewidują wznowienie postęp., stwierdzenie nieważności decyzji albo jej uchylenie czy zmianę (sprzeciw od decyzji wydanej przez naczelny organ administracji państwowej wnosi Prokurator Generalny wobec decyzji ostatecznej, a także wobec decyzji nie ostatecznej prokurator może wnieść skargę do NSA,

d) od orzeczenia NSA rozstrzygającego skargę na decyzję Prokurator Generalny może wnieść rewizję nadzwyczajną do Sądu Najwyższego.

Mimo wysokiej rangi społecznej i dużego znaczenia praktycznego kontrola prokuratorska jest jedynym z nielicznych przypadków rodzajów kontroli pozbawionych uprawnień o charakterze władczym.

Podmiotowy i przedmiotowy zakres kontroli prokuratorskiej:

a) Prokurator Generalny może występować z wnioskiem do T K o stwierdzenie zgodności z ustawą lub Konstytucją aktów lub działalności określonych,

b) Jeśli uchwała organu samorządu teryt. lub rozporządzenie terenowego organu administracji są niezgodne z prawem, prokurator może zwrócić się do organu, który je wydał, o ich zmianę lub uchylenie, albo w tej samej sprawie może zwrócić się do organu nadzorczego lub SA,

c) Prokurator ma prawo oczekiwać, a organy administracji państwowej i organy samorządu terytorialnego mają obowiązek udzielenia pomocy w realizacji zadań prokuratury,

d) W sprawach z zakresu udziału w postęp. administr. prokurator może żądać nadesłania lub przedstawienia akt oraz dokumentów i pisemnych wyjaśnień, przesłuchiwać świadków i zasięgać opinii biegłych, a także przeprowadzaćl oględziny na zasadach określonych w k.p.a.

10. Kontrola wewnętrzna administracji

Z punktu widzenia zasięgu zależności organizacyjnej dzielimy kontrolę :

na zewnętrzną i wewnętrzną.

Jeśli podmiot kontrolujący znajduje się w obrębie organizacyjnej struktury administ.publ. - mówimy o kontroli wewnętrznej.

Pojęcie kontroli wewnętrznej jest dwojakie. Okazuje się bowiem, że wyodrębnienie kontroli wewnętrznej odbywa się na podstawie innego jeszcze kryterium, mianowicie kryterium tego samego układu organizacyjnego. Jeśli kontrolowany i kontrolujący znajdują się w tym samym pionie organizacyjnym administracji, mamy do czynienia z kontrolą wewnętrzną (patrz w kontroli resortowej).

11. Kontrola wewnątrzresortowa

Kontrola resortowa -oznacza kontrolę, która odbywa się w organizacyjnych granicach jednego resortu bez względu na to, czy kontrolujący i kontrolowany stanowią odrębne jednostki organizacyjne, czy mieszczą się w ramach jednej kontroli.

Wyróżniamy następujące typy kontroli resortowej:

1) Kontrolę sprawowaną przez jednostkę (lub jednostki) nadrzędną organizacyjnie bądź funkcjonalnie, mającą za przedmiot sprawy nie wykraczające poza zakres organizacji i działania wewnętrznego podmiotu kontrolowanego.

Zasadnicza trudność dokładnego ustalenia zakresu podmiotowego i przedmiotowego tego typu kontroli bierze się z możliwości różnych sytuacji w poszczególnych resortach, z różnych układów zależności funkcjonalnej. W ogólnym ujęciu sposób ten wyraża się w dwóch formach podstawowych, chociaż często przenikających się nawzajem i funkcjonujących jednocześnie, tj. w formie powoływania specjalnych jednostek uprawnionych wyłącznie do kontroli podmiotów podległych organizacyjnie bądź funkcjonalnie i w formie powierzenia funkcji kontrolnych po prostu organom zwierzchnim bez specjalnego wydzielenia w organizacji jednostki zwierzchniej.

Do zakresu tej kontroli należy:

* zapobieganie,

* ujawnianie,

* zwalczanie naruszeń obowiązków służbowych, w tym także przestępstw i wykroczeń popełnianych przez pracowników jednostek kontrolowanych,

* badanie przypadków i problemów sygnalizowanych w interpelacjach, zapytaniach i interwencjach posłów i senatorów.

Kontrola resortowa realizowana w trybie nadzoru ograniczonego do elementów organizacji struktury nie obejmuje działań o charakterze zewnętrznym.

2) Kontrolę sprawowaną przez jednostkę nadrzędną organizacyjnie bądź funkcjonalnie, mającą za przedmiot takie działania podmiotu kontrolowanego, które ustalają sytuację prawną podmiotów spoza resortu,

ten typ kontroli obejmuje:

* kontrolę aktów normatywnych administracji,

* kontrolę umów administracyjnych,

* kontrolę decyzji administracyjnych.

Ten typ kontroli odnosi się z małymi wyjątkami do organów administracji rządowej.

Po pierwsze, tego rodzaju kontrolą objęte będą różne typy umów administracyjnych zawieranych przez podmioty objęte organizacją resortową.

Po drugie, kontrola ta obejmuje część tej kontroli instancyjnej, która dotycząc decyzji kierowanych do podmiotu zewnętrznego pozostawia poza swoimi ramami kontrolę instancyjną przebiegającą w myśl tych samych zasad, ale obejmującą decyzje wydawane przez organy samorządu terytorialnego, chodzi zatem o kontrolę instancyjną w obrębie struktur administracji rządowej.

Zgodnie z postanowieniami KPA kontrola instancyjna dokonywana jest przed organem odwoławczym uruchomionym odwołaniem, zażaleniem bądź w pewnych szczególnych sytuacjach skargą.

Organ odwoławczy może zaskarżoną decyzję:

• utrzymać w mocy,

• uchylić w całości lub w części: w tym zakresie orzec co do istoty sprawy,

• uchylić decyzję i umorzyć postęp.I-instancji,

• umorzyć decyzją postęp.odwoławcze,

• uchylić zaskarżoną decyzję i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania.

Po trzecie, w obrębie kontroli resortowe tego typu mieści się kontrola aktów normatywnych, akty te podlegają kontroli w myśl trzech kryteriów: zgodności z ustawami i ich aktami wykonawczymi, zgodności z polityką rządu, zgodności z zasadami rzetelności, sprawności działania i gospodarności. Kontrolę przeprowadzają właściwi ministrowie i Prezes Rady Ministrów.

3) Kontrolę sprawowaną przez organy danej jednostki organizacyjnej wobec niej samej, czyli kontrolę wewnętrzną w urzędach organów administracji publicznej

chodzi tu o tzw.

kontrolę wewnętrzną, którą w związku ze zróżnicowanymi podstawami prawnymi należy rozważać rozdzielnie, tak co do kontroli wewnętrznej w urzędach organów administ.rządowej, jak i samorządowej. Mówimy tu o kontroli w urzędach, a nie o kontroli w organach. Kontrolę tę sprawuje kierownik urzędu, którym jest organ administracji bądź kierownicy poszczególnych komórek urzędu. Obejmuje ona wszystkich pracowników urzędu i dotyczy spraw organizacji pracy urzędu (przestrzegania ustalonych zakresów zadań, poprawnego obiegu dokumentów, przestrzegania poleceń służbowych, a także spraw gospodarczych urzędu). Jej podstawy prawne są zróżnicowane.

12. Kontrola międzyresortowa

Kontrola międzyresortowa jest kontrolą zewnętrzną. Dokładniej mówiąc - w pewnym zakresie może być także kontrolą wewnętrzną.

Kontrola międzyresortowa przedstawiona jest w niektórych opracowaniach pod nazwą inspekcji specjalnych, bo też w istocie o nie tu chodzi. Z punktu widzenia podległości organizacyjnej są to inspekcje resortowe, natomiast z punktu widzenia zasięgu kontroli są to inspekcje międzyresortowe.

Kontrola międzyresortowa odznacza się tym, że:

a) organy kontroli, zwane zazwyczaj inspekcjami, wbudowane są organizacyjnie w ramy określonego resortu (z paroma wyjątkami), choć zakres ich działalności jest w zasadzie powszechny (obejmuje też pomioty samorządu terytorialnego),

b) sposób określenia zakresu kontroli jest przede wszystkim rzeczowy, a nie podmiotowy. W takim ujęciu kontroli poddane są nie określone jednostki organizacyjne,ale określona działalność, niezależnie od tego, kto ją podejmuje. Nie oznacza to braku ograniczeń podmiotowych, ścieśniających kontrolę tylko np.do spółek państwowych, natomiast wyłączenia spod kontroli mają charakter podmiotowy.

c) organy inspekcji dosyć często są władne modyfikować bezpośrednio działalność podmiotu kontrolowanego, czyli zachowywać się podobnie jak jednostki zwierzchnie w ramach nadzoru. Są więc wyposażone w prawo wydawania decyzji administr., a niekiedy także w możliwość stosowania środków egzekucyjnych czy wymierzania kar w formie mandatu w postęp. w sprawach o wykroczenia, jak też kar pieniężnych o charakterze administracyjnym,

d) sprawność kontroli zapewniona jest m.in. przez zagwarantowanie inspektorom prawa wstępu do pomieszczeń lub na teren innych nieruchomości objętych kontrolą oraz przez nałożenie na kontrolowanych obowiązku udostępnienia wszelkich materiałów objętych kontrolą, a także przez blokadę czynności kontrolowanej czy jej skutków.

Kontrolę międzyresortową przeprowadzają:

• Inspekcja Sanitarna

Inspekcja sanitarna utworzona dekretem z 14 sierpnia 1954 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Działa obecnie na podstawie ustawy z dnia 14 marca1985 roku. Jej organami są: Główny Inspektor sanitarny, Szef wojskowej Inspekcji Sanitarnej, główny Inspektor Sanitarny Ministerstwa spaw wewnętrznych i Administracji, wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora sanitarnego jako kierownika wojewódzkiej inspekcji sanitarnej wchodzącej w skład zespolonej administracji wojewódzkiej, powiatowy inspektor sanitarny jako kierownik powiatowej inspekcji sanitarnej wchodzącej w skład zespolonej administracji powiatowej, portowy inspektor sanitarny, a ich urzędami są stacje sanitarno - epidemiologiczne, które uzyskały status zakładów opieki zdrowotnej.

• Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Urząd ochrony Konkurencji i Konsumentów działa na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o ochronie konkurencji i konsumentów. Prezes Urzędu jest centralnym organem administracji rządowej podległym prezesowi rady Ministrów. W myśl dziwnej regulacji ustawy w skład Urzędu wchodzi Centrala w Warszawie oraz delegatury w Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Warszawie. Jednocześnie postanawia się w ustawie, iż:

1. kompetencje mają delegatury a nie ich dyrektorzy,

2. mimo, iż kompetencje związane są także z delegaturami terenowym, delegatury te wchodzą w skład urzędu Ochrony konkurencji i Konsumentów,

3. decyzje i postanowienia z zakresu właściwości delegatury ich dyrektorzy podejmują w imieniu Prezesa Urzędu,

4. mimo, że kompetencje należą do delegatury, decyzje i postanowienia wydawane są przez dyrektorów delegatur, co czyni je wadliwymi (wydawanymi niezgodnie z właściwością).

Zadania w zakresie ochrony praw konsumenckich w terenie wykonuje powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów, którego powołuje i odwołuje rada powiatu (rada miasta na prawach powiatu). Bezpośrednio podporządkowany radzie rzecznik jest zatrudniony w starostwie powiatowym. Zatwierdzane corocznie przez radę sprawozdanie z działalności przekazuje delegaturze Urzędu.

• Inspekcja Handlowa

Inspekcja Handlowa powołana na podstawie ustawy z dnia 25 lutego 1958. dziś jest podporządkowana Prezesowi urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Działa na podstawie ustawy z 15 grudnia 2000 roku. Organizację Inspekcji Handlowej tworzy: Główny Inspektor i Główny Inspektorat inspekcji Handlowej oraz wojewodowie wykonujący zadania przy pomocy wojewódzkich inspekcji handlowych wchodzących w skład zespolonych administracji rządowych w województwach. Zadania inspekcji handlowej w powiecie wykonuje powiatowy rzecznik konsumentów. Organy i pracownicy urzędu Inspekcji Handlowej działają w oparciu o ustawę z 2000 roku i postanowieniu kodeksu postępowania administracyjnego

• Kontrola Skarbowa

Kontrola Skarbowa powołana została ustawą z 28 września 1991 roku o kontroli skarbowej. Naczelnym organem kontroli skarbowej jest minister Finansów, któremu podlegają zarówno jednostki organizacyjne kontroli skarbowej, to jest Ministerstwo Finansów oraz urzędy kontroli skarbowej, jak i organy kontroli skarbowej, jakim są inspektorzy kontroli skarbowej oraz Generalny inspektor Kontroli Skarbowej

• Dozór Techniczny

Należy skonstatować pogarszającą się gwałtownie jakość polskiego prawodawstwa. Jednym z ostatnich przykładów jest ustawa z 21 grudnia 2000 o dozorze technicznym regulująca dziedzinę działalności o dużej doniosłości praktycznej w sferze zapewnienia bezpieczeństwa funkcjonowania urządzeń technicznych. Otóż zgodnie z tą ustawą dozór techniczny wykonywany jest:

1. nie przez organy a przez jednostki dozoru technicznego,

2. kierujący Urzędem Dozoru Technicznego Prezes nie jest organem administr. publ. (rządowej) a jest wg ustawy organem Urzędu, tak jakby minister był organem ministerstwa, wójt organem urzędu gminy,rektor organem rektoratu, a Prezydent RP organem kancelarii Prezydenta RP

3. Prezes urzędu Dozoru Technicznego nie jest centralnym organem administracji rządowej a jest organem państwowej osoby prawnej, jaką jest Urząd, nie odpowiadający w dodatku za zobowiązania Skarbu Państwa,

4. wydawanie decyzji należy od zakresu działania Urzędu, ale organem właściwym w rozumieniu k.p.a. jest jego Prezes.

Niezależnie od powyższych uchybień można ustalić, iż dozór techniczny wedle ustawy dzieli się na trzy podstawowe segmenty, w których odpowiednio organami kompetentnymi są:

I. Prezes Urzędu Technicznego z przydanym mu do pomocy urzędem zwanym UDT oraz podlegli mu dyrektorzy oddziałów terenowych UDT,

II. Dyrektor Transportu Dozoru Technicznego wraz z oddanym mu do pomocy transportowym dozorem technicznym oraz przydani mu do pomocy kierownicy oddziałów terenowych wraz z tymi oddziałami,

III. Szef wojskowego dozoru Technicznego wraz z Wojskowym Dozorem Technicznym i przydanymi mu do pomocy delegaturami kierowanymi przez szefów tych delegatur, a nadto,

IV. Specjalistyczne organy dozoru technicznego.

• Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno - Spożywczych

Inspekcja została powołana ustawą z dnia 21 grudnia 2000. podstawowym celem organów Inspekcji jest nadzór nad jakością handlową artykułów rolno - spożywczych. Organem zwierzchnim Inspekcji jest Główny Inspektor działający przy pomocy Głównego Inspektoratu i mający status centralnego organu administracji rządowej podległego Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W terenie organami Inspekcji są wojewodowie działający przy pomocy wojewódzkich inspektoratów jakości handlowej art. Rolno-spożywczych będących kierownikami wojewódzkich inspekcji, wchodzących w skład zespolonej administracji wojewódzkiej.

• Inspekcja Nasienna

Inspekcja nasienna działa na podstawie ustawy z dnia 24 listopada 1995 roku o nasiennictwie oraz Statutu Głównego Inspektora Nasiennej, nadanego rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i gospodarki Żywnościowej z dnia 28 grudnia 1998 roku. Organami tej Inspekcji są: Główny Inspektor oraz wojewódzcy inspektorzy inspekcji nasiennej, którzy wchodzą w skład kierowanych przez wojewodów zespolonych administracji wojewódzkich.

• Inspekcja Ochrony Roślin

Inspekcja ochrony roślin działa na postawie ustawy z dnia 12 lipca 1995 roku oraz Statutu, nadanego rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 28 grudnia 1998 w sprawie nadania statutu Głównemu Inspektorowi Ochrony roślin. Organami Inspekcji są: Główny Inspektor i wojewódzcy inspektorzy.

• Inspekcja Weterynaryjna

Inspekcja weterynaryjna utworzona ustawą z dnia 12 kwietnia 1997 o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej. Organami tej Inspekcji są: Główny Lekarz Weterynarii są: wojewódzcy, powiatowi i graniczni lekarze weterynarii.

• Inspektorat do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych

Ustawą z dnia 11 stycznia 2001 o substancjach i preparatach chemicznych utworzono urząd Inspektora do spraw substancji i Preparatów Chemicznych. Inspektor do Spraw Substancji i Preparatów chemicznych jest centralnym organem administracji rządowej i podlega Ministerstwu Zdrowia. Do decyzji i postanowień wydawanych przez Inspektora stosuje się przepisy k.p.a., z tym, że organem odwoławczym w stosunku do Inspektora jest Minister Zdrowia.

Do zadań Inspektora należy:

- przyjmowanie wymaganych ustawą zgłoszeń substancji nowych w celu oceny ryzyka stwarzanego przez te substancje,

- gromadzenie danych dotyczących niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów,

- udostępnianie danych dotyczących niebezpieczeństwa substancji i niebezpiecznych preparatów służbom medycznym i ratowniczym,

- współpraca z organami międzynarodowymi dotycząca substancji i preparatów chemicznych,

wykonywanie innych zadań założonych przez ministra właściwego do spraw zdrowia,

Inspektor realizuje swoje zadania przy pomocy Biura do Spraw substancji i Preparatów Chemicznych.

• Urząd Regulacji Telekomunikacyjnych

Urząd regulacji telekomunikacyjnych utworzony na podstawie ustawy z dnia 21 lipca 2000. urząd Regulacji Telekomunikacyjnych jest urzędem centralnego organu administracji rządowej, tj. Prezesa URT. W skład Urzędu wchodzą Oddziały Okręgowe URT kierowane przez dyrektorów powoływanych i odwoływanych przez Prezesa URT. Przy Prezesie URT działa rada Telekomunikacji jako organ opiniodawczo - doradczy. Do zakresu działań Prezesa należą : zadania z obrębu regulacji działalności telekomunikacyjnej i gospodarki częstotliwościowej a także, oczywiście, kontrola wymagań formułowanych prawem i decyzjami administr.

• Inspekcja Celna

Inspekcja Celna utworzona ustawą z dnia 6 czerwca 1997 roku o Inspekcji Celnej. Organami Inspekcji są: Generalny inspektor Celny i regionalni inspektorzy celni,ich urzędami

są: Generalny Inspektorat celny i regionalne inspektoraty celne.

• Inspekcja Ochrony Środowiska

Inspekcja Ochrony Środowiska utworzona ustawą z dnia 31 stycznia 1980roku o ochronie i kształtowaniu środowiska. Organami Inspekcji są: główny inspektor Ochrony Środowiska i wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska wchodzący w skład zespolonej administracji wojewódzkiej, urzędami zaś : Główny Inspektorat i wojewódzkie inspektoraty.

• Państwowa Inspekcja Pracy

Państwowa Inspekcja Pracy utworzona z dnia 6 marca 1981 roku o Państwowej inspekcji Pracy. Jednostkami organizacyjnymi są: Główny Inspektorat pracy i okręgowe inspektoraty pracy. Organem zwierzchnim jest : główny inspektorat Pracy, który w porozumieniu z określonymi ministrami może w stosunku do niektórych pracodawców określać szczególne zasady wykonywania nadzoru i kontroli ze strony PIP.

1. PIP jest podległym sejmowi i Radzie ochrony Pracy zespołem organów i ich urzędów z zakresu administracji państwowej, powołanym do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy. Podstawowym celem szczególnym działań PIP w zakładach pracy jest eliminacja bądź ograniczenie zagrożeń powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe.

X. Prawne formy działania administracji publicznej

1. Pojęcie i rodzaje prawnych form działania administracji publicznej

a) Decyzja

Decyzją - jest to akt administracyjny stanowiący jednostronne ustalenie organu administracji publicznej o wiążących dla jednostki (i organu) konsekwencjach normy prawa administr. .

W doktrynie prawa administr. pojęcie decyzji zwęża sie do aktu administ. wydanego w postęp. administr. .

W orzecznictwie sądowym pojęcie decyzji jest rozszerzane o akty administracyjne występujace w innych formach lub też o inne akty administracyjne występujące bez wyraźnie określonej prawem formy.

Decyzje przyznają lub odmawiają przyznania uprawnień jednostce. Gdy normy prawa administ. upoważniają organ administ. publ.do przyznania lub odmowy uprawnień dla jednostki, a także, gdy upoważniają organ administracyjny do nałożenia obowiązku lub zwolnienia z tego obowiązku, organ ten powinien podjąć stosowną w tym zakresie czynność prawną w formie decyzji administracyjnej.

Niekiedy, dla czynności przyznających uprawnienia (odmowy przyznania uprawnień) lub nakładających obowiazek ( odmowy zwolnienia z obowiązku) ustawodawca przyjmuje określenia inne niż decyzja. Mogą to być uchwały organów kolegialnych, orzeczenia, nakazy, zarządzenia lub inne określenia wyrastające z reguły z pewnej tradycji legislacyjnej ( np. paszport). Formę decyzji przyjmuje ustawodawca dla przyrzeczenia wydania koncesji. Przyrzeczenie nazywane jest także promesą. Decyzja zawierająca przyrzeczenie wydania koncesji lub zezwolenia gwarantuje jednostce uzyskanie koncesji lub zezwolenia, chyba że zmianie ulegnie stan faktyczny lub prawny w sprawie, której dotyczy koncesja lub zezwolenie. Przyrzeczenie dokonane w formie decyzji chroni interes prawny podmiotu ubiegającego się o koncesję. Podmiot ten ma bowiem pewność, że po otrzymaniu przyrzeczenia, otrzyma również koncesję. Decyzja jest aktem administracyjnym wywierający trwałe skutki w sferze prawa administracyjnego. Przekształca ona bowiem interes prawny lub obowiązek prawny jednostki w jego prawo nabyte lub niezbywalne ( co do zasady) lub obowiązek prawny.

b) Decyzje o szczególnej nazwie

* Zezwolenie- jest formą aktu administracyjnego ustalajacego uprawnienia w sferze prawa administracyjnego lub wyrażającego zgodę na dokonanie przedsięwzięcia lub podjęcie czynności dopuszczonej normami prawa administracyjnego.

Nabycie uprawnienia lub zgoda ustalone w zezwoleniu następują zwykle w warunkach prawnie określonego zakazu pewnego zachowania się jednostki lub zakazu podejmowania przez jednostkę pewnych czynności. Przykladowo ustawodawca zakazuje wywozu dóbr kultury za granicę, lecz w wyjątkowych przypadkach dopuszcza możliwość wywozu tych dóbr na podstawie zezwolenia.

Przykładem zezwoleniajest zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej.

Niekiedy ustawodawca przyjmuje dla tej formy aktu adminitracyjnego inne określenia, np. pozwolenie, zgoda, karta.

Przykładem może być karta rowerowa uprawniająca do do kierowania rowerem.

Zezwolenia wydawane są na czas oznaczony lub nieoznaczony. Zezwolenia na działalność, dla której określono szczególne warunki jej wykonywania, mogą być cofnięte w przypadku nieprzestrzegania tych warunków przez osobę korzystającą z zezwolenia.

* Koncesja - jest aktem admiistracyjnym, który osobie fizycznej lub prawnej nadaje uprawnienia do wykonywania określonej działalności, najczęściej produkcyjnej lub usługowej.

Wydając koncesję organ administracji państwowej może nałożyć na adresata koncesji ( koncesjonariusza) określone uprawnienia, obowiązki a także określić warunki, które koncesjonariusz winien spełniać. Koncesja jest podstawową formą realizowania reglamentacyjnej funkcji panstwa ( wiąże sie z ograniczeniem swobody podmiotów gospodarczych).

Obecnie w polskim ustawodawstwie administracyjnym uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:

• poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych.

• wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi,bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,

• wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią,

• ochrony osób i mienia

• transportu lotniczego oraz wykonywania innych usług lotniczych,

• budowy i eksploatacji albo wyłącznie eksploatacji autrostrad płatnych oraz dróg ekspresowych, do których stosuje się przepisy o autostradach płatnych.

• zarządzania liniami kolejowymi oraz wykonywania przewozów kolejowych,

• rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych.

Katalog dziedzin działalności gospodarczej i usługowej podlegającej koncesjowaniu nie jest zamknięty.

Ustawodawca rozszerzajac lub zawężając ten katalog, kieruje się wzgledami polityki gospodarczej państwa. Oznacza to w istocie, że przy pomocy aktu administracyjnego wydanego w formie koncesji, rozszerzana lub ograniczanajest wolność gospodarcza.

Wydając koncesję organ administracyjny obowiązany jest wnikliwie zbadać stan faktycznypoprzedzający wydanie koncesji, w szczególności zaś powinien zbadać, czy koncesjonariusz spełnia warunki dotyczące sposobu wykonywania koncesjowanej działalności.

Koncesja może być udzielana na czas oznaczony lub na czas nieoznaczony. Wykonywanie działalności objętej koncesją podlega kontroli organu koncesyjnego, który jest uprawniony do cofnięcia koncesji np. w przypadku naruszenia przez koncesjonariusza warunków koncesji.

Koncesjonariusz nie może powierzyc wykonywania koncesji innej osobie.

* Licencja- jest aktem administracyjnym ustalającym uprawnienia do wykonywania określonej działalności ( nie konieczne o charakterze gospodarczej) lub pracy zawodowej, gdy wykonywanie takiej działalności zwiazane jest z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji.

Licencja łączy w sobie element nabycia uprawnienia do wykonywania określonej działalności oraz element zezwolenia na tą działalność.

Przykładami licencji są akty administracyjne ustalające uprawnienia dla personelu lotniczego (licencje lotnicze).

Akty administracyjne ustalające uprawnienia do wykonywania określonych czynności lub prowadzenia określonej działalności, mogą przyjmować także inne nazwy np. patent żeglarski.

Zwykle warunkiem wydania licencji, jest posiadanie określonego zasobu wiedzy i umiejętności, stwierdzonych pozytywnie zdanym egzaminem, który stanowi podstawę do nabycia uprawnień ujętych w licencji.

Licencja może być udzielona na czas oznaczony lub na czas nieoznaczony. Wykonywanie działalności objętej licencją podlega kontroli. Organ, który licencji udzielił, uprawniony jest do cofnięcia licencji w ściśle określonych prawem przypadkach np. gdy nie są przestrzegane warunki określone w akcie licencji .

2. Akty normatywne administracji

Pojęcie aktu normatywnego administracji obejmuje wszelkie akty prawne nie mające rangi ustawy, przyjmujące różne nazwy, wydawane przez upoważnione organy adminisrtacji publicznej w oparciu o rozmaicie skonstruowane podstawy prawne, o ile tylko zawierają treści normatywne, a więc zobowiązują adresatów do określonego, lub skonkretyzowanego zachowania się. Treści normatywne zawarte w aktach normatywnych administracji powinny mieć charakter nowych reguł zachowania się, nie zaś reguł już istniejących, zawartych w ustawach lub innych aktach normatywnych. Te nowe reguły prawne powinny uzupełniać lub konkretyzować reguły zachowania już istniejące, zawarte w innych normach prawa.

Akty normatywne mogą mieć charakter powszechnie obowiązujący, jak również mogą być aktami obowiązującymi jedynie w tzw. sferze wewnętrznej administracji czyli w prawnie wyodrębnionej strukturze organizacyjnej administracji publicznej.

Do aktów prawa wewnętrznego zaliczamy: uchwały R.M., zarządzenia Prezesa R.M.i zarządzenia ministrów.

Akty normatywne obowiązują w sferze wewnętrznej administracji publicznej, uzupełniając lub konkretyzując ustawy, ograniczają tym samym prawnie dopuszczalną samodzielność podmiotów, do których są adresowane. Nie mogą stanowiś podstawy prawnej dla aktów administracyjnych.

W świetle obowiązującej Konstytycji RP możliwy jest także do przyjęcia pogląd, że nie można uznać wszystkich aktów normatywnych administracji publicznej za forme działania administr. . Wszakże akty normatywne adm. publ. stanowiące źródło powszechnie obowiązującego prawa, nie są formą działania administracji, lecz formą wykonywania ustawy.

Akty normatywne administracji mogą mieć różnie konstruowane podstawy prawne. Zasadą jest, aby podstawą prawną był przepis prawa rangi ustawowej, wyraźnie upoważniający określony organ administracji publ. do wydania danego aktu normatywnego w określonej przedmiotowo dziedzinie.

Podstawą prawną wewnętrznych aktów normatywnych administracji mogą stanowić także:

a) przepisy kompetencyjne zawarte w Konstytucji,

b) przepisy kompetencyjne zawarte w ustawach,

c) przepisy kompetencyjne zawarte w innych aktach normatywnych.

Wymóg podstawy prawnej przyjmującej postać wyraźnego upoważnienia zawartego w ustawie odnosi się głównie do rozporządzeń. Rozporzadzenie jest podstawową formą prawotwórstwa wykonawczego do ustawy. Rozporządzenia mogą być wydawane tylko na podst.szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie, w celu wykonania tej ustawy.

Ustawowe upoważnienie do wydania rozporządzenia powinno określać organ właściwy do jego wydania , zakres spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu oraz wytyczne dotyczące treści aktu rozporządzenia. Wydanie rozporzadzenia następuje na podstawie ustawy obowiązującej w momencie jego wydania.

W odniesieniu do rozporządzeń wydawanych przez organy administracji publicznej stosuje się także następujące zasady:

• upoważnienie do wydania rozporządzenia zawarte w skonkretyzowanej podstawie prawnej nie może być oparte na domniemaniu kompetencji,

• niedopuszczalne jest przekazywanie kompetencji do wydania rozporządzenia innym organą niż te, które wyraźnie określono w ustawie,

• niedopuszczalna jest regulacja prawna wprowadzająca wsteczne działanie prawa.

O wiele bardziej złożoną grupą aktów normatywnych administracji stanowią te akty prawne, które są wydawane bez skonkretyzowanych podstaw prawnych, bez ściśle określonej przez ustawę formy i bez bliższego ustawowego sprecyzowania przedmiotu i zakresu regulacji. Akty te nie mają z reguły "wykonawczego " względem ustawy charakteru, za podstawę prawną mają normy kompetencyjne zawarte niekoniecznie w ustawach, ale także w rozporzadzeniach. Przyjmuje się, że ich przedmiotem nie mogą być prawa i obowiązki obywateli, a jedynie tzw. kwestie wewnętrzne administracji publicznej np.zagadnienia wewnętrznej organizacji pracy, zwłaszcza podziału pracy.

Praktyczny dylemat związany z tego typu aktami normatywnymi polega na tym, iż regulacjia spraw nazwijmy je organizacyjno-wewnętrznymi, pośrednio wpływa na kształtowanie się praw i obowiązków obywateli, tym samym skutki związania prawnego tymi aktami normatywnymi organów stosujących prawo, przenoszą się przez akty stosowania prawa na sytuację obywateli.

Za sprzeczne z porządkiem prawnym należy uznać także takie akty (wewnątrzorganizacyjne)administracji, które poprzez regulację kwestii organizacyjnych, utrudniają lub ograniczają obywatelą dostęp do świadczeń, ustawowo określonych, albo w inny sposób mnożą nie przewidziane w ustawie wymagania w korzystaniu z praw podmiotowych obywateli, mające swe pierwotne źródło w podstawowych prawach i obowiązkach określonych konstytucją.

Akty normatywne wydawane przez naczelne i centralne organy administracji państwowej,:

T.K.orzeka o zgodności tych aktów normatywnych z Konstytucją lub aktem ustawodawczym. T.K. bada zarówno treść owych aktów normatywnych, jak też kompetencje organu, który wydał akt normatywny, a także dochowanie ustawowego trybu wymaganego do wydania takiego aktu, jeśli taki tryb został określony w ustawie.

Z wnioskiem o stwierdzenie zgodności aktu normatywnego admnistracji z Konstytucją lub aktem ustawodawczym może się zwrócić do Trybunału Konstytucyjnego: -Prezydent RP,

-Marszałek Sejmu, -Marszałek Senatu, -Prezes R.M.., -50 posłów, -30 senatorów, I-Prezes SN,

-Prezes NSA, -Prokurator Generalny, -Prezes NIK, -RPO, -Krajowa Rada Sądownictwa, -organy stanowiące jednostke samorządu teryt., -ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz

-ogólnokrajowe władze pracodawców i -organizacji zawodowych, -kościoły i inne związki wyznaniowe, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone aktem normatywnym.

Orzeczenia T.K.mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt normatywny nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego.

Odmiennie przedstawia się problematyka aktów normatywnych wydawanych przez terenowe organy administracji publicznej ( rządowej i samorządowej). Podstawą prawną tych aktów normatywnych mogą być przepisy ustaw zawierające wyraźne upoważnenia do wydania aktu normatywnego. Wyjątkiem są akty normatywne terenowych organów administracji publicznej o charakterze porządkowym, gdzie podstawę prawną stanowić mogą przepisy ustawowe zawierające upoważnienie ujęte formułą klauzuli generalnej np. jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia.

Wydawanie aktów normatywnych o charakterze porządkowym jest jednak uwarunkowane pewnymi ustawowo określonymi przesłankami ograniczającymi.

Akty te mogą być wydawane o ile:

• kwestie porządkowe nie zostały uregulowane w inych ustawach lub przepisach wykonawczych do tych ustaw,

• istnieje niezbędność takiej regulacji,

• zachodzi potrzeba ochrony szczególnie cennych wartości jakimi są życie, zdrowie obywateli, ochrona mienia, porządek publiczny, bezpieczeństwo publiczne,

• istnieje ogólna konieczność wydania takich aktów normatywnych o charakterze porządkowym

• ogłoszenie w odpowiednim trybie,

• objęcie ich nadzorem.

Akty normatywne wydawane przez organy gminy, powiatów i ich związków, województw oraz akty normatywne terenowych organów administracji rządowej stanowiące przepisy prawa miejscowego, kontrole zgodności z prawem tych aktów, sprawuje Naczelny Sąd Adminisrtacyjny, w trybie postępowania określonego przepisami ustawy.

Uprawniony do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, RPO oraz organizacja społeczna, w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.

Wniesienie skargi da NSA powinno być poprzedzone wezwaniem organu, który wydał akt normatywny, do usunięcia naruszena prawa.

3. Akt administracyjny

Akt administracyjny -jest konstrukcją prawną obejmującą taką postać działania organu adm.publ., przy pomocy której organ ten w oparciu o wyraźne przepisy ustawy i dokonane ustalenia stanu faktycznego, władczo i jednostronnie rozstrzyga o prawach i obowiązkach konkretnego adresata.

Adresatem aktu administracyjnego może być: obywatel lub inny podmiot prawa publicznego lub prywatnego. Przepis prawa rangi ustawowej powinny:

• określać jakie prawa i obowiązki mogą być przedmiotem rozstrzygnięć organu adm.pub,

• wyrażnie upoważniać organ adm.publ.do takiego rozstrzygania,

• określać tryb podejmowania rozstrzygnięć i zasady kontrolowania prawidłowości owych rozstrzygnięć,

• określać formę rozstrzygnięcia.

Formy aktów administracyjnych najczęściej określane w przepisach prawa to decyzje administracyjne (np. decyzje administracyjne o przydziale lokalu cudzoziemcom, koncesje, pozwolenia, zezwolenia, zgody, licencje).

Postulat prawnego określenia formy rozstrzygnięcia organu administracji publicznej odnosi się w szczególności do rozstrzygnięć kwalifikowanych jako decyzje administracyjne.

Bywa, że przepisy prawa nie określają wyraźnie formy rozstrzygnięcia. W takich przypadkach formę rozstrzygnięcia określa w ramach przyznanej samodzielności prawnej organ administracji publicznej.

Decyzji administracyjnej nie stanowią:

• postanowienia wydawane w toku postępowania administracyjnego, dotyczące poszczególnych kwestii, wynikających w toku postępowania, nie rozstrzygających o istocie sprawy,

• maszynowe wypisy urządzenia liczącego np. urządzenia liczącego liczbę rozmów telefonicznych,

Decyzją administracyjną jest:

• wyrażone na piśmie stanowisko kompetentnego organu państwowego, ustosunkowujące się do żadania abonenta i stwierdzajace poprawność zapisów maszynowych.

Decyzje administracyjne są najbardziej rozpowszechnioną kategorią aktów adminstr. Szczególne wymogi prawne formułowane są w odniesieniu do podstaw prawnych decyzji administ.Podstawą prawną decyzji administ.może być jedynie przepis prawa zawartyw ustawie lub przepis aktu wykonawczego, wydanego na podstawie i w ramach wyrźnego upoważnienia zawartego w akcie ustawodawczym. W takim wypadku mówimy o wyraźnie skonkretyzowanej podstawie prawnej.

Nie mogą stanowić podstawy prawnej decyzji administracyjnej przepisy prawa zawarte w uchwałach Rady ministrów oraz zarządzeniach Prezesa R.M.i ministrów, mających charakter wewnętrzny, ponieważ obowiązują one tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty. Skoro ich moc obowiązująca nie rozciąga się na obywateli, nie mogą stanowić podstawy prawnej decyzji administracyjnej do obywateli adresowanych.

Decyzje administracyjne mogą być zastrzeżone do SA z powodu ich niezgodności z prawem przez stronę, organizację społeczną, która brała udział w postęp.admin., prokuratora oraz RPO.

Akty administracyjne nie będące decyzjami administracyjnymi są z reguły w mniejszym stopniu zdeterminowane normami prawa. Bezwzględnie jednak przyjmuje się wobec nich wymóg podstawy prawnej zawartej w ustawie.Akty adm.są rozmaicie klasyfikowane w doktrynie.

* ze wzgledu na sposób kształtowania stosunków prawnych wyróżniamy:

• akty administracyjne konstytutywne- tworzą, zmieniają lub uchylają stosunki prawne, przy czym zmiana konkretnej sytuacji prawnej następuje tu nie z mocy samej ustawy, ale z mocy tego właśnie aktu administracyjnego. Ponieważ tworzą nową sytuacje prawną, tzn. ustalają dla adresatów prawa i obowiązki, przyznaje sie im charakter twórczy. Przykładem takiego aktujest decyzja o zmianie nazwiska.

• akty administracyjne deklaratoryjne- tylko potwierdzają prawa i obowiązki, które dla adresatów wynikają z ustawy, same zaś takich praw i obowiązków nie tworzą. Wszakże dopiero od chwili wydania takiego aktu administracyjnego adresat aktu może się skutecznie powoływać na swoje prawo. Przykładem tego aktu jest stwierdzenie nabycia obywatelstwa, dyplom uniwersytecki.

* ze wzgledu na charakter stosunku organu administracyjnego wydającego akt administracyjny do adresata wyróżniamy:

• akty administracyjne zewnętrzne- adresowane są do odrębnych podmiotów prawnych np. do obywatela, spółki z o.o., przedsiębiorstwa administracyjnego i innych instytucji nie podporządkowanych organizacyjnie organowi wydającemu akt,

• akty administracyjne wewnętrzne- adresowane są do organów, instytucji, pracownikówpodległych służbowo organowi wydającemu dany akt administracyjny.

* ze względu na zakres prawnej regulacji warunków wydania aktu:

• akty administracyjne związane- to akty, których warunki podjęcia zostały wyraźnie określone normami prawa.

• swobodne- to akty, których warunki wydania nie są przez nie są przez prawo w ogóle określone, lub też określone są w sposób niewyczerpujący.

* z punktu widzenia wyrażenia woli ich adresata, gdy owo wyrażanie woli staje się warunkiem podjęcia aktu lub też takiego warunkustanowić nie musi. Mówiąc prościej, idzie tu o wyróżnienie aktów administracyjnych,które dochodzą do skutku:

• za zgodą adresata,

• bez zgody adresata,

Oczywiście zgoda ta wyrażana jest najczęściej przedwstępnie np. w podaniach o przyjęcie na studia.

* z punktu widzenia wywoływania skutków prawnych w sferze prawa cywilnego, akty administracyjne możemy podzielć na takie które:

• rodzą bezpośrednie skutki cywilnoprawne np. ostateczna decyzja o wywłaszczeniu stanowi z mocy prawa podstawę do dokonania odpowiednich wpisów w księdze wieczystej.

• wywołują pośrednio skutki cywilnoprawne, przez to, że stanowią one niezbędny warunek zawarcia umowy, wywołującej bezpośrednie skutki w sferze prawa cywilnego np. decyzja o przydziale lokalu mieszkalnego rodzi obowiązek zawarcia umowy najmu przez adresata decyzji.

4. Uznanie administracyjne

Najpełniejszą postacią samodzielności prawnej organu wydającego akt adm. jest tzw. uznanie administracyjne. Jest to samodzielność, której organowi adm.publ. udziela norma prawna blankietowa, skonstruowana najczęściej w ten sposób, iż przy rozwiniętej w pelni hipotezie, dyspozycja ma formę dysjunktywną, co oznacza, że organ adm. w warunkach określ. w hipotezie ma wybór między różnymi sposobami zachowania się; może samodzielnie ustalić kryteria rozstrzygnięcia i w oparciu o te kryteria ustalić treść rozstrzygnięcia. Bez względu na to, jaki sposób zachowania się wybierze organ adm., jakie określi kryteria rozstrzygnięcia i jaką ustali treść rozstrzygnięcia, organ ten ma jednak obowiązek wydać decyzję.

5. Prawidłowy i wadliwy akt administracyjny

Prawidłowy akt administracyjny :

a) musi być wydany zgodnie z prawem materialnym, co oznacza, że prawo musi wyraźnie zezwalać na rozstrzyganie o prawach i obowiązkach określ. podmiotów w drodze aktu adm.

b) musi być wydany zgodnie z prawem ustrojowym, co oznacza, że musi być wydany przez organ adm.publ.kompetentny zarówno rzeczowo, jak i miejscowo,

c) musi być wydany zgodnie z prawem procesowym, czyli w odpowiednim trybie, określającym zarówno sposób jego podejmowania jak i sposób kontroli,

d) musi być wydany z właściwym wykorzystaniem samodzielności prawnej, przyznanej organowi przez normy prawa materialnego, ustrojowego i procesowego. Idzie tu w szczególności o właściwe wykorzystanie samodzielności w ustalaniu stanu faktycznego sprawy, w interpretowaniu stosowanych norm prawa, zwłaszcza zaś w określaniu treści pojęć nieoznaczonych użytych przez ustawidawcę, właściwe wykorzystanie samodzielności w zakresie wartościowania i formułowaniu sądów wartościujących wreszcie, właściwe wykorzystanie samodzielności w ustalaniu rozstrzygnięcia.

Wadliwy akt administracyjny:

Akty administracyjne, które nie spełniają jednocześnie w/w warunków niezbędnych do uznania aktu za prawidłowy, są aktami wadliwymi.

Wadliwość aktu administracyjnego może przyjmować różne postacie. Są to akty, które np.:

a) zawierają błędy pisarskie, rachunkowe oraz oczywiste omyłki wymagające jedynie ich sprostowania i wyjaśnienia,

b) w sposób istotny naruszają przepisy pr.materialnego, procesowego i ustrojowego,

c) naruszają konstytucyjne zasady porządku prawnego,

d) opierają się na niewłaściwie ustalonym stanie faktycznym,

e) błędnej wykładni prawa,

f) błędnej bądź niepełnej ocenie pojęcia nieokreślonego,

g) niewłaściwym skorzystaniu z uznania adm.

Akty administracyjne o najwyższym stopniu wadliwości, czyli takie jakie które sa obciążone szczególnie istotnymi wadami, kwalifikowane są jako 1) akty nieważne.

Nieważnymi aktami administracyjnymi są akty :

a) które zostały wydane przez organy rzeczowo lub miejscowo niewłaściwe,

b) które zawierają oczywistą wadę procesową (np.wydane zostały bez podstawy prawnej),

c) które są skierowane do osiągnięcia efektu prawniczo lub faktycznie niemożliwego do osiągnięcia.

Od aktów administracyjnych nieważnych należy odróżnić stojące paza pojęciem aktu adm. tzw. 2) nieakty. Są to czynności podejmowane : a) przez organy oczywiście niewłaściwe,

b) z pominięciem wszelkiej procedury.

W prawie adm. przyjęto zasadę domniemania ważności aktu administracyjnego, sprowadzającą się do tego, że akt administracyjny nawet wadliwy, uznawany jest za obowiązujący, dopóki w odpowiednim trybie nie zostanie zmieniony lub uchylony.

6. Formy aktów administracyjnych

Formami aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie są :

1) Decyzje, 4) Licencja.

2) Zezwolenia, 5) Rozstrzygnięcie bezpośrednie

3) Koncesja,

DECYZJA - jest to akt administracyjny stanowiący jednostronne ustalenie organu adm.publ. o wiążących dla jednostki (i organu) konsekwencjach normy prawa administracyjnego.

ZEZWOLENIE - jest formą aktu administracyjnego uprawnienia w sferze prawa administr. lub podjęcie czynności dopuszczonej normami prawa administracyjnego.

KONCESJA - jest aktem administracyjnym, który osobie fizycznej lub prawnej nadaje uprawnienia do wykonywania okreslonej działalności, najczęściej produkcyjnej lub usługowej.

LICENCJA - jest aktem administracyjnym ustalającym uprawnienia do wykonywania określonej działalności(niekoniecznie o charakterze gospodarczym) lub pracy zawodowej, gdy wykonywanie takiej działalności związane jest z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji.

BEZPOŚREDNIE ROZSTRZYGNIĘCIE - jest to indywidualny akt admin. uwzględniający specyfikę działań admin. w dziedzinie bezpieczeństwa i porządu publ. Dotyczy ono zezwoleń, nakazów, zakazów określonego zachowania się indywidualnie wskazanych adresatów w konkretnej sytuacji. Może być wydawane natychmiast, bez potrzeby prowadzenia postępowania admin. i kierowane bezpośrednio do adresatów. tryb jego podejmowania i wydawania jest uproszczony. Dla nadania mu mocy prawnej nizbędne jest zakomunikowanie adresatowi jego treści w sposób wyraźny i zruzumiały.

7. Umowy publicznoprawne

Zawieranie umów publicznoprawnych związane jest najczęściej ze wspólnym wykonywaniem zadań lub też przekazaniem albo powierzeniem wykonywania zadań z zakresu adm. publ. Stronami umów publicznoprawnych są z reguły organy administracji publicznej.

Podstawą prawną zawierania umów publicznoprawnych są : przepisy prawa adm., zasady oraz tryb zawierania takich umów powinien być regulowany przepisami prawa administracyjnego.

Charakter umów publicznoprawnych można przypisać :

a) związkom komunalnym,

b) porozumieniom komunalnym ,

c) porozumieniom o wykonanie zadań z zakresu administracji rządowej.

ZWIĄZEK KOMUNALNY

-Celem Związków komunalnych jest : wspólne wykonywanie zadań publ. przez gminy.

-Związki komunalne tworzone są przez gminy, powiaty, miasta na prawach powiatu z gminami.

-Obowiązek utworzenia związku może być nałożony tylko w drodze Ustawy.

-Uchwały o utworzeniu związku podejmowane są przez Rady zainteresowanych gmin, powiatów i miast na prawach powiatu.

-Związek komunalny podlega zarejestrowaniu w rejestrze Prezesa R.M. i po zarejestrowaniu zdobywa osobowość prawną ( z datą ogłoszenia statutu).

-Organem stanowiącym i kontrolnym związku jest : Zgromadzenie ( wójtowie, burmistrzowie gmin uczestniczących w związku),

-Organem wykonawczym związku jest : Zarząd(powoływany o odwoływany przez zgromadzenie związku spośród jego członków),

-Uchwały zgromadzenia są podejmowane bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków zgromadzenia.

POROZUMIENIE KOMUNALNE :

-Zawierane są przez gminy, powiaty, województwa w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publ.

-Porozumienia takie mogą być zawierane także przez województwa z powiatami i z gminami oraz miasta na prawach powiatu z gminami.

-Stronami porozumienia są : z jednej strony- jednostka samorządu terytorialnego przejmującego zadania, z drugiej zaś jednostka samorządu terytorialnego powierzająca zadania.

POROZUMIENIA O WYKONANIE ZADAŃ Z ZAKRESU ADM.RZĄDOWEJ :

-Zawierane są przez gminy i powiaty z organami administracji rządowej w sprawie wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej.

8. Umowy cywilnoprawne

Forma umowy cywilnoprawnej stosowana jest - w administr.publ. dla wykonywania kompetencji związanych z dysponowaniem majątkiem ( Skarbu Państwa, samorządu)

Przykładem umów cywilno prawnych najczęściej stosowanych w administracji publicznej są umowy: - Sprzedaży, - Dzierżawy, - Najmu, - Umowy o dostawę

Zawieranie umów cywilnoprawnych związane jest niejednokrotnie z działaniem w formie aktu administr. Związek między tymi formami działania administracji może polegać na tym, że dopuszczalność zawarcia umowy uwarunkowana jest istnieniem aktu administr., którego postanowienia umowa rozwija, bądź też cywilnoprawna podlega przepisom o nadzorze, które umożliwiają jej zatwierdzenie lub niezatwierdzenie, bądź też umowa taka podlega rejestracji.

9. Formy działań faktycznych administracji

Koncepcja działań faktycznych przyjęta w nauce prawa administracyjnego zakłada, że działania faktyczne są dopuszczalną i niewadliwą prawnie kategorią działań administr.publ., uzupełniającą działania prawne tej administracji. Są one podejmowane zawsze na podstawie prawa i zawsze w granicach obowiązujących przepisów prawa.

Podstawą prawną działań faktycznych mogą być normy prawa o charakterze materialnym, normy prawne ustrojowe, oraz normy prawne o charakterze procesowym.

Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa.

1. Ustalenie przez organ administracyjny niektórych celów i zadań.

Działania te podejmowane są w procesach wykonywania norm prawnych ustanawiających zadania dla administracji.. Polegają na zbieraniu informacji analizowaniu tych informacji, sporządzaniu prognoz.

2. Ustalania przez organ administracji niektórych sytuacji faktycznych.

3. Tworzenia sytuacji faktycznych.

4. Przeprowadzenia ocen przez organ administracyjny.

Wykonując normy prawne ustanawiające zadania dla administracji, organy dokonują szeregu ocen, z których najważniejsze to:

• czy zaobserwowane elementy rzeczywistości tworzą „stan faktyczny” uzasadniający działanie,

• czy wobec zauważonego i ustalonego stanu faktycznego działać, czy nie podejmować działania.,

• w jakim kierunku działać,

• czy zamierzone działanie przyczyni się wykonania zadania określonego normą prawną,

5. Dokonywanie wyboru przez organ administracyjny.

Do tej grupy zaliczamy:

• dokonywanie wyboru formy działania,

• dokonywanie wyboru treści rozstrzygnięć i w granicach dopuszczonych normą prawną o charakterze blankietowym,

• dokonywanie kryteriów działania,

• dokonywanie wyboru między różnymi sposobami zachowania się,

• dokonywanie wyboru odpowiedniego momentu podjęcia działań.

6. Tworzenie kryteriów oceniania i wyboru.

Do tej grupy należą te działania, które wiążą się z tworzeniem prawnie nieokreślonych kryteriów, wg których organy administr. publ. stosując normy prawa dokonują rozmaitych ocen i wyborów.

7. Projektowanie wariantów działań.

Ma miejsce gdy organ administr. nie dysponuje wszystkimi informacjami pozwalającymi w wystarczającym stopniu przewidywać wyniki i następstwa własnych działań.

8. Tworzenie norm organizacyjnych.

Jest to kategoria działań faktycznych polegających na ustalaniu reguł zachowania się wewnątrzorganizacyjnego pracowników administracji publicznej., wiążących w ramach stosunków, przełożeństwa służbowego i podległości służbowej.

9. Podejmowanie decyzji organizacyjnych.

Decyzje administracyjne są kategorią działań administracji kształtujących organizację wewnętrzną aparatu administracyjnego. Sa podejmowane na podstawie ogólnych norm kompetencyjnych oraz norm blankietowych, przy braku norm prawa administracyjnego oraz prawa procesowego.

Inne formy działań faktycznych to:

• Działania faktyczne zmierzające do zawiązania współpracy z obywatelami

• Działania informacyjne administracji

• Działania faktyczne o charakterze materialno- technicznym

Ogólnie można powiedzieć, że działania o charakterze faktycznym : związane są prawem stosunkowo luźno. Wymaga się jedynie aby były one oparte na jakiejś podstawie prawnej. np. ogólnej normie kompetencyjnej wyprowadzonej z przepisów administracyjnych, określających zakres czynności związanych z danym stanowiskiem pracy czy instytucją oraz rodzajem więzi łączących poszczególne stanowiska lub instytucje.

C. Materialne prawo administracyjne (wybrane zagadnienia)

I. Administracyjnoprawna regulacja niektórych praw i wolności obywateli

1. Stowarzyszenia

Działają na podstawie ustawy Prawo o stowarzyszeniach Tekst jednolity Dz.U. z 2001Nr 79, poz 855

Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządny, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Cecha samorządności odzwierciedla pewien zakres autonomii wewnętrznej stowarzyszenia, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności, samodzielnie określa swoje cele.

Prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach przysługuje nie tylko obywatelom polskim ale i cudzoziemcom, pod warunkiem jednak, że mają miejsce zamieszkania w Polsce. Cudzoziemcy nie mający miejsca zamieszkania w Polsce mogą przystępować do stowarzyszeń, jeśli jego statut na to zezwala. Cudzoziemcom tym nie przysługuje prawo zakładania stowarzyszeń.

Można wyodrębnić Trzy rodzaje stowarzyszeń:

• Stowarzyszenia zwykłe

• Stowarzyszenia

• Związki stowarzyszeń

Stowarzyszenia zwykłe stanowią uproszczoną formę stowarzyszeń. Wynika ona m.in. z braku posiadania przez nie osobowości prawnej.

Mogą być utworzone, gdy inicjatywę taką zgłoszą co najmniej 3 osoby fizyczne mające pełną zdolność do czynności prawnych.

Nie mogą one w odróżnieniu od stowarzyszeń zwykłych przyjmować datków od instytucji publ. powoływać terenowych jednostek organiz, łączyć się ze związkami stowarzyszeń, prowadzić działalność gospodarczą. Utrzymują się ze składek członków.

Rejestracji stowarzyszeń dokonuje sąd rejonowy mający siedzibę w mieście będącym siedzibą wojewody. Stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność z chwilą wpisania do Krajowego rejestru Sadowego.

Nadzór administracyjny nad stowarzyszeniami sprawują:

• Wojewoda właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia w zakresie nadzoru nad działalnością stowarzyszeń jednostek samorządu administracyjnego

• Starosta właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia w zakresie nadzoru nad pozostałymi stowarzyszeniami.

2. Zgromadzenia i zbiórki publiczne

1)ZGROMADZENIE PUBLICZNE

Każdy obywatel ma konstytucyjne prawo do organizowania i uczestnictwa w pokojowych zgromadzeniach. Wolność zgromadzeń podlega ograniczeniom przewidzianym jedynie przez ustawy, niezbędnym do ochrony bezpieczeństwa pańswowego lub porządku publ. oraz ochrony zdrowia lub moralności publ. albo praw i wolności innych osób.

Podstawa prawna :

• ustawa z dnia 5 lipca 1990r. -Prawo o zgromadzeniach(Dz. U. z 1990 r., Nr 51, poz. 297)

Zgromadzenia mogą organizować :

• osoby mające pełną zdolność do czynności prawnych,

• osoby prawne (np. stowarzyszenia),

• inne organizacje, grupy osób,

Postępowanie w sprawach zgromadzeń :

Sprawy dotyczące zgromadzeń należą do zadań organów gminy. Zgromadzenia organizowane na otwartej przestrzeni dostępne dla nieokreślonej liczby osób wymagają uprzedniego zawiadomienia organu gminy (Prezydenta Miasta, Wójt, Burmistrz) właściwego ze względu na miejsce zgromadzenia. Organizator zgromadzenia ma obowiązek zawiadomienia Prezydenta Miasta w taki sposób, aby wiadomość o zgromadzeniu dotarła nie później niż na 3-dni, a najwcześniej 30-dni przed datą zgromadzenia.

Zawiadomienie powinno zawierać nastepujące dane :

*imię i nazwisko, *data urodzenia, *nazwa i adres os. prawnej lub innej organizacji, jeżeli w jej imieniu organizuje zgromadzenie, *cel i program zgromadzenia, *miejsce i datę, *godzinę rozpoczęcia, *planowany czas trwania, *przewidywaną liczbę uczestników oraz projektowaną trasę przejścia, jeżeli przewiduje się zmianę miejsca w czasie trwania zgromadzenia, *kreślenie planowanych przez organizatora środków służących zapewnieniu pokojowego przebiegu zgromadzenia.

Zakaz zgromadzenia Prezydent Miasta może zakazać zgromadzenia, jeżeli :

*jego cel lub odbycie sprzeciwiają się ustawie "Prawo o zgromadzeniach" lub naruszają przepisy ustaw karnych,

*odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach.

Od decyzji zakazującej przysługuje odwołanie do wojewody, które należy wnieść w ciągu 3-dni od doręczenia takiej decyzji. Decyzja odwoławcza może być zaskarżona do NSA.Przepisy regulują organizacje przebiegu zgromadzenia publ. Zgromadzenie musi mieć przewodniczącego, który jest 1)odpowiedzialny za techniczny i 2)organizacyjny przebieg zgromadzenia oraz za

3)przestrzeganie przepisów prawnych. Przewodniczący ma uprawnienie umożliwiające

4)żądania opuszczenia zgromadzenia przez osobę, która swoim zachowaniem narusza przepisy oraz uniemożliwia lub udaremnia zgromadzenie. Do jego kompetencji należy -5)rozwiązywanie zgromadzenia, co wiąże się z opuszczeniem miejsca, gdzie się ono odbywa.

Rozwiązanie następuje, gdy :

* przebieg narusza przepisy ustaw karnych,

* zagraża życiu i zdrowiu,

*zagraża mieniu,

Rozwiązać może także organ nadzorujący (organ gminy).

Rozwiązanie następuje w drodze ustnej decyzji, po 3-krotnym ostrzeżeniu uczestników jego możliwości rozwiązania i w ciągu 24-godzin dostarczina na piśmie. Odwołanie od tej decyzji jest takie same, jak przy decyzji nie zezwalającej na zgromadzenie.

2)ZBIÓRKI PUBLICZNE

Podstawa prawna:

• ustawa z dn. 15.marca.1933r. "o rozbiórkach publicznych" (Dz.U.z 1933, nR 22, poz.162 z późn. zmianami),

• rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dn. 14.lipca.1934 r. "o sposobach przeprowadzania zbiórek publ. oraz kontroli nad tymi zbiórkami" (Dz.U.z 1934, Nr 69, poz.638).

Zbiórkę publiczną mogą zorganizować i przeprowadzić jedynie :*stowarzyszenia zarejestrowane, *organizacje posiadające osobowość prawną albo komitet, *organizowany dla przeprowadzenia określonego celu.

Cel zbiórki publicznej : Pozwolenie na zbiórkę publ. może być udzielone tylko wówczas, gdy cel zbiórki nie jest sprzeczny z prawem. Za takie cele uważa się przede wszystkim cele :

• religijne,

• państwowe,

• oświatowe,

• zdrowotne,

• kulturalno-społeczne,

• społeczno-opiekuńcze.

Postępowanie dotyczące udzielenia pozwolenia na przeprowadzenie zbiórki publicznej :

Pozwoleń na przeprowadzenie zbiórki publicznej udzielają:

• Prezydent Miasta, o ile zbiórka ma być przeprowadzona na obszarze miasta lub jego części,

• Marszałek Województwa, o ile zbiórka ma być przeprowadzona na terenie całego województwa bądź jego części,

• Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, jeżeli zbiórka ma być przeprowadzona na obszarze całego kraju.

Wymagane dokumenty i informacje (w przypadku zbiórki na terenie miasta) prośba o wydanie pozwolenia adresowana do Prezydenta Miasta, która musi zawierać :

• dokładny plan organizacyjny zbiórki,

• podanie dokładnego adresu siedziby instytucji organizującej zbiórkę,

• okreslenie celu zbiórki i przeznaczenia zebranych środków,

• określenie dokładnego terminu, terenu i sposobu przeprowadzenia zbiórki (dokładna data i godzina, miejsce zbiórki, forma zbiórki),

• określenie liczby osób, które będą zaangażowanew przygotowanie i przeprowadzenie zbiórki z wyszczególnieniem,

• czy będą to członkowie instytucji organizującej zbiórkę, czy też osoby zaproszone imiennie,

• suma przewidywanych kosztów, niezbędnych dla zorganizowania i przeprowadzenia zbiórki, z dokładną specyfikacją rodzaju i wysokości poszczególnych wydatków,

• podanie dokładnych danych osoby odpowiedzialnej za całość czynności związanych z przeprowadzeniem zbiórki (imię i nazwisko, data i miejsce urodzenia, nr PESEL, adres zamieszkania, nr telefonu, nr i seria dowodu osobistego),

• podanie składu osobowego komisji powołanej do rozliczenia otrzymanych środków finansowych (min.3-osoby)z podaniem imienia i nazwiska, adresu zamieszkania i daty ur.

Obowiązki organizatora zbiórki :

• złożenie prośby o wydanie pozwolenia, zawierającej w/w elementy do organu wydającego pozwolenie, nie później niż na 14-dni planowanym przeprowadzeniem zbiórki,

• przygotowanie i przeprowadzenie zbiórki publ. w sposób zapewniający uczestnikom i ofiarodawcom bezpieczeństwo w miejscu (na terenie) zbiórki (ewentualne uzgodnienia z Policją, Strażą Miejską),

• przygotowanie dla osób przeprowadzających zbiórkę publ. dowodów pozwalających na stwierdzenie ich tożsamości (np.identyfikatory) oraz legitymacji upowazniających je do prowadzenia zbiórki,

• instytucja przeprowadzająca zbiórkę zobowiązana jest do złożenia rejestru dla odnotowywania przebiegu akcji zbiórkowej oraz jej wyników,

• organizator zbiórki jest zobowiazany zawiadomić, w przeciągu 30-dni od dnia zakończenia zbiórki, o wyniku zbiórki i sposobie zużytkowania zebranych ofiar organ, który wydał pozwolenie na przeprowadzenie zbiórki-

SPRAWOZDANIE MUSI ZAWIERAĆ NASTĘPUJĄCE INFORMACJE :

* wysokość sumy zebranych środków finansowych,

* szczegółowy wykaz kosztów przeprowadzenia loterii (zbiórki),

* szczegółowy podział dochodu z loterii (zbiórki) z wymienieniem celó, na jakie dochód ten został lub zostanie przeznaczony-kopia dokumentu stwierdzającego wpłatę uzyskanych środków finansowych,

* skład powołanej komisji do rozliczenia otrzymanych środków finansowych (imię i nazwisko, data orodzenia oraz adres zamieszkania),

* ogłosić wyniki zbiórki w prasie, w rozumieniu przepisów pr. prasowegoo zasięgu obejmującym co najmniej obszar, na którym zbiórka została przeprowadzona.

II. Reglamentacja publicznoprawna w sferze praw rzeczowych

1.Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego oraz ustalanie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (uregulowany ustawą z dnia 7.07.1994r. o zagospodarowaniu przestrzennym) to przepis gminny, w którym ustala się przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu z zachowaniem warunków określonych w ustawach, przyjmując za podstawę rozwój zrównoważony danego terenu. Jest przepisem prawa miejscowego gminy, prowadzącej na swoim terenie własną politykę przestrzenną. Sporządzany jest w zależności od potrzeb, w drodze uchwały Rady Gminy.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego ustala w zależności od potrzeb: *przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczające ulice, place, tereny przeznaczone dla realizacji celów publicznych, tereny podlegające ochronie, *zasady podziału nieruchomości i inne wynikające z ustaw szczególnych.

Plan miejscowy obejmuje: *tekst planu (treść uchwały) i *rysunek.

Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (wg ustawy j.w.)

Zmiana zagospodarowania terenu, a w szczególności jego zabudowa wymaga ustalenia- w drodze decyzji- warunków zabudowy i zagospodarowania terenu (decyzja poprzedzająca, gdy ustawa Prawo budowlane wymaga uzyskania pozwolenia na budowę). Podstawę decyzji stanowi plan miejscowy. Wydawana jest przez wójta (burmistrza, prezydenta). Określa w szczególności: rodzaj inwestycji, warunki wynikające z ustaleń planu miejscowego, warunki wyposażenia w infrastrukturę techniczną, okres ważności. Ustalone przez organ warunki są wiążące w stosunku do organu wydającego pozwolenie na budowę. Gdy inwestycja jest sprzeczna z planem- wydaje się decyzję odmowną.

W przypadku braku planu: projekt decyzji sporządza urbanista, przeprowadza się rozprawę administracyjną, projekt decyzji przedstawia się wojewodzie (sprawdzenie zgodności z prawem), wydanie decyzji.

2. Podstawowe instytucje prawa budowlanego

Zasadniczym aktem prawnym regulującym proces budowlany jest ustawa z dnia 7 lipca 1994r.- Prawo budowlane. Do stadiów procesu budowlanego należą wg ustawy: *opracowanie dokumentacji techniczno-budowlanej, *uzyskanie pozwolenia na budowę, *prowadzenie robót budowlanych, *przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego, *utrzymanie i rozbiórka obiektu budowlanego.

Pozwolenia na budowę nie wymagają inwestycje wymienione w art. 29 ustawy (katalog zamknięty), a więc wszystkie inne nie wymienione- wymagają takiej decyzji.

Zgodnie z ustawą zadania administracji architektoniczno-budowlanej wykonują:

? Starosta-organ I instancji (może w drodze porozumienia zlecić zadanie gminie)

? Wojewoda- organ wyższego stopnia w stosunku do starosty oraz organ I instancji w sprawach niektórych obiektów i robót budowlanych,

? Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego.

Zadania nadzoru budowlanego wykonują:

? Powiatowy Inspektor nadzoru Budowlanego (powoł. i odwoł. przez starostę)

? Wojewoda przy pomocy Wojewódzkiego Inspektora nadzoru Budowlanego,

? Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego.

3. Wywłaszczanie nieruchomości

Wywłaszczenie nieruchomości -polega na pozbawieniu lub ograniczeniu w drodze

decyzji admin. prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości i przeniesieniu tych praw na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego. Zasady wywłaszczenia uregulowane zostały w ustawie z 21.08.1997r. o gospodarce nieruchomościami. W sytuacjach szczególnych (np.podczas realizacji celu publicznego) może dojść do wywłaszczenia nieruchomości lub jej części przewidzianej w planach miejscowych na cele publiczne. Umożliwia to realizację ważnych celów publicznych w razie odmowy sprzedaży nieruchomości przez właściciela. Cele publiczne zostały ściśle określone w ustawie, stanowią zamknięty katalog. Są to np.

*wydzielenie gruntów pod drogi publiczne, ciągi drenażowe, pod urządzenia i sieci wod-kan, energ., gazu, dobra kultury, pomniki zagłady, *budowa obiektów administrac, *na potrzeby obronności państwa, szkół publicznych itp.

Postęp.wywłaszczeniowe musi być : *poprzedzone rokowaniami o nabycie nieruchomości z właścicielem. Podczas rokowań może być zaoferowana cena nabycia lub nieruchomość zamienna. *Rokowania przeprowadza Starosta-wywłaszczenie na rzecz Skarbu Państwa, lub organ wykonawczy jedn.sam.teryt- jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz tej jednostki. *Decyzję o wywłaszczeniu wydaje starosta, w uzasadnionych przypadkach może jej nadać rygor natychmiastowej wykonalności.

III. Administracja zdrowia, zatrudnienia i spraw socjalnych

1. Administracja zdrowia .

Do 31 marca 1999 r. na czele administracji zdrowia stał Minister Zdrowia i Opieki Społecznej. Zakres jego działania regulowała ustawa z 13 kwietnia 1960 r. o utworzeniu Komitetu Pracy i Płac oraz o zmianie właściwości w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, rent, zaopatrzeń i opieki społecznej (Dz. U. nr 20, poz. 119 z późn. zm.). Ustawa ta zniosła urząd Ministra Pracy i Opieki Społecznej, a jego zadania powierzyła nowo utworzonemu Komitetowi oraz Ministrowi Zdrowia. W związku z tym dotychczasowy urząd Ministra Zdrowia, utworzony dekretem z 11 kwietnia 1945 r. o podziale Ministerstwa Pracy, Opieki Społecznej i Zdrowia, powołanego ustawą z 31 grudnia 1944 r. (Dz. U. nr 19, poz. 99), został przekształcony w urząd Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. W 1990 r. z jego zakresu działania wyłączono sprawy pomocy społecznej i przekazano je Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej.

Od 1 kwietnia 1999 r. na czele administracji zdrowia stoi minister właściwy do spraw zdrowia. Do zakresu jego działania należą sprawy:

*ochrony zdrowia i organizacji opieki zdrowotnej, *nadzoru nad środkami farmaceutycznymi i materiałami medycznymi, aparaturą i sprzętem medycznym, *zawodów medycznych, *warunków sanitarnych oraz nadzoru sanitarnego, lecznictwa uzdrowiskowego. *Ministrowi podlega Główny Inspektor Sanitarny oraz Krajowy Inspektor Farmaceutyczny, *nadto sprawuje on nadzór nad działalnością Agencji Rezerw Artykułów Sanitarnych.

Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy *kolegium, rady naukowej, innych

*kolegialnych organów doradczych i opiniodawczych oraz *ministerstwa. Ponadto przy wykonywaniu swoich zadań korzysta z następujących jednostek organizacyjnych :(ściśle biorąc, poprzez departamenty lub inne komórki ministerstwa): *szkół wyższych oraz innych instytucji szkolnych i naukowych (np. akademii medycznych); *uzdrowisk i zakładów związanych z ich działalnością; *jednostek organizacyjnych działających w zakresie profilaktyki, lecznictwa i rehabilitacji (np. Instytut Gruźlicy, Instytut Matki i Dziecka); *jednostek organiz. działających w zakresie farmacji, sprzętu ortopedycznego, transportu itp. (np. Instytut Leków);

*innych jednostek organizacyjnych.

Funkcje wchodzące w zakres zadań resortu wykonują też wojewodowie przy

pomocy lekarza wojewódzkiego albo innego pracownika urzędu wojewódzkiego, a także

przy pomocy wielu innych jednostek organizacyjnych podległych wojewodzie, tworzonych

zależnie od potrzeb. Status lekarza wojewódzkiego - lub innego pracownika wykonującego

jego funkcje - określa statut urzędu wojewódzkiego.

Działalność polegającą na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, zapobieganiu powstawaniu

chorób i urazów, szerzeniu oświaty zdrowotnej, a w miarę możliwości również kształceniu osób wykonujących zawody medyczne prowadzą tzw. zakłady opieki zdrowotnej.

Zakładami opieki zdrowotnej są w szczególności:

• szpitale i inne zakłady przeznaczone dla osób potrzebujących całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych w odpowiednim, stałym pomieszczeniu,

• przychodnie lekarskie (ośrodki zdrowia), poradnie,

• pogotowie ratunkowe,

• pracownie diagnostyczne,

• pracownie protetyki stomatologicznej i ortodoncji,

• zakłady rehabilitacji leczniczej,

• żłobki,

• inne zakłady, spełniające warunki określone w ustawie.

Zakładami opieki zdrowotnej są również zespoły utworzone z wyżej wymienionych

zakładów. Zakłady opieki zdrowotnej mogą być tworzone i utrzymywane przez: *naczelne i

centralne organy administracji rządowej, *wojewodów, *gminy i *związki międzygminne, *powiaty i *województwa, *kościoły i *związki wyznaniowe, *zakłady pracy, *stowarzyszenia i *fundacje oraz *inne osoby prawne krajowe i zagraniczne, a także przez *osoby fizyczne.

Zakłady tworzone przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, wojewodów, powiaty województwa oraz związki powiatów utrzymywane ze środków publicznych oraz przeznaczone do wykonywania obowiązku udzielania świadczeń zdrowotnych osobom ubezpieczonym i innym osobom uprawnionym na podstawie odrębnych przepisów - są zakładami publicznymi.

Zakład publiczny tworzy się : w drodze zarządzenia właściwego organu administracji rządowej albo w drodze uchwały właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego. Tworzenie nowych zakładów powinno być zgodne z planem ich rozmieszczenia, ustalanym przez ministra właściwego do spraw zdrowia (po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Lekarskiej) albo przez wojewodę (po zasięgnięciu opinii sejmiku województwa).

W tym samym trybie następuje przekształcenie lub likwidacja publicznego zakładu opieki zdrowotnej. Ustawa z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408 z późn. zm.) wymaga nadto, aby zarządzenie lub uchwała o likwidacji lub przekształceniu określała sposób i formę zapewnienia osobom korzystającym ze świadczeń likwidowanego zakładu dalsze, nieprzerwane udzielanie takich świadczeń, bez istotnego ograniczenia ich dostępności, warunków udzielania i jakości.

Zakład może rozpocząć działalność po uzyskaniu wpisu do rejestru prowadzonego przez wojewodę. Podstawą wpisu jest stwierdzenie, że zakład opieki zdrowotnej spełnia wymagania przewidziane w ustawie i przepisach wykonawczych w zakresie fachowości, stanu pomieszczeń, wyposażenia w urządzenia itp. Wpis do rejestru, odmowa wpisu lub skreślenie z rejestru następuje w formie decyzji administracyjnej, z wyjątkiem zakładów tworzonych i utrzymywanych przez naczelne i centralne organy administracji państwowej oraz szpitali klinicznych i klinik. Wpis zakładów tworzonych przez naczelne i centralne organy administracji państwowej następuje na podstawie zarządzenia właściwego ministra.

Publiczny zakład opieki zdrowotnej może na podstawie decyzji organu założycielskiego uzyskać status samodzielnego zakładu. Zakład taki jest wpisywany do rejestru prowadzonego przez sąd rejonowy (a nie wojewodę, jak w przypadku pozostałych zakładów) i z chwilą wpisu uzyskuje osobowość prawną. Samodzielny zakład ma własne mienie, wydzielone z mienia państwowego lub komunalnego, obejmujące własność i inne prawa majątkowe, i winien pokrywać koszty swojej działalności z posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów; na przykład z odpłatnych świadczeń zdrowotnych udzielanych na zlecenie:

instytucji ubezpieczeniowych, osób objętych ubezpieczeniem innym niż ubezpieczenie zdrowotne,

organu, który utworzył zakład, albo innych organów uprawnionych na podstawie odrębnych przepisów.

Samodzielny zakład również winien we własnym zakresie lub z kredytu bankowego

pokryć ewentualny niedobór finansowy. Ustawa z 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej reguluje także podstawowe prawa i obowiązki użytkowników. Według ustawy wszyscy pacjenci mają prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej, wyrażania zgody lub odmowy jej udzielenia na określone świadczenia (po uzyskaniu odpowiedniej informacji), uzyskania informacji o stanie swojego zdrowia, poszanowania intymności i godności w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych, umierania w spokoju i godności.

Nadto osoby przebywające w szpitalu mają prawo do opieki duszpasterskiej, kontaktu osobistego, telefonicznego i korespondencyjnego z osobami z zewnątrz oraz do opieki pielęgnacyjnej przez osobę bliską lub przez inną wskazaną osobę, a także prawo żądania wypisania ze szpitala (osoba wypisywana ze szpitala na własne żądanie jest obowiązana złożyć zobowiązanie na piśmie lub ustnie w obecności dwóch świadków, że została uprzedzona o możliwych następstwach zaprzestania leczenia w szpitalu).

Do podstawowych obowiązków użytkowników zakładu opieki zdrowotnej należy *przestrzeganie regulaminu zakładu.

Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej sprawuje *minister właściwy do spraw zdrowia oraz *wojewodowie. Wymienione organy są uprawnione do kontroli (mogą przeprowadzić wizytacje pomieszczeń zakładu, obserwować czynności związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, żądać informacji i udostępnienia dokumentacji, w tym również medycznej itp.), wydawania zaleceń pokontrolnych i podejmowania decyzji administracyjnych nakazujących usunięcie stwierdzonych braków i wadliwości.

Minister lub wojewoda mogą zlecać przeprowadzenie kontroli (ale tylko pod względem medycznym) *innym zakładom opieki zdrowotnej, *organom samorządów zawodów medycznych, *medycznym towarzystwom naukowym, *akademickim uczelniom medycznym, *medycznym jednostkom badawczo-rozwojowym oraz specjalistom z poszczególnych dziedzin medycyny - za ich zgodą.

Niezależnie od tego organ, który utworzył zakład, ma obowiązek dokonywać okresowych kontroli i ocen działalności zakładu oraz pracy jego kierownika.

Spośród licznych przepisów regulujących kompetencje organów administracji publicznej, prawa i obowiązki osób fizycznych oraz innych podmiotów prawa wymienić trzeba nadto następujące:

*przepisy regulujące wykonywanie zawodu w służbie zdrowia :do tej grupy np. należą następujące akty prawne: ustawa z 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza (Dz. U. z 1997 r. nr 28, poz. 152) ustawa z 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. nr 91, poz. 410), ustawa z 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. nr 30, poz. 158), ustawa z 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz. U. nr 41, poz. 78 z późn. zm.); ustawa z 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (Dz. U. nr 41, poz. 179 z późn. zm.);

*przepisy regulujące warunki zdrowotne żywności i żywienia, np. ustawa z 25 listopada 1970 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. nr 29, poz. 245 z późn. zm.);

*przepisy dotyczące środków farmaceutycznych oraz artykułów sanitarnych i aptek, a więc przede wszystkim: ustawa z 10 października 1991 r. o środkach farmaceutycznych, materiałach medycznych, aptekach, hurtowniach i nadzorze farmaceutycznym (Dz. U. nr 105, poz. 452; z późn. zm.) oraz akty wykonawcze Ministra Zdrowia oraz Ministra Zdrowia i opieki Społecznej regulujące dopuszczalność tych środków, ich oznaczanie, warunki składu, metody badania itd.;

*przepisy dotyczące substancji trujących; chodzi tu o: ustawę z 21 maja 1963 r. o substancjach trujących (Dz. U. nr 22, poz. 116) oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie, m.in. w sprawie oznaczania substancji trujących, wykazu trucizn i środków szkodliwych;

*przepisy normujące zagadnienia wykrywania chorób zakaźnych, zapobiegania ich szerzeniu się oraz leczenia tych chorób; sprawy te reguluje całościowo ustawa z 13 listopada 1963 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych (Dz. U. nr 50, poz. 279 z późn. zm.) i przepisy wykonawcze, wydane m.in. w sprawie powszechnych badań lekarskich dzieci i młodzieży, obowiązkowych szczepień ochronnych, zgłaszania przypadków zachorowań, podejrzeń o zachorowania i zgonów na choroby zakaźne, warunków zdrowia wymaganych ze względów sanitarno-epidemiologicznych od osób wykonujących niektóre zajęcia zarobkowe;

ustawa z 27 września 1991 r. o zasadach odpłatności za leki i artykuły sanitarne (Dz. U. nr 94, poz. 422 z późn. zm.); ustawa z 21 czerwca 1991 r. o wprowadzeniu częściowej odpłatności za koszty wyżywienia i zakwaterowania w sanatoriach uzdrowiskowych (Dz. U. nr 64, poz. 272 z późn. zm.).

Ważną rolę w administracji zdrowia pełni samorząd lekarzy, aptekarzy oraz pielęgniarek i

położnych.

Organizację i zadania samorządu lekarzy reguluje ustawa z 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. nr 30, poz. 158). Stanowi ona, iż samorząd lekarzy jest niezależny w wykonywaniu swych zadań i podlega tylko przepisom ustawy. Jednostkami organizacyjnymi samorządu lekarzy posiadającymi osobowość prawną są: *Naczelna Izba Lekarska i okręgowe izby lekarskie. Na prawach izby okręgowej działają nadto: *wojskowa Izba Lekarska, *Izba Lekarska Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz *Kolejowa Izba Lekarska.

Do samorządu lekarzy m.in. należy: *stwierdzanie prawa wykonywania zawodu lekarza i *prowadzenie rejestru lekarzy, *negocjonowanie warunków pracy i płac, *sprawowanie orzecznictwa w przedmiocie orzekania o niezdolności do wykonywania zawodu lekarza, *opiniowanie projektów ustaw dotyczących ochrony zdrowia i przepisów dotyczących *wykonywania zawodu lekarza bądź występowania o ich wydanie, *sprawowanie sądownictwa lekarskiego w zakresie odpowiedzialności zawodowej lekarzy oraz sądownictwa polubownego, *współdziałanie z organami państwowymi, samorządu terytorialnego, związkami zawodowymi oraz innymi organizacjami społecznych w sprawach dotyczących ochrony zdrowia ludności i warunków wykonywania zawodu lekarza.

2. Przeciwdziałanie alkoholizmowi i narkomanii.

Pierwsze akty prawne mające na celu przeciwdziałanie alkoholizmowi pochodzą z okresu międzywojennego. Koncentrowały się one przede wszystkim na wprowadzeniu ograniczeń w sprzedaży podawania i spożyciu napojów alkoholowych. Ustawy wydane po wojnie przewidywały, oprócz działań reglamentacyjnych, wiele działań o charakterze organizacyjnych i społeczno-wychowawczym. Ten sposób regulacji zastosowano także w obowiązującej obecnie ustawie z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. nr 35, poz. 230 z późn. zm.).

Według ustawy, zadania w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi wykonuje się przez :

• tworzenie warunków sprzyjających realizacji potrzeb, których zaspokojenie motywuje powstrzymywanie się od spożywania alkoholu,

• działalność wychowawczą i informacyjną,

• ustalanie odpowiedniego poziomu i właściwej struktury produkcji napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w kraju oraz ograniczanie dostępności alkoholu,

• leczenie i rehabilitacja osób uzależnionych od alkoholu,

• zapobieganie i usuwanie negatywnych następstw nadużywania alkoholu,

• zakaz sprzedaży, podawania oraz wnoszenia do niektórym miejsc napojów alkoholowych.

Tworzenie warunków sprzyjających realizacji potrzeb, których zaspokojenie motywuje

powstrzymywanie się od spożywania alkoholu, to typowa działalność prewencyjna. Działalność taką powinny prowadzić wszystkie organy administracji rządowej oraz jednostki samorządu terytorialnego. Wszystkie te organy powinny też mieć to zadanie na uwadze przy podejmowaniu innych działań, a szczególnie przy stanowieniu prawa i ustalaniu polityki społecznej.

Podobny charakter ma działalność wychowawcza i informacyjna. Zadania w tym zakresie obciążają zwłaszcza ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, zdrowia oraz kultury, Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz jednostki organizacyjne publicznej radiofonii i telewizji.

Organy administracji rządowej oraz jednostki samorządu terytorialnego powinny m.in. inicjować i wspierać przedsięwzięcia mające na celu zmianę obyczajów w zakresie spożywania napojów alkoholowych, a także popierać tworzenie i rozwój organizacji społecznych, których celem jest szerzenie trzeźwości i abstynencji, oddziaływanie na osoby nadużywające alkoholu oraz udzielanie pomocy ich rodzinom itd.

Zmianę struktury spożywania napojów alkoholowych, a także zmniejszenie jego spożycia, realizuje się przez odpowiednie ustalenie punktów sprzedaży napojów alkoholowych w gminie, a także określenie zasad usytuowania na terenie gminy (miasta) miejsc sprzedaży tych napojów i warunków ich sprzedaży.

Ograniczenie dostępności alkoholu dokonuje się za pomocą rozmaitych przedsięwzięć. Ustawodawca sięgnął tu m.in. po metodę administracyjno-prawną, ekonomiczną i karnoprawną. Ograniczenie spożycia alkoholu zamierza się bowiem osiągnąć zarówno za pomocą ogólnych i indywidualnych aktów administracyjnych oraz innych działań administracyjnoprawnych, zagrożenia karą grzywny orzekaną w postępowaniu w sprawach o wykroczenia lub w postępowaniu karnym, jak i ustalenia odpowiedniej ceny alkoholu.

Ustawa początkowo przewidywała, że dystrybucją, obrotem i zbytem napojów alkoholowych będą zajmować się tylko przedsiębiorstwa państwowe wyznaczone przez Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług. Od października 1990 r. obrót napojami alkoholowymi mogą prowadzić w kraju wszystkie podmioty gospodarcze, o ile uzyskały one zezwolenie. Następnie stanowi ona, że sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych zawierających powyżej 4,5 % alkoholu, a przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży, prowadzi się tylko w wyodrębnionych punktach sprzedaży; liczbę takich punktów określa rada gminy; w gminach, w których są rozmieszczone jednostki wojskowe, czyni to po zasięgnięciu opinii właściwych dowódców garnizonów.

Ustawa zabrania sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych w określonych miejscach oraz sprzedaży i podawania napojów alkoholowych osobom wymienionym w ustawie, a także na kredyt lub pod zastaw. Naruszenie zakazów jest zagrożone karą grzywny.

Zakaz sprzedaży, podawania i spożywania obejmuje *teren szkół i *innych zakładów oraz *placówek oświatowo-wychowawczych lub opiekuńczych, *domów studenckich, *zakładów pracy, *miejsc zbiorowego żywienia pracowników,* miejsc masowych zgromadzeń (w czasie ich trwania), *środków i obiektów komunikacji krajowej, *obiektów zajmowanych przez organy wojskowe i spraw wewnętrznych oraz *rejon obiektów koszarowych i *zakwaterowania przejściowego jednostek wojskowych.

Ponadto ustawa zabrania sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych *zawierających więcej niż 18 % alkoholu w ośrodkach szkoleniowych, a także *w domach wypoczynkowych. Ustawa zabrania też wnoszenia napojów alkoholowych *na teren zakładów pracy, *obiektów zajmowanych przez organy wojskowe i spraw wewnętrznych itp., jak również na teren stadionów i innych obiektów, na których odbywają się masowe imprezy sportowe i rozrywkowe, a także *obiektów lub miejsc objętych regulaminowym zakazem wnoszenia napojów alkoholowych. Osoba posiadająca przy sobie napój alkoholowy ma obowiązek przekazania go do depozytu, pod rygorem nie wpuszczenia bądź usunięcia z obiektu lub miejsca przebywania.

Zakaz sprzedaży i podawania napojów alkoholowych obejmuje *osoby do lat 18 oraz wszystkie osoby, których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwości.

Rada Ministrów ze względu na bezpieczeństwo i porządek publiczny może wprowadzać na czas określony na obszarze całego kraju albo jego części całkowity lub częściowy zakaz sprzedaży i podawania napojów alkoholowych. Zakaz taki wprowadza się w drodze rozporządzenia, a w sytuacji wymagającej niezwłocznego działania - w innym trybie.

Ustalanie odpowiedniej ceny napojów alkoholowych ma na celu : *powstrzymanie ludzi od kupna tych napojów w nadmiernej ilości lub zbyt często oraz *zachęcanie ich do kupna i spożywania napojów o mniejszej zawartości alkoholu. Do 28 grudnia 1996 r. tj. do dnia wejścia w życie ustawy z 12 września 1996 r. o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. nr 127, poz. 593), obowiązywały następujące zasady:

*ceny napojów alkoholowych powinny być ustalane na poziomie wyprzedzającym wzrost dochodów ludności; sprzedaż napojów alkoholowych do spożycia na miejscu następnie po cenach pokrywających koszty związane z tą sprzedażą, nie wyższych jednak niż o 25 % ceny detalicznej (nie dotyczy to niektórych przedsiębiorstw turystycznych);

*od wpływów pieniężnych ze sprzedaży napojów alkoholowych nie mogą zależeć oceny wyników działalności przedsiębiorstw ani też wynagrodzenia ich pracowników .

Obecnie ustawa stanowi jedynie, iż akty prawne wpływające na strukturę cen napojów

alkoholowych powinny służyć ograniczeniu spożycia na rzecz napojów o niskiej zawartości procentowej alkoholu.

- Ustawa wprowadza też zakaz reklamy napojów alkoholowych na terenie kraju.

Zadanie pierwsze wykonuje się przede wszystkim przez doprowadzenie do izby wytrzeźwień, publicznego zakładu opieki zdrowotnej albo do miejsca zamieszkania lub pobytu. Chodzi tu o osoby, które są nietrzeźwe i swoim zachowaniem dają powód zgorszenia w miejscu publicznym lub w zakładzie pracy, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu, albo też zagrażają życiu lub zdrowiu innych osób. Izby wytrzeźwień organizują i prowadzą gminy oraz organy powiatu.

Zadanie drugie wykonuje się głównie przez tworzenie zakładów lecznictwa odwykowego, domów pomocy społecznej oraz zakładów pracy chronionej dla osób uzależnionych od alkoholu i powierzenie tym instytucjom leczenia odwykowego lub udzielania pomocy. Obowiązkiem prowadzenia leczenia zostały ponadto obciążone wszystkie zakłady podstawowej opieki zdrowotnej, a obowiązkiem udzielania odpowiedniej pomocy wszystkie organy i instytucje publiczne. Pomoc ta polega w szczególności na ułatwieniu zatrudnienia, zapewnieniu czasowego zakwaterowania oraz na świadczeniach materialnych; w miarę potrzeby może ona być świadczona również rodzinom osób nadużywających alkoholu.

OBOWIĄZEK PODDANIA SIĘ LECZENIU DOTYCZY TRZECH

KATEGORII OSÓB.

Pierwszą stanowią osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację nieletnich, uchylają się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny. W stosunku do tych osób o obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu orzeka są rejonowy na wniosek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych lub prokuratora.

Drugą kategorię osób, do których odnosi się obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, stanowią osoby uzależnione od alkoholu, umieszczone w zakładach poprawczych i w schroniskach dla nieletnich. W stosunku do tych osób leczenie odwykowe, za zezwoleniem sądu, zarządza administracja zakładu lub schroniska.

Trzecią kategorię tworzą osoby umieszczone w zakładach karnych, aresztach śledczych i ośrodkach przystosowania społecznego. Zasady i tryb postępowania w stosunku do tych osób określa Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia. vv

Wymienione zadania powinny być ujęte w tzw. Narodowym Programie Profilaktyki i

Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, opracowanym przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, podlegają ministrowi do spraw zdrowia. Po zatwierdzeniu przez Radę Ministrów uwzględnia się go w założeniach polityki społeczno-gospodarczej państwa.

W województwie zadania w zakresie wychowania w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi są ujęte w wojewódzkim programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, za realizację którego odpowiada zarząd województwa. Zarząd województwa do realizacji programu może powołać pełnomocnika.

W gminie prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych należy do zadań własnych gminy. Podstawą działania gminy jest gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, uchwalany corocznie przez radę gminy. W realizacji tego programu bierze też udział gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych, powoływana przez radę na podstawie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Do komisji stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o samorządzie gminnym.

NARKOMANIA :

Zadania i kompetencje administracji w walce z narkomanią określa ustawa z 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. nr 75, poz. 468 z późn. zm.). Nakłada ona na wszystkie organy administracji publicznej obowiązek : *podejmowania wszechstronnych działań mających na celu zapobieganie narkomanii, *tworzenie warunków leczenia, rehabilitacji i readaptacji lub resocjalizacji osób uzależnionych, a także *wspierania w tym zakresie organizacji społecznych. Kościoła i innych związków wyznaniowych.

Ministrowie właściwi do spraw oświaty i wychowania, obrony narodowej, transportu, pracy, zdrowia, rolnictwa, spraw wewnętrznych i administracji zapewniają kształcenie i doskonalenie niezbędnej liczby specjalistów w dziedzinie zapobiegania narkomanii, leczenia, rehabilitacji i resocjalizacji.

Podstawę do działań w tej dziedzinie stanowi Krajowy Program Przeciwdziałaniu Narkomanii, uchwalany przez Radę Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw zdrowia. Odpowiedni ministrowie oraz przewodniczący Komitetu Badań naukowych mają też zapewnić prowadzenie badań naukowych nad problematyką narkomanii, a szczególnie rozmiarów tego zjawiska, a także zbieranie i okresowe publikowanie informacji o społeczno - medycznych skutkach nadużywania środków odurzających, psychotropowych i zastępczych.

Państwo podjęło się także reglamentowania i kontroli uprawy maku i konopi włóknistej. W myśl ustawy uprawy takie można prowadzić włóknistej. W myśl ustawy uprawy takie można prowadzić tylko na podstawie odpowiedniego zezwolenia, wydanego przez gminę. Gmina prowadzi też nadzór nad uprawami maku i konopi włóknistej oraz wydaje nakazy zniszczenia tych roślin, jeżeli są one uprawiane bez zezwolenia.

Wojewoda - w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia oraz właściwym do spraw rolnictwa został też zobowiązany do określenia w drodze rozporządzenia wielkości powierzchni przeznaczonej corocznie pod uprawy maku i konopi oraz rejonizacji tych upraw.

Rada Ministrów w drodze rozporządzenia może rozciągnąć przepisy dotyczące upraw maku i konopi na inne rośliny, jeżeli zawierają one substancje odurzające lub psychotropowe.

Ustawa wprowadza :* ogólny zakaz posiadania i używania środków odurzających i substancji psychotropowych, a także trucizn i środków szkodliwych, które są tzw. prekursorami, w zakresie nie uregulowanym w przepisach o substancjach trujących.

Produkcja środków odurzających i psychotropowych odbywa się wyłącznie na podstawie zezwolenia ministra właściwego do spraw zdrowia lub Głównego Inspektora Farmaceutycznego, w zakresie i na warunkach podanych w zezwoleniu.

Odpowiedniego zezwolenia wymaga także:

*zbiór mleczka makowego i opium z maku oraz ziela konopi i żywicy konopi,

*sporządzanie wyciągów ze słomy makowej przez zakłady przemysłu farmaceutycznego oraz instytuty naukowo-badawcze i szkoły wyższe,

*przewóz z zagranicy środków odurzających i psychotropowych, a także ich wywóz oraz tranzyt,

obrót hurtowy środkami odurzającymi i psychotropowymi.

- Podmiot gospodarczy i inna jednostka organizacyjna, które uzyskały zezwolenie, są

obowiązane do składania sprawozdania z działalności określonej w zezwoleniu.

- Zadania w zakresie zapobiegania narkomanii realizowane są także przez leczenie,

rehabilitację oraz resocjalizację osób uzależnionych. Leczenie osób uzależnionych prowadzą publiczne zakłady opieki zdrowotnej. Rehabilitację oraz readaptację osób uzależnionych prowadzą wymienione zakłady, a także organizacje społeczne, Kościół i inne związki wyznaniowe oraz osoby fizyczne, jeżeli mają stosowne zezwolenie ministra do spraw zdrowia. Readaptację uzależnionych mogą prowadzić także lekarze wykonujący specjalistyczną indywidualną praktykę lekarską oraz osoby posiadające specjalistyczne wyższe wykształcenie niemedyczne.

Właściwe organy administracji publicznej są też zobowiązane udzielać niezbędnej pomocy osobom uzależnionym, jeżeli tego wymaga ich sytuacja życiowa. Pomoc ta może zwłaszcza polegać na ułatwieniu zatrudnienia, zapewnieniu czasoego zakwaterowania lub pobytu w domach pomocy społecznej oraz na świadczeniach materialnych dla osoby uzależnionej lub jej rodziny. Poddanie się leczeniu, rehabilitacji oraz readaptacji jest dobrowolne, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustawie. Wyjątki dotyczą : *osób, które nie ukończyły 18 lat, oraz *osób pełnoletnich, które kontynuują przymusowe leczenie lub rehabilitację. Na leczenie lub rehabilitację przymusową może skierować jedynie sąd rodzinny na wniosek przedstawiciela ustawowego, krewnych w linii prostej lub rodzeństwa albo poradni wychow.-zawodowej.

3. Administracja pracy i spraw socjalnych .

Przed wejściem w życie reformy ustroju państwa z 1998 r. sprawy zatrudnienia, polityki socjalnej oraz pomocy społecznej należy do Ministra Pracy i Polityki Socjalnej oraz podległych mu organów i jednostek organizacyjnych. Urząd Ministra Pracy i Polityki Socjalnej został utworzony w 1987 r. w miejsce urzędu Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Urzędu ds. Kombatantów. Do jego zadań należało opracowywanie założeń i realizacja polityki państwa w zakresie: *zatrudnienia i efektywnego wykorzystania zasobów pracy, *organizacji i warunków pracy, *wynagrodzeń i innych świadczeń za pracę, *ubezpieczeń społecznych i świadczeń socjalnych oraz pomocy społecznej,

Ad 1). W celu wykonania tego zadania minister między innymi prowadził analizę przestrzegania przepisów prawa pracy, współdziałał w opracowywaniu bilansów zasobów pracy oraz w programowaniu kształcenia kadr dla gospodarki narodowej i poradnictwa zawodowego, upowszechniał metody i techniki pracy z kadrami oraz dysponował środkami Funduszu Pracy.

Ad. 2). W zakresie organizacji i warunków pracy minister między innymi inicjował prace związane z atestacją stanowisk pracy i normowaniem pracy prowadził analizę i ocenę wykorzystania czasu pracy, upowszechniał efektywne rozwiązania w dziedzinie organizacji pracy, opracowywał założenia i kierunki poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ad. 3). W zakresie wynagrodzeń i innych świadczeń za pracę minister między innymi opracował i upowszechniał metody wartościowania pracy oraz zasady tworzenia taryfikatorów kwalifikacyjnych, siatek i tabeli wynagrodzeń zasadniczych, ustalał zasady najniższego wynagrodzenia za pracę, opiniował i rejestrował układy zbiorowe pracy.

Ad. 4). Zadania w zakresie ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń, a także pomocy społecznej wykonywał on między innymi poprzez określanie wielkości świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego oraz zaopatrzenia emerytalnego i rentowego na rzecz pracowników i ich rodzin oraz innych grup ludności, analizowanie i ocenę kształtowania się dochodów i kosztów utrzymania poszczególnych grup ludności, organizację pomocy i opiekę nad kombatantami i ich rodzinami, organizację pomocy społecznej instytucjonalnej i środowiskowej dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, ustalanie zasad organizacji i funkcjonowania placówek pomocy społecznej, organizowanie i prowadzenie poradnictwa oraz pośrednictwa zawodowego dla inwalidów.

Ponadto Minister Pracy i Polityki Socjalnej współdziałał w *opracowywaniu budżetu państwa oraz bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności, *opracowywał projekty przepisów prawnych dotyczących zmian zatrudnienia, wynagrodzenia i innych świadczeń socjalnych, pomocy społecznej oraz ubezpieczeń społecznych, a także *opiniował projekty ustaw przygotowane przez inne organy w zakresie spraw wchodzących do zakresu jego działania.

W województwach zadania dotyczące zatrudnienia i spraw socjalnych oraz pomocy społecznej wojewodowie wykonywali przy pomocy: * urzędu wojewódzkiego, *podporządkowanych jednostek organizacyjnych i *zakładów administracyjnych.

W urzędach wojewódzkich istniały wojewódzkie biura pracy, do zakresu działania których między innymi należało: * prowadzenie spraw wynikających z przepisów prawa o zatrudnieniu, a w szczególności * pośrednictwo pracy i pośrednictwo zawodowe oraz *aktywizacja zawodowa inwalidów, *gospodarka funduszem pracy, *sprawy socjalne, w tym związane z organizowaniem pomocy społecznej.

Wojewodzie podlegały poza tym różne wyspecjalizowane jednostki organizacyjne.

Na przykład w danym województwie skierniewickim wojewodzie podlegał m.in. Wojewódzki Zespół Pomocy Społecznej w Skierniewicach, Państwowy Dom Rencisty w Żyrardowie oraz państwowe domy pomocy społecznej w kilku miejscowościach województwa.

Obecnie, po wdrożeniu reformy, sprawy pracy, socjalne i pomocy społecznej należą do zakresu działania ministra do spraw pracy oraz ministra do spraw zabezpieczenia społecznego.

Sprawy związane z nawiązywaniem stosunku pracy, wynagradzaniem i innymi świadczeniami związanymi z pracą, urlopami, zatrudnianiem nieletnich, bezpieczeństwem i higieną pracy, rozpatrywaniem sporów o roszczeniu pracowników, odpowiedzialnością materialną pracowników, regulaminem pracy, ustalaniem warunków wykonywania pracy itp. reguluje kodeks pracy oraz przepisy szczególne utrzymane przez kodeks pracy oraz przepisy szczególne utrzymane przez kodeks w mocy, a także inne ustawy określające prawa i obowiązki niektórych kategorii pracowników.

Sprawy zatrudnienia, w tym łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej bezrobotnych, określa ustawa z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (teks jedn. Dz. U. z 1997 r. nr 25, poz. 128 z późn. zm.) oraz ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. nr 123, poz. 776 z późn. zm).

IV. Administracja oświaty, nauki, kultury i sportu

1. Oświata

aktem prawnym stanowiącym podstawę prawną organizacji i funkcjonowania oświaty

jest ustawa z 7.09.1991.Zgodnie z tą ustawą system oświaty obejmuje:

• przedszkola,

• szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne z wyjątkiem szkół wyższych

• placówki oświatowo-wychowawcze . placówki pracy pozaszkolnej oraz placówki kształcenia ustawicznego

• poradnie psych.-pedagog. oraz inne poradnie specjalist. udzielające dzieciom , młodzieży, rodzicom, i nauczycielom pomocy psych-pedagog.

• ośrodki szkolno- wychowawcze

• placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania

• Ochotnicze Hufce Pracy

• Zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli

• biblioteki pedagogiczne

Szkołą i placówka może być :

publiczna - szkołą publ. może być jedynie instytucja prowadzona przez ministra , inne organy administracji rządowej , gminę i związek gminny

b) niepubliczna

Założenie szkoły publicznej przez osobę prawną lub fizycz. wymaga zezwolenia kuratora oświaty po uzyskaniu opinii właściwego ze względu na dziedzinę kształcenia ministra z wyjątkiem ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Zezwolenie nie jest wymagane gdy organem założycielskim jest gmina lub związek gminny.

Założenie szkoły niepublicznej- może osoba prawna lub fizyczna po uzyskaniu wpisu do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorz. terytor. Obowiązaną do prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkół i placówek.

Szkoła niepubliczna po spełnieniu określonych w ustawie warunków może uzyskać uprawnienia szkoły publicznej, oznacza to prawo do wydawania świadectw i dyplomów państwowych.

Organy:

Minister właściwy ds. oświaty i wychowania - jest głównym organem nadzorującym, koordynującym i realizującym politykę oświatową

Kurator oświaty - wykonuje zadania w imieniu wojewody , sprawuje nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi szkołami i placówkami doskonalenia nauczycieli . Powoływany jest przez wojewodę w porozumieniu z ministrem właściwym ds. oświaty i wychowania spośród kandydatów wyłanianych w drodze konkursu ogłaszanego przez wojewodę spośród nauczycieli mianowanych i dyplomowanych lub nauczyciel akademickich posiadających co najmniej 7- letni staż pracy w swoim zawodzie.

Rada pedagogiczna - działa w szkole zatrudniającej co najmniej 3 nauczycieli. Ma kompetencje stanowiąco-opiniodawcze. Np. zatwierdzanie planów pracy szkoły , podejmowanie uchwał w sprawie eksperymentów pedagogicznych w szkole. Przewodniczącym rady pedagog. jest dyrektor szkoły.

2. Szkolnictwo wyższe

Uczelnie państwowe - utworzenie następuje w drodze ustawy ( zwykła procedura ustawodawcza począwszy od inicjatywy ustawodawczej ,skończywszy na podpisaniu ustawy przez prezydenta )

Uczelnie niepaństwowe - może założyć osoba fizyczna lub osoba prawna na podstawie zezwolenia udzielonego przez ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej.

Nadzór nad uczelniami państwowymi oraz nad działalnością uczelni niepaństwowych sprawuje minister właściwy ds. szkolnictwa wyższego .Uprawnienia tego ministra w zakresie nadzoru przysługują odpowiednio właściwym ministrom w stosunku do nadzorowanych przez nich uczelni. Głównym kryterium nadzoru jest legalność.

Organy :

Organami uczelni państwowej jest :

S e n a t i r a d a w y d z i a ł u jako organy kolegialne

R e k t o r i d z i e k a n jako organy jednoosobowe

Organy te pochodzą z wyboru .Tryb wyboru określa statut uczelni przy zachowaniu zasad wymienionych w ustawie o szkolnictwie wyższym .Zasada wyboru nie obejmuje części składu rady wydziału.

Senat jest najważniejszym organem uczelni świadczy o tym charakter kompetencji senatu w szczególności zaś prawo uchwalania statutu uczelni. Ponadto senat m.in. ustala ogólne kierunki działalności uczelni , tworzy i znosi na wniosek rady wydziału kierunki studiów , ocenia działalność rektora, zatwierdza roczne sprawozdanie z działalności uczelni.

Rektor jest najwyższym organem wykonawczym uczelni, kieruje działalnością szkoły i reprezentuje ją na zewnątrz, Jest przełożony pracowników i studentów uczelni.

Rektor podejmuje także decyzje dotyczące mienia i gospodarki uczelni, przekraczające zakres zwykłego zarządu, sprawuje nadzór nad administracja i gospodarka uczelni, wydaje regulamin organizacyjny uczelni.

Rada wydziału do jej kompetencji należy ustalenia ogólnych kierunków działania wydziału, uchwalanie programów nauczania i planów studiów, uchwalanie planu rzeczowo-finansowego wydziału, ocena działalności dziekana

Dziekan kieruje wydziałem i reprezentuje go na zewnątrz . W związku z tym jest przełożonym pracowników i studentów. Sprawuje nadzór nad działalnością jednostek organizacyjnych wydziału oraz dba o przestrzeganie prawa oraz bezpieczeństwo i porządek na terenie wydziału. Podobnie jak rektorowi w odniesieniu di uczelni dziekanowi przysługuje domniemanie kompetencji dotyczących funkcjonowania wydziału.

Uchwały senatu i rady wydziału podjęte w sprawach należących do ich kompetencji są wiążące odpowiednio dla rektora innych organów uczelni i wszystkich członków społeczności akademickiej oraz dziekana i wszystkich członków społeczności wydziału.

Od uchwały rady wydziału służy odwołanie do senatu , zaś od decyzji dziekan służy odwołanie do rektora. Senat ma prawo uchylić uchwałę rady wydziału niezgodną z przepisami ustawowymi ,statutem uczelni lub naruszającą ważny interes uczelni.

Uczelnie zawodowe ma prawo nadawania absolwentom tytułu zawodowego licencjata lub inżyniera. Mogą funkcjonować jako uczelnie państwowe i niepaństwowe

Państwową uczelnie zawodową tworzy, znosi, i łączy oraz określa jej nazwę , siedzibę, kierunki i specjalności zawodowe Rada Ministrów w drodze rozporządzenia.

Utworzenie, zniesienie i łączenie państwowej uczelni zawodowej następuje na wniosek:

• ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego

• sejmiku województwa w uzgodnieniu z ministrem właściwym ds. szkolnictwa wyższego

zaopiniowany przez Radę Główną Szkolnictwa Wyższego i Komisję Akredytacyjną Wyższego Szkolnictwa Zawodowego

Niepaństwową uczelnię zawodową może założyć osoba fizyczna lub osoba prawna na podstawie zezwolenia udzielanego przez ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego , po zasięgnięciu Rady Głównej i Komisji Akredytacyjnej. Szczegółowy ustrój uczelni zawodowej określa statut. Administracją i gospodarką uczelni kieruje kanclerz

Organy :

K o n w e n t i s e n a t jako organy kolegialne

R e k t o r jako organ jednoosobowy

3. Stopnie i tytuły naukowe

- Tytułem naukowym jest tytuł profesora określonej dziedziny nauki lub sztuki

Stopniem naukowym jest stopień doktora lub doktora habilitowanego.

- Tytuł naukowy nadaje Prezydent RP osobie , która spełnia wymagane warunki.

- Uchwałę o przedstawieniu lub nieprzedstawieniu Prezydentowi kandydata do tytułu naukowego prof. podejmuje Centralna Komisja ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych działające przy Prezesie RM jako centralny organ administracji rządowej.

- Organem uprawnionym do nadania stopni naukowych są rady naukowe placówek naukowych lub rady wydziałów.

- Stopień naukowy dr hab. wymaga ponadto zatwierdzenia przez Centralną Komisję ds. Tytułu Naukowego i stopni Naukowych.

4. Polska Akademia Nauk, placówki naukowo-badawcze- ????????????????????????????????

5. Kultura-??????????????????????????????????????????????????????????????????????????

6. Kultura fizyczna-???????????????????????????????????????????????????????????????????

C. Materialne prawo administracyjne

V. Administracja bezpieczeństwa i porządku publicznego.

1. Organy administracji bezpieczeństwa i porządku publicznego

2. Inne podmioty wykonujące zadania z zakresu administracji bezpieczeństwa i porządku publicznego

Zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego należy do sfery działań administracji publicznej i administracja ponosi odpowiedzialność za odpowiedni stan tych działań. Pod pojęciami bezpieczeństwo i porządek publiczny, ogólnie rozumie się pewne dodatnie stany, panujące w organizacji społecznej, których zachowanie gwarantuje uniknięcie określonych szkód tak przez całość organizacji, jak i przez poszczególnych jej członków.

Bezpieczeństwo publiczne oznacza taki stan, w którym ogółowi obywateli nie oznaczonemu indywidualnie, jak również innym podmiotom, w tym państwu i instytucjom publicznym, nie zagraża żadne niebezpieczeństwo oraz nie zagraża zakłócenie normalnego toku życia społecznego i funkcjonowania instytucji i urządzeń publicznych.

Porządek publiczny jest to stan obejmujący pewien ład w sferze życia publicznego, polegający na przestrzeganiu zasad współżycia społecznego, respektowaniu istniejących i powszechnie akceptowanych norm zachowania się w kontaktach społecznych i przy korzystaniu z urządzeń publicznych.

Zapewnienie bezpieczeństwa oraz porządku publicznego należy do zadań wielu organów administracji publicznej. Część z nich odgrywa w tym zakresie rolę podstawową; są one bowiem specjalnie powołane do realizacji zadań z dziedziny bezpieczeństwa i porządku publicznego. Tę administrację tworzą w szczególności minister właściwy do spraw wewnętrznych, Policja, Urząd Ochrony Państwa.

Minister właściwy do spraw wewnętrznych jest organem administracji rządowej, realizującym politykę państwa w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, ochrony granicy państwa i kontroli ruchu granicznego oraz ochrony przeciwpożarowej.

Minister właściwy do spraw wewnętrznych sprawuje nadzór nad działalnością Policji, Państwowej Straży Pożarnej i Straży Granicznej oraz podejmuje rozstrzygnięcia w zakresie powierzania tym instytucjom zadań w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego w razie wątpliwości dotyczących ich właściwości. Koordynuje ponadto działania porządkowo-ochronne oraz czynności ratownicze w razie klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń, zagrażających bezpieczeństwu publicznemu, koordynuje działania w zakresie ochrony tajemnicy państwowej i służbowej, wspiera działalność naukową i społeczną, podejmowaną na rzecz przeciwdziałania przestępczości i zjawiskom kryminogennym.

Zadania w zakresie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego wykonują też na zasadach określonych w ustawach, wojewodowie oraz zarządu powiatu sprawujący władzę administracji ogólnej, jak również organy gminy, powiatu, samorządu województwa w ramach ich zadań.

Podstawową instytucją służącą zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku publicznego jest Policja. Według ustawy, Policja jest umundurowana i uzbrojoną formacją służącą społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Do zasadniczych zadań Policji należy m.in.:

- ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra,

- ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej,

- wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców,

- kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych.

Policja składa się ze służby kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagającej jej działalność w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym. W skład Policji wchodzi także policja sądowa, służąca ochronie pomieszczeń sądów i ich działalności, jak również oddziały prewencji i pododdziały antyterrorystyczne.

Na czele Policji stoi Komendant Główny Policji. Jest on centralnym organem administracji rządowej w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Komendanta Głównego Policji powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra.

Organami administracji rządowej na obszarze województwa w sprawach ochrony bezpieczeństwa i utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego są:

a) wojewoda, realizujący zadania przy pomocy komendanta wojewódzkiego Policji, działającego w imieniu wojewody,

b) komendant wojewódzki Policji, wówczas gdy działa w imieniu własnym w sprawach: wykonywania czynności operacyjno - rozpoznawczych, dochodzeniowo - śledczych i czynności z zakresu ścigania wykroczeń oraz wydawania indywidualnych aktów administracyjnych, jeżeli ustawy tak stanowią,

c) komendant powiatowy (miejski) Policji, komendant komisariatu Policji.

Komendanta wojewódzkiego Policji powołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego, złożony za zgodą wojewody. Komendanta wojewódzkiego powołuje się spośród oficerów Policji wytypowanych w drodze konkursu. Odwołanie komendanta wojewódzkiego może być dokonane w każdym czasie, niezwłocznie lub w oznaczonym terminie, przez ministra właściwego do spraw administracji po zasięgnięciu opinii wojewody.

Komendanta powiatowego (miejskiego) Policji powołuje komendant wojewódzki w porozumieniu ze starosta, a w razie braku takiego porozumienia osobę na stanowisko komendanta powiatowego wskazuje wojewoda (a powołania dokonuje komendant wojewódzki). Komendanta powiatowego powołuje się spośród oficerów Policji wyłonionych w drodze konkursu. Odwołania ze stanowiska komendanta powiatowego dokonuje komendant wojewódzki po zasięgnięciu opinii starosty.

Na szczeblu komisariatu komendanta powołuje komendant powiatowy (miejski) po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie wójta (burmistrza, prezydenta) lub wójtów.

Uzupełnieniem działania formacji Policji są w pewnym zakresie straże gminne (miejskie). Straż gminna jest samorządową umundurowaną formacją utworzoną w celu ochrony porządku publicznego na terenie gminy i spełniającą służebną rolę wobec społeczności lokalnej oraz wykonującą swe zadania z poszanowaniem godności i praw obywateli.

Straż gminną tworzy rada gminy po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji. Rada gminy może też, po powiadomieniu komendanta wojewódzkiego Policji, rozwiązać straż gminną.

Straż jest jednostką organizacyjną gminy, finansowaną z budżetu gminy. Strażą kieruje komendant powoływany i odwoływany przez wójta (burmistrza, prezydenta) gminy po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji; wójt jest przełożonym komendanta straży. Nadzór nad działalnością straży sprawuje wójt gminy, a w zakresie fachowym - Komendant Główny Policji poprzez właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji.

Bardzo ważnym segmentem administracji bezpieczeństwa i porządku publicznego jest ochrona bezpieczeństwa państwa. W tej dziedzinie ustanowiony jest Szef Urzędu Ochrony Państwa, będący wyodrębnionym od Policji centralnym organem administracji, którego celem jest ochrona bezpieczeństwa Państwa i jego porządku konstytucyjnego. UOP jest aparatem pracy Szefa UOP.

Do UOP należy w szczególności:

- rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom godzącym w bezpieczeństwo, obronność-, niezależność-, całość- i międzynarodową pozycję państwa,

- zapobieganie i wykrywanie przestępstw szpiegostwa i terroryzmu oraz innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa, a także ściganie ich sprawców,

- rozpoznawanie i zapobieganie przestępstwom godzącym w podstawy ekonomiczne państwa i ściganie ich sprawców,

- zapobieganie i wykrywanie przestępstw o zasięgu i charakterze międzynarodowym, zwłaszcza związanym z nielegalnym wytwarzaniem i handlem bronią i amunicją, środkami narkotycznymi, materiałami jądrowymi i promieniotwórczymi.

Urząd przygotowuje też informacje i analizy istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa dla najwyższych organów władzy i administracji.

W realizacji przypisanych zadań, UOP wykonuje czynności operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze w celu zapobiegania, rozpoznawania i wykrywania przestępstw, a także czynności operacyjno-rozpoznawcze w celu uzyskania informacji istotnych dla ochrony bezpieczeństwa państwa.

Nadzór nad działalnością UOP sprawuje Prezes Rady Ministrów, a Szef UOP podlega bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów. Przy Radzie Ministrów działa Kolegium do Spraw Służb Specjalnych, będące organem opiniodawczo-doradczym, w sprawach programowania nadzoru i koordynowania działań UOP i Wojskowych Służb Informacyjnych oraz podejmowanych dla bezpieczeństwa państwa działań Policji, Straży Granicznej i Żandarmerii Wojskowej.

Instytucją powołaną do realizacji zadań z zakresu bezpieczeństwa pożarowego jest Państwowa Straż Pożarna, której organizację i funkcjonowanie normuje ustawa o Państwowej Straży Pożarnej. Straż Pożarna jest zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formacją, przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami.

Na czele PSP stoi Komendant Główny PSP, będący centralnym organem administracji rządowej w sprawach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego oraz ochrony przeciwpożarowej, podległym ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Komendanta Głównego PSP powołuje spośród oficerów PSP i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra.

Struktura terenowa PSP zbudowana jest na podobnych zasadach co struktura terenowa Policji, tj. na gruncie zespolenia administracji na szczeblu wojewódzkim i zwierzchnictwa starosty nad jednostkami Straży na stopniu powiatowym. Zadania i kompetencje PSP na obszarze województwa wykonują:

1. wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego PSP, jako kierownika straży wchodzącej w skład zespolonej administracji rządowej w województwie (komendant działa w imieniu wojewody i wykonuje zadania i kompetencje określone w ustawach);

2. komendant powiatowy (miejski) PSP, działający we własnym imieniu i pozostający pod zwierzchnictwem starosty.

Komendanta wojewódzkiego Straży Pożarnej powołuje, spośród oficerów PSP, minister właściwy do spraw wewnętrznych, na wniosek Komendanta Głównego PSP, złożony po uzyskaniu zgody wojewody, odwołuje zaś tenże minister po zasięgnięciu opinii wojewody. Z kolei komendanta powiatowego Straży Pożarnej powołuje spośród oficerów PSP komendant wojewódzki w porozumieniu ze starostą, a odwołuje tenże komendant po zasięgnięciu opinii starosty.

5

---