ZAGADNIENIA OGÓLNE

ZAKRES OBOWIĄZYWANIA KPA

I. Postępowanie regulowane przez kpa

• kilka odrębnych postępowań → wspólne cechy:

• dot. adm. publ.;

• przepisy proceduralne o zakresie stos. obejmującym prawo materialne adm.;

• rodzaje postępowań adm.:

• ogólne postęp. adm. (w nim odrębne dot. ubezp. społ.);

• w sprawie wydawania zaświadczeń;

• w sprawie skarg i wniosków;

II. Ogólne postępowanie administracyjne (postęp. jurysdykcyjne)

• dział I-IV, IX;

• zakres stos. → art. 1 pkt. 1 i 2 → kpa normuje postęp.:

• przed organami adm. publ. w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych, rozstrzyganych w drodze decyzji adm.;

• przed in. organami państwowymi oraz in. podmiotami, gdy na mocy prawa/porozumienia upoważnione do załatwiania spraw w/w;

• elementy:

• przed organami adm. publ. → w kpa szeroka def. przez wyliczenie podmiotów (od ministrów do in. podmiotów gdy ustawa/porozumienie tak);

• def. tylko na cele kpa;

• ustawa może pozwolić/nakazać przekazanie pewnych spraw z zakresu I inst. = zlecenie f. adm. publ. (jako organ tylko w zakresie przekazanym, a nie w zakresie działalności własnej);

• fundacje → NSA uznał, że ponieważ nie są korporacjami, nie jest możliwe zlecanie im załatwiania spraw indyw. w drodze decyzji (93');

• spółki prawa handlowego wyposażone w kompetencje ustawowe z zakresu adm. (np. Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A.) → brak orzecz.

• doktryna - wykładnia celowościowa: fundacje i spółki, jeśli mają sprawy z zakresu adm. publ. to jak organ wg kpa;

• w sprawach indywidualnych → konkretna osoba (oznaczona imiennie); konkretna sytuacja (nie abstrakcyjna);

• z zakresu właściwości danego organu - właściwość organów to materia ustawowa, czyli dot. spraw, które ustawa przekazała do kompetencji danego organu;

• rozstrzygane w drodze decyzji adm.;

• celowość wprowadzenia tego elementu czasem kwestionowana → decyzja def. poprzez użycie terminu sprawa adm.;

• decyzja - akt adm. kwalif., rozstrzygający sprawę adm. co do istoty lub w inny kończący sprawę sposób w danej instancji;

• tzw. wyłączenia przedmiotowe:

• sprawy karno-skarbowe (ustawa karno-skarbowa, gdy nieureg. kpk);

• tzw. postęp. w sprawach podatkowych(Ordynacja podatkowa) z wyjątkiem Działów IV, V, VIII;

• właściwość polskich przedstawicielstw dypl. i urzędów konsul., jeśli przepisy szczeg. nie stanowią inaczej (brak ustanowionej regulacji);

• nadrzędność/podległość org. między organami (np. między PP a organem założycielskim) → kiedyś jako tzw. interna (pozaprawne sprawy wew.); dziś jako stos. prawne, ale nie stosuje się kpa;

• podległość służbowa pracowników, jeśli przepisy szczeg. nie stanowią inaczej → wykładnia zwężająca - doktryna i orzecz. (NSA) decyzją jest nawiązanie, zmiana i zakończenie stos. pracy mianowanych pracowników (tak też ustawa o pracownikach państwowych) [dot. też pracowników sam.] więc chodzi np. o polecenia wydawane przez przełożonych;

• stosuje się przepisy dot. skarg i wniosków (nie dot. nadrzędności/podległości org.);

• w postęp. odrębnym o ubezp. społ. stosuje się przepisy o postęp. ogólnym, jeśli nie są sprzeczne z przepisami szczególnymi z Działu III;

III. Inne postępowania regulowane przez kpa

Wydawanie zaświadczeń (Dział VII)

• zakres stos. taki jak postęp. jurysdykcyjnego (choć nie wynika to wyraźnie);

Sprawy skarg i wniosków

• szerszy zakres → przed organami państwowymi (nie tylko adm.), organami jedn. sam. teryt. i przed organami organizacji społ.;

• obecnie niewielkie znaczenie ze względu na sądową kontrolę;

ZASADY OGÓLNE

I. Założenia postępowania ogólnego

• z reguły dwa podmioty (organ i strona), a postęp. nie jest skoncentrowane (= wiele czynności dokonywanych niepublicznie, w dłuższym czasie) → proces inkwizycyjny (przeciwieństwo zasady skargowości) w celu szybkości i niskich kosztów, aby wyeliminować negatywne efekty wprowadzone gwarancje dla strony;

• organ:

• wszczyna z urzędu (czasem też przy wnioskowych);

• zbiera materiał dowodowy → strona nie decyduje o zakresie materiału dowodowego;

• rozstrzyga sprawę → strona nie decyduje o terminach zakończenia postępowania i wydania decyzji;

II. Pojęcie zasad ogólnych

• pojęcie „zasady ogólne” może dot. jedynie reguł dot. modelu, ale też stanowiących wytyczne działania organów;

• zasady decydujące o modelu:

• praworządności;

• prawdy obiektywnej;

• oficjalności;

• czynnego udziału stron;

• pisemności;

• dwuinstancyjności;

• sądowej kontroli legalności działań adm.;

III. Omówienie zasad ogólnych

Zasada praworządności (art. 6 i 7)

• podstawowa zasada państwa prawa - w oparciu o nią powstały pewne założenia i zasady:

• decyzja tylko na podstawie ustawy;

• organ kieruje całym postęp. i nawet tam gdzie dyspozytywność stron, to może np. odmówić cofnięcia odwołania, jeśli miałoby ono prowadzić do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny;

• naruszenie tej zasady zagrożone sankcją nieważności decyzji adm. (gdy bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa - art. 156 § 1 pkt 2);

• nadużycie prawa lub użycie prawa w celu innymi niż zostało ono ustanowione, np. odmowa wydania zezwolenia w celu wymuszenia wywiązania się z innych zobowiązań → ukształtowane na bazie orzecz. Conseil d'Etat (detournement de pouvoir) → koncepcja ta nie znalazła swojego odpowiednika w orzecz. NSA, ale NSA bada dokładnie zgodność decyzji z prawem materialnym i materiałem zebranym w sprawie;

Zasada prawdy obiektywnej (art. 7)

• to obowiązek organu do podjęcia wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego (art. 7) → to podstawowa zasada współczesnego postępowania, nie tylko adm.;

• to wymóg oparcia decyzji na okolicznościach faktycznie istniejących, co przejawia się w wymaganiach dowodowych (w tym zasada swobodnej oceny dowodów);

• czasem przepisy szczególne wskazują na listy dokumentów, których przedłożenie jest obowiązkowe, co ukierunkowuje postępowanie;

Zasada oficjalności

• nie jest zapisana w kpa, ale przewija się w jego uregulowaniach (jest przeciwieństwem zasady dyspozytywności) → powierzenie decyzji co do zakresu postępowania, zbieranego materiału organom adm.;

• przejawy:

• możliwość wszczęcia z urzędu też w sprawach wnioskowych (art. 61 § 2);

• obowiązek zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego (art. 77 § 1);

• możliwość kontynuowania postęp. mimo cofnięcia wniosku (art. 105 § 2);

• tonowana elementami dyspozytywności → ale to tylko elementy, bo strona nie decyduje o istnieniu postępowania, a nawet możliwe jest w postępowaniu odwoławczym przyjęcie rozwiązania niekorzystnego dla strony;

• ma jednak wiele uprawnień, np. obowiązek uwzględnienia wniosku strony o przeprowadzenie dowodu (art. 78 § 1);

Zasada czuwania przez organ adm. nad interesem strony i in. osób biorących udział w postęp. (art. 9)

• wiąże się z ideą procesu inkwizycyjnego (organ = f. sędziego+skarżącego+obrońcy) oraz z zasadą oficjalności oraz z zasadą uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli;

• art. 9:

• należyte informowanie strony o okolicznościach faktycznych i prawnych;

• czuwanie aby strony nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa;

• przejaw udzielanie stronom niezbędnych wyjaśnień i wskazówek;

• też odpowiednie pouczanie strony, np. o możliwości odwołania, a w razie błędnego (art. 112) nie może to szkodzić stronie;

• ważne że dot. to też innych osób uczestniczących;

• ta zasada ogranicza stos. zasady ignorantia iuris nocet (tak też NSA, szczególnie w zakresie niepublikowanych przepisów w urzędowych zbiorach);

Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu (art. 10)

• art. 10 → cel: eliminacja negatywnych skutków procesu inkwizycyjnego, by strona była podmiotem, a nie przedmiotem postępowania → to uprawnienie strony, a nie obowiązek;

• przejawem → obowiązek zawiadamiania o wszczęciu postępowania, zawiadomienia o przysługujących stronie prawach (dostęp do akt, zadawanie pytań świadkom), zawiadomienia o terminie i miejscu przeprowadzenia dowodu i in.

• te uprawnienia zabezpieczone poważną sankcją → art. 145 § 1 pkt 4 - obowiązek wznowienia postępowania, gdy strona bez swej winy nie brała udziału w postępowaniu;

• zasada jawności wewnętrznej (względnej jawności) - prawo dostępu strony do akt;

Zasada pisemności (art. 14)

• konsekwencja procesu inkwizycyjnego;

• albo w formie pisemnej albo ustne przesłuchanie połączone z protokołem → art. 14;

Zasada dwuinstancyjności (art. 15)

• to przysługujący stronie środek odwoławczy od decyzji wydanej w I inst. → art. 15;

• wyjątki:

• decyzje centralnych organów adm.;

• samorządowe kolegia odwoławcze wydane w I inst.;

• w tych przypadkach prawo do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, ale to wątpliwy substytut odwołania, bo to wciąż ten sam organ;

Zasada sądowej kontroli legalności decyzji adm. (art. 16 § 2)

• art. 16 § 2, ale jej realizacji poświęcone odrębne ustawy;

• w pełni przywrócona dopiero w 1990 r.

Zasada trwałości decyzji adm. (art. 16 § 1)

• istotna dla zapewnienia pewności prawa, ale w postęp. adm. trwałość decyzji jest bardziej ograniczona niż w postęp. sądowym

• art. 16 § 1 wyraża tę zasada, a w dalszym przepisach ograniczenia:

• decyzje wadliwe, co prowadzi do wznowienia postęp. lub stwierdzenia nieważności lub ich uchylenia;

• decyzje bezprzedmiotowe lub wydane z zastrzeżeniem warunku, który nie został dopełniony;

• decyzje, na mocy których strona nie nabyła żadnego prawa;

• nabyła prawo, lecz godzi się na zmianę sytuacji;

• tzw. wywłaszczenie decyzji;

• dopuszczalne przez kpa prostowanie błędów i pomyłek lub uzupełnianie treści;

• to wyjątki, więc nie można interpretować rozszerzająco;

• dot. decyzji ostatecznych, ale faktycznie obejmuje okres od momentu doręczenia/ogłoszenia stronie, bo art. 110 (organ jest nią związany od tej chwili);

• fakt prawomocności nie ma znaczenia dla możliwości jej wzruszenia gdy przewiduje to kpa;

Zasada szybkości postępowania (art. 12)

• art. 12 i art. 35 → w tym celu wprowadzono terminy do rozpatrzenia spraw, a przy sprawach niewymagających zbierania dowodów - niezwłocznie;

• słabo zabezpieczona w kpa:

• słabe sankcje dla urzędnika;

• strona ma zażalenie i tzw. skargę na bezczynność;

• postulat (tak jak w niektórych innych państwach) - nie załatwienie w terminie = odmowa załatwienia i wtedy normalnie środki jak przy decyzji negatywnej;

• terminy to terminy maksymalne, więc jeśli organ może szybciej to jest do tego zobow. tą zasadą;

Zasada nakłaniania do ugody (art. 13)

• zamiast decyzji adm. ugoda, gdy strony są w sporze, ale stosunkowo mała liczba spraw, w których występują strony w sporze;

• art. 13 i dział II;

Zasada przekonywania (art. 11)

• art. 11 - organ powinien wyjaśnić stronom zasadność przesłanek. którymi się kierował, by doprowadzić do wykonania przez stronę decyzji bez konieczności stos. środków przymusu;

• dot. też decyzji w ramach uznania adm.;

Zasada pogłębiania zaufania obywateli (art. 8)

• art. 8 → ta zasada = przesłanka do oceny działania organów adm.;

• początkowo wprowadzony jako wyraz tendencji uspołeczniania administracji, potem NSA zaczął go traktować jako podstawę do uchylania decyzji, których uchylić nie można było na innej podstawie, ale które były naganne;

• z K z 1952 r. NSA wywnioskował też zasadę zaufania obywateli do państwa i prawa, zbliżoną do tej;

• kształtuje standardy uczciwego postępowania, np. uchylenie decyzji wydanej na podstawie nowo wydanego rozp., gdy wcześniej było składane przyrzeczenie;

Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli (art. 7)

• art. 7 in fine → również w wielu innych przepisach kpa, ale też prawa materialnego;

• też jest ona używana do oceny postępowania organów adm.;

• początkowo miała ona inny wydźwięk → organ powinien kierować się interesem społecznym uzgodnionym z interesem stron → NSA odwrócił tę interpretację: załatwić sprawę zgodnie z słusznym interesem obywatela, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie interes społ, ani nie przekracza to możliwości organu wynikających z jego kompetencji;

• zakres ochrony interesu indyw. do granic kolizji z interesem społ.;

• ta interpretacja mocniej chroni interes indyw. i krępuje swobodę organów, niż dzieje się to w innych krajach;

• zasada ta ogranicza działania organów w ramach uznania adm., gdyż są związane przez ten nakaz;

• w państwa o nieskodyfikowanym postęp. adm. tzw. zasady ogólne odgrywają znaczną rolę (szczególnie zasady wypracowane przez fr. Radę Stanu);

PODMIOTY ORZEKAJĄCE

ORGANY ADMINISTRACJI

I. Pojęcie organu administracji w kpa

• organ adm. publ. → nie tylko organ adm. rząd., ale też sam. teryt. i in. organy wyk. funkcje zlecone (sporne czy też fundacje i spółki prawa handlowego, ale wyliczenie z art. 1 pkt. 2 jest przykładowe);

• organ osoby prawnej → wew. jedn. org. danej osoby, wyposażona w uprawnienie do wyrażania woli podmiotu, a upoważnienie to opiera się na obowiązującym prawie, a nie na pełnomocnictwie (=kompetencja);

• ważne odróżnienie organów od różnego rodzaju jedn. org. (np. minister = organ; ministerstwo = aparat pomocniczy);

• upoważnienie do wydawania decyzji w imieniu organu = decyzja organu; np. art. 268a kpa (forma pisemna; kierownik danej jedn., w imieniu organu, w określonym zakresie, dot. m.in. decyzji, postanowień i zaświadczeń);

• też inne przepisy;

II. Organy wyższego stopnia i organy naczelne

• np. art. 127 § 2 - odwołanie rozpatruje organ wyższego rzędu; art. 161 § 1 - minister może uchylić w określonych sytuacjach każdą decyzję;

• z reguły przepisy ustaw powołujących dany organ rozstrzygają kwestie wzajemnej podległości, ale w razie wątpliwości w kpa jest art. 17 - organy wyższego stopnia:

• dla organów jedn. sam. teryt. - sam. kolegia odwoławcze (chyba że ustawa);

• dla wojewodów - właściwi w sprawie ministrowie;

• dla in. organów adm. publ. innych niż w/w - odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie, a w razie ich braku - organy państwowe nadzorujące;

• dla organów org. społ. - odpowiednie organy wyższego stopnia tych org., a w razie ich braku organ państwowy nadzorujący;

• nowela kpa i ustawy o adm. rząd. w woj. z 2000 r. → wojewodowie też, jeśli szczeg. ustawa tak (ustawa o adm. rząd. w woj.);

• ta nowela - art. 3 ust. 2 - odwołania w sprawach z adm. rząd. należące do jedn. sam. teryt.. wszczęte po 1.1.1999 i nie zakończone decyzją ostateczną podlegają odwołaniu do sam. kolegiów odwoławczych, chyba, że ustawa inaczej;

• na podstawie ustaw sam. i ustawy kompetencyjnej (weszły w życie 1.1.1999) oraz najnowszych przepisów:

• dla organów gminy (wójt ...) - sprawy własne - sam. kolegia odwoławcze, a w sprawach zleconych, gdy ustawa szczeg. tak to wojewoda;

• (usp) dla organów powiatu (starosta, zarząd powiatu) - do sam. kolegium odwoławczego, chyba że ustawa inaczej (inaczej np. art. 90, 97, 99, 137 i inne tzw. ustawy kompetencyjnej - do wojewody);

• (usp) dla związków powiatów do sam. kolegiów odwoławczych, chyba że ustawa inaczej - wojewoda;

• dla organów gminnego i powiatowego sam. teryt. w spr. szkół publ., zakładanych i prowadzonych przez os. pr. i fiz. oraz w spr. obowiązku szkolnego - kurator oświaty jako organu wyższego stopnia wg kpa (działa w imieniu wojewody) (ustawa o systemie oświaty);

• (usw) dla marszałka woj. do sam. kolegium odwoławczego, a w sprawach powierzonych na podstawie porozumienia z wojewodą do właściwego ministra;

• (usw i AdmRzWU) dla wojewody - minister właściwego działu;

• (AdmRzWU i Iust.komp.) dla kierowników zespolonej służby, inspekcji lub straży (np. inspektora handlowego, kuratora oświaty, wojewódzkiego komendanta Policji itd.) działających z mocy ustawy w imieniu wojewody albo w imieniu własnym → organ wyższego stopnia danej służby (Główny Inspektor Inspekcji Handlowej, Komendant Główny Policji, minister edukacji);

• tzw. ustawa kompetencyjna (Iust.komp) zawiera wiele postanowień dot. organu wyższego stopnia, ale brak jest precyzyjnego, generalnego, umieszczonego w jednym miejscu rozstrzygnięcia tej kwestii;

• czasem funkcje organu wyższego stopnia organom szczególnym - np. zaskarżenie decyzji w sprawach antymonopolowych i decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki;

• art. 18 - organy naczelne (K z 1997 r. nie posługuje się tym terminem, posługiwała się nim K z 1952):

• dla organów adm. rząd., organów jedn. sam. teryt. (nie dot. sam. kolegiów odwoławczych) oraz organów państwowych i sam. jedn. org. - Premier i właściwi ministrowie;

• dla organów państwowych innych niż w/w - odpowiednie organy o ogólnokrajowym zasięgu działania;

• dla organów org. społ. - naczelne organy tych org., gdy brak to premier lub właściwy minister nadzorujący;

WŁAŚCIWOŚĆ ORGANÓW ADMINISTRACJI

I. Pojęcie właściwości

• właściwość to zdolność prawna organu adm. do rozpoznawania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postęp. adm. → kompetencja organu adm., czyli powierzenie danemu organowi rozstrzygania spraw w postęp. adm.;

• 2 postacie tego powierzenia:

• ustawa tak stanowi;

• ustawa przewiduje, że kompetencja jednego organu mogą zostać przeniesione (właściwość delegacyjna) - rzadko, bo zasada nieprzenoszenia kompetencji;

• stała delegacja;

• delegacja do określonej sprawy (np. gdy organ właściwy został wyłączony);

Właściwość rzeczowa

• powierzenie danemu organowi załatwiania pewnego typu spraw adm.;

• kpa rozstrzyga o tej właściwości tylko w zakresie niektórych kwestii proceduralnych - organ właściwy do podjęcia decyzji o wznowieniu postępowania, stwierdzeniu nieważności;

• art. 20 - właściwość rzeczową organu adm. publ. ustala się według przepisów o zakresie jego działania → dot. to ustaw z zakresu prawa materialnego, a nie aktów (jak rozp. RM o zakresie działania poszczególnych ministrów) określających ogólnie zadania organu;

• czasem też przepisy powołujące organy określają pewne ich kompetencje;

• przepis kompetencyjny musi wskazywać:

• dziedzinę administracji, której dotyczy;

• jaka ma być treść i forma działania organu (decyzja czy czynność mat.-tech.);

• w jakim wypadku działanie to musi/może być podjęte;

Właściwość instancyjna

• podobnie określana jak w/w - prawo materialne - jaki pion organów właściwy, a nawet który dokładnie jest właściwy w I instancji, ale z reguły prawo materialne nie określa organów II inst., chyba że to inny organ niż wynika z kpa (i ustawy kompetencyjnej czy noweli z 2000);

• kpa nie wymienia tej właściwości traktując ją jako element właściwości rzeczowej;

• w sprawach proceduralnych kpa określa w. instancyjną np. poprzez wskazanie jakie sprawy załatwiają organy wyższego stopnia i naczelne (patrz wyżej) → organy te są właściwe do rozpatrywania odwołań i innych funkcji przyznanych przez kpa, chyba że przepis szczególny inaczej;

• dla rozstrzygnięć wydanych przez organy przedsiębiorstw - organ wyższego stopnia to organ założycielski;

Właściwość miejscowa

• to właściwość organu do działania na określonym fragmencie terytorium kraju (z reguły jednostka podziału podstawowego lub specjalnego);

• kpa w art. 21 określa zasady tej właściwości:

• w spr. dot. nieruchomości i zakładów pracy → miejsce położenia (większej części) nieruchomości czy prowadzenia zakładu;

• w pozostałych sprawach → organ miejsca zamieszkania/siedziby, w razie braku miejsca pobytu;

• gdy nie można ustalić na podstawie w/w reguł to tam gdzie wystąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postęp., a gdy nadal nie można to organ właściwy dla dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy;

• art. 26 § 2 → w pewnych przypadkach (wyłączenie organu, a organ nadrzędny wyznacza inny podległy sobie organ) możliwe powierzenie organowi z zasady niewłaściwemu powierzenie zgodne z ustawą = organ staje się właściwy;

II. Powierzenie wykonywania kompetencji

• delegacja kompetencji ≠ powierzenie wykonywania kompetencji danego organu:

• innemu organowi lub jedn. org.;

• podległemu pracownikowi;

• to rodzaj pełnomocnictwa adm. - w zakresie sam. teryt. i adm. rząd. terenowej, np.:

• (usg) rada gminy → organy wykonawcze sołectw/osiedli do załatwiania spraw indyw. z zakresu adm. publ.;

• (AdmRzWU) wojewoda pracownikom urzędu wojewódzkiego (nie z aparatu pomocniczego kierowników);

• (usw) marszałek woj. - wicemarszałkom, pozostałym członkom zarządu woj., pracownikom urzedu marszałkowskiego i kierownikom woj. sam. jedn. org. ;

• (usp) starosta;

• gdyby nie można byłoby upoważnić każda decyzja musiała by być podpisywana przez odpowiednią osobę → dlatego art. 268a - forma pisemna; pracownik kierowanej jedn. org. do załatwiania spraw w jego imieniu, w ustalonym zakresie (w szczeg. decyzje, postanowienia, zaświadczenia);

• podobny w usg - wójt swoich zastępców i in. pracowników urzędu gminy (decyzji adm.);

• też w usp i usw oraz w AdmRzWU;

• nie staje się organem, tylko decyzje przez niego wydane jakby wydał je organ;

• w praktyce uznaje się, że powierzanie udzielane przez organy jednoosobowe, a nie kolegialne → orzecz. NSA w sprawie skreślenia z listy maklerów - właściwa jest Komisja Pap. Wart., a nie jej przewodniczący;

III. Skutki naruszenia przepisów o właściwości

• art. 19 → przestrzeganie właściwości z urzędu jest obowiązkiem organu → kpa mówi o w. miejscowej i rzeczowej, ale dot. to też instancyjnej, gdyż:

• kpa traktuje ją jako element w. rzeczowej;

• w chwili wydania kpa (1960) nie był jeszcze tak ugruntowany pogląd, że dewolucja kompetencji (tzn. przejęcie rozstrzygnięcia sprawy przez organ wyższego stopnia) = takie samo działanie niewłaściwe, jak w razie w. rzeczowej czy miejscowej;

• skutek nieprzestrzegania (nieważne której) → nieważność decyzji adm. (art. 156 § 1 pkt. 1) → potwierdzone w orzecz.;

IV. Spory o właściwość

• w kpa brak mechanizmu ustalania organu właściwego (oraz brak ustalenia organu kompetentnego do ustalenia właściwości - w ogr. stopniu może to być TK) → kpa ustala tylko mechanizm rozstrzygania sporów o właściwość;

Spory między organami administracji (w tym między organami samorządu terytorialnego)

• zasada (ale są wyjątki) - organ wyższego stopnia → ale w kpa kazuistyczne wyliczenie w art. 22 § 1:

• między organami jedn. sam. teryt. (z wyjątkiem niżej wymienionych) → wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku sąd adm.;

• między kierownikami tego samego powiatu (dział. w imieniu własnym/starosty) → starosta;

• między organami adm. zespolonej w jednym woj. niewymienionymi wyżej → wojewoda;

• między organami jedn. sam. teryt. w różnych woj. w sprawach z adm. rząd. → MSWiA;

• między wojewodami oraz organami adm. zespolonej w różnych woj. → MSWiA;

• między wojewodą a organami adm. niezespolonej → MSWiA w porozumieniu z organem nadzorującym nad organem w sporze z wojewodą;

• między organami adm. publ. innymi niż w/w → wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku MSWiA;

• między organami adm. publ. (gdy jeden z nich to Min.) → premier;

• (AdmRzWU) premier → właściwy gdy jedną ze stron jest Min., między wojewodami, między wojewodą a właściwym Min.;

• do sporów woj.-woj. może upoważnić MSWiA (działa w imieniu premiera);

• w kpa brak określenia trybu i formy → analogia na podstawie innych sporów kompetencyjnych w trybie kpa, a rozstrzygnięcie w formie decyzji adm., bo:

• rozstrzyganie tych sporów uregulowane w kodeksie;

• dot. interesów prawnych strony (więc nie jest to sprawa wew. adm.);

• art. 23 → czynności niecierpiące zwłoki → do czasu rozstrzygnięcia sporu organ gdzie wynikło zdarzenie podejmuje te czynności ze względu na interes społ. lub słuszny interes obywateli i zawiadamia o tym organ właściwy do rozstrzygnięcia sporu (= z mocy przepisy staje się właściwy);

• z reguły zawieszenie do czasu zakończenia sporu (art. 97 § 1 pkt 4);

• spór między jedn. wew. urzędu (np. departamentami) to nie spór o właściwość;

Spory między organami administracji rządowej a organami jednostek samorządu terytorialnego

• art. 22 § 2 i 3 → rozstrzyga sąd adm. → z wnioskiem może wystąpić strona, organ jedn. sam. teryt. lub adm. rząd. (sporne), MSWiA, Min. Sprawiedliwości; Prokurator Gen., RPO;

WYŁĄCZENIE PRACOWNIKA ORAZ ORGANU OD UDZIAŁU W POSTĘPOWANIU

• dla zapewnienia bezstronności (kpa dalej idzie niż kpc) → instytucja ta opiera się na zasadzie nemu iudex in causa sua, oraz wiąże się z zasadą prawdy obiektywnej;

• może stanowić problem w małych społecznościach przy masowych decyzjach;

• wyłączenie → powinien wstrzymać się od wszelkich czynności z wyjątkiem czynności niecierpiących zwłoki ze względu na interes społ. lub ważny stron (art. 24 § 4);

• wyłączenie w sprawie = nie tylko nie może wydawać decyzji, ale też brać udziału w postęp.;

• w razie podjęcia decyzji przez wyłączonego pracownika/organ → obligatoryjne wznowienie postęp., a w razie udziału nie powoduje obligatoryjnego wznowienia, ale to z reguły naruszenie przepisów, które ma istotny wpływ na wynik sprawy (= uchylenie przez sąd adm.);

• wyłączenie:

• pracownika lub członka organu kolegialnego:

• z mocy ustawy;

• w drodze postanowienia;

• organu adm.;

I. Wyłączenie pracownika

• art. 24 → pracownik (członek organu kolegialnego - art. 27) z mocy ustawy wyłączony w sprawie:

• w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki;

• swego małżonka (też po rozwiązaniu małżeństwa) oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia;

• osoby zw. z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli (też po ustaniu);

• w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem strony jest jedna z osób w/w;

• w której brał udział w niższej instancji, w wydaniu zaskarżonej decyzji;

• dot. również sytuacji wniosku o ponowne rozpatrzenie, gdy odwołanie jest niedopuszczalne, ale nie oznacza to konieczności wyłączenia tego pracownika w wypadku postępowania w sprawie wznowienia postęp.;

• z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne;

• w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej;

• w drodze postanowienia (art. 24 § 3 - choć brak określenia formy, ale doktryna jest jednolita) → w każdym wypadku gdy zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności niewymienionych w kpa, które mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności pracownika;

• obligatoryjne, a odmowa i ten pracownik/członek wydał decyzję = obowiązek wznowienia postęp.;

• wydaje bezpośredni przełożony/przewodniczący organu kolegialnego lub organu wyższego stopnia → i wyznacza innego pracownika;

• z urzędu, na wniosek strony lub pracownika/członka;

• nie przysługuje zażalenie;

• gdy w razie wyłączenia członków organu kolegialne brak quorum = jak wyłączenie organu;

• gdy dot. sam. kolegium odwoławczego wtedy MSWiA wyznacza inne sam. kolegium odwoławcze;

II. Wyłączenie organu administracji

• gdy sprawa dot. interesów majątkowych:

• kierownika organu, małżonka, krewnych, powinowatych (do 2'giego stopnia), osób przysposobionych (kuratela/opieka) → organ wyższego stopnia;

• osoby zajmującej kierownicze stanowisko w organie bezpośrednio wyższego stopnia (i in. osób w/w) → organ wyższego stopnia nad organem, w którym dana osoba zajmuje stanowisko kierownicze;

• gdy jest to Min. lub prezes sam. kolegium odwoławczego → premier wyznacza organ właściwy;

• organ, który stał się właściwy może wyznaczyć inny podległy sobie organ;

• orzecz. NSA → wyłączenie = niemożność upoważnienia pracownika;

STRONA I PODMIOTY NA PRAWACH STRONY

STRONA W POSTĘPOWANIU ADM.

• koncepcje strony:

• tzw. obiektywna koncepcja legitymacji procesowej strony → przyznanie prawa uzależnione od uprzedniego zbadania istnienia interesu prawnego opartego na prawie materialnym (= postęp. uzależnione od wstępnej przesłanki w postaci badania);

• tzw. subiektywna koncepcja legitymacji procesowej → o udziale decyduje sam zainteresowany, tzn. w momencie wniesienia żądania załatwienia sprawy staje się stroną (= postęp. uzależnione od żądania strony, niezależnie od istnienia podstawy prawnej w prawie materialnym, co jest badane dopiero w toku postęp.);

• koncepcje pośrednie:

• stroną jest podmiot spełniający kryteria przewidziane prawem procesowym (obiektywna koncepcja oparta na prawie formalnym);

• łączenie dwóch wersji, np. dla podmiotów niemających osob. pr. obiektywna, a dla os. fiz. kryterium formalne;

• tzw. triada Bernatzika → jednostka w kontaktach z państwem może istnieć w 3 sytuacjach:

• sfera praw podmiotowych → może domagać się działania o treści określonej przez prawo;

• sfera interesów prawnych → jednostka ma prawo do udziału w postępowaniu i uzyskania decyzji, ale nie może wnosić, aby decyzja była określonej treści;

• sfera interesów faktycznych → jednostka nie ma opartej na prawie możliwości domagania się określonej czynności, ale może być zainteresowana w podjęciu przez adm. pewnych czynności i w zw. z tym wnosić wnioski i postulaty;

• ta koncepcja przejęta do polskiego rozp. Prezydenta RP z 1928 o postęp. adm.
  → 2 kategorie osób (art. 9 PAdmR):

• strona → gdy interes oparty na prawie materialnym;

• osoba interesowana → też gdy podmiot miał subiektywne przeświadczenie - ale miał tylko pewne uprawnienia, jak dowiadywanie się o stanie sprawy, możliwość działania przez pełnomocnika, zwrot pewnych kosztów, prawo udziału w rozprawie ustnej (zawiadomienie publ.), a wnioski i żądania powinny być załatwiane decyzją główną;

• poszerzenie sfery jawności;

• art. 71 PAdmR → gdy organ stwierdził brak podstawy prawnej lub faktycznej mógł pozostawić bez rozpatrzenia lub umorzyć postępowanie;

• jednak decyzja kierowana tylko do stron;

• art. ten krytykowany za trudności w ustaleniu kręgu osób-stron oraz za niespójność terminologiczną;

• podczas prac na nowym kodeksem - koncepcja subiektywna → art. 19 - stroną jest każdy, czyjego interesu opartego na prawie dot. postęp. albo kto żąda czynności twierdząc, że dot. ona tego interesu” → tak też obecny art. 28 (po zmianach z 1980 r.);

• w przepisie brak wyraźnego określenia, że chodzi o interes/obowiązek obiektywnie oparty na prawie, szczeg. zd. 2 sugeruje, że chodzi o przeświadczenie o istnieniu tego interesu, co zostanie zweryfikowane dopiero w trakcie postępowania, gdy osoba będzie miała już status strony;

• o istnieniu subiektywnej wersji przesądza także brak art. 71 PAdmR - tzn. każde postępowanie musi skończyć się decyzją (brak podstawy dla istnienia wstępnej fazy badania);

• konkluzje z przyjętej koncepcji:

• istnienie postęp. opiera się na regulacji procesowej, nie jest uzależnione od normy mat.-pr.;

• postępowanie na wniosek - od momentu złożenia wniosku, a postęp. z urzędu od momentu gdy strona została powiadomiona (art. 61 § 4), a istnienie podstawy prawnej do wydania decyzji badane w toku już istniejącego postęp., a jej istnienie decyduje o treści decyzji;

• gdy postęp. na wniosek, a zostanie stwierdzony brak podstaw do wydania decyzji o treści orzeczenia decydują: istota i treść żądania, regulacja mat.-pr. i treść ustaleń faktycznych - decyzja odmowna lub o umorzeniu;

• patrz dalej co do podziału żądań strony (WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA);

• gdy postęp. wszczęte z urzędu (brak wniosku) organ orzeka na podstawie treści regulacji mat.-pr. i ustaleń z postęp. dowodowego (ale też ew. zgłoszonych w trakcie żądań strony) - i tutaj w razie stwierdzenia braku podstaw może być decyzja umarzająca;

• orzecznictwo - niejednolite → przeważa formalna wersja legitymacji procesowej [...]

• czy organ może być stroną → 3 sytuacje:

• gdy postęp. dot. jego praw i obowiązków → wtedy jest stroną;

• gdy ich decyzje uchylane → po 1989 r. zaczęły występować ze skargami sądowymi na takie decyzji, argumentując, że są reprezentantami określonych interesów, a ochrona tego interesu wymaga uchylenia danej decyzji, podobnie sam. teryt. (gminy) → NSA uznał niedopuszczalność takich skarg ze względu na brak przymiotu strony;

• postęp. komunalizacyjne → tutaj NSA przyznał przymiot strony, gdy decyzja w sprawie komunalizacji dot. praw i obowiązków gminy (są też poglądy, że stronami są SP i gmina);

• niejednolicie traktowany udział osób, gdy związek z danym składnikiem mienia komunalizowanego ma char. cywil.-pr.;

• kto może być stroną → art. 29 → os. fiz. i pr. - a gdy państwowe i sam. i org. społ. to też niemajace osob. pr.;

• pominięte gosp. podmioty bez osob. pr. - spółki jawne, komandytowe, ale są one stroną gdy przepis szczególny tak stanowi;

• ocena zd. pr. i zd. do czyn. pr. - jak w prawie cyw. (art. 30 § 1), ale możliwe reg. szczeg., np. nadanie obywatelstwa polskiego dla 16-latka tylko za jego zgodą;

• gdy brak zd. do czyn. pr. - działa przedstawiciel ustawowy, a gdy ogr. to kurator - ale on nie jest niezbędny zawsze, a tylko gdy działanie strony jest nieudolna, a jej argumentacja świadczy o braku zrozumienia celu i skutków postęp. adm. (orzecz. NSA);

• w razie śmierci/zbycia prawa → następca prawny (art. 30 § 4 - łącznik między prawem cyw. a adm.);

• art. 30 § 5 → to tylko przyznanie prawa strony zarządcy masy spadkowej lub kuratorowi sądowemu, a nie przyznanie im uprawnień mat.-pr. w tym zakresie;

• art. 34 - przedstawiciel nieobecnego → dla zasady szybkości i dla zasady czynnego udziału strony;

• ustanowienie przedstawiciela w trybie art. 184 KRO, a koszty tego to koszty postęp. adm. (uchw. SN);

• strona może działać przez pełnomocnika (z wyjątkiem gdy musi sama, np. badanie lekarskie, lub przepis szczeg., np. wniosek o nadanie statusu uchodźcy osobiście);

• adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy (mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa) i in. → podstawowy wymóg - zd. do czyn. pr., a pełnomocnictwo pisemnie lub ustnie do protokołu;

• też członek rodziny/domownik - gdy nie ma wątpliwości co do istnienia pełnomocnictwa i zakresu upoważnienia, a sprawa jest mniejszej wagi organ może nie żądać pełnomocnictwa;

PODMIOTY NA PRAWACH STRONY

I. Organizacja społeczna

• w rozp. z 1928 r. brak podmiotów na prawach strony → udział org. społ. w regulacji z 1960 r. zmodyf. w 1980 r.;

• udział na prawach strony ≠ udział jako strona wg art. 28 (jest adresatem decyzji);

• art. 31 → przesłanki udziału org. społ.:

• postęp. dot. os. trzeciej → chodzi o w/w rozróżnienie;

• udział uzasadniony celami statut. → musi dot. przedmiotu postępowania;

• udział uzasadniony interesem społ. → może być najbardziej problematyczne - szczególnie ważne na tle pojawiającego się pojęcia interesu publ. (też niezdef.);

• ma (z pewnymi zastrzeżeniami) wszystkie środki procesowe:

• forma wszczęcia - żądanie włączenia się albo żądanie wszczęcia organ wydaje postanowienie (wyjątek), gdy uzna je za uzasadnione (nie ma zastos. art. 61);

• przysługuje zażalenie;

• może też posługiwać się środkami wzruszającymi decyzję ostetczną - art. 221, art. 235 § 1;

• jeśli nie bierze w sprawie udziału może prezentować swoje stanowisko w sprawie za zgodą organu (uchwała lub oświadczenie organu);

• art. 50 § 1 PrPostSAdm. → może też wnieść skargę do sądu adm. (3 przesłanki w/w + jeśli brała udział w postęp. adm.);

• przesłanka udziału jest jej dopuszczenie do postępowania → gdy nie została dopuszczona to choć zażalenia i odwołania nie wywołują skutków prawnych, to jednak skargi (art. 234 § 1) powinny być uwzględnione z urzędu;

II. Prokurator (Dział IV KPA - art. 182-189)

• ustawa o prokuraturze → podejmowanie środków przewidzianych prawem dla prawidłowego i jednolitego stos. prawa w postęp. adm. → tryb. w KPA;

• art. 182 → cel działania prokuratora → zwrócenie się o wszczęcie w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem;

• działa na prawach strony (art. 188), możliwość zaskarżania decyzji ostatecznych w drodze sprzeciwu i na drodze sądowej (ale nie tak gdzie wymagany wniosek strony lub jej zgoda, np. art. 184 § 4) → cel: realizacja zasady praworządności;

• 3 sytuacje:

• prawo zwrócenia się o wszczęcie postęp. → gdy jest obowiązek lub gdy nie ma obowiązku, ale bezczynność nie da się pogodzić z celem regulacji prawnej;

• włączyć się do toczącego postępowania → inne cele niż udział strony, dlatego może w szerszym niż strona zakresie korzystać z materiałów dowodowych;

• organ może sam zawiadomić prokuratora o potrzebie włączenia się go do postęp.;

• złożyć sprzeciw → od decyzji ostatecznej, jeśli KPA przewiduje możliwość wznowienia postęp., stwierdzenia nieważności, jej uchylenia lub zmiany;

• tylko prokurator;

• 30 dni na załatwienie sprzeciwu, a gdy przekroczy ten termin art. 36-38 (zażalenie na brak decyzji w terminie i skarga na bezczynność);

• w postęp. przed sądem adm. → art. 53 § 3 PrPostSAdm. - prawo złożenia skargi (6 m-cy od dnia doręczenia decyzji stronie - sprawa indywidualna lub wejścia w życie - pozostałe), bez obowiązku wyczerpania środków odwoławczych;

III. Rzecznik Praw Obywatelskich

• art. 14 pkt. 6 URPO - prawo zwracać się o wszczęcie postęp. adm.; s.-adm. i uczestniczyć w tych postęp. na prawach prokuratora;

• RPO najpierw bada, a potem może poprzestać na wskazaniu stronie dostępnego środka prawnego, albo może sam działać;

• specyfika RPO art. 8 URPO - przesłanka podjęcia czynności → powzięcie informacji wskazujących na naruszenie praw i wolności obywatelskich → wskazanie w skardze na samo naruszenie prawa przedmiotowego, bez wskazania na naruszenie praw i wolności obyw. jest niewystarczające (orzecz. NSA);

IV. Inne podmioty działające na prawach strony

1. ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska → organy tej inspekcji mogą występować o:

• wszczęcie postęp.;

• dopuszczenie do toczącego się postęp.;

• w razie złożenia takiego wniosku - na prawach strony;

• dot. ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu dot. przedsięwzięcia, które może znacząco wpłynąć na środowisko + sprawa lokalizacji dróg ekspresowych i autostrad → wojew. inspek. o. ś.;

ustawa o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady - gdy organ wszczął postęp., którego skutki mogą dot. Pomnika zagłady lub jego strefy ochronnej musi zawiadomić MSWiA (który ma prawa strony w tym postęp., jeśli zgłosi swój udział w ciągu 7 dni);

Ustawa Prawo o ochronie środowiska → w razie stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie wydawania przez starostę pozwoleń zintegrowanych Min. właściwy d/s środowiska kieruje wystąpienie, którego treścią może być m.in. wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji → w takim postęp. służą mu prawa strony (i w adm. i w s.-adm.);

ustawa o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym → naczelny lekarz uzdrowiska - prawo złożenia odwołania od decyzji dot. uzdrowiska nieuwzględniającej jego opinii w określonych sprawach;

DORĘCZENIA, WEZWANIA I TERMINY

DORĘCZENIA

• doręczenie to warunek konieczny skuteczności działania organu adm., np. od momentu doręczenia liczy się terminy;

• czynność mat.-tech. wywołująca skutki prawne kreślone w kpa;

• w kpa - tylko doręczanie przez organ, a nie organowi (chyba, że jest stroną);

• sposób doręczania → zasada generalna → podmiotowi, do którego kierowana, chyba, że przepis szczególny w kpa lub ustawie;

• wg kpa - doręczenie zastępcze; zawiadomienie poprzez obwieszczenie lub innych zwyczajowo przyjęty sposób publ. ogłaszania (wtedy doręczenie dokonane po 14 dniach od ogłoszenia);

• przez pocztę (pokwitowanie) lub przez pracowników organu, też inne upoważnione osoby i organy (decyduje organ);

• też drogą elektroniczną, gdy strona zażąda/zgodzi się;

• miejsce doręczenia:

• os. fiz. → miejsce zamieszkania lub pracy, ale też każde, gdzie zastanie;

• jedn. org. → lokal siedziby do rąk uprawnionego (spór czy można poza lokalem uprawnionemu);

• potwierdzenie → własnoręcznie (z datą), a w razie odmowy doręczający;

• gdy drogą elektroniczną to skuteczne, gdy organ otrzyma w ciągu 7 dni potwierdzenie - jeśli nie, to doręcza tradycyjnie;

• tzw. doręczenie zastępcze (dot. os. fiz.):

• gdy adresata nie ma w mieszkaniu - do rąk dorosłego domownika, sąsiada, dozorcy (pokwitowanie), jeśli podjęły się oddania + umieszcza info w skrzynce lub w drzwiach - art. 43;

• gdy nie można zostawić os. fiz. to zostawia na poczcie lub w urzędzie gminy na 14 dni i zostawia info w skrzynce lub w drzwiach mieszkania/biura; domniemanie doręczenia z dniem upływu 14 dni, chyba że adresat odbierze wcześniej - art. 44;

• te domniemania doręczenia są wzruszalne - dowód, że faktycznie nie dostał lub że otrzymał w innym terminie;

• pozostałe doręczenia zastępcze (dot. os. fiz. i jedn. org.):

• gdy adresat odmawia, pismo zwraca się adresatowi i dołącza do akt - doręczenie z dniem odmowy - art. 47;

• doręczenie na nieaktualny adres, w razie zmiany adresu bez poinformowania = doręczone (art. 41 § 2);

• doręcza się wszystkim stronom, chyba że strony wskazały jedną jako uprawnioną;

• gdy jest przedstawiciel/pełnomocnik - jemu → pominięcie go = pominięcie strony = zarzut, że strona bez własnej winy nie brała udziału w postęp. (wznowienie - art. 145 § 1 pkt. 4);

• gdy immunitet dyplomatyczny - w sposób z przepisów szczególnych, u.m., zwyczajów m.;

WEZWANIA

• organ może wzywać osoby do:

• udziału w podejmowanych czynnościach;

• złożenia wyjaśnień lub zeznań;

• określa jak - osobiście, pisemnie, przez pełnomocnika;

• zasada by nie było to uciążliwe → w obrębie własnej i sąsiedniej gminy/miasta, chyba, że char. czynności wymaga osobistego stawiennictwa;

• pomoc prawna → możliwość organu zwrócenia się do innego organu właściwego dla miejsca zam./pobytu o dokonanie czynności;

• w kpa brak określenia jakie osoby → strony, świadkowie, biegli, i in.;

• wymogi dot. wezwania → organ, kogo, jaka sprawa, w jakim charakterze, w jakim celu, sposób stawiennictwa, termin, skutki;

• ukaranie tylko gdy prawidłowe wezwanie (art. 88);

• sposób wezwania:

• pisemne (zasada);

• telegraficzne lub telefoniczne (i in. np. fax) - sytuacje niecierpiące zwłoki skuteczne tylko gdy brak wątpliwości, że dotarło;

• osobie przysługuje zwrot kosztów i in. należności (jak świadek w sądzie) → dot. też strony, jeśli postęp. z urzędu lub strona błędnie wezwana;

• żądanie to musi być zgłoszone przed wydaniem decyzji (rygor = utrata roszczenia);

TERMINY

I. Uwagi wprowadzające

• jedna z gwarancji zasady szybkości - nie długość terminów, ale ich praktyczne przestrzeganie jest najważniejsze dla realnej gwarancji;

• porządkują postęp. adm. - ujmują poszczególne czynności procesowe w wymierne jednostki czasowe;

II. Rodzaje terminów

• kryterium: sposób oznaczenia w akcie normatywnym:

• bezwzględnie oznaczone → 7, 14, 30 dni, 6 m-cy, 10, 5 lat;

• względnie oznaczone → niezwłocznie (art. 35 § 2), bez zbędnej zwłoki (art. 35 § 1), z możliwym pośpiechem;

• kryterium: kto decyduje o długości terminu:

• ustawowe → ustawodawca, np. 7 dni na zażalenie na postanowienie, 7 dni na przesłanie odwołania wraz z aktami organowi II inst.;

• wyznaczone → organ prowadzący, np. złożenie dokumentu w postęp. wyjaś., wyznaczony na zawarcie ugody (art. 116 § 1);

• kryterium: skutki uchybienia terminowi:

• zwykłe (porządkowe, instrukcyjne, dylatoryjne) → uchybienie nie wywołuje negatywnych skutków, poza wydłużeniem postęp. (to t. wyznaczone), np. złożenie dok. w postęp. dowod.;

• zawite (prekluzyjne, peremptoryjne) → uchybienie powoduje nieważność czynności i prawną bezskuteczność (nieważność względna, bo można sanować poprzez przywrócenie terminu - t. przywracalne), np. 7 dni na zażalenie;

• przedawniające → wygaśnięcie uprawnienia/obowiązków, wygaśnięcie mocy prawnej danej czynności → nieprzywracalne (nieważność bezwzględna), np. 7 dni na prośbę o przywrócenie terminu;

III. Przywrócenie terminu (art. 58-59)

• konieczny wniosek (nie ma z urzędu) do organu właściwego (tam gdzie postęp. albo tam gdzie składa odwołanie/zażalenie, gdy dot. tego) umotywowany uprawdopodobnieniem braku winy w uchybieniu w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu (t. przedawnieniający);

• jednocześnie należy dopełnić czynności;

• orzeka w formie postanowienia → zażalenie (ale nie ma zażalenia, gdy przywracanie dot. terminu wniesienia odwołania/zażalenia - decyzja ostateczna - nieliczna w kpa);

IV. Obliczanie terminów (art. 57 § 1-4)

• gdy od zdarzenia → to nie liczy się dnia tego zdarzenia;

• upływ terminu = upływ ostatniego dnia (czyli o 24.00);

• gdy tydzień → z upływem dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada pierwszemu dniowi (np. czwartek to był pierwszy dzień, to czwartek to też ostatni);

• gdy miesiąc → z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi (jeśli brak, to ostatni dzień miesiąca, np. 30 stycznia - 1 m-c - 28/29 luty, ale 15 czerwca - 1 m-c - 15 lipca);

• gdy dzień ustawowo wolny od pracy → następny wolny dzień (=wolna sobota z rozp. Min. Pracy i Polityki Społ. to nie dzień wolny od pracy - NSA);

V. Zachowanie terminu (art. 57 § 5)

• zachowany, gdy przed jego upływem:

• wysłany w formie dok. elektronicznego za poświadczeniem przedłożenia;

• nadany w polskiej poczcie (operator publ.);

• w urzędzie konsularnym;

• przez żołnierza w dowództwie jednostki;

• przez członka załogi statku u kapitana;

• przez więźnia w adm. zakładu karnego;

VI. Terminy załatwiania spraw adm. (art. 35)

• organ wyższego stopnia może skrócić terminy w stosunku do tych ustalonych w art. 35 § 3;

• niezwłoczne załatwianie spraw - 2 sytuacje:

• gdy strona w momencie żądania przedkłada cały materiał dowodowy wystarczający;

• gdy materiał dowodowy w oparciu o fakty i dowody znane powszechnie lub z urzędu, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych będących w dyspozycji organu;

• jest to termin krótszy niż 1 miesiąc;

• termin 1 miesiąca → 2 przypadki:

• gdy wymagane jest postęp. wyjaś. → to termin końcowy;

• powinien organ odwoławczy;

• termin 2 miesięcy → gdy postęp. wyjąś., a sprawa „szczególnie skomplikowana” (nie zdef.) → termin końcowy;

• orzecz. i doktryna termin załatwienia sprawy - char. instrukcyjny, więc nie ma nieważności, ale jest stan tzw. bezczynności adm. lub milczenia adm.;

• przepisy szczeg. mogą zmieniać, np. 2 miesiące na odwołanie w spr. zobow. podatkowych;

VII. Legalne wydłużanie terminów załatwiania spraw

• możliwość nie wliczenia do w/w okresów explicite wymienionych okresów:

• okresów zawieszenia postęp.;

• okresów opóźnień zawinionych przez stronę (zamiast donieść dokument w ciągu 10 dni, to po 5 tyg.);

• okresów opóźnień niezależnych od organu (np. biegły nie wywiązuje się z terminu);

• terminów przewidzianych przez prawo do dokonania określonych czynności (np. 7 dni na przesłanie odwołania i akt sprawy do organu II isnt.);

VIII. Milczenie administracji (bezczynność administracji)

• możliwe rozwiązania:

• dewolucja kompetencji;

• domniemanie prawne wydania decyzji pozytywnej (negatywnej);

• sygnalizacja;

• skarga do sąd. adm.;

• obecne rozwiązania:

• sygnalizacja;

• skarga do sądu adm.;

Sygnalizacja

• obowiązek urzędnika prowadzącego do poinformowania strony o niemożności załatwienia → zasygnalizowanie przyczyn i nowego terminu (wyznacza dowolnie, ale dyrektywa szybkości);

• strona ma zażalenie do organu wyższego stopnia, który:

• wyznacza nowy termin (dowolność, ale zasada szybkości);

• zarządza wyjaśnienie przyczyn opóźnienia;

• zarządza ustalenie osób odpowiedzialnych (wina);

• w razie potrzeby też zarządza podjęcie środków potrzebnych do zapobiegnięcia naruszania terminów w przyszłości;

• jeśli i ten termin uchybiony, to prawo złożenia skargi na bezczynność do sądu adm.;

Skarga na bezczynność

• PrPostSAdm. → gdy:

• powinna zapaść decyzja adm./postanowienie w oznaczonym terminie w postęp. adm., egzek., zabezp.;

• powinien podjąć inne akty/czynności z zakresu adm. publ., dot. praw/obowiązków wynikających z prawa;

• jakie organy:

• centralne organy adm. rząd.;

• terenowe organy adm. rząd. zespolonej i niezespolonej;

• organy jedn. sam. teryt.;

• inne organy w zakresie w jakim powołane do załatwiania spraw adm. publ.;

• nie przysługuje, gdy sąd adm. z mocy prawa niewłaściwy w sprawach należących do właściwości innych sądów:

• z nadrzędności/podległości org. między organami;

• z podległości służbowej między przełożonym a podwładnym;

• odmowy mianowania(stanowisko)/powołania(funkcja), chyba, że obowiązek taki przewiduje prawo;

• wymogi pisma procesowego + oznaczenie organu + określenie na czym polega naruszenie prawa/interesu prawnego;

• wnosi się za pośrednictwem organu „bezczynnego” - 30 dni na przekazanie (z aktami i odpowiedzią) → może uwzględnić w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy;

• gdy uchybi terminowi 30 dni to sąd na wniosek skarżącego może ukarać grzywną (10xprzeciętne wynagrodzenie z roku poprzedniego);

• gdy nadal nie przekazuje, to sąd może na żądanie skarżącego rozpoznać sprawę na podstawie odpisu skargi, jeśli stan faktyczny i prawny nie budzi wątpliwości;

• sąd zawiadamia organy właściwe do rozpatrywania petycji/skarg/wniosków o rażących przypadkach naruszenia w/w obowiązku;

• gdy sąd uwzględni skargę → zobow. organu do (1) wydania w określonym terminie aktu/dokonania czynności albo (2) stwierdzenia/uznania uprawnienia/obowiązku wynikającego z prawa;

• gdy uchybia temu obowiązkowi strona może wnieść skargę z żądaniem wymierzenia grzywny (jak wyżej), a wykonanie wyroku po wniesieniu tej skargi nie jest podstawą do umorzenia postęp. przez sąd;

• sąd może też orzec merytorycznie, jeśli pozwala na to char. sprawy + niebudzące wątpliwości okoliczności stanu faktycznego i prawnego;

• gdy powstała szkoda - roszczenie odszkodowawcze (zasady z kc) → jeśli organ w ciągu 3 m-cy nie wypłaci odszkodowania, osoba może wnieść powództwo do sądu powszechnego;

WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIE

WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA

• art. 61 § 1 → wszczęcie na podstawie wniosku lub z urzędu (inaczej niż w sądzie);

• art. 61 § 4 → obowiązek zawiadomienia wszystkich stron (zasada czynnego udziału stron w postęp. - art. 10) → warunek zgodności z prawem;

• strona nie ma obowiązku rzeczywistego udziału, a jedynie prawo, więc nie może wywodzić korzystnych dla siebie skutków z uchylenia się od udziału (NSA);

• moment wszczęcia postępowania → ważne bo od tej daty biegną terminy;

• na wniosek → art. 61 § 3 - data doręczenia (wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu);

• z urzędu → post. NSA - data pierwszej czynności urzędowej podjęta na zewnątrz (czyli nie wew. korespondencja, czynności wew. podjęte w celu wstępnego ustalenia stanu sprawy i oceny zasadności wszczęcia postęp.);

• art. 61 § 2 - organ może wszcząć z urzędu (za względu na ważny interes społ.) także wtedy gdy prawo wymaga wniosku strony, ale potem musi mieć zgodę strony → bez niej musi umorzyć postęp., a jeśli nie to decyzja w tej sprawie może być uznana za nieważną bo zła osoba (art. 156 § 1 pkt. 4) albo rażące naruszenie prawa (art. 156 § 1 pkt. 2);

• podania → odformalizowanie (chyba, że przepis szczeg. inaczej) → art. 63 § 2 - wymóg by zawierało wskazanie strony, jej adres i treść żądania;

• forma - pisemna, telegraficzna, dalekopis, telefaks, elektroniczna, ustna;

• podpisane przez wnoszącego albo osobę upoważnioną, gdy wnioskodawca nie może/umie (w przypadku protokołu - też przez pracownika);

• braki (art. 64):

• adres (niemożność ustalenia adresu wnioskodawcy) - pozostawia się bez rozpoznania → w formie postanowienia;

• inne - wezwanie do uzupełnienia w terminie 7 dni (nieusunięcie = pozostawienie bez rozpoznania) forma (kwestia kontrowersyjna) - wg niektórych autorów - decyzja, bo to zabezpiecza interesy strony, ale NSA w 1996 uznał, że pozostawienie bez rozpoznania ani w formie postanowienia ani w formie decyzji (poparł to SN (7));

• wyjątek od zasady konieczności decyzji w razie wniosku (drugi wyjątek w art. 261 § 2);

• legitymacja procesowa → czy wystarcza sam wniosek czy konieczna podstawa prawnomaterialna:

• sam wniosek wszczyna postęp. (materialna wersja legitymacji) → tak doktryna i orzecz. (NSA z 1986 - jeśli we wniosku wskazuje interes prawny i nie jest on w sposób oczywisty nieprawdziwy, to badanie interesu prawnego w ramach postęp., łącznie z zakresem przedmiotowym);

• o braku podstawy orzeka organ - decyzją odmowną (NSA) lub decyzją o umorzeniu postępowania (tak niektórzy);

• występują jednak wyjątki i odstępstwa od zasady (np. art. 63 § 1 i 2, art. 64, art. 65, art. 66 § 1 i 2):

• art. 63 § 1 - podania = żądania, wyjaśnienia, odwołania i zażalenia → tylko żądania powodują wszczęcie postęp.;

• badanie właściwości organu (art. 65 § 1), a potem ew. ile organów jest właściwych (art. 66 § 1 i 2);

• ustalenie spełnienia wymogów formalnych wniosku z art. 63 § 2 → ew. pozostawienie bez rozpatrzenia (art. 64);

• gdy brak podstawy prawnej (lub wątpliwości co do charakteru - wniosek czy skarga/zażalenie → badanie tego w postępowaniu, a potem ew. decyzja odmowna (i ew. przekazanie do postep. w spr. skarg;

• wszczęcie z urzędu → decyduje istnienie normy kompetencyjnej i procesowej, a nie materialnoprawnej;

• ocena podstawy prawnej może być błędna, ale nie oznacza to że nie było postęp. i stron;

• n. materialnoprawna - potrzebna do wydania decyzji;

• uproszczenie postęp. → art. 62 - może (fakultatywne) wszcząć i prowadzić jedno postęp., gdy łącznie:

• ten sam stan fakt. z którego wynikają prawa i obowiązki dla stron;

• ta sama podstawa prawna;

• ta sama właściwość organu;

• wg. doktryny nie powinno być łączenia gdy sprzeczne interesy stron, ze względu na możliwe późniejsze odwołania i dłuższy okres oczekiwania na ostateczną decyzję;

• nie dot. przypadków łączenia postęp. w toku (NSA - łączenie w trakcie powoduje możność uznania decyzji za nieważną z powodu rażącego naruszenia przepisów);

• możliwość łączenia postęp. w razie istnienia takiego przepisu szczeg. (np. w spr. koncesji na RiTV);

• wiele kontrowersji dot. tego przepisu (w doktrynie i orzecz.) → został mechanicznie przeniesiony z ustawy jugosłowiańskiej;

• w razie sporów o właściwość między adm. a sądami → art. 66 § 4 kpa (organ nie może uznać się za niewłaściwy i wskazać na sąd powszechny, jeśli sąd już uznał się za niewłaściwy) i art. 199¹ kpc (odwrotnie);

PROTOKOŁY I ADNOTACJE

• zasada pisemności (art. 14 § 1), a oświadczenia ustne protokołowane → wszystkie czynności procesowe istotne dla postępowania powinny być utrwalone w aktach sprawy (ew. jako protokół i adnotacja);

I. Protokoły (art. 67-71)

• art. 67 → protokół - zwięzły z każdej czynności istotnej dla rozstrzygnięcia, chyba że w inny sposób pisemnie utrwalony, w szczególności:

• ustne podanie;

• przesłuchanie;

• oględziny i ekspertyzy dok. w obecności przedstawiciela organu;

• rozprawa;

• ustne ogłoszenie decyzji i postanowienia;

• NSA z 1981 - brak protokołu z oględzin lokalu = istotna wadliwość postęp. dowodowego → wskazanie na zasadę pisemności i zasadę czynnego udziału strony;

• musi z protokołu wynikać:

• kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał;

• kto i w jakim charakterze był przy tym;

• co i w jaki sposób ustalono;

• uwagi osób obecnych;

• wymóg odczytania wszystkim obecnym i podpisania (= zgoda na treść protokołu);

• odmowa lub brak podpisu - pracownik powinien omówić przyczynę;

• w razie przesłuchania → niezwłocznie do przeczytania i podpisu osobie przesłuchiwanej;

• organ może zezwolić na dołączenie:

• spisanego i podpisanego przez zeznającego zeznania;

• innych dokumentów mających znaczenie dla sprawy;

• w razie języka obcego → protokół w przekładzie na język polski oraz wskazanie osoby tłumacza (z adresem), który powinien podpisać protokół;

• skreślenia i poprawki - dopuszczalne, ale musi być widoczne co było i co jest oraz powinny być stwierdzone w protokole przed podpisaniem;

II. Adnotacje (art. 72)

• to krótka notatka służbowa, bez określonej w przepisach formy (treści);

• można też na podaniu wniesionym przez stronę;

• z czynności z których nie sporządza się protokołu, a mają znaczenie dla sprawy/toku postęp.;

• art. 10 § 3 → obowiązek adnotacji w razie odstąpienia od zasady czynnego udziału strony;

UDOSTĘPNIANIE AKT

I. Jawność

• jawność zewnętrzna to jawność wobec wszelkich podmiotów zainteresowanych prawnie lub faktycznie postęp. postęp. adm. nie jest dostępne dla publ., a nawet w zakresie uczestników postęp. jawność jest ograniczona (tzw. postęp. gabinetowe) i jedynie dla strony ma ona najszerszy zakres → wyraz legitymacji procesowej opartej na interesie prawnym;

• przejaw jawności wewnętrznej → obowiązek powiadomienia stron o czynnościach postęp. w celu umożliwienia im udziału, wyjaśnienia sprawy i obrony ich interesów (styk z zasadą czynnego udziału strony i zasadą prawdy obiektywnej) → ma też znaczenie dla zasady pogłębiania zaufania;

II. Uprawnienia strony wynikające z zasady jawności

• art. 73 → prawo wglądu w akta sprawy na każdym stadium postęp.:

• przeglądanie akt;

• sporządzanie notatek i odpisów;

• żądanie uwierzytelnienia sporządzonych odpisów lub wydania uwierzytelnionych odpisów (gdy ważny interes strony → rozwiązanie kontrowersyjne, ze względu na możliwość uznaniowości adm.);

III. Ograniczenia jawności

Ograniczenia podmiotowe

• jawne co do zasady w stosunku do strony i podmiotów na prawach strony (prokurator, RPO, dopuszczona do udziału org. społ.), ale w przypadku:

• org. społ. → ponieważ dopuszczenie jej do udziału jest w dużym stopniu zależne od uznania organu adm., to w jej zakresie jawność jest ograniczona;

• RPO → gdy tajemnica państwowa, to na zasadach z ustawy o ochronie informacji niejawnych;

Ograniczenia przedmiotowe

• art. 74 → 2 przypadki:

• objęte tajemnicą państwową → uregulowania w przepisach szczeg., wiec łatwe do zbadania odmowy pod kątem legalności;

• wyłączone z publ. dostępu przez organ adm. ze względu na ważny interes państwowy → pojęcie nieostre, dlatego aby nie dopuścić do rozszerzenia uznaniowości adm., należy interpretować wyjątki ścieśniająco;

IV. Prawne zabezpieczenia udostępniania akt

• odmowa w formie postanowienia z możliwością zażalenia, a potem skarga do sądu adm. → skuteczność zażaleń wątpliwa, bo postanowienia oparte na uznaniu adm.;

Formy postępowania wyjaśniającego

I. Postępowanie gabinetowe

• postęp. gabinetowe - brak koncentracji materiału dowodowego w jednym miejscu i czasie, a toczy sie od jednej czynności do drugiej, z możliwymi nawet długimi odstępami czasu między nimi;

• postęp. wyjaśniające - z zasady gabinetowe, a rozprawa jako wyjątek;

• przesłanki (brak przesłanek wyznaczenia rozprawy):

• tylko jedna strona, albo kilka ale bez sprzecznych interesów,

• do udowodnienia stanu fakt. wystarczą dokumenty;

• zasada pisemności;

• możliwość tych samych czynności dowodowych co w rozprawie;

• mniej sformalizowane, ale obowiązują wszystkie reguły dowodowe (np. prawo strony do wypowiedzenia się) oraz nakaz wynikający z zasady czynnego udziału strony (umożliwienie obecności w czasie przesłuchań, opinii biegłych, oględzin, itp.)

II. Rozprawa

Obligatoryjność i fakultatywność rozprawy

• rozprawa sprzyja usprawnieniu postęp. adm., zasadzie szybkości i ustności oraz postulatowi koncentracji materiału dowodowego;

• koncentracja materiału dowodowego = nakaz ciągłości czynności procesowych → sprzyja zasadzie bezpośredniości, która jest gwarancją zasady prawdy materialnej;

• zagwarantowanie zasady kontradyktoryjność i polubownego załatwiania sporów;

• okoliczności zobow. organ do przeprowadzenia rozprawy → art. 89:

• „... przeprowadzi” gdy:

• zapewni to przyspieszenie/usprawnienie postęp. lub dla celu wychowawczego → kryterium nieostre, więc ocena należy do organu;

• zamknięty char. rozprawy (brak jawności zew.) = brak f. wychowawczej;

• wymaga tego przepis prawa → NSA: wydanie decyzji bez rozprawy, gdy był taki obowiązek z przepisu = rażące naruszenie prawa (1981), które miało istotny wpływ na wynik sprawy (1983);

• „... powinien przeprowadzić” gdy:

• potrzeba uzgodnienia interesów stron → gdy zachodzą przesłanki dopuszczalności zawarcia ugody (dla jej zawarcia rozprawa jest warunkiem koniecznym);

• potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków/biegłych/oględzin → gdy celowa/potrzebna jest koncentracja materiału dowodowego, dla prawidłowej oceny dowodów (np. szczeg. gdy sprzeczne zeznania/opinie);

• wątpliwości doktryny - czy koniunkcja przesłanek? → wykładnia celowościowa - odrębne przesłanki, bo w obu przypadkach cel rozprawy jest różny: 1: doprowadzenie do ugody; 2: celowość koncentracji materiału dowodowego;

• tylko nie spełnienie wymogu istnienia rozprawy wyrażonego przez przepis szczeg. uzasadnia uznanie decyzji jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa, a pozostałe są w praktyce fakultatywne, ze względu na szeroki zakres oceny;

Czynności poprzedzające rozprawę

• badanie celowości/obowiązku przeprowadzenia rozprawy → gdy tak - przeprowadzenie czynności przygotowawczych, tj. m. in.:

• wzywa strony do złożenia wyjaśnień/dokumentów/dowodów i do stawienia się osobiście lub poprzez przedstawicieli/pełnomocników;

• wzywa biegłych/świadków do stawienia się;

• zawiadamia państwowe/sam. jedn. org. oraz org. społ. i in. osoby, gdy uzna ich udział za uzasadniony i wzywa do stawienia się albo do złożenia oświadczeń/dowodów przed rozprawą;

• wezwanie (art. 91) → termin, miejsce i przedmiot rozprawy → na piśmie w/w osobom;

• gdy prawdopodobieństwo istnienia innych, nieznanych organowi stron → ogłoszenie poprzez obwieszczenie lub sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości;

• termin rozprawy (art. 92) - tak, aby doręczenie mogło być możliwe na 7 dni przed rozprawą;

Część wstępna rozprawy

• otwarcie, sprawdzenie obecności i ustalenie czy nie ma podstaw do odrodzenia → art. 94 - nieobecność prawidłowo wezwanych nie przeszkadza w prowadzeniu rozprawy, ale odroczenie, gdy:

• poważne nieprawidłowości w wezwaniu;

• przeszkoda trudna do przezwyciężenia;

• inna ważna przyczyna;

Część właściwa rozprawy

• to właściwe postęp. dowodowe → strony mogą: składać wyjaśnienia, żądania, propozycje i zarzuty, dowody oraz wypowiadać się co do wyników postęp. dowodowego;

• kierowanie rozprawą → pracownik wyznaczony, a gdy kolegialny to przewodniczący albo wyznaczony członek;

• brak szczeg. regulacji co do prowadzenia;

• odpow. za porządek czynności, brak przewlekłości, a gdy spór stron powinien nakłaniać do ugody;

• odpow. za prawidłowość protokołu → art. 95 § 2 uchylenie pytania - gdy brak istotnego znaczenia dla sprawy, ale na żądanie strony osnowa pytania w protokole;

• odpow. za porządek na rozprawie → art. 96 - prawo do wydalenia (po ostrzeżeniu) z miejsca rozprawy uczestnika za niewłaściwe zachowanie i do ukarania grzywną do 100 zł. (możliwość zażalenia na to postanowienie);

postępowanie dowodowe

I. Dowody

• zasada prawdy materialnej → cel postęp. = dotarcie do prawdy (fakty i okoliczności udowodnione) → obowiązek podjęcia wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu fakt. sprawy (art. 7);

• tzw. proces dowodowy → działania podejmowane przez organy adm. i uczestników postęp. mające na celu ustalenie okoliczności istotnych do rozstrzygnięcia sprawy i ustalenie prawdziwości twierdzeń;

• niektóre fakty nie wymagają dowodu (art. 77 § 4):

• fakty powszechnie znane (f. notoryczne) → okoliczności, zdarzenia, czynności lub stany, które powinny być znane każdemu rozsądnemu i posiadającemu doświadczenie życiowe mieszkańcowi miejscowości, w której siedzibę ma organ adm., np. klęski żywiołowe;

• fakty znane z urzędu → fakty, z którymi pracownik organu zapoznał się w toku swego urzędowania, a nie prywatnie. art. 77 § 4 zd. 2 - powinny być zakomunikowane stronie;

• dowód (środek dowodowy) → art. 75 - w postęp. adm. to może być wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem, w szczeg. dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny;

• utożsamianie pojęcia dowodu z pojęciem środka dowodowego, lub rozgraniczanie ich:

• B. Adamiak: dowód to środek dowodowy, czyli środek, który umożliwia dowodzenie, czyli pozwala na przekonanie się o nie/istnieniu oznaczonych faktów = prawdziwości twierdzeń;

• W. Dawidowicz: dowód istnienia faktu/prawdziwości twierdzenia to rezultat procesu dowodzenia uzyskany na podstawie określonych środków dowodowych;

II. Uprawdopodobnienie

• to środek zastępczy dowodu, niedający pewności, a jedynie wiarygodność (prawdopodobieństwo) twierdzenia;

• to metoda dowodzenia, odformalizowana, dopuszczalna wyjątkowo, w stosunku do faktów nie mających istotnego znaczenia dla sprawy;

• dopuszczalność przez kpa:

• uprawdopodobnienie istnienia okoliczności wywołujących wątpliwości co do bezstronności pracownika (art. 24 § 3), członka organu kolegialnego (art. 27 § 1), biegłego (art. 84 § 2);

• uprawdopodobnienie, że uchybienie terminu nastąpiło bez winy zainteresowanego (art. 58 § 1);

• uprawdopodobnienie uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postęp., by wstrzymać wyk. decyzji (art. 152 § 1);

• uprawdopodobnienie istnienia wady z art. 156, by wstrzymać wyk. decyzji (art. 159 § 1);

III. Domniemanie w postępowaniu dowodowym

• domniemania faktyczne (preasumptio hominis seu facti) → wniosku się na podstawie jednego faktu danego w doświadczeniu o istnieniu faktu poszukiwanego;

• organ może swobodnie wnioskować o istnieniu faktu na podstawie stwierdzonych faktów;

• domniemania prawne (preasumptio iuris) → przepis prawny nakazuje przyjęcie jakiegoś faktu poszukiwanego na podstawie innego wskazanego faktu (organ nie ma swobody);

• d. wzruszalne - można je obalić przeciwdowodem;

• d. niewzruszalne;

• formalna (legalna) teoria dowodów → pewne środki dowodowe korzystają z uprzywilejowania, jest to tzw. ustawowa ocena dowodowa, przeciwieństwo swobodnej oceny dowodowej;

• domniemania prawne są wyjątkiem od swobodnej oceny dowodów, choć w większości są one wzruszalne (w kpa brak niewzruszalnych);

• przeciwko formalnej teorii dowodowej opowiada sie też NSA, uważając m. in., że z art. 75 wynika swobodna ocena dowodów, a niedopuszczalna jest formalna t. d., czy tworzenie nowych reguł korzystania ze środków dowodowych, w tym nie można wymagać określonego sposobu udowodnienia, jeśli nie jest to wskazane wyraźnie przez przepis;

IV. Rodzaje środków dowodowych

• katalog środków dowodowych z art. 75 nie jest zamknięty;

• wg doktryny też: opinie instytutów naukowo-badawczych i jednostek wyspecjalizowanych, film, utrwalony obraz tv, fotokopia, plany, rysunki, taśmy dźwiękowe, przyrządy przenoszące dźwięki/obraz, itd.;

• wg orzecz. też: maszynowe wypisy urządzeń liczących liczbę rozmów telefonicznych; pogląd organu I inst. dot. zarzutów z odwołania;

• nie, gdy notatka służbowa z czynności, w której strony nie uczestniczyły, nie zawierająca rzeczowego ustosunkowania się do sprawy;

• kryteria podziału:

• sposób zapoznania się z nimi organu adm.:

• bezpośrednie, np. oględziny;

• pośrednie (na podstawie innych faktów), np. z zeznań świadków, opinii biegłych, z treści dokumentów;

• wg. NSA znaczenie d. bezpośrednich jest większe niż pośrednich;

• dopuszczalność przeprowadzenia danego dowodu:

• podstawowe - dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny;

• posiłkowe (dopuszczalne w drugiej kolejności, na warunkach określonych przez prawo) - zeznanie strony, oświadczenie strony złożone pod rygorem odpow. za fałszywe zeznania (art. 75 § 2);

• uregulowanie w przepisach:

• nazwane - określone w prawie;

• nienazwane - dopuszczalne jeśli nie są sprzeczne z prawem; określone przez doktrynę i orzecz.;

V. Dowód z dokumentów

• rodzaje dokumentów (organ ma swobodę oceny, o ile przepisy szczeg. nie stanowią inaczej):

• polskie dokumenty urzędowe (art. 76) - domniemanie prawdziwości stwierdzonych w nich faktów (pełna moc dowodowa), o ile sporządzone w przepisanej formie przez powołane organy, działające w zakresie swojego działania;

• możliwość prowadzenia przeciwdowodu;

• też zaświadczenie (art. 75 § 2);

• też oświadczenie strony złożone na jej wniosek i odebrane pod rygorem odpow. za fałszywe zeznania (tylko gdy nie ma wymogu urzędowego potwierdzenia faktów/stanu prawnego w drodze zaświadczenia) - art. 75 § 2;

• moc dowodowa zrównana z zaświadczeniem, ale ich znaczenie niejasne ze względu na punkt styczny z przesłuchaniem strony czy świadka → porównanie tych oświadczeń do faktów przyznanych przez stronę w postęp. cywilnym (nie wymagają dowodu, jeśli nie budzą wątpliwości);

• zagraniczne dokumenty urzędowe;

• dokumenty prywatne - dokumenty wystawione przez osobę prywatną, stanowią dowód tego, co osoba która je podpisała oświadczyła → moc dowodowa ograniczona;

• 2 w/w nieuregulowane w kpa, ale możliwe regulacje w przepisach szczeg./u.m.;

VI. Dowód z zeznań świadków

• wyłączenia (art. 82):

• osoby niezdolne do postrzegania/komunikowania spostrzeżeń;

• osoby związane tajemnicą państwową/służbową, o ile nie są z niej zwolnione w przepisanym trybie;

• duchowny co do faktów ze spowiedzi;

• prawo odmowy (art. 83):

• zeznań → małżonkowie, wstępni, zstępni, rodzeństwo strony i jej powinowaci 1'wszego stopnia, oraz w razie przysposobienia/opieki/kurateli (też po ustaniu tych stanów);

• odpowiedzi na pytania → gdy może narazić jego lub w/w osoby na odpow. karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową lub naruszenie prawnie chronionej tajemnicy;

• tryb odebrania zeznań świadka → nieuregulowany, poza koniecznością uprzedzenia o prawie odmowy zeznań/odpowiedzi oraz o odpow. za fałszywe zeznania;

• brak wymogu zaprzysiężenia świadka;

• ustnie (protokół) lub pisemnie;

• w zw. z zasadą z art. 9 (czuwanie nad interesem) organ powinien wyjaśnić i poinformować świadka o wszystkich istotnych dla niego faktach i stanie prawnym;

• możliwość ukarania grzywną (50 zł. → 200 zł + środki przymusu z postęp. egzek.) za bezzasadne niestawienie lub odmowę zeznań/odpowiedzi (możliwość zażalenia) - art. 88;

• w przypadku żołnierza wniosek o ukaranie dyscyplinarne do dowódcy (art. 88a);

VII. Dowód z opinii biegłego

• organ może zwrócić się do biegłego o opinię, gdy potrzebne są wiadomości specjalne (art. 84);

• gdy stan sprawy jest zawiły, techniczny, specjalistyczny;

• inicjatywa powołania biegłego może wyjść też od strony, ale tylko organ może go powołać;

• przyjęcie tej funkcji jest obowiązkiem;

• wyłączenia → tak jak pracownika (art. 24 § 1-4) oraz tak jak przy świadkach;

• sankcje za bezzasadne niestawienie/niewydanie opinii - tak jak przy świadku;

• na piśmie lub ustnie, ale powinna być uzasadniona zgodnie z zasadą przekonywania (art. 11);

• orzecz. NSA dot. biegłego:

• organ nie jest związany wnioskiem strony o powołanie biegłego, gdy okoliczności można stwierdzić na podstawie dokumentów lub oświadczeń strony składanych w innym czasie;

• strona ma możliwość ustosunkowania się do opinii;

• zaniedbanie powołania biegłego dla wyjaśnienia istotnych rozbieżności stanowi rażące naruszenie przepisów, mające wpływ na wynik sprawy;

VIII. Oględziny (art. 85)

• oględziny (wizja lokalna) - to bezpośrednie zbadanie przedmiotu/miejsca/osoby przez organ w celu dokonania bezpośrednich spostrzeżeń co do właściwości/stanu badanego;

• bezpośredni środek dowodowy → najpełniejsze dotarcie do prawdy;

• z urzędu lub na wniosek strony;

• przy udziale wszystkich uczestników;

• gdy przedmiot oględzin u osoby trzeciej - musi umożliwić, a jeśli bezzasadnie odmówi, to sankcja z art. 88;

• obowiązek protokołu z oględzin;

• jako zasada fakultatywna czynność, ale gdy przepis szczególny nakazuje, to nie można odstąpić, nawet gdy strona uważa to za zbędne (orzecz. NSA), np. w prawie celnym (rewizja celna);

IX. Przesłuchanie stron

• posiłkowy środek dowodowy (art. 86) → stosowany wyjątkowo, gdy wyczerpane/brak środków dowodowych, a niewyjaśnione fakty istotne dla sprawy;

• takie rozwiązanie ze względu na obawę przed brakiem obiektywizmu;

• stosuje się odpowiednio przepisy dot. świadków (bez dot. przymusu), ale w doktrynie spór czy strona ma obowiązek zeznawać, czy może odmówić;

• pisemnie (+protokół) i ustnie;

• kontrowersyjne orzecz. NSA → gdy okoliczności istotne do rozstrzygnięcia nie były znane organowi, nie z powodu jego zaniedbań, a z powodu zatajenia ich przez strony, to nie może ona podnosić zarzutu niezgodności z prawem decyzji, gdyż w interesie strony leży podanie do wiadomości organowi wszystkich istotnych okoliczności sprawy i domaganie się ich utrwalenia w dokumentacji (art. 69 § 1 w zw. z art. 86);

• to nie to samo co wyjaśnienia składane przez strony w toku postęp. w zw. z pytaniami organu/uczestników → to nie jest środek dowody;

X. Zasady postępowania dowodowego

Zasada swobodnej oceny dowodów

• wobec prawodawcy → zakaz ustanawiania prawnych reguł oceny dowodów (tzw. domniemań prawnych niewzruszalnych);

• wobec organu → nakaz oceny faktów i środków dowodowych w sposób wszechstronny i nieskrępowany regułami, poleceniami służbowymi lub z góry przyjętymi założeniami;

• nie oznacza to arbitralności, gdyż musi brać pod uwagę prawa logiki i zweryfikowane prawa naukowe;

• obowiązek zebrania i rozpatrzenia wyczerpująco materiału dowodowego (art. 77 § 1);

• NSA: zaniechanie czynności w kierunku zebrania całości = wadliwość decyzji;

• NSA: ocena dowodu w świetle wszystkich okoliczności mogących mieć zastosowanie w sprawie, a nie tylko niektórych;

• ocena na podstawie całokształtu materiału dowodowego (art. 80);

• wyjątki:

• domniemania prawne → nakazy narzucające konkretną ocenę dowodu i zakazy przeprowadzenia dowodu;

• możliwość wskazania przez organ odwoławczy/sąd, jakie okoliczności powinny być wzięte pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy (art. 138 § 2 kpa i art. 153 PrPostSAdm);

Ciężar dowodu

• ciężar poszukiwania dowodu:

• tylko na uczestnikach postęp. (zasada kontradyktoryjności);

• tylko organ (zasada inkwizycyjności/śledcza);

• zarówno uczestnicy jak i organ (konstrukcja współdziałania);

• w kpa → czynny musi być organ, a strona może (ale nie musi) być bierna (art. 77 § 1), ale organ ze względu na zasadę prawdy materialnej, zasadę czynnego udziału stron oraz zasadę ochrony interesu społ. i indywidualnego powinien pobudzać inicjatywę stron w tym zakresie;

• strona może żądać przeprowadzenia dowodu i powinno być to uwzględnione, gdy dot. okoliczności istotnych dla sprawy (art. 78 § 1);

• uznanie za udowodnione, gdy strona miała możliwość wypowiedzenia się co do dowodu, chyba że wyjątek z art. 10 § 2;

• strona może przed i w trakcie rozprawy składać żądania, propozycje, zarzuty i dowody (art. 90 § 2 i art. 95 § 1);

• w gromadzeniu materiału dowodowego mogą uczestniczyć też inne podmioty: państwowe/sam. jedn. org. i org. społ., biorące udział w rozprawie (art. 90 § 3);

• NSA: art. 7 w zw. z art. 77 § 1 nakłada obowiązek zebrania dowodów na organ, co nie oznacza, że strona jest zwolniona od współudziału, zwłaszcza, że nieudowodnienie danej okoliczności może prowadzić do rezultatów niekorzystnych dla strony. Niedopuszczalne jest jednak przyjęcie biernej postawy przez organ i ograniczenie się jedynie do oceny przedstawionych dowodów opowiedzenie się za koncepcją współdziałania;

• ciężar dowodu → na twierdzącym (ei incumbit probatio qui dicit non qui negat);

• wyjątek to domniemania wzruszalne (np. art. 76 § 3);

• konstrukcja celowościowa ciężaru dowodu - na tym, kto wywodzi z twierdzenia korzystne dla siebie skutki;

• ze względu na nakaz aktywności organu w poszukiwaniu dowodu, strona musi udowodnić jedynie swoje twierdzenia, a nie zaprzeczenia;

• nieważne kto udowodni tezę, ważne jest jej udowodnienie, dlatego i w związku z zasadą prawdy materialnej organ obarczony jest ciężarem dowodu, gdy:

• on stwierdza dane okoliczności;

• gdy strona stwierdza okoliczności istotne dla rozpatrzenia sprawy;

• orzecz. NSA - niejednolite:

1. ciężar dowodu w zw. z art. 77 § 1 na organie, a gdy strona przedstawi materiał niepełny, organ ma obowiązek go uzupełnić, a gdy twierdzenia strony, mające mieć dla niej korzystne skutki prawne są ogólnikowe i lakoniczne, organ powinien wezwać stronę do ich sprecyzowania i dopiero w razie ich braku, można wywieść niekorzystne dla strony skutki prawne;

2. skoro strona nie udowodnia faktów, z których chce wywodzić korzystne skutki prawne, to brak podstaw do ich uwzględnienia;

Jawność wobec strony

• w postępowaniu wyjaśniającym wynika z art. 79 § 1 → zawiadomienie strony o przeprowadzeniu dowodu na 7 dni wcześniej;

• strona ma prawo brać w tym udział (§2) - zadawać pytania, składać wyjaśnienia;

• z przeprowadzenia dowodu organ powinien sporządzić protokół (art. 67);

Bezpośredniość

• metoda postępowania - zasada bezpośredniości → dot. formy przeprowadzenia dowodu (zetknięcia sie organu z dowodem) = nakaz oparcia ustaleń na dowodach pierwotnych (więc bez ogniw pośrednich);

• dla prawodawcy - nakaz ustanawiania takich przepisów, które ograniczają do minimum korzystanie z dowodów pochodnych i tzw. pomocy prawnej;

• wyłom od tej zasady → tzw. pomoc prawna → dopuszczenie dowodu przeprowadzonego przed innym organem;

• art. 52 - gdy organ zwróci się do innego organu publ. o wezwanie osoby zamieszkałej na obszarze jego właściwości miejscowej;

• związanie zakresem wskazanym, ale może na żądanie stron lub z urzędu przesłuchać nowych świadków i biegłych na okoliczności będące przedmiotem postępowania (art. 77 § 3) = samodzielne rozszerzenie tego zakresu;

• art. 82 - członek organu kolegialnego lub jego pracownik na zlecenie tego organu może przeprowadzić postęp. dowodowe (lub część), gdy nie sprzeciwia sie temu przepis szczeg.;

• odstępstwo → model postęp. odwoławczego - ograniczenie do materiałów zawartych w aktach sprawy, a dowodem pierwotnym mogą być jedynie oryginały dokumentów, choć istnieje możliwość uzupełnienia postęp. dowodowego;

• zmiany personalne w trakcie załatwiania sprawy są niepożądane;

Koncentracja materiału dowodowego

• postulat koncentracji materiału może oznaczać:

• system prekluzji - konieczność skupienia materiału dowodowego w ściśle określonym terminie, określonym przez ustawę lub organ, pod rygorem utraty możliwości jego późniejszego zgłoszenia;

• system dyskrecjonalnej władzy sędziego - o okresie gromadzenia materiału dowodowego decyduje organ orzekający;

• art. 78 § 2 → metoda pośrednia → dowód zgłoszony po zakończeniu postęp. dowodowego musi być uwzględniony, jeśli dot. okoliczności mającej znaczenie dla sprawy, a odmowa tylko jeśli spełnione łącznie 2 warunki:

• okoliczność udowodniona innymi dowodami;

• okoliczność nie ma znaczenia dla sprawy;

XI. Udział strony w postępowaniu dowodowym

• art. 78 § 1 → prawo żądania przeprowadzenia dowodu (okoliczność ma znaczenie dla sprawy);

• art. 79 § 1 i art. 91 § 1 i 2 → prawo do bycia zawiadomionym o terminie rozprawy/przeprowadzenia dowodu (7 dni);

• art. 79 § 2 → prawo do brania udziału w przeprowadzaniu dowodu (pytania, wyjaśnienia);

• art. 95 → prawo do uczestniczenia w rozprawie (wyjaśnienia, żądania, propozycje, zarzuty, dowody, wypowiadać się co do dowodów);

• NSA - organ nie może pozbawić prawa strony do udziału w postęp., uznając jej udział za niekonieczny;

• art. 81 → prawo do wypowiedzenia się - konieczność stworzenia możliwości wypowiedzenia się co do dowodu, zanim zostanie uznany, a wyjątek tylko z art. 10 § 2, a gdy złamane sankcja wznowienia postęp. z art. 145 § 1 pkt. 4;

• NSA: uchybienie temu prawu stanowi naruszenie przepisów o postęp. mające istotny wpływ na wynik sprawy, niezależnie od wagi i treści dowodu;

• art. 86 → strona może być przesłuchiwana;

XII. Skutki uchybień w postępowaniu dowodowym

• uchybienia te najczęściej dot. realizacji zasady czynnego udziału i in. = nieprawidłowe ustalenie stanu faktycznego → 2 sankcje:

• sankcja wznowienia postęp. adm. z ewentualnością uchyleniem decyzji adm. w postęp. wznowionym;

• sankcja uchylenia decyzji jako nielegalnej;

• NSA: niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych, istotnych dla sprawy = naruszenie przepisów postęp. → uchylenie zaskarżonej decyzji;

Przerwanie toku postępowania

Zawieszenie postępowania

• zawieszenie - wstrzymanie dalszego biegu postęp. (dalszych czynności), z zachowaniem ważności czynności podjętych przed zawieszeniem;

• obowiązek zawieszenia (art. 97 § 1 pkt. 1-4):

1. śmierć jednej ze stron → gdy sprawa nie dot. praw i obowiązków osobistych, a zw. z rzeczą, zbywalnych, a wezwanie spadkobierców (ani osób wskazanych w art. 30 § 5) nie jest możliwe;

2. śmierć przedstawiciela ustawowego strony;

3. utrata przez stronę/przedstawiciela ustawowego zdolności do czynności prawnych;

4. gdy rozpatrzenie sprawy wymaga uprzedniego rozpatrzenia zagadnienia wstępnego przez inny organ/sąd;

zagadnienie wstępne (kwestia prejudycjalna) - kwestia materialnoprawna, bez rozstrzygnięcia której nie można załatwić sprawy, ale należy ona do właściwości innego organu/sądu;

• inny organ → np. wskazanie prawa do dysponowania nieruchomością przed pozwoleniem budowlanym; uzyskanie obywatelstwa polskiego przed uzyskaniem prawa do wyk. zawodu lekarza/adwokata/sędziego;

• sąd → np. rozpatrzenie przez sąd zasadności i skuteczności sprzeciwu współwłaściciela dot. zameldowania;

• NSA: nie jest zagadnieniem wstępnym wyjaśnienie wątpliwości prawnych/interpretacja prawa (np. przy zwróceniu się do organu wyższego stopnia o interpretację czy wyjaśnienie wątpliwości);

• NSA: zawieszenie postęp. adm. tylko w wypadkach przewidzianych prawem i tylko przed wydaniem decyzji, a zmiana przepisów nie daje podstaw do zawieszenia na podstawie art. 97 § 1 pkt. 4, gdyż nie jest zagadnieniem wstępnym;

• krytykowane orzecz NSA → organ rozstrzyga zagadnienie wstępne samodzielnie, a zawiesza tylko gdy bez uprzedniego rozstrzygnięcia tego zagadnienia przez organ właściwy wydanie decyzji jest niemożliwe, czyli gdy kwestia prejudycjalna jest wątpliwa, a do jej wyjaśnienia konieczne jest postęp. przed organem właściwym → tutaj NSA błędnie z wyjątku czyni zasadę;

• skutki kwestii prejudycjalnej:

• obowiązek zawieszenia;

• wyjątkowo, tylko gdy nie jest możliwe rozstrzygnięcie jej przez podmiot właściwy, jest rozstrzygnięcie jej we własnym zakresie przez organ, przed którym toczy się postęp., bez zawieszenia tego postęp. (tzw. decyzja prowizoryczna/tymczasowa) - art. 100 § 2 i 3:

• gdy zawieszenie może = niebezpieczeństwu dla życia/zdrowia/poważna strata dla interesu społ.;

• gdy strona wezwana do wystąpienia do organu właściwego o rozpatrzenie zagadnienia wstępnego w określonym terminie tego nie dokona;

• gdy zawieszenie może = niepowetowana szkoda dla strony → wtedy organ może uzależnić załatwienie sprawy od dania przez stronę stosownego zabezpieczenia;

• tzw. decyzja prowizoryczna/tymczasowa (pojęcie doktrynalne) → w razie odmiennej oceny kwestii prejudycjalnej przez podmiot właściwy należy wznowić postęp. na podstawie art. 145 § 1 pkt. 7, a gdy jest szkoda - zrekompensować na podstawie kc;

fakultatywne zawieszenie, gdy kumulatywnie spełnione przesłanki (art. 98 § 1):

1. wniosek strony na żądanie, której wszczęto postęp.;

2. brak sprzeciwu innych ew. stron;

3. brak zagrożenia dla interesu społ. → ta przesłanka daje dużo luzu decyzyjnego (uznanie adm.);

1. oceny dokonuje organ przed którym toczy się postęp.;

2. do 3 lat od daty zawieszenia, jeśli żadna ze stron nie zwróci się w tym terminie o wszczęcie zawieszonego postęp., to uważa się wniosek za wycofany po 3 latach ≠ umorzenie postęp. (art. 98 § 2);

5. forma zawieszenia (art. 100) → postanowienie i zawiadamia o nim strony, a gdy na żądanie poucza o treści art. 98 § 2;

• zażalenie oraz skarga do sądu adm.;

6. skutki prawne zawieszenia:

• wstrzymanie biegu terminów przewidzianych przez prawo (art. 103);

• wstrzymanie czynności procesowych, z wyjątkiem:

• czynności niezbędnych dla zapobieżenia niebezpieczeństwu dla życia/zdrowia oraz poważnej szkody dla interesu społ. (art. 102);

• czynności zmierzające do usunięcia przeszkód (art. 99 i art. 100 § 1);

7. podjęcie zawieszonego postępowania → to czynność procesowa o char. dyspozytywnym, mająca na celu zabezpieczenie zasady ciągłości postęp.:

• gdy zawieszone z urzędu → podejmuje z urzędu (konieczność zawiadomienia uczestników wynika z zasady czynnego udziału);

• gdy na wniosek → podejmuje na wniosek;

• ta korelacja to przejaw zasady dyspozytywności;

Umorzenie postępowania

• umorzenie → gdy występują trwałe, nieusuwalne przeszkody postęp. nie zostaje rozstrzygnięte co do istoty;

• obligatoryjne (art. 105 § 1) → gdy postęp. staje się bezprzedmiotowe;

• gdy dot. praw osobistych, np. w razie śmierci w trakcie postęp. o zmiana nazwiska, wpis na listę adwokatów;

• czasem przy zmianie stanu prawnego, np. pozwolenie na reglamentowaną dział. gosp.;

• przy niecelowości postęp., np. w przypadku decyzji o wywłaszczeniu w razie zmiany lokalizacji inwestycji;

• cofnięcie odwołania w postęp. odwoławczym;

• gdy organ zostaje uznany za niewłaściwy po rozpatrzeniu sporu kompetencyjnego;

• NSA: brak przesłanek do uznania żądania strony ≠ umorzenie;

• fakultatywne (art. 105 § 2) → przy kumulatywnym spełnieniu przesłanek:

1. wniosek strony, gdy postęp. na jej wniosek (co oznacza, że postęp. dot. jej ew. praw, a nie obowiązków, bo wtedy postęp. z urzędu);

2. brak sprzeciwu pozostałych stron;

3. brak sprzeczności z interesem społ.;

4. forma umorzenia → decyzja (nie rozstrzygająca co do istoty - wyjątek od zasady merytoryczności decyzji) → jej skutek to zakończenie postęp. adm. przed danym organem, ale nie zakończenie postęp. w sprawie, gdyż możliwość odwołania, oraz skargi do sądu adm. (potwierdza to NSA);

5. możliwość umorzenia zarówno w I inst. oraz w II inst.:

• I inst. - podstawa prawna to art. 105;

• II inst. - podstawa prawna to art. 137 → ale nie może umorzyć, gdyby prowadziło to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społ.;

• NSA: organ II inst. nie może umorzyć postęp. przed organem I inst. bez wcześniejszego uchylenia zaskarżonej decyzji, gdyż podlega w tym zakresie art. 138 § 1 pkt. 2;

rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym

Decyzja

I. Pojęcie i istota decyzji

• decyzja - jednostronne, władcze oświadczenie woli organu adm. publ., opartym na przepisach prawa adm. i określającym sytuację prawną wskazanego adresata w konkretnej sprawie;

• czynność procesowa, do wydania której potrzebny jest odrębny przepis prawa materialnego (nie tylko art. 104) - tak NSA w 1982;

• art. 104 → rozstrzyga sprawę:

• merytorycznie (= co do istoty) w całości lub części;

• niemerytorycznie (inny sposób kończy postęp.);

• nie ważna nazwa, ale jej treść, struktura prawna oraz cel jakim jest rozstrzygnięcie sprawy lub zakończenie postępowania (art. 107) - pozwolenie, zezwolenie, decyzja, nakaz, koncesja, licencja, i in.;

• prawidłowa decyzja = wydana przez właściwy organ, we właściwym trybie i na podsatwie właściwych przepisów;

• przykładowe decyzje z orzecz:

• odmowa zwrotu prawa jazdy;

• decyzja organu szkoły wyższej o skreśleniu z listy studentów;

• przyznanie/odmowa dotacji z Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych;

• przykładowe akty nie uznane za decyzje przez orzecz.:

• pismo zawierające wyjaśnienie stanowiska organu;

• maszynowe wypisy urządzenia liczącego liczbę rozmów telefonicznych i wysokość należności;

• decyzja Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w spr. podziału na obwody łowieckie/zmiana granic tych obwodów (pomimo nazwy, to tylko akt korygujący miejscowy akt normatywny);

• opinie/orzeczenia o jakości towaru przez rzeczoznawców do spr. jakości mięsa i wędlin;

• wpis w dowodzie o zameldowaniu/wymeldowaniu;

• zgoda dziekana na podjęcie dodatkowych studiów na innym kierunku;

• przyznanie/odmowa/cofnięcie stypendium;

II. Klasyfikacja decyzji

• decyzje deklaratoryjne i konstytutywne

• decyzje deklaratoryjne → nie tworzą/zmieniają/znoszą istniejących stosunków prawnych, a jedynie w sposób wiążący ustalają prawa i obowiązki strony wynikające z przepisu lub innego aktu, czyli stwarzają o tyle sytuację prawną o ile od ich wydania możliwe jest powoływanie się na stwierdzoną w nich sytuację prawną, np. decyzje o stwierdzeniu istnienia praw (np. nabyciu prawa użytkowania wieczystego/własności przez jednostki naukowo-badawcze);

• decyzje konstytutywne → tworzą/zmieniają/znoszą stosunku adm.-pr., nakładając praw i obowiązki na podstawie norm prawa, będąc ich bezpośrednim źródłem, np. decyzja o zmianie nazwiska, nakaz rozbiórki budynku, pozwolenie budowlane, licencja pilota;

• decyzje stanowcze (definitywne) i tymczasowe (prowizoryczne)

• decyzje tymczasowe (prowizoryczne) → gdy pojawia się w sprawie zagadnienie wstępne (kwestia prejudycjalna);

• decyzje pozytywne i negatywne

• d. pozytywne → na ich podstawie strony nabywają prawa lub zaspokajają żądania stron;

• np. zezwolenie na czasowy wywóz dóbr kultury, decyzja o zmianie nazwiska;

• d. negatywne → na ich podstawie strony nie nabywają praw lub nie są uwzględnione ich żądania;

• nakaz rozbiórki budynku, odmowa przyznania prawa azylu, odmowa wizy, decyzja o skreśleniu z listy studentów;

• decyzje dochodzące do skutku niezależnie od woli adresata lub w skutek wniosku strony

• kryterium - inicjatywy wszczęcia postęp.,

• decyzje swobodne i tzw. związane

• kryterium - stopień swobody organu przy rozstrzyganiu danego rodzaju spraw, od stosunkowo szerokiej swobody w zakresie tzw. uznania adm. (kontrola tylko pod kątem legalności, choć organy wyższego rzędu mogą wnikać w meritum, badając celowościowy aspekt decyzji) po brak jakichkolwiek luzów decyzyjnych;

• decyzje ostateczne i nieostateczne

• decyzje ostateczne (art. 16 § 1) → od nich nie służy odwołanie, są to decyzje wydane w II inst., decyzje wydane w I inst. po uprawomocnieniu i decyzje ostateczne z mocy przepisów szczególnych, np. decyzja o udzieleniu/odmowie koncesji na rozpowszechnianie programów RiTV wydana przez Prezesa KRRiTV na podstawie uchwały KRRiTV (służy tylko wniosek o ponowne rozpatrzenie przez ten sam organ);

• decyzje nieostateczne → mogą zostać zmienione/uchylone wskutek zastosowania zwykłego środka prawnego (wzruszone; kontrola instancyjna)

III. Treść decyzji

Elementy składowe w art. 107:

• oznaczenie organu adm. publ.

• dla sprawdzenia czy nie zachodziło w danej sprawie wyłączenie organu (wtedy możliwe wznowienie postęp. → art. 145 § 1 pkt. 3 w zw. z art. 25) albo czy organ był właściwy (wtedy możliwość stwierdzenia nieważności decyzji → art. 156 § 1 pkt. 1);

• z orzecz. NSA wynika wykluczenie traktowania jako decyzję pisma bez oznaczenia organu;

• data wydania

• brak tego elementu możliwy do naprawienia w drodze sprostowania, ale kwestia ta jest istotna ze względu na powagę rzeczy osądzonej (res iudicata) → art. 156 § 1 pkt. 3 - możliwość stwierdzenia nieważności decyzji rozstrzygniętej już inną decyzją;

• terminy biegną od momentu doręczenia, a nie od daty wydania decyzji;

• oznaczenie strony (stron) - adresatów decyzji

• w zależności od powagi błędu możliwe albo sprostowanie (gdy błąd dot. np. literówki) ale gdy błędnie określony adresat to jest to istotna wada, powodująca wadliwość decyzji (art. 156 § 1 pkt. 4), a gdy brak oznaczenia w ogóle to nie jest to decyzja wg orzecz. NSA;

• osnowa - treść rozstrzygnięcia sprawy

• to centralny element, bez którego pismo nie może być uznane za decyzję, stanowi rezultat zastosowania prawa materialnego w konkretnym przypadku w wyniku postęp. adm. i stanowi wskazanie/udzielenie adresatowi jego praw i/lub obowiązków;

• powołanie podstawy prawnej

• są to z reguły normy prawa materialnego, z rzadka jedynie są nimi przepisy kpa, np.:

• decyzje o umorzeniu postęp. - art. 105, art. 103 § 1 pkt. 2 i 3;

• decyzja o odmowie wszczęcia postęp. - art. 149 § 3;

• decyzja o odmowie wszczęcia postęp. w spr. stwierdzenia nieważności - art. 156 § 3;

• w sprawie rangi aktu stanowiącego podstawę - orzecz. NSA z 1991 → przepis prawa powszechnie obowiązującego, a nie samoistne uchwały RM, bo to aktu prawotwórcze kierownictwa wew. (tylko org. podległe jedn.), ani też akt prawodawczy (zarządzenie) wydany na podstawie przepisu o char. ogólnej normy kompetencyjnej ani też postanowienie wojewody;

• też nie wytyczne (nawet gdy wydane z upoważnienia ustawowego);

• też nie zarządzenie ministra wydane na podstawie samoistnej uchwały RM;

• też nie instrukcja ministra;

• też nie pismo okólne wojewody;

• gdy organ adm. publ. wydał akt normatywny wykonawczy z upoważnienia ustawy, to nie powołanie tego upoważnienia w podstawie prawnej aktu wykonawczego nie pozbawia go mocy powszechnie obowiązującej → te akty mogą być podstawą prawną;

• skutkiem błędnego oznaczenia podstawy prawnej (lub jej brak) jest wadliwość decyzji (art. 156 § 1 pkt. 2);

• uzasadnienie faktyczne i prawne (art. 107 § 3)

• uzasadnienie faktyczne → ustalenie i wyjaśnienie okoliczności faktycznych sprawy i materiału dowodowego, poprzez wskazanie:

• faktów, które organ uznał za udowodnione;

• dowodów, na których się oparł;

• przyczyn, z których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej;

• wg NSA organ w uzasadnieniu powinien podać wszystkie istotne okoliczności i ich ocenę dokonaną na podstawie całokształtu materiału, a analiza i ocena dowodów powinna być dokonana najpóźniej w chwili wydawania decyzji, tak by motywy jej wydania wynikały z uzasadnienia. Dodatkowo w innym orz. NSA zaznaczył, że organ nie może poprzestać tylko na wskazaniu istnienia rozbieżności w materiale dowodowym, bez ich dokładnego sprecyzowania i próby wyjaśnienia;

• uzasadnienie prawne to wyjaśnienie podstawy prawnej, z przytoczeniem przepisów;

• nie tylko podanie przepisów, ale i ich wykładnia w konkretnym przypadku (wyjaśnienie dlaczego ten przepis, a gdy możliwość różnej interpretacji wyjaśnienie dlaczego przyjął tą);

• związane z zasadami wyrażonymi przez art. 7 (zasada praworządności), art. 8 (zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa), art. 9 (zasada informowania i czuwania nad interesem stron) i art. 11 (zasada przekonywania);

• dot. też decyzji uznaniowych;

• możliwość odstąpienia od uzasadnienia:

• gdy uwzględnia w całości żądanie strony, nie gdy:

• dot. spornych interesów;

• wydana na skutek odwołania (dot. także przypadku tzw. samokontroli decyzji z art. 132 oraz przypadków postęp. równoznacznych z odwołaniem, np. ministrowie i SKO - art. 127 § 3);

• gdy taka możliwość (zaniechania/ogr. uzasadnienia) wynika z przepisów szczeg. ze wzgl. na interes bezp. państwa lub porządek publ., choć zdaniem NSA nie zwalnia to organów od podania podstawy prawnej i z obowiązku pełnego udokumentowania okoliczności, będących podstawą decyzji;

• pouczenie o przysługujących środkach prawnych

• brak lub błędne pouczenie to wada nieistotna, możliwa do sprostowania/uzupełnienia w trybie art. 111 § 1, a terminy dot. odwołania/powództwa/skargi biegną od daty odpowiedzi na żądanie sprostowania (art. 111 § 2)

• podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby uprawnionej do wydania decyzji

• podpis albo:

• osoby zatrudnionej w organie na stanowisku urzędniczym (w imieniu i z upoważnieniem n/w);

• osoba sprawująca funkcje organu;

• brak podpisu → to nie decyzja (NSA: pismo informujące o niemożności załatwienia sprawy podpisane przez urzędnika, bez wskazania upoważnienia to uchylenie się od rozstrzygnięcia sprawy, podlegającej rozstrzygnięciu w formie decyzji = możliwość skargi na bezczynność);

• błąd istotny w podpisie → wada istotna decyzji (=naruszenie normy pr.), ale błąd nieistotny możliwość sprostowania;

• sporne - kto powinien podpisać, gdy organ kolegialny → NSA: (kolegia odwoławcze przy sejmikach) cały skład orzekający, inaczej nieważność z powodu rażącego naruszenia prawa;

• do czasu wprowadzenia ustawy o bezp. wyborze wójta (...) problem, gdy decyzja wydawana przez zarząd gminy → ust.sam.gminnym - wydaje zarząd, a podpisuje wójt (...) z podaniem członków, biorących udział w wydaniu decyzji (takie same unormowania w zakresie województwa - marszałek i wymienia osoby i powiatu - starosta i wymienia osoby), od czasu ustawy o bezp. wyborze (...) zarząd gminy nie jest organem gminy;

• inne składniki

• terminy → postanowienia dodatkowe, określające czas trwania obowiązywania decyzji, np. pozwolenia wodnoprawne na czas 4,5,10 lat;

• warunek zawieszający (conditio suspensiva) → postanowienie dodatkowe, uzależniające powstanie przewidzianych w decyzji skutków prawnych od zdarzenia przyszłego i niepewnego;

• warunek rozwiązujący (conditio resolutiva) → postanowienie dodatkowe, uzależniające ustanie skutków prawnych od zdarzenia przyszłego i niepewnego;

• zlecenie → to postanowienie dodatkowe, które zawiera nakaz poddania się dodatkowemu obowiązkowi lub dokonania pewnych czynności w zw. z osnową decyzji;

• niespełnienie nie wpływa na moc prawną decyzji, a jedynie na możliwość zastosowania środków przymusu, co odróżnia zlecenie od warunku (= bezpośredni wpływ na moc obowiązującą decyzji);

• klauzula odwołalności → zastrzeżenie przez organ możliwości odwołania (cofnięcia) decyzji w określonym wypadku, możliwe do wprowadzenia tylko gdy przepis prawa na to zezwala;

• inne składniki, np. z ustawy o gosp. nieruchomościami - decyzja o wywłaszczeniu (m.in. odszkodowanie, lokale zamienne i in.)

IV. Konstrukcje decyzji w orzecz. NSA i SN

• NSA uznał za decyzję, także takie pisma, gdy rozstrzygają sprawę załatwianą w formie decyzji, nawet pomimo braku pewnych elementów z art. 107, jeśli tylko jest spełnione minimum:

• oznaczenie organu;

• wskazanie adresata;

• rozstrzygnięcie o istocie sprawy;

• podpis;

• NSA uznał, że najważniejsza jest treść, a nie forma pisma, by zostało uznane za decyzję;

• podobnie wypowiedział się SN, co do możliwości uznania za decyzję pisma, gdy brak niektórych elementów z art. 107, przyjmując domniemanie działanie w formie decyzji, m. in. ze względu na zwiększenie sfery ochrony prawnej przyznanej obywatelom;

V. Zajęcie stanowiska przez inny organ przy wydawaniu decyzji przez organ właściwy

• art. 106 → gdy przepis prawa uzależnia wydanie decyzji od zajęcia stanowiska przez inny organ to choć stanowisko tego organu może nie wiązać organu wydającego decyzję, jest on związany obowiązkiem zasięgnięcia stanowiska;

• obowiązek ciąży na organie, a nie na stronie;

• organ powiadamia o tym stronę;

• termin do zajęcia stanowiska - niezwłocznie, nie później niż 2 tygodnie, chyba że przepis szczeg.;

• w razie uchybienia temu terminowi = milczenie administracji;

• organ zajmujący stanowisko może gdy to potrzebne przeprowadzić postęp. wyjaśniające;

• forma - postanowienie, a stronie służy zażalenie;

• art. 145 § 1 pkt. 6 - podstawa do wznowienia postęp. (orzecz. NSA niejednolite),

VI. Rygor natychmiastowej wykonywalności

• wykonanie nieostatecznej decyzji gdy:

• natychmiastowe wykonanie wynika z przepisu szczeg. (art. 130 § 3), np. Prawo wodne - decyzja o opróżnieniu zbiornika wody w razie powodzi;

• jest zgodna z żądaniem wszystkich stron (art. 130 § 4);

• nadano rygor natychmiastowej wykonalności (art. 108);

• rygor natychmiastowej wykonalności (art. 108) może by nadany decyzji, od której służy odwołanie, gdy jest to niezbędne:

• ochrona zdrowia lub życia;

• zabezp. gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami;

• inny ważny interes społ.;

• wyjątkowo ważny interes strony (wtedy można żądać od niej dania zabezp. w formie postanowienia);

• NSA: tych powodów nie można interpretować rozszerzająco;

• sposób nadania:

• forma klauzuli - w treści decyzji;

• w formie postanowienia (zażalenie w ciągu 7 dni) po wydaniu decyzji;

VII. Pisemna (ustna) forma decyzji

• decyzję wydaje się i doręcza stronom na piśmie (art. 109 § 1) → zasada pisemności, a wyjątek może wynikać z sytuacji z art. 14 § 2 (interes strony, a prawo się nie sprzeciwia), wtedy jednak treść i istotne motywy decyzji powinny być utrwalone w protokole lub podpisanej przez stronę adnotacji;

• wg NSA w razie rozbieżności stanowiska organu i strony co do w/w okoliczności decyzja musi być wydana pisemnie;

• możliwość obwieszczenia lub innego zwyczajowo przyjętego sposobu (w danej miejscowości), gdy przepis szczeg. tak (art. 49);

• np. decyzja ministra d/s kultury w sprawie wykreślenia muzeum z Państwowego Rejestru Muzeów;

VIII. Związanie organu wydaną decyzją

• art. 110 → organ, który wydał decyzję jest nią związany = nie może jej uchylić do czasu ew. odwołania wniesionego przez stronę, a wtedy może ew. w trybie art. 132 (tzw. samokontrola);

• decyzja ostateczna (i lub II inst.) wiąże organ, który wydał i in. → zasada praworządności i zasada trwałości rozstrzygnięć adm.;

IX. Wadliwość decyzji

• w przypadku wad nieistotnych:

• żądanie strony uzupełnienia co do rozstrzygnięcia i uzupełnienia/sprostowania co do prawa do odwołania/powództwa/skargi (art. 111);

• w terminie 14 dni;

• terminy na odwołanie od dnia otrzymania odpowiedzi na żądanie;

• błędne pouczenie nie może szkodzić stronie (art. 112);

• forma - nie wprost, ale raczej powinno to być postanowienie (patrz art. 113 § 3);

• żądanie strony (lub organ z urzędu) sprostowania błędów pisarskich i rachunkowych i in. oczywistych omyłek (art. 113);

• postanowienie, a na nie zażalenie;

• NSA stwierdził, że wynikiem sprostowania nie może być nowe rozstrzygnięcie (nie może dot. ustaleń faktycznych czy zastos. przepisu);

• NSA stwierdził, że wadliwej decyzji nie można wzruszyć w drodze art. 113;

• strona/organ egzekucyjny może żądać wyjaśnienia wątpliwości co do treści decyzji (art. 113 § 2)

• postanowienie, a na nie zażalenie;

• NSA: co do daty = co do treści;

• wiążąca wykładnia decyzji → powinna być dokonana przez te same osoby co wydały i nie może prowadzić do wniosków sprzecznych z decyzją;

Postanowienie

• zwykle dot. kwestii proceduralnych pojawiających się w toku sprawy, np. dopuszczenie do udziału org. społ.; przywrócenie terminu; zawieszenie postęp.; wyznaczenie rozprawy, a wyjątek to postanowienie o zatwierdzeniu ugody;

• NSA: dla zaklasyfikowania jako postanowienie (post.) - ważna merytoryczna treść, a nie nazwa;

• klasyfikacja postanowień:

• moment pojawienia się → post. incydentalne (pojawiają się w toku postęp., np. o zawieszeniu postęp., odmowa zatwierdzenia ugody, odmowa stronie przeglądania akt) a post. końcowe (kończą sprawę w danej instancji, np. zatwierdzenie ugody);

• post. pozytywne a post. negatywne → kryterium zaspokojenie żądań strony/uczestników i nadanie praw lub obowiązków;

• post. ostateczne z mocy prawa (niezaskarżalne) a post. zaskarżalne w drodze:

• zażaleń (gdy przepisy tak przewidują), np. odmowa dopuszczenia do udziału org. społ.;

• odwołań od decyzji - to post. niezaskarżalne, a można podnosić przeciwko nim zarzuty dopiero w momencie odwołania od decyzji;

• skargi do sąd adm. (art. 3 § 2 pkt. 2 i 3 PrPostSAdm) - to post. wydane w postęp. adm. na które służy zażalenie kończące postęp./rozstrzygające co do istoty oraz post. wydawane w postęp. egzekucyjnym i zabezp., na które służy zażalenie;

• treść postanowień - elementy formalne post. (art. 124):

• oznaczenie organu;

• data wydania;

• oznaczenie adresata (strona lub innych uczestnik, np. świadek, gdy post. dot. ukarania grzywną za niestawiennictwo);

• podstawa prawna → z reguły przepisy kpa;

• rozstrzygnięcie;

• uzasadnienie konieczne tylko gdy służy zażalenie/skarga lub wydane w wyniku zażalenia;

• pouczenie co do środków prawnych (zażalenie lub skarga);

• podpis;

• zasada pisemności mniej restrykcyjna → doręczane na piśmie tylko gdy służy im zażalenie/skarga, ale wydane na piśmie zgodnie z tą zasadą, chyba, że sytuacja z art. 14 § 2;

• odpowiednio stos. się przepisy dot. decyzji - art. 107 § 2-7 i art. 109-113, a gdy zażalenie też art. 145-152, art. 156-159;

• różnice między decyzją a postanowieniem

• przedmiot rozstrzygnięcia → merytorycznie/co do istoty (akt stos. norm prawa materialnego) ↔ kwestie proceduralne, pojawiające się w toku postęp. (akt stos. norm procesowych);

• podstawa prawna → normy powszechnie obow. prawa materialnego ↔ kpa/normy proceduralne;

• krąg adresatów → strona (inaczej nieważność z art. 156 § 1 pkt. 4) ↔ strona i in. uczestnicy postęp.;

• tryb środków prawnych → odwołanie/wniosek o ponowne rozpatrzenie w terminie 14 dni od doręczenia ↔ zażalenie (nie na każde) w terminie 7 dni od doręczenia;

• skutek wniesienia środka zaskarżenia dla wykonalności → wstrzymanie wyk. (art. 130 § 2) ↔ nie wstrzymanie wyk., chyba że organ uzna to za uzasadnione (art. 143);

Ugoda administracyjna

• zasada nakłaniania do ugody → obowiązek organu do nakłaniania stron do jej zawarcia, ale nie jest to obowiązek stron by ją zawrzeć (to też gwarancja i przejaw zasady dyspozytywności);

• rozstrzygnięcie sporu ≠ rozstrzygnięcie sprawy adm. → ugoda = forma wiążącego uczestnictwa organu;

• przesłanki dopuszczalności ugody (art. 114):

• w czasie trwania postęp. adm., tzn. sprawa zawisła przed organem;

• dla uproszczenia lub przyspieszenia postęp. → przesłanka celowościowa, trudna do oceny, nie jasne czy decyduje o tym organ czy strony i na ile są one związane taką decyzją;

• przemawia za tym charakter sprawy → sprawa o char. spornym, czyli muszą być min. 2 strony (nie strona i organ), będące w sporze, mogące ze sobą pertraktować;

• nie sprzeciwia się temu przepis prawa → chodzi o przepisy rangi ustawowej, gdyż tylko one mogą ogr. prawa stron w postęp.;

• podmioty → tylko strony:

• organ - nie;

• podmioty na prawach strony - nie, bo choć mają prawa w postęp. analogiczne jak strona, to nie jest to ich sprawa i nie mają w niej swojego interesu prawnego, o którym mogłyby decydować;

• inicjatywa - strony, ale organ ma obowiązek do niej nakłaniać → w razie inicjatywy (art. 116) organ odracza (post.) wydanie decyzji i wyznacza termin na zawarcie ugody;

• inicjatywa = zgodne oświadczenie stron o zamiarze zawarcia ugody;

• zarówno w I i w II inst. (art. 115);

• forma (art. 117) - na piśmie przez pracownika organu:

• oznaczenie organu;

• data sporządzenia;

• oznaczenie stron;

• przedmiot i treść ugody;

• wzmianka o jej odczytaniu i przyjęciu;

• podpisy stron i upoważnionego pracownika;

• w aktach utrwalenie w formie protokołu, podpisane przez osobę upoważnioną do sporządzenia ugody → krytyka, bo to jest raczej adnotacja niż protokół i brak w aktach uwierzytelnionego odpisu ugody;

• gdy wymagane zajęcie stanowiska, nadal trzeba po nie wystąpić (art. 118 § 2);

• zatwierdzenie ugody to alternatywna kompetencja organu (w stos. do wydania decyzji) o kryteriach (art. 118 § 3):

• zgodność z prawem;

• uwzględnienie stanowiska organu, do którego po to stanowisko należało wystąpić;

• zgodność z interesem społ. lub słusznym interesem stron;

• forma (art. 119 § 1): postanowienie (zażalenie) wydawane w ciągu 7 dni od daty zawarcia ugody (kończy sprawę, rozstrzyga merytorycznie) odmiennie w Prawie wodnym - ugoda w formie decyzji wydawanej z inicjatywy stron;

• odmowa → też post. wydawane w ciągu 7 dni od dnia zawarcia ugody (zażalenie), ale to nie kończy postęp. → organ wydaje decyzję w sprawie;

• postanowienie na piśmie, doręczane wraz z odpisem ugody (art. 119 § 3);

• gdy ugoda w II inst. z dniem, w którym staje się ostateczne post. zatwierdzające traci moc decyzja z I inst. → wzmianka o tym w post. o zatwierdzeniu (art. 119 § 2);

• skutki prawne:

• odmowy:

• możliwość złożenia zażalenia przez strony w terminie 7 dni, a potem skargi do sądu adm.;

• przejęcie sprawy przez organ do załatwienia w zwykłym trybie (w formie decyzji);

• zatwierdzenia:

• wyjęcie sprawy spod bezpośredniej jurysdykcji organu = zbędność wydania decyzji ≠ wyręczenie organu w realizacji jego kompetencji do załatwienia sprawy adm. → załatwienie sprawy w odmiennym trybie, czyli skontrolowanie ugody i jej zatwierdzenie;

• zakończenie postęp. w danej inst. → ugoda staje się wykonalna z dniem ostateczności post., a jej wykonalność zostaje pisemnie zatwierdzone przez organ na ugodzie (art. 120);

• gdy w II inst. to decyzja z I inst. traci moc (art. 119 § 2);

• zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki prawne jak decyzja (art. 121) i stosuje się w sprawach nieuregulowanych przepisy dot. decyzji → wg doktryny dot. to tych ugod, które w całości regulują kwestię objętą potencjalną decyzją, a nie tych, które dot. tylko zagadnień ubocznych, związanych ze sprawą adm.;

kontrola prawidłowości decyzji i postanowień w adm. toku instancji

Założenia kontroli instancyjnej

I. Środki prawne w postęp. adm. Uwagi wprowadzające

• środki nadzoru - to środki uruchamiane z urzędu przez organy administrujące, służące wyeliminowaniu decyzji z obrotu prawnego;

• środki prawne to takie instytucje procesowe/instrumenty przy pomocy, których uprawnione podmioty inicjują mechanizm kontroli sprawowanej przez organy administrujące i sąd adm. nad prawidłowością rozstrzygnięć adm. (decyzji i post.);

• zwykłe ś. p. - dot. rozstrzygnięć nieostatecznych → odwołanie od decyzji, wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ, zażalenie na post.;

• nadzwyczajne ś. p. - gdy służą do weryfikacji rozstrzygnięć ostatecznych lub prawidłowości samego postęp.:

• wniosek o wznowienie postęp. (w tym sprzeciw prokuratorski);

• wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji (w tym sprzeciw prokuratorski);

• sprzeciw prokuratorski to nie oddzielny rodzaj środka, ale jedynie uruchamiany przez prokuratora;

• skarga do sądu adm. na decyzję lub post.;

• cel → sprawdzenie prawidłowości = legalności i celowości/słuszności;

• środki samoistne/samodzielne (np. odwołanie) i niesamoistne (zażalenie na post. na które nie przysługuje zażalenie, składane razem z odwołaniem od decyzji);

II. Administracyjny tok instancji

• adm. tok instancji → właściwość instancyjna + zasada dwuinstancyjności (art. 15 i art. 127 § 1);

• podzielenie na dwie odrębne funkcje - I i II inst., tj. możliwość dwukrotnego rozpoznawania sprawy, czyli II inst. uruchamiana na żądanie uprawnionego podmiotu, a istotą adm. toku instancji jest ponowne rozpatrywanie sprawy, a nie tylko kontrola prawidłowości, czyli że sprawa powinna być rozstrzygana tak jakby nie była rozstrzygnięta żadną decyzją, bo z zasada dwuinstancyjności wynika dwukrotność merytorycznego rozpoznania, a nie tylko kontrola;

• podzielenie struktury → art. 127 § 2 - organ II inst. to organ wyższego stopnia (model pionowego usytuowania organów odwoławczych), chyba że przepis szczeg.;

Środki prawne

I. Odwołanie od decyzji

• podmiot → strony postęp., org. społ. dopuszczona, prokurator i RPO;

• nie może z urzędu (tak też NSA);

• termin → 14 dni od doręczenia, chyba że przepis szczeg.;

• tryb wg art. 129 § 1:

• adresowane do właściwego organu II inst., wnoszone do organu I inst. (art. 132 - możliwość tzw. samokontroli decyzji);

• dewolutywny środek prawny, tzn. przesuwa sprawę wyżej, a wyjątkiem jest tzw. samokontrola, choć ona jest możliwa tylko jeśli łącznie 2 warunki:

• odwołanie wniosły wszystkie strony lub jedna, bez sprzeciwu pozostałych;

• organ uważa że odwołanie w całości zasługuje na uwzględnienie;

• suspensywny środek prawny, tzn. wstrzymuje wykonanie decyzji (art. 130 § 2), choć tak naprawdę względnie suspensywny, bo możliwość natychmiastowej wykonywalności (3 przypadki);

• podstawowy, wszechstronny i powszechny środek prawny → możliwość zaskarżenia zarówno legalności jak i celowości decyzji, bez konieczności zawarcia w nim uzasadnienia (poza wyraźnym wyrazem niezadowolenia z decyzji);

• inaczej może nakazywać przepis szczeg., np. w w sprawach podatkowych;

• brak wymaganej szczeg. formy → taka jak przy podaniach/wnioskach - art. 63;

II. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ

• wprowadzony w 1980 r. dla zapewnienia dwuinstancyjności;

• środek prawny (art. 127 § 3) od decyzji w I inst. przez ministra (rozumienie szerokie wg art. 5 § 2 pkt. 4) lub SKO;

• odpowiednio stosuje się przepisy dot. odwołań i choć nie ma dewolutywnego charakteru, to NSA podkreśla brak różnic z odwołaniami;

• NSA stwierdził, że rozpatrzenie tego wniosku ma pierwszeństwo przed rozpatrzeniem skargi złożonej do sądu adm., a złożenie tego wniosku nie stanowi podstawy do odrzucenia skargi (NSA z 1991);

• NSA wypowiedział się, że nie traktuje tego środka prawnego za równoznaczny z „wyczerpaniem toku instancji” w postęp. adm., gdyż sprawa ponownie rozpatrywana w tej samej instancji. Jeśli strona skorzystała z tego środka to ma pełne prawo do zaskarżenia decyzji wydanej w tym postęp. (NSA z 1983);

• „zamęt prawny” → Prawo wodne - wniosek od ostatecznej z mocy prawa decyzji starosty o stwierdzeniu nieważności uchwały organów spółki wodnej w całości lub części;

• starosta nie wymieniony w art. 5 § 2 pkt. 4;

III. Zażalenie na postanowienie

• nie ma charakteru generalnego środka prawnego, tj. przysługuje tylko gdy przepis tak stanowi (art. 141);

• na pozostałe zaskarżenie w odwołaniu od decyzji (art. 142) - niesamoistny środek prawny;

• podmiot → adresat post.;

• termin → 7 dni od doręczenia/ogłoszenia (art. 141 § 2);

• gdy na post. służy zażalenie to jest ono doręczane na piśmie (art. 125);

• forma i tryb → odpowiednio przepisy dot. odwołań (art. 144);

• nie ma charakteru suspensywnego (ew. względnie suspensywny, ale inaczej niż w przypadku odwołań), chyba że organ uzna to za uzasadnione (art. 143);

Postępowanie odwoławcze

I. Postępowanie odwoławcze przed organem I inst.

• wyjątek od dewolutywnego charakteru kontroli oraz od zasady związania organu I inst. własną decyzją (art. 110 - res iudicata) → tzw. samokontrola decyzji (art. 132);

• łącznie 2 przesłanki dopuszczające tą kontrolę:

• odwołanie wniesione przez wszystkie strony lub jedną a pozostałe wyraziły zgodę na uchylenie/zmianę, zgodnie z żądaniem wnoszącego;

• art. 131 - organ ma obowiązek zawiadomić pozostałe strony o wniesieniu odwołania;

• odwołanie w całości zasługuje na uwzględnienie → organ musi ponownie rozpoznać sprawę i wydać decyzję w ciągu 7 dni (art. 133 - termin na wysłanie odwołania z aktami do organu II inst.);

• gdy uwzględni tylko częściowo to nieważność nowej decyzji;

• dot. tylko tej decyzji, a nie w innej sprawie;

• na tą nową decyzję służy stronom odwołanie (art. 132 § 3);

II. Postępowanie odwoławcze przed organem II inst.

• termin na załatwienie sprawy - miesiąc od daty otrzymania odwołania (czyli od daty przekazania akt przez organ I inst.) (art. 35 § 3);

• NSA: postęp. odwoławcze kończy się albo wydaniem decyzji o niedopuszczalności odwołania (art. 134) albo decyzją ostateczną (art. 138), a zaniechanie tego uniemożliwia orzekanie dot. wznowienia postęp.;

• postępowanie wstępne:

• post. (ostateczne - art. 134 i kończy sprawę w danej instancji) orzeka o dopuszczalności → odwołanie jest niedopuszczalne gdy:

• wyczerpano tok instancji (zapadła już decyzja w II inst.);

• decyzja ma moc ostateczną z mocy przepisu szczeg.;

• gdy nie wydano decyzji lub podjęto innego rodzaju czynność;

• gdy podmiot nie ma uprawnień do wniesienia odwołania, np. nie jest stroną i adresatem decyzji;

• jeśli osoba, uważa że ma interes prawny w danej sprawie, to organ powinien odwołanie rozpatrzyć i jeśli uzna że nie ma to umorzyć postęp. na podstawie art. 138 § 1 pkt. 3 (tzw. subiektywna koncepcja strony);

• jeśli decyzja wydana do osoby niebędącej stroną w sprawie to może wnieść odwołanie (interes prawny = obalenie takiej decyzji);

• zbadanie czy wniesiono w terminie → strona może wnieść wraz z odwołaniem prośbę o przywrócenie terminu (art. 58 § 1-3) → post. o odmowie przywrócenia terminu lub o niedopuszczalności z uwagi na uchybienie terminu - ostateczne;

• ew. wstrzymanie natychmiastowej wykonywalności (art. 135);

• art. 60 - na żądanie strony organ może przed rozpoznaniem prośby o przywrócenie terminu wstrzymać wyk. decyzji;

• spór czy wstrzymanie dot. decyzji ostatecznych z mocy przepisu szczeg. → nie, bo ingerował by w przepis (działanie contra legem), a organ nie ma kompetencji do zmiany przepisów, a jedynie może sprawdzić czy organ I inst. prawidłowo zastosował przepis dot. natychmiastowej wykonywalności;

• postępowanie wyjaśniające (rozpoznawcze) → ponowne rozpatrzenie sprawy (te same zasady co w I inst.):

• z. praworządności → sprawdzenie zgodności z prawem;

• z. ochrony interesu obywateli → sprawdzenie aspektu celowościowego;

• z. prawdy materialnej → ocena materiału dowodowego zebranego w I inst. i może go uzupełnić samodzielnie lub zlecić organowi I inst. na żądanie strony lub z urzędu (art. 136);

• wydanie tzw. decyzji kasacyjnej (art. 138 § 2) - gdy uzna, że było nie było w całości lub znacznej części postęp. dowodowego → tej wadliwości nie może sam usunąć, bo naruszyłby zasadę dwuinstancyjności;

• zlecenie organowi I inst. (z art. 136) to nie pomoc prawna i jest krytykowane za możliwość naruszenia obiektywizmu;

III. Cofnięcie odwołania

• art. 137 - strona może cofnąć odwołanie (= uprawnienie procesowe strony) do momentu wydania decyzji i musi być ono uwzględnione, chyba że organ uzna, że prowadziłoby to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społ.;

• w formie oświadczenia o cofnięciu odwołania;

• organ musi najpierw sprawdzić czy decyzja nie narusza ani prawa ani interesu społ. → konieczność podjęcia pewnych czynności wyjaśniających;

• wystarczy samo przypuszczenie organu;

• w razie uwzględnienia → decyzja o umorzeniu postępowania odwoławczego (art. 138 § 1 pkt. 3 i art. 105 § 1 i 2) → bezprzedmiotowe postęp.;

• w razie nieuwzględnienia → post. (bez zażalenia), co jest krytykowane, bo bardzo ogr. prawa strony;

• NSA: jeśli strona nie cofnęła odwołania (co byłoby = z wystąpieniem o umorzenie postęp. odwoławczego, to brak jest podstaw do uznania postęp. za bezprzedmiotowe, tylko z tego powodu, że strona wykonała decyzję nieostateczną;

IV. Rozstrzygnięcia organu II instancji

• cel odwołania - przeniesienie uprawnień do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy na organ II inst.:

• uprawnienia merytoryczne;

• uprawnienia kasacyjne;

• decyzja o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji (art. 138 § 1 pkt. 1) → to rozstrzygnięcie merytoryczne, uznające decyzję I inst. za zgodną z prawem i kryteriami celowościowymi (= prawidłową);

• to nie potwierdzenie/zatwierdzenie decyzji;

• NSA: utrzymanie w mocy decyzji = utrzymanie w mocy podstawowego elementu, czyli rozstrzygnięcia, w którym wyrażona jest wola organu;

• NSA: utrzymanie w mocy wadliwej decyzji, a następnie wskazanie w odrębnym piśmie warunków wykonania, od których zależy wykonanie czy moc prawna decyzji jest naruszeniem postęp. adm., mającym wpływ na wynik sprawy;

• NSA: można wnieść odwołanie od decyzji uwzględniającej w całości żądanie strony;

• decyzja reformatoryjna (art. 138 § 1 pkt. 2) → to decyzja o uchyleniu zaskarżonej decyzji w całości lub części (bo niezgodna z prawem lub kryt. celowościowymi) wraz z merytorycznym rozstrzygnięciem sprawy (kompetencja merytoryczno-reformacyjna);

• brak sprecyzowania rodzajów wadliwości możliwych do skorygowania w tym trybie, ale wg doktryny nie może chodzić o wadliwości nieistotne (do sprostowania, uzupełnienia, wyjaśnienia), a np. o sytuacje: niewłaściwego zastosowania przepisu prawa materialnego, brak udowodnienia okoliczności, na których oparto rozstrzygniecie, przyjęta wykładnia normy jest sprzeczna z przyjętą w orzecz. lub powszechnie przyjętej doktrynie, błędne konsekwencje prawne;

• nowe rozstrzygnięcie → zakaz reformationis in peius (art. 139);

• orzecz. NSA:

• błędne zastosowanie podstawy prawnej powinien naprawić organ odwoławczy;

• gdy organ II inst. kwestionuje decyzję I inst. i widzi potrzeby przeprowadzenia postęp. dowodowego, powinien orzec co do istoty, zamiast uchylać i przekazywać sprawę;

• rozpatrzenie merytoryczne całościowe, więc rozpatrzyć wszystkie żądania i ustosunkować się do nich;

• korygowanie wad prawnych jak i ustaleń dot. okoliczności faktycznych;

• decyzja o uchyleniu zaskarżonej decyzji i umorzeniu postępowania przed organem I inst. (art. 138 § 1 pkt. 2) → tylko gdy uzna, że postęp. przed organem I inst. było bezprzedmiotowe;

• instytucja skrytykowana w doktrynie, ale NSA opowiedział się za nią uznając, że organ odwoławczy umarzając postęp. powinien powołać się na przyczyny z art. 105 („jakakolwiek przyczyna”), np. gdy w okresie między decyzją a odwołaniem przepisy zostały uchylone;

• organ I inst. nie może ponownie rozpoznać już takiej sprawy;

• organ odwoławczy może zastosować ą instytucję wraz z uchyleniem decyzji I inst., a nie przy okazji rozpoznawania zażalenia na post. incydentalne;

• decyzja o uchyleniu zaskarżonej decyzji bez żadnych dalszych rozstrzygnięć (art. 138 § 1 pkt. 2) → tzw. decyzja kasacyjna typowa i dot. decyzji dot. istotną wadliwością (podjętych bez podstawy prawnej; rozstrzygniętych inną ostateczną decyzją; wydanych z naruszeniem przepisów o właściwości) → czyli wadliwości powodującej stwierdzenie nieważności z art. 156, co nie zostało dopuszczone w postęp. odwoławczym;

• wg doktryny wydanie takiej decyzji jest możliwe, choć należy się oprzeć na art. 138 § 1 pkt. 2, a nie na art. 156, więc organ odwoławczy musi zbadać sprawę merytorycznie, a nie zachodzi tutaj potrzeba umarzania postęp.;

• inaczej NSA w wyr. z 1983 → organ II inst. jest zobowiązany uchylając decyzję albo do umorzenia postęp. I inst., albo do rozstrzygnięcia merytorycznie albo do przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia, a decyzja tylko uchylająca jest nieważna;

• decyzja o umorzeniu postępowania odwoławczego (art. 138 § 1 pkt. 3) → gdy to postęp. stało się bezprzedmiotowe, np. śmierć w razie postęp. dot. praw osobistych, ale też art. 137 (cofnięcie odwołania);

• skutek tej decyzji → pozostanie decyzji I inst. w obrocie i możliwość wzruszenia tylko w trybie nadzoru lub poprzez nadzwyczajne środki prawne;

• NSA: bezpodstawne umorzenie postęp. II inst. = rażące naruszenie postęp. adm., a wyk. przez stronę decyzji nie powoduje bezprzedmiotowości;

• decyzja kasacyjna (art. 138 § 2) → uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi I inst. tylko gdy konieczne jest przeprowadzenie postęp. dowodowego w całości/znacznej części;

• wady postęp. dowodowego np.: brak całości lub znacznej części istotnych dowodów; pracownik/biegły podlegający wyłączeniu; strona bez winy nie brała udziału;

• organ odwoławczy może wskazać jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę;

• orzecz. NSA i SN (w tym 7): decyzja kasacyjna nie wyczerpuje toku instancji → krytyka w doktrynie;

• NSA wielokrotnie przeciwko stos. art. 156 w postęp. odwoławczym, m. in.:

• decyzja wydana na podstawie art. 156 jest decyzją I inst. wydaną w trybie nadzoru i przysługuje od niej odwołanie;

• działając na podstawie art. 156 uprawnienia organu wyższego stopnia jako organu nadzoru są węższe od uprawnień organu odwoławczego, który bada sprawę merytorycznie i koryguje nie tylko wady prawne, ale i wady wynikające z niewłaściwej oceny okoliczności faktycznych i in.;

V. Reformationis in peius w postępowaniu odwoławczym

• związek z zasadami ogólnymi, jak z. czynnego udziału, z. uwzględniania słusznego interesu strony, z. dwuinstancyjności;

• art. 139 - zasada: zakaz reformationis in peius (dot. decyzji uchylających i rozstrzygających co do istoty) → 2 wyjątki:

• decyzja rażąco narusza prawo → inaczej łamałoby to z. praworządności, ale pojęcie „rażące” jest nieostre, choć w doktrynie rozumie się je jako kwalifikowane przypadki naruszenia wyczerpująco wymienione w art. 145 § 1 i art. 156 § 1, a naruszenie prawa, które nie ma char. „rażącego” ulega sanacji, gdy strona nabyła prawo na podstawie zaskarżonej decyzji I inst.;

• decyzja rażąco narusza interes społ. → bardzo szerokie kryterium i nawet zasada: nie można wyjątków interpretować rozszerzająco, nie zawęża go, dlatego wymaga się bardzo rzetelnego uzasadniania odstąpienia od tego zakazu powołując się na ten wyjątek, a zastosowanie zbyt szerokie może spowodować uchylenie decyzji w trybie nadzoru lub w postępowaniu przed sądem adm. (tak też NSA);

weryfikacja decyzji ostatecznych

Zagadnienia wstępne

• jako zasada: trwałość decyzji (art. 16), a wyjątki podyktowane z. praworządności, jednak nie rozumianą w aspekcie bezwzględnym, dlatego katalog ich jest enumeratywny;

• SN (uchw. ICiA) i NSA - decyzje wydane w n/w trybach są decyzjami I inst. i służy na nie odwołanie;

• podlegają też ocenie w tych trybach;

• nie można stosować tych środków kumulatywnie;

Wznowienie postępowania

• najszersze zastosowanie - zarzut może dot. zarówno postęp. w I i II inst.;

• podmioty → strony, z pewnymi ogr. też podmioty na prawach strony;

• przesłanki dopuszczalności → enumeratywnie wyliczone w art. 145 § 1 i art. 145a;

Przesłanka pierwsza → „... dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe”;

• powinno być stwierdzone przez sąd/organ, ale też wcześniej jeśli fakt fałszerstwa jest oczywiste, a wznowienie jest niezbędne dla ochrony zdrowia lub życia lub uniknięcia poważnej szkody dla interesu społ. (art. 145 § 2) → wg doktryny jeśli we wznowionym postęp. będzie konieczność zbadania tego dowodu, to powinno ono zostać zawieszone do czasu zbadania przez właściwy sąd/organ;

Przesłanka druga → „... decyzja wydana została w wyniku przestępstwa”

• nie ma znaczenia czy przestępstwo miało wpływ na treść;

• powinno być stwierdzone, ale wyjątek jak w przypadku sfałszowania dowodu (art. 145 § 2);

Przesłanka trzecia → „... decyzja wydana przez pracownika lub organ podlegający wyłączeniu stosownie do art. 24, 25, 27”

• ta przesłanka dot. tylko sytuacji „wydania decyzji”, więc jeśli nie wydał decyzji, a tylko uczestniczył pomimo konieczności wyłączenia, to jest to naruszenie prawa, ale nie spełnienie tej przesłanki;

• !!! organ kolegialny (art. 27) !!!

• nie dot. biegłego, gdyż on nie wydaje decyzji, a tylko jego opinia jest dowodem w sprawie;

Przesłanka czwarta → „... strona bez własnej winy nie brała udziału w postęp.”

• niewiedza o postęp. musi trwać do momentu aż decyzja stanie się ostateczna, bo inaczej może się odwoływać;

• brak winy;

• dyspozytywność tego środka → może uruchomić go tylko strona (art. 147), a nie z urzędu;

Przesłanka piąta → „... wyjdą na jaw istotne dla sprawy okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję”

• dot. faktów/dowodów, które same lub w powiązaniu z innymi mogłyby stać się podstawą wydania decyzji;

• istniejące w czasie trwania postęp., ale nieznane organowi (a gdy powstały później - art. 162 lub art. 163);

• kryterium nowości faktu nie odnosi się do ich rzeczywistej, obiektywnej nowości, lecz ich oceny w konkretnym postęp.;

Przesłanka szósta → „... decyzja wydana bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu”

• gwarancja przestrzegania wymogów wewnętrznych uzgodnień aparatu adm., a odmowa wystąpienia o to stanowisko nie stanowi spełnienia tego obowiązku;

Przesłanka siódma → „... zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ/sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji”

• dot. sytuacji, gdy organ samodzielnie rozstrzygnie kwestię prejudycjalną (art. 100 § 2), odmiennie od rozstrzygnięcia wydanego przez właściwy organ/sąd → ale nie każda rozbieżność w ocenie uzasadnia wznowienie postęp., a tylko taka, która wpłynęła na inną treść niż wydana wcześniej (art. 146 § 2);

Przesłanka ósma → „... decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie zmienione lub uchylone” oraz art. 145a „... gdy TK orzekł o niezgodności aktu normatywnego z K, u.m. lub ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja”

• art. 145 § 1 pkt. 8 → niezależnie od stopnia naruszenia prawa (SN);

• czy środek ten może zostać podjęty w celu zabezp. interesu strony, szczeg. gdy strona wie o okolicznościach uzasadniających wznowienie, a nie złożyła wniosku w tej sprawie → zgodnie z zasadą praworządności oraz konstrukcją art. 145 § 1 („... wznawia się postęp.”) - norma związana, czyli obowiązek organu;

• wyjątek dot. przesłanki czwartej i art. 145a, ale w razie art. 145 § 1 pkt. 4 organ powinien poinformować stronę o przysługującym jej prawie (z. informowania);

• ograniczenie możliwość wznowienia:

• czasowo:

• 10 lat od daty doręczenia/ogłoszenia decyzji - przesłanka pierwsza i druga;

• 5 lat od daty doręczenia/ogłoszenia decyzji - pozostałe;

• merytorycznie → art. 146 § 2 - nie uchyla się decyzji, jeśli nowa odpowiadałaby w swej istocie starej;

• gdy organ stwierdzi istnienie przeszkód do uchylenia decyzji, stwierdza tylko fakt wydania decyzji z naruszeniem prawa i wskazuje okoliczności, z powodu których jej nie uchylił (art. 151 § 2);

• wydanie decyzji na podstawie art. 146 w postęp. na zasadach ogólnych zarówno w zakresie postęp. dowodowego, jak i ew. odwołania od tej decyzji;

• inicjatywa wznowienia z urzędu lub na żądanie strony (art. 147), a wyjątek dot. pkt. 4 i art. 145a;

• skarga w trybie działu VIII może stanowić podstawę do wznowienia postęp. z urzędu (art. 235 § 1);

• wniosek strony - odformalizowany (art. 63) → wystarczy nawet ogólne wskazanie niezadowolenia z decyzji ostatecznej z przyczyn w/w, a organ ma obowiązek wyjaśnić podstawy żądania strony na tle wszystkich przepisów, jakie w danym przypadku mogłyby mieć zastosowanie (NSA);

• termin na wniesienie - 1 miesiąc od daty w której dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę wznowienia, a nie podanie tego terminu to wg doktryny brak formalny podania;

• termin o char. procesowym, możliwość ew. przywrócenia na zasadach z art. 58-60;

• art. 145a - miesiąc od dnia wejścia w życie orz. TK, czyli od daty ogłoszenia;

• organ właściwy (art. 150) → organ, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej inst., chyba że przyczyna wznowienia to dział. tego organu, wtedy organ wyższego stopnia decyduje o wznowieniu i wyznacza organ właściwy do zbadania sprawy (o ile decyzji w ostatniej inst. nie podjął minister/SKO);

• forma (art. 149):

• wznowienie → post. (ostateczne) → stanowi podstawę do przeprowadzenia przez właściwy organ postęp. co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia co do istoty sprawy;

• odmowa → decyzja;

• tryb postęp. → 2 etapy:

• etap wstępny (wyjaśniający) - zbadanie formalnej dopuszczalności do wydania post. o wznowieniu: (1) czy podmiot żądający jest właściwy; (2) czy termin zachowany/przywrócony; (3) czy wskazana jest przesłanka wznowienia;

• etap właściwy - (1) merytoryczne zbadanie okoliczności uzasadniających wzruszenie decyzji, (2) brak przesłanki negatywnej w postaci upłynięcia terminu wzruszenia oraz (3) ew. istnienie wymaganego żądania od strony;

• na podstawie stanu prawnego z chwili orzekania (skutek od chwili wydania), chyba że istnieje inny obowiązek;

• przedmiotem badania - zgodność z prawem, a nie celowość;

• nie ma zakazu reformationis in peius;

• gdy istnieje prawdopodobieństwo uchylenia decyzji organ może (z urzędu lub na wniosek) zawiesić wykonanie decyzji (art. 152) w formie post. (zażalenie, chyba że wydał je minister/SKO);

• możliwe rozstrzygnięcia (art. 151):

• § 1 pkt. 1 - decyzja o odmowie uchylenia z braku podstaw z art. 145 i 145a;

• § 1 pkt. 2 - decyzja o uchyleniu i rozstrzygająca co do istoty;

• § 2 - decyzja stwierdzająca wydanie decyzji z naruszeniem prawa i wskazanie powodów, dla których nie można jej uchylić;

Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej na podstawie art. 154 i 155

• art. 154 - dot. decyzji negatywnych (strona nie nabyła praw), a art. 155 dot. pozytywnych (nabyła prawa);

• zarówno prawidłowych jak i wadliwych → głównie w celu ujednolicenia orz. adm.;

• warunki stosowania tych konstrukcji;

• możliwe działania - uchylenie/zmiana decyzji ostatecznej

• art. 155 - zgoda strony (ew. stron, gdy jest ich wiele) - wyrażona wyraźnie i swobodnie, bez konieczności uzasadniania odmowy, określa również granice zamiany/uchylenia;

• strona może zwrócić się do organu o dokonanie zmiany, wtedy ten wniosek = zgoda na zmianę;

• wniosek strony o zmianę/uchylenie nie musi powoływać konkretnej podstawy prawnej (art. 9);

• organ właściwy - organ, który wydał lub organ wyższego stopnia → krytyka, bo odwołuje się do wew. elementów struktury adm. w postęp. z udziałem podmiotów spoza niej;

• w zakresie zadań własnych sam. teryt. - organy tych jedn. → NSA (5) SKO nie jest uprawnione do uchylenia/zmiany decyzji na podstawie art. 154 i 155;

• przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony (art. 155 - gdy nie sprzeciwiają się temu przepisy szczeg.)

• forma - decyzja;

Stwierdzenie nieważności decyzji

• cel: usunięcie z obrotu prawnego decyzji dotkniętych najważniejszymi wadami (gł. naruszenia prawa materialnego - różnica od wznowienia);

• stwierdzenie nieważności = obalenie domniemania zgodności z prawem orz.;

• skutki prawne stwierdzenia nieważności - moc wsteczna;

Przesłanka pierwsza → „... wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości”

• dot. każdego rodzaju właściwości;

Przesłanka druga → „... wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa”

• bez podstawy prawne - brak oparcia w prawie materialnym, np:

• stosunki z zakresu prawa prywatnego;

• przepisy nie mające charakteru powszechnie obowiązujących;

• wydanie decyzji, gdy prawo/obowiązek wynika bezpośrednio z mocy prawa;

• tam, gdzie powinno nastąpić w drodze czynności mat.-tech.;

• przepis w sposób oczywisty nie odnosi się do sprawy;

• rażące naruszenie prawa - gdy istnieje podstawa do wydania decyzji, ale rozstrzygnięcie w sposób oczywisty odbiega od obiektywnie istniejącego i możliwego zastosowania stanu prawnego;

• NSA: oczywiste (niebudzące wątpliwości) naruszenie prawa, kolidujące z zasadą praworządności, a nie odmienna wykładnia przepisów (podobne stanowisko SN);

• w razie uznania adm. → tylko wtedy, gdy zachodzi szczególnie istotne przekroczenie wyznaczonych w ustawie ram swobodnej oceny lub uznania (SN);

• w doktrynie istnieje skrytykowana koncepcja odmiennego rozumienia tego pojęcia - odwołująca się do skutków społ.-gosp. i ich sądowym dorobku orz. z zakresu prawa prywatnego;

Przesłanka trzecia → „... dot. sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją”

• dot. decyzji ostatecznej → res iudicata, o ile nie zachodzi sytuacja w której dopuszczalna prawnie jest zmiana decyzji ostatecznej (np. art. 154, 155, 161);

Przesłanka czwarta → „... została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie”

• dot. sytuacji postęp., gdzie konieczny jest wniosek strony dla wszczęcia postęp. (lub brak jest zgody wymaganej art. 61 § 2);

• nie dot. sytuacji, w której osoba nie brała udziału w postęp., bo wtedy jest to podstawą wznowienia postęp.;

Przesłanka piąta → „...był niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały”

• z przyczyn faktycznych (obiektywnie istniejące fizyczne możliwości jej wykonania) i prawnych (sprzeczność z obowiązującym prawem);

• np. niewykonalna decyzja gdy nakłada obowiązek bez określenia istoty i zakresu tego obowiązku;

• gdy niewykonalność po wydaniu decyzji → art. 162;

Przesłanka szósta → „... w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą”

• chodzi o każdy czyn zagrożony karą, bez względu na jej podstawę;

Przesłanka siódma → „... zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa”

• istotą tej przesłanki jest istnienie przepisu szczeg.;

• ograniczenie możliwości stwierdzenia nieważności dot. pkt. 1, 3, 4, 7 (art. 156):

• upływ czasu - 10 lat od dnia doręczenie/ogłoszenia decyzji;

• decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne;

• wtedy organ jedynie stwierdza wydanie decyzji z naruszeniem prawa i wskazuje przyczynę, z powodu której nie stwierdził nieważności (art. 158 § 2);

• stwierdzenie w zakresie w jakim postęp. ustali istnienie wady, bez względu na zakres żądania strony;

• inicjatywa (art. 157 § 2) - z urzędu lub na wniosek strony (ale też prokuratora, RPO, org. społ. i in. w razie przepisów szczeg.);

• skarga w trybie działu VIII może stanowić podstawę do wszczęcia postęp. o stwierdzenie nieważności (art. 235);

• wniosek strony - odformalizowany (art. 63) → wystarczy nawet ogólne wskazanie przesłanki nieważności, bez konieczności wskazania podstawy prawnej, a organ ma obowiązek wyjaśnić istotę tego wniosku (art. 9);

• możliwe rozstrzygnięcia tego postęp.:

• decyzja odmowna wszczęcia postęp. w spr. stwierdzenia nieważności (art. 157 § 3);

• decyzja odmowna stwierdzenia nieważności (art. 158 § 1);

• decyzja stwierdzająca nieważność decyzji (art. 156 § 1 w zw. z art. 158 § 1);

• decyzja stwierdzająca wydanie decyzji z naruszeniem prawa (art. 158 § 2 w zw. z art. 156 § 2);

• to decyzje I inst. i służy na nie odwołanie/wniosek o ponowne rozpatrzenie, choć w praktyce często brak jest organów do rozpatrzenia odwołania, więc z reguły to wniosek o ponowne;

• organ właściwy (art. 157 § 1) - organ wyższego stopnia (a gdy minister/SKO to oni);

• dopuszczalność stwierdzenia nieważności w części → NSA konsekwentnie dopuścił taką możliwość, tam gdzie usunięcie jedynie części aktu nie pozbawia znaczenia pozostałej części rozstrzygnięcia;

• art. 145 § 1 pkt. 2 PrPostSAdm dopuszczenie tego wprost w odniesieniu do orz. sądu;

• wstrzymanie wykonania - gdy prawdopodobieństwo, że decyzja jest dotknięta jedną z w/w wad to organ wstrzyma jej wyk. z urzędu lub na wniosek;

• nie można wstrzymać wyk. decyzji stwierdzającej nieważność, bo to akt deklaratoryjny i nie nakłada obowiązków podlegających egzekucji (NSA);

Inne przypadki uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznych

I. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej, na mocy której strona nabyła prawo be jej zgody (art. 161)

• przesłanki zastosowania (kumulatywnie):

• zabezpieczenie ważnego interesu publicznego (kryteria nieostre, dlatego bardzo ważne jest wyczerpujące uzasadnienie podjęcia decyzji na podstawie art. 161);

• życie i zdrowie ludzkie;

• gospodarka narodowa;

• ważny interes państwa;

• istnienie niebezpieczeństwa o trwałym charakterze, którego nie da się inaczej usunąć - 2 postacie:

• istniejący w chwili wydania decyzji „stan zagrożenia” dla zdrowia i życia;

• prewencyjny charakter w przypadku „zapobiegania”;

• dot. decyzji niewadliwej, dlatego konieczna jest ocena niezbędnego zakresu ingerencji w decyzję ostateczną, a skutek ex nunc;

• próba uzyskania zgody od uprawnionego z decyzji (wtedy art. 155);

• to decyzja I inst., podejmowana z urzędu;

• organ właściwy - minister, ew. wojewoda w zakresie decyzji wyd. przez organy jedn. sam. teryt.;

• brak ogr. czasowego możliwości zastosowania art. 161;

II. Zmiana, uchylenie lub stwierdzenie wygaśnięcia decyzji na podstawie przepisów pozakodeksowych decyzji ostatecznej, na mocy której strona nabyła prawo be jej zgody

• art. 162 - przez organ, który wydał decyzję w I inst.

• § 1 - powody wygaśnięcia decyzji:

• decyzja stała się bezprzedmiotowa i stwierdzenie wygaśnięcia nakazane przez przepis prawa (odesłanie pozakodeksowe, np. prawo geologiczne i górnicze) albo interes społeczny lub strony (przesłanka kodeksowa);

• gdy strona nie dopełniła warunku zastrzeżonego w decyzji → sposób na dyscyplinowanie adresata decyzji;

• § 2 - uchyli decyzję, gdy zastrzeżono dopełnienie czynności, a nie zostały one wykonane przez stronę w określonym czasie;

• art. 163 → przepis ten daje możliwość ustanowienia innych zasad dot. weryfikacji decyzji ostatecznych w przepisach szczeg., co w zw. z zasadą trwałości decyzji byłoby niemożliwe, np.

• ust. o gospodarowaniu nieruch. rolnymi → wyłączenie weryfikacji decyzji ostatecznych w określonym zakresie;

• ust. o ochronie konkurencji i konsumentów → od decyzji/post. PUOKiK nie przysługują środki wzruszenia z kpa

uprawnienia prokuratora i RPO w postępowaniu administracyjnym

Uprawnienia prokuratora

• uzasadnienie → zadanie prokuratury: strzeżenie praworządności;

• uprawnienia w postęp. (ograniczone celem - zapewnienie zgodności z prawem działania administracji):

• żądanie wszczęcia postęp. (art. 182) → w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem, co jest dla organu wiążące zarówno tam gdzie postęp. wszczyna się z urzędu jak i na wniosek (stosuje się art. 60 § 2);

• brania udziału w każdym postęp. (art. 183) → w celu zapewnienia, aby postęp. i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem;

• organ nie może odmówić udziału, a nawet powinien zawiadomić go, gdy uzna że jest potrzebny;

• prokurator działa na prawach strony (art. 188);

• dot. też postęp. odwoławczego, nawet jak nie brał udziału w I inst.;

• składania sprzeciwu (art. 184) → szczególny środek prawny przeciw decyzjom ostatecznym, tam gdzie dopuszczalna jest weryfikacja takich decyzji;

• wnosi do organu właściwego, ale gdy decyzja wydana przez ministra sprzeciw wnosi Prok. Gen.;

• organ ma obowiązek niezwłocznie po wniesieniu sprzeciwu zbadać czy zachodzi potrzeba wstrzymania decyzji (art. 187);

• termin na rozpatrzenie sprzeciwu - 30 dni;

• organ nie może odmówić rozpatrzenia sprzeciwu i wszczyna postęp. z urzędu, zawiadamiając o tym strony postęp. (art. 186);

• składania skargi do sądu adm. (art. 50 PrPostSAdm) → środek rozłączny od sprzeciwu (art. 189);

• nie jest związany wymogiem wyczerpania toku instancji;

• może wnieść skargę w terminie 6 m-cy od dnia doręczenia stronie/wejścia w życie/podjęcia innej czynności;

• może dołączyć się do już toczącego się postęp., ale jego nieobecność nie wstrzymuje rozpatrzenia sprawy (art. 92 § 1 i 2 PrPostSAdm);

Uprawnienia RPO

• ustawa o RPO → przepisy o udziale prokuratora mają zastos. do RPO (zwrócić o wszczęcie, wnieść skargę do sądu adm. i uczestniczyć w postęp. na prawach strony), ale nie ma prawa złożenia sprzeciwu;

• w razie tajemnicy państwowej - na zasadach z ustawy o ochronie informacji niejawnych;

opłaty i koszty postępowania

Opłaty

• opłata to świadczenie pieniężne, które jest pobierane w pewnej, z góry określonej wysokości jako wynagrodzenie za czynność organu adm./in. podmiotu upoważnionego, dokonane w interesie uczestnika postęp., na rzecz którego czynność podjęto;

• opłaty ogólne - dot. wszystkich dziedzin administracji, np.:

• opłata skarbowa (ust. o opłacie skarbowej) - pobierana jest w postęp. w spr. indyw. z zakresu adm. publ.,:

• związana ze składaniem podań i zał.;

• czynności urzędowych podejmowanych na podstawie w/w;

• wydawania na wniosek zainteresowanego zaświadczeń i zezwoleń;

• jest niezależna od innych opłat w danym postęp.;

• zał. do w/w ustawy - wykaz opłat i zwolnień, a w rozp. MF technika poboru;

• nie wniesienie tej opłaty → art. 261 - organ daje termin na jej wniesienie (między 7 a 14 dni), a potem podanie podlega zwrotowi (post. - zażalenie), a czynność zaniechana;

• opłaty za czynności urzędowe wyk. przez wójta (...), organy gminy (ust. o podatkach i opłatach lokalnych) - można tam, gdzie nie ma obowiązku opłaty skarbowej (np. komisyjne oszacowanie szkody, przesłuchanie świadka w trybie art. 52) → wg. orzecz. nie można pobierać opłat łączących się z obowiązkiem organu wyczerpującego zebrania materiału dowodowego;

• opłaty związane z poszczególnymi działami adm. lub rodzajami postęp., np. opłata za wydanie decyzji uprawniająca do prowadzenia dział. danego rodzaju → wprowadzenie takich regulacji wyłącza stos. przepisów o opłacie skarbowej, np.:

• rozp. KRRiTV w sprawie opłat za koncesje;

• ustawa o paszportach i rozp. RM w spr. opłat paszportowych;

Koszty

• koszty (brak wyczerpującego zdefiniowania) - art. 263 - przykładowo wymienia niektóre ich rodzaje:

• koszty podróży i inne należności świadków i biegłych;

• koszty podróży i inne należności stron: gdy strona bez swej winy błędnie wezwana albo gdy postęp. z urzędu;

• koszty oględzin;

• koszty doręczania pism;

• też inne koszty bezpośrednio zw. z prowadzeniem postęp. (gdy organ tak uzna), mp. wynagrodzenie przedstawiciela wyznaczonego na podstawie art. 34 § 2;

• uiszcza je albo strona albo organ:

• na organie, gdy postęp. z urzędu, chyba że przypadek art. 60 § 2;

• organ, np. art. 56, ale wg art. 266 za błędne wezwanie strony koszty ponosi pracownik;

• strona, gdy wynikają z jej czynności - art. 262:

• powstały z jej winy;

• w interesie/żądanie strony, a nie wynikają z ustawowego obowiązku organu;

• w uzasadnionym przypadku organ może żądać zaliczki;

• skutek nieuiszczenia kosztów → art. 261 - organ wyznacza termin (7-14 dni) na uiszczenie, a potem podanie zwrócone, a czynność zaniechana - wyjątek:

• niezwłoczne załatwienie sprawy wymagają względy społ. lub ważny interes strony;

• dla czynności przewidziany jest termin zawity;

• podanie wniosła osoba zamieszkała zagranicą;

• te wyjątki nie oznaczają zwolnienia z kosztów (opłat), tylko ich przesunięcie w czasie;

• organ może zwolnić z kosztów w całości lub części w razie niewątpliwej niemożności poniesienia ich przez stronę (art. 267), chyba że przepisy szczeg. inaczej (np. ordynacja podatkowa w zakresie opłaty skarbowej);

• forma (art. 264) - post. (zażalenie) wydawane wraz z decyzją (→ ich wysokość, adresat, termin i sposób zapłaty);

Inne należności

• w art. 265 i 267 - rozróżnienie opłat, kosztów i „należności związanych z tokiem postęp.” - te ostatnie są tam, gdzie w danym dziale prawa adm. przewidziane są płatności, nie będące opłatami ani kosztami w obu przepisach chodzi o możliwość zastosowania dyspozycji tych norm do każdej z tych płatności;

• ale w art. 261 § 1 - „należności” jako łączne pojęcie na opłaty i koszty;

• czasem konsekwencją niektórych orzeczeń jest obowiązek zwrotu opłaty skarbowej → art. 12 ust o opłacie skarbowej - zwrot gdy odwołanie w całości uwzględnione, albo decyzja w całości w innym trybie uchylona/zmieniona/etc.;

• art. 262 § 1 pkt. 2 - zabezpieczenie uprawnień strony w zakresie dochodzenia swoich praw, bez niebezpieczeństwa ponoszenia dużych kosztów;

postępowanie uproszczone

Wydawanie zaświadczeń

• zaświadczenie to urzędowe potwierdzenie określonych faktów lub stanu prawnego;

• czynność materialno-techniczna;

• wydawanie - postępowanie odrębne, uproszczone;

• różnice od aktów deklaratoryjnych:

• potwierdzają fakt/stan, który został już ustalony;

• nie potrzeba podstawy prawnej do ich wydania;

• można wydać wiele zaświadczeń;

• zaświadczenie ma moc dowodową (art. 76), a nie rei iudicatae;

• ten sam zakres podmiotowy jak przepisy o postęp. adm. → organy adm. publ. (art. 5 § 2 pkt. 3);

• kpa określa:

• kiedy organ ma obowiązek wydać;

• tryb wydania i odmowy;

• kiedy organ może żądać przedstawienia zaświadczenia;

Tryb wydawania

• wydawanie - na wniosek, chyba że przepis szczeg. przewiduje taki obowiązek → 2 przypadki (art. 217 § 2):

• pkt. 1 - jeśli zaświadczenia wymaga przepis prawa;

• pkt. 2 - jeśli osoba ubiega się o zaświadczenie ze względu na swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego obowiązek istnieje, gdy zaświadczenie odwołuje się do prowadzonej przez organ ewidencji/rejestrów/innych danych (art. 218);

• w razie pkt. 2 organ może przeprowadzić postęp. wyjaśniające (chodzi o postęp. dowodowe, odpowiednio przepisy kpa o dowodach);

• „osoba ubiegająca się” ≠ strona → sporne na ile osoba taka nie ma praw strony, gdyż w razie zakończenia postęp. post. o odmowie wydania zaświadczenia lub wydaniem zaświadczenia o innej treści, na które służy zażalenie (art. 219);

• w zakresie post. i zażaleń - odpowiednie stos. przepisów kpa (wg doktryny i orzecz.), ale NSA odmówił możliwości odpowiedniego stos. do nich art. 145 i art. 156, gdyż w tym wypadku jst to czynność materialno-techniczna, a nie decyzją, choć art. 3 § 2 pkt. 4 PrPostSAdm sugeruje, że pewne rodzaje zaświadczeń zostaną objęte kontrolą sądową;

• termin na wydanie - bez zbędnej zwłoki (do 7 dni);

• kwestia powagi rzeczy osądzonej post. o odmowie wydania zaświadczenia → brak stanowiska orzecz., ale w razie zmiany stanu fakt./pr. uzasadnione jest wystąpienie o wydanie zaświadczenia;;

• powody wyłączające żądanie organu przedstawienia zaświadczenia (art. 220) → gdy fakty/stan prawny znany jest z urzędu albo możliwy do poznania na podstawie ewidencji/rejestrów/danych lub przedstawionych do wglądu przez zainteresowanego dokumentów urzędowych;

• gdy organ żąda zaś., musi wskazać podstawę prawną wymagającą jego przedstawienia;

Skargi i wnioski

I. Zagadnienia ogólne

• art. 63 K → prawo petycji - każda osoba ma prawo składania petycji, skarg i wniosków w interesie publ., własnym lub innej osoby (za jej zgodą) do organów władzy publ. oraz do org. i instytucji społ. w zw. z wyk. przez nie funkcjami zleconymi z zakresu adm. publ.;

• skargi i wioski → dział VIII kpa + rozp RM w spr. organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków;

• kpa → szerszy zakres podmiotowy - art. 2:

• organy państwowe;

• organy jedn. sam. teryt.;

• organy org. społ.;

• brak definicji, ale przykładowe wyliczenie czynności, które mogą być przedmiotem:

• skarg → zaniedbanie lub nienależyte wyk. zadań przez właściwe organy lub ich pracowników, naruszenie lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw (art. 227)  przejaw niezadowolenia;

• wniosków → sprawy ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony własności, lepszego zaspokajania potrzeb ludności (art. 241)  propozycja udoskonalenia;

• w praktyce jedno pismo zawiera elementy obu, a o tym czy pismo jest skargą czy wnioskiem decyduje jego treść (art. 222);

• brak ograniczenia podmiotowego, czasowego czy finansowego ich składania;

• forma złożenia → pisemnie, telegraficznie, dalekopisem, telefaksem, pocztą elektroniczną, via net, ustnie do protokołu;

• najłatwiejsza forma, bo obowiązek organu ustalenia godzin przyjmowania skarg/wniosków (S/W) i min. 1 dzień też poza godzinami pracy organu;

• złożenie = obowiązek organu do rozpatrzenia, załatwienia i zawiadomienia o sposobie załatwienia oraz zarejestrowania złożonej S/W i in. dokumentów;

• mało efektywna forma, bo tryb rozpatrywania nie uregulowany w szczegółach, ale łagodzi to troche bardzo szeroki krąg spraw jakich mogą dotyczyć;

• prawo do krytyki (art. 225) - ochrona osób składających S/W - nie mogą byc narażone na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu S/W lub dostarczenia materiału o znamionach S/W, gdy działał w granicach dozwolonych prawem, a organy mają obowiązek przeciwdziałać hamowaniu krytyki;

• materiał prasowy/inna opublikowana wiadomość o znamionach S/W przesłana przez redakcję prasową do właściwego organu = S/W;

II. Skargi

• organ właściwy (art. 229 i 230) w sprawach dot. zadań lub działalności:

• rady gminy, powiatu, województwa - wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa;

• organów wyk. jedn. sam. teryt. w spr. zadań zleconych - wojewoda;

• wójta (...), i kierowników gminnych jedn. org. w zakresie zadań własnych - rada gminy;

• zarządu powiatu, starosty, kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży i in. jedn. org. (z wyjątkiem zadań zleconych) - rada powiatu;

• zarządu i marszałka województwa (z wyjątkiem zadań zleconych) - sejmik województwa;

• wojewody w sprawach podlegających rozpatrzeniu wg kpa - właściwy minister, a w innych sprawach premier;

• inny organ adm. rząd., organ PP lub innej państwowej jedn. org. - organ wyższego stopnia lub sprawujący bezpośredni nadzór;

• minister - premier;

• organ centralny i jego kierownik - organ, któremu podlega;

• org. społ. - organ bezpośrednio wyższego stopnia tej org.;

• organ naczelny org. społ. - premier lub właściwy minister, sprawujący nadzór;

• podległość organów w zakresie obsady personalne, gdyż załatwienie skargi może wiązać się ze środkami oddziaływania personalnego, czy z zakresu prawa pracy;

• organ niewłaściwy → ma obowiązek przekazać sprawę niezwłocznie (do 7 dni) i zawiadomić skarżącego albo wskazać organ właściwy (art. 231);

• załatwienie skargi (art. 237) - bez zbędnej zwłoki (do 1 m-ca, a gdy poseł/senator/radny - do 14 dni);

• w razie niezałatwienia w terminie - przepisy dot. niezałatwienia w terminie sprawy adm. (art. 36-38);

• skarga w sytuacji, gdy może/toczy się postęp.:

• jako wniosek wszczęcia postęp. lub jako powód do wszczęcia z urzędu - w sprawie indywidualnej, gdy może toczyć się postęp., a skarżącym jest strona (art. 233);

• w toku postęp. jako pismo procesowe gdy przez stronę albo jako materiał podlegający rozpatrzeniu z urzędu (gdy przez inna osobę) (art. 234);

• gdy jest już decyzja ostateczna - może być traktowana jako wniosek o wznowienie/stwierdzenie nieważności/uchylenia/zmiany o ile spełnione pozostałe warunki z tych przepisów; (art. 235);

• zmiana właściwości - odpowiednio do w/w sytuacji (art. 236);

• NSA: nie może być rozpatrzone jako skarga, gdy z treści wynika że powinno wszcząć postęp.;

• praktyka - prawo do skargi nadużywane w celu spowodowania dodatkowej kontroli prawidłowości rozstrzygnięć;

III. Wnioski

• organ właściwy - ze względu na przedmiot wniosku (= organ, w którego kompetencji leży załatwienie sprawy będącej przedmiotem wniosku);

• gdy organ niewłaściwy to obowiązek przekazania w ciągu 7 dni i zawiadomienia wnioskodawcy;

• termin - bez zbędnej zwłoki (do 1 m-ca), a o sposobie załatwienia zawiadomić;

• gdy niezałatwienie w terminie - obowiązek zawiadomienia wnioskodawcy o czynnościach podjętych w celu rozpatrzenia wniosku i o przewidywanym terminie (= wyłączenie zasad ogólnych z art. 36-38);

• gdy wnioskodawca niezadowolony z powodu załatwienia wniosku → skarga;

• niezadowolenie z niezałatwienia wniosku - skarga w terminie wniosku (lub nowym terminie podanym w zawiadomieniu);

1

---