andragogoika, studia pedagogiczne, Rok 3, Andragogika


Andragogika-nauka o kształceniu i wychowaniu osób dorosłych

1. Życie człowieka dzieli się na 3 okresy(Peter Laseleft):

Iwiek-kiedy się uczymy

IIwiek-kiedy jesteśmy nauczycielami(rodzice,itp.)

IIIwiek-nie jest uczniem i nie jest nauczycielem,jego rola nie jest jasno określona

2. Badania empiryczne dostarczają nam informacji:Czy czł dorosły jest w stanie się skutecznie uczyć i do jakiego wieku oraz jak długo.

3. Edward Thorndike(uczeń Williama Jamesa)

-badania na temat: do jakiego wieku można się skutecznie uczyć? - lata 20-te XX w., USA;

-grupy wiekowe badanych:

●grupa zasadnicza: 25-45 lat;

●grupa dodatkowa: 18-25 lat;

(badał nawet więźniów)

-badane: sprawności manualne(uczenie się czegoś nowego, jak długo to trwa i czego się nauczono-stenografowanie,pisanie lewą ręką-badano ile czasu trwa i ile razy zanim os opanuje) i intelektualne(słowotwórstwo,działania arytmetyczne);(badano:badanie-przerwa-badanie-przerwa)

-wniosek: uczenie się jest bezproblemowe do 45 roku życia; apogeum 25-35 r.ż.; 0,5-1% rocznie potem spada

Człowiek do 23-24 r.ż. jest w stanie nauczyć się czegoś nowego,może się potem uczyć,ale rozwija tylko umiejętności już opanowane.Od 25 r.ż. działanie rutynowe,wiec uczenie się czegoś nowego jest niemożliwe

zarzuty względem w/w badań:

-próba - za mały zakres wieku;

-wymieszanie sprawności manualnych i intelektualnych, ich krzywe rozwoju nie pokrywają się;

-procedura badawcza: nieuprawnione porównanie sposobu uczenia się 18-latków i 37-latków przez badania poprzeczne, gdy powinny to być badania podłużne (w ciągu życia);porównywał 18,20 z 42-43latkami

●czas historyczny, w którym się żyje wpływa na iloraz inteligencji

●wraz z progresją wieku potrzeba więcej czasu, żeby nauczyć się tego samego(od 30 r.ż. wzrasta)

czynniki wpływające na spadek szybkości uczenia wraz z wiekiem:

-obniżenie się poziomu ostrości wzroku i słuchu(płaszczyzna biologiczna)

-obniżenie się poziomu energii i szybkości reakcji((płaszcz. biol.)

-brak treningu w zakresie rozwiązywania pewnych zadań(dorośli robią przerwy)

-obawa, niepewność w udzielaniu szybkiej odpowiedzi

-duża liczba problemów życiowych(np ma pracę, rodzinę i się uczy)

4. Owens:

Człowiek im starszy tym sprawność uczenia się maleje;2 badania przeprowadzone na tej samej gr. osób

-badani: 128 mężczyzn

-badania podłużne: pierwsza próba - 1918/1919 (zapisani na uniwersytet), druga próba - 1948/49;

-iloraz wzrósł;

rodzaje inteligencji:

-płynna - wrodzona, procesy pamięci mechanicznej, maleje z wiekiem;

-skrystalizowana - wiąże się z doświadczeniem, wzrasta z wiekiem;

modele spojrzenia na człowieka:

-model mocny - możliwości intelektualne równoległe do rozwoju biologicznego;

-model słaby - rozwój intelektualny nie jest równoległy do rozwoju biologicznego

5. Rodzaje uwagi:

-uwaga dowolna(u starszych np. my na wykładzie)

-uwaga mimowolna(u dzieci)

6. Wyobraźnia:

-mimowolna(u dziecka)

-kierowana(jest bliższa rzeczywistości)

7. Pamięć logiczna jest lepsza u dorosłych

8. Myślenie:

-u dziecka związane z obrazami

-u dorosłych z wyrazami(myślenie abstrakcyjne)

9. Charlotte Bühler - pierwsza osoba badająca rozwój w ciągu całego życia:

●kompleksy wpływów:

- biologiczny - proces wzrostu fizycznego;

- biograficzno-socjologiczny - warunki zewnętrzne oraz „dzieła”, które tworzy konkretny człowiek;

- psychologiczny - subiektywne przeżywanie życia w jego przebiegu;

●biologiczny przebieg życia = rozwój, dojrzewanie, rozkład(redukcja);

●biologiczna krzywa życia = wzrastanie + zdolność do prokreacji;

●biologiczna krzywa życia - 5 głównych okresów (ekspansji - budowania i restrykcji - uszczuplania):

I okres do 15 roku życia - zaawansowany wzrost i brak możliwości prokreacji;

II okres od 15 do 25 roku życia - wzrost z możliwością prokreacji;

III okres od 45 do 50 roku życia - stabilny wzrost z możliwością prokreacji;

IV okres od 50 do 70 roku życia - „regresywny” wzrost i u kobiet utrata możliwości prokreacji;

V okres po 70 roku życia - rozkład przybiera na sile;

●aktywna rola jednostki w kształtowaniu biegu swego życia;

●rozumienie biegu życia = rozumienie „przebiegu motywacji”;

●kompleksy motywów/zasadnicze tendencje:

- zaspokojenie potrzeb;

- przystosowanie się związane z samoograniczeniem;

- twórcza ekspansja;

- utrzymanie porządku wewnętrznego;

- powrót do początku

10. Erikson:

Dzieli na 8 cyklów:

I=ufność-nieufność(1r.ż.)

II=autonomiczność-zwątpienie(1-3r.ż.)

III=inicjatywa-wina(4-5r.ż.)

IVpracowitość-niższość(6-11r.ż.)

V=tożsamość-pomieszanie ról(12-20r.ż.)

VI=intymność-izolacja(20-24r.ż.)

VII=generatywność-zainteresowanie własną osobą(25-64r.ż.)

VIII=integralność-rozpacz(~65<r.ż.)

wczesna dorosłość:

- 21-34 lata,

- faza VI - Intymność/izolacja - Z ludźmi/bez ludzi

- „droga ku bliskim”;

- najważniejsza potrzeba to potrzeba intymności,

- napięcia przebiegają miedzy miłością a izolacją,

- zadaniem jest osiągniecie tożsamości jednostkowej w różnorodności ról i doświadczeń życiowych,

średnia dorosłość:

- 35-65 lat,

- faza VII - Płodność/stagnacja i nuda - Staram się/nie chce mi się

- zwielokrotnienie siebie;

- jednostka podejmuje nowe zadania życiowe i rozwojowe,

- usytuowanie miedzy dwiema generacjami rodzi w jednostce w wieku średnim potrzebę dawania i tworzenia w aspekcie stosunków z innymi ludźmi,

- generatywność - twórcze nastawienie wobec życia,

- spełnianie tych potrzeb realizowane głównie przez spełnianie funkcji rodzicielskich i pełnienie innych ról społecznych w rodzinie,

dojrzałość starszego wieku:

- 65 i więcej lat,

- faza VIII - Integralność/rozpacz - Jestem twórcą niepowtarzalnego ja/chciałbym zacząć wszystko od początku

- starość

- podstawowe zadanie to osiągnięcie wewnętrznej integracji, oznacza ona pełny rozwój osobowości, wewnętrzne scalenie i harmonię,

11. Robert Havighurst:

wartości dominujące:

0-10 lat - wkraczanie w istnienie niezależne;

10-20- stawanie się „kimś” w swoim życiu;

20-30- ukierunkowanie (skierowanie życia na główny cel);

30-40- gromadzenie sił;

40-50- wytężanie sił i wysuwanie się na przód;

50-60- utrzymanie zdobytych pozycji oraz zmiana ról;

60-70- podejmowanie decyzji kiedy i jak się wycofać;

70-80- staranie się o jak najlepsze przeżycie okresu odejścia;

→zadania rozwojowe:

- wczesna dorosłość:

●wybór partnera;

●przygotowanie się do życia w małżeństwie;

●założenie rodziny;

●wychowanie dzieci;

●prowadzenie domu;

●rozpoczęcie życia zawodowego;

●podejmowanie obowiązków obywatelskich;

●znalezienie pokrewnej grupy społecznej;

- wiek średni:

●przyjęcie pełnej odpowiedzialności społecznej i obywatelskiej;

●osiągnięcie i utrzymanie pewnego standardu życia;

●pomoc dorastającym dzieciom, aby stały się odpowiedzialnymi i szczęśliwymi ludźmi;

●organizowanie sobie czasu wolnego;

●ustosunkowanie się do swojego małżonka jako drugiego człowieka;

●przystosowanie się do fizjologicznych zmian wieku średniego;

●przystosowanie się do starzejących się rodziców;

- późna dorosłość:

●przystosowanie się do słabnącego zdrowia i sił;

●przyzwyczajenie się do życia na emeryturze oraz do zmniejszonych dochodów;

●adaptacja po śmierci małżonka;

●wyraźne związanie się z grupą ludzi w równym wieku;

●wypełnianie obowiązków społecznych i obywatelskich;

●organizowanie sobie zadowalających warunków życia;

12. Daniel Levinson:

Ery:

- era poprzedzająca dorosłość: 0-22 lat;

- wkraczanie we wczesną dorosłość 17-22 lat;

- era wczesnej dorosłości:

debiut w świecie dorosłych 17-22 lat;

wkraczanie w lata 30-te;

stabilizacja 33-40 lat;

- wkraczanie w wiek średni 40-45/60? lat;

- wiek średni:

początek wieku średniego;

wkraczanie w lata 50-te;

kulminacja wieku średniego 55-60 lat;

- wkraczanie w późną dorosłość 60-65 lat;

- era późnej dorosłości od 60 lat;

czynniki wpływające na kształt życia:

- niekontrolowane przez podmiot wydarzenia i zmiany organiczne;

- decyzje i działania podmiotu;

kryzys środka życia - wstępne bilansowanie życia;

myśli przewodnie dotyczące rozwoju w ciągu całego życia:

●rozwój jest procesem całożyciowym(jak puzzle);rozwój=zmiana

●rozwój to może być kontinuum lub dyskontinuum;(np kobieta zostawia nagle swoją rodzinę)

●rozwój przebiega wielokierunkowo i wielowymiarowo(jest wiele różnych przebiegów dorosłości,starości);

●rozwój w ciągu całego życia oznacza straty i zyski/wzrost i redukcję(na każdym etapie rozwoju);

●rozwój jest plastyczny, możliwy do późnego okresu życia, dzięki rezerwowym pojemnościom(ludzie mogą się zmieniać przez cały czas);

●rozwój jest uwarunkowany trzema płaszczyznami zależnymi od siebie:

- wpływy normatywne odnoszące się do wieku kalendarzowego(normy rozwoju biologicznego, normy społeczne);

- wpływy normatywno-historyczne(co innego innych kształtowało w dzieciństwie a co innego dzisiejszą młodzież);

- wpływy nienormatywne (jakiekolwiek wydarzenia wpływające na człowieka nie podlegające normom, np.choroba, śmierć,wojna);

13. Znaczenie badań nad uczeniem się dla pedagog. dorosłych/zasady dydaktyczne - Hans Löwe:

●aktywność uczących się zwiększa powodzenie;

●analiza sytuacyjna zwiększa powodzenie w procesie uczenia się

●informacje o skutkach są warunkiem koniecznym(conditio sine quanon) dla wszystkich uczących się;

●tempo postępu w uczeniu się zależy od wielkości interwału czasowego między działaniem a doświadczeniem jego skutków;

●sposoby zachowania się, które nie dają pozytywnych skutków powinny być zaniechane;

●sposoby zachowania nabywa się nie przez jednokrotne potwierdzenia, ale potrzeba nieprzerwanego potwierdzania;

●odpowiednia liczba i odstępy czasowe potwierdzania są indywidualne i różne na różnych etapach nauczania jednak możliwe do optymalizacji;

●efekty uczenia się są ułatwione przez sytuacje wolne od lęków;

●negatywne właściwości zachowania się człowieka dadzą się z dużym prawdopodobieństwem usunąć, tym bardziej im bardziej staramy się rozpoznać pozytywne właściwości i wzmacniać je(zło dobrem zwyciężaj).

●zewnętrzne oddziaływania są łamane przez istniejące w jednostce wewnętrzne uwarunkowania;

14. Zdolność uczenia się w dorosłości:

-osobom starszym brakuje określonej techniki uczenia się

-bezsensowne inf dorośli gorzej zapamiętują

-zbyt szybko podawany materiał upośledza os dorosłe, starsze

-korzyści płynące z ćw przy rozwiązywaniu są takie z powtórzeniem u dorosłych i młodych

-u osób młodszych wyższy potencjał myślowy;osoba starsza musi wykonać większa liczbę powtórzeń;os starsze uczą się lepiej jeśli materiał jest przejrzyście pogrupowany

-proces nauczania jest bardziej narażony na zakłócenia u osób starszych;zbyt częste przerwy zakłócają proces uczenia się os starszym

-uczenie się w częściach faworyzuje os młode

-rozstrzygającą sprawą jest czynnik zdolności

-czynnik zdrowotny

-bardzo silny wpływ ma czynnik motywacyjny

15. specyfika uczenia się dorosłych:

●opanowywanie materiału nieuporządkowanego - trudności; materiał logiczny - łatwe zapamiętywanie (lepsza pamięć logiczna niż mechaniczna);

●deficyty w technice uczenia się

●tempo uczenia się wolniejsze;

●ćwiczenia pomagają w zapamiętywaniu nowych wiadomości (młodzi - większy potencjał wyjściowy)

●częste wątpliwości co do poprawności odtworzonej wiedzy;

●nauka narażona na zakłócenia, upośledzenia przez stosowanie przerw (młodzi - przerwy pomagają w uczeniu się);

●potrzeba całościowej wizji materiału (młodzi - łatwiej przez dzielenie na partie)

●istotny czynnik motywacyjny - jeśli starszy chce to będzie uczył się lepiej niż młodszy;

●łatwiejszy do opanowania materiał związany z pracą zawodową i oparty na inteligencji skrystalizowanej, która wzrasta przez doświadczenia;

●skuteczność uczenia się zależy od struktury wiedzy; umysł jak najdłużej aktywny będzie bardziej sprawny;

16. Styl uczenia się dorosłych:

Inteligencja skrystalizowana:

-nabyte doświadczenia i nawyki umysłowe

-wzrost płynności słownej

-nowe strategie myślenia i organizacji wiedzy

Zależy od struktury wiedzy:|||Warstwa treści|||Wykorzystane procesy|||Treść|||

●opisująca||obserwacja i doświadczenie||odtwarzanie rzeczy, zjawisk, procesów, wydarzeń

●objaśniająca||myślenie przyczynowo skutkowe, wnioskowanie, rozważanie, myślenie relatywne||tłumaczenie, uzasadnianie stanu rzeczy i zjawisk

●oceniająca||wykorzystuje doświadczenia, wartościowanie, opracowanie kryteriów, tworzenie metasądów||obiektywne sądy

●normatywna||wykorzystywanie doświadczeń sprawdzonych w działaniu, tworzenie barier||normy o charakterze rzeczowym, świadomość niepewności i względności wiedzy

17. Czym jest wychowanie/Andragogika jako nauka?

●Andragogika-nauka o kształceniu i wychowaniu osób dorosłych

●Przedmiot składa się z 2óch części:

-przedmiot działania-czł dorosły

-przedmiot poznania-wychowanie

●Dorosłość:stan społeczny człowieka;jako proces rozwoju psychicznego;jako proces społeczno-kulturowy

●metodolodzy o dorosłości:akcentuje się samodzielność, wykonywanie zadań społecznych

●przedmiot badania jest trudny do określenia

●Wychowanie:

-jako intencjonalny proces kształtowania osobowości

*wychowanie powinno być intencjonalnym, kształtowaniem osobowości stymulującym i przyśpieszającym proces osiągania przez czł coraz wyższych stadiów dorosłości

-jako proces wzmacniania efektów socjalizacji

*rozwój jest produktem interakcji czł ze światem

*dorosłość jest wynikiem osobowości

*należy stworzyć takie warunki istnienia czł w świecie społecznym aby stymulowały one rozwój jego osobowości, przyczyniały się do osiągnięcia coraz wyższych stadiów osobowości

-jako proces wspomagania indywidualnego rozwoju

*wychowanie powinno być procesem pedagogicznej mediacji w związku czł ze światem w której wyniku rozwojowi osobowościowemu ludzi osiągających coraz wyższe stadia dorosłości towarzyszyć będą progresywne zmiany warunków ich egzystencji

*ważna jest również zmiana rzeczywistości społecznej-żeby zmieniać swoje warunki swojej egzystencji)

18. ●Dwa wyznaczniki demograficznej starości:

-kiedy 12% społecz. przekroczy 60 r.ż.

i,lub,albo

-kiedy 8% społ. przekroczy 65 r.ż.

●pierwsze społeczeństwo, które przekroczyło próg starości - Francja - ok. 1890 r.;

●kobiety przechodzą na emeryturę w wieku 60 lat, mężczyźni w wieku 65

● w PL 12% os przekroczyło 68 r.ż.

●Problemy:

-zabezpieczenie emerytalne

*idea solidaryzmu społecznego-ZUS i zabieranie pieniędzy z poborów i przekazywanie ludziom na renty

*1 pracujący utrzymuje ileś % osób już niepracujących i jeszcze nie pracujących

-zjawisko ageism'u

*niechęć do osób starszych u której podłoża leży wiek

*to zjawisko 1wszy zauważył i opisał Butler, porównał to do rasizmu i seksizmu

19. a) Przyczyny starzenia się społeczeństw:

-mały przyrost naturalny

-ludzie żyją coraz dłużej(lepiej się odżywiają, profilaktyka, zdrowsza woda)

●dawno temu średnia dł życia wynosiła 20 parę lat, do roku 1900 wzrosła o 27 lat, 1900-2000 wzrost o następne 27 lat

b) skutki starzenia się społeczeństw:

-problem zabezpieczeń emerytalnych;//-zjawisko „ageism” - dyskryminowanie osób starszych ze względu na wiek - Buttler - zestawienie tego zjawiska z rasizmem i seksizmem

20. Gerontologia-nauka o starości i starzeniu się

●starość-kategoria statyczna

●starzenie-proces, kategoria dynamiczna

●starzenie się-zaczyna się bezpośrednio po ur człowieka

●subiektywne samopoczucie-my siebie oceniamy, czy my już jesteśmy starzy, czy jeszcze nie

●człowiek postrzega siebie jako osobę bez wieku, nawet 80latek

21. Modele postrzegania starości:

-model deficytu(okres ciągłej utraty):

*model defektu(czł jak maszyna która się psuje;starość-psucie się;można podać się tylk0 renowacji)

*model ograniczonego używania(starzenie się to wyczerpywanie się energii)

-model kompetencyjny(lata 80te XXw):

*czł stary może opóźnić proces starzenia, ale może też rozwijać się; może zyskać

starość jako: ●wiek społeczny:

- zmiana postaw i kontaktów społecznych np. chęć oparcia się na innych;

- zawężenie kontaktów społecznych;

- wzrost koncentracji na sprawach dotyczących własnej osoby;

- pojawienie się fazy wycofywania zwanej fazą spełnienia;

●wiek funkcjonalny:- pogorszenie ogólnej kondycji psychofizycznej powodujące obniżenie zdolności czynnościowych organizmu;

- spadek fizycznej wytrzymałości;

- obniżona sprawność psychomotoryczna;

- wydłużony czas reakcji;

- rozwój niektórych cech osobowościowych (obowiązkowość, staranność, dokładność);

- ograniczenie możliwości wykonywania pracy szczególnie zawodowej;

●wiek psychologiczny:

- ograniczenie inicjatywy;

- zaniechanie działań mimo posiadanych możliwości;

- przedwczesne zmniejszenie aktywności w tym zawodowej;

- wiek psychologiczny - intelektualny:

//sztywność schematów myślowych;//trudności w przyswajaniu, rozumieniu nowych wiadomości (dłuższe uczenie się, zaznajamianie z instrukcjami);

- wiek psychologiczny - emocjonalny://zwiększenie pobudliwości emocjonalnej, chwiejność uczuciowa, skłonność do stanów depresyjnych;//tendencja przerostowa uczuciowości związanej z własną osobą - drażliwość starcza;//osłabienie uczuciowości związanej z innymi;//nadmierne żądanie szacunku;//przecenianie własnych zasług;//narastanie potrzeby uznania i bezpieczeństwa;

22. Teorie:

I-Teoria modernizacji

-rola i status osób starszych są odwrotnością postępu technologicznego(są odwrotnie proporcjonalne)

●rozpad rodziny spowodowany jest urbanizacją i mobilnością społeczną

●dewaluacja mądrości i życiowego doświadczenia spowodowane są przez zmiany technologiczne

●dewaluacja starości spowodowana jest przez zwiększenie się proporcji os starszych

●Rezultat:utrata statusu i władzy przez os starsze

-krytyka teorii modernizacji:

●w pierwotnych, starożytnych i średniowiecznych społeczeństwach ludzie starzy byli przedstawiani i traktowani w sposób dychotomiczny, czasami zupełnie ich lekceważąc, czasami przyznając im siłę i autorytet

●historia starości zawiera rozmaite warianty w zależności od rasy, płci, klasy społecznej i kultury

●chociaż modernizacja życia przeobraziła znaczenie wieku starczego, wyobrażenie i rzeczywistość nigdy nie były zgodne

II-Teoria wycofania się:

●osoby starsze i społeczeństwo podejmują wzajemną separację (emerytura, koncentracja na życiu wewnętrznym);

●proces wycofywania się jest naturalną i normalną tendencją - podstawowy rytm biologicznego życia;

●proces ten jest „funkcjonalny” - służący jednostce i społeczeństwu;

●ze względu na to, że status osoby starszej maleje gdy społeczeństwo staje się bardziej nowoczesne i efektywne, jest rzeczą naturalną dla osób starszych, że się wycofują;

●krytyka:

*teoria powstała w latach 60 - jest odbiciem warunków społecznych nie aktualnych;

*wycofanie się nie jest globalnym wzorcem;

*nie jest to zachowanie ani naturalne ani nieuniknione

III- Teoria aktywności:

●to w jaki sposób postrzegamy siebie (myślimy o sobie) oparte jest na roli jaką pełnimy lub na działaniach w które jesteśmy zaangażowani;

●większość ludzi kontynuuje swoje role i czynności życiowe ustalone wcześniej, ponieważ w dalszym ciągu mają te same potrzeby i kierują się tymi samymi wartościami;

●im osoby starsze są aktywniejsze tym bardziej prawdopodobne że będą usatysfakcjonowane swoim życiem;

IV-Teoria Kontynuacji

●kiedy ludzie starzeją się mają inklinacje do utrzymywania tych samych zwyczajów, osobowości, postawy i stylu życia które rozwijały wcześniej

Zmniejszanie się interakcji społecznych wynikają bardziej ze słabego zdrowia albo niesprawności niż są funkcjonalna potrzebą społeczeństwa, które stymuluje osoby starsze do wycofywania się z ich poprzednich ról

●krytyka Teorii aktywności i Teorii kontynuacji:

*centra seniorów i placówki opieki długoterminowej wydają się sugerować, że pozostawienie ludzi starszych w aktywności i zaangażowaniu sprawi że wszystko będzie dobrze;

*obecnie aktywne włączanie jest bardziej możliwe w przypadku tzw. młodych-starych (55-74 lat) niż starych-starych (pow. 75 lat);

*niektórzy ludzie starzy mogą nie chcieć pozostawać aktywnymi;

*należy liczyć się z realiami związanych z wiekiem ograniczeń;

*ideałem aktywności na starość wydaje się być przedłużenie wieku średniego niż coś specjalnego lub wyróżniającego ten ostatni etap życia;

*społeczeństwo ciągle stwarza przeszkody w społecznym zaangażowaniu w wieku starszym;

23. Klasyfikacje edukacyjne gerontologii;/modele instytucji edukacyjnych dla starszych:

●model francuski-1973 r. z inicjatywy Pierre Vellas twórca Uniwersytetu 3ciego Wieku

-co Uniw mogą zaoferować ludziom starszym

-w Tuluzie 1wszy Uniw 3ciego Wielku

*elita os starszych miałaby służyć całemu społeczeństwu

*zaczął prowadzić badania naukowe

*przekazywano wiedzę i umiejętności o wysokim poziomie

-w 1981 r, w G.B. model Uniw 3ciego Wieku

* grupy samopomocowe

*każdy wkładał tyle wysiłku ile mógł

●model brytyjski samopomocowy-1981 - P. Laslett- brak podziału na nauczycieli i studentów - sami uczestnicy organizują zajęcia; - zadanie uniwersytetu - wypracowanie metod pracy (zorganizowanie sieci uniwersytetów z centralą przekazującą informacje);

●model amerykański

*Elderhostel

*1975 r. w Bostonie

*objęto emerytowanych absolwentów Uniw Bostońskiego

*1wszy kurs trwał 2 tyg(po 2óch tyg jechano np do Egiptu i konfrontowano z tym 2wutugodniowym wykładem)

-w PL jest model francuski, ale zaadaptowany dla polskiej rzeczywistości(np robótki ręczne)

-1975 r. w Wawie-twórca: Halina Szwarc

24. Oświata dorosłych

Sfera zagospodarowania, spożytkowanie wiedzy

wydarzenia stymulujące (inicjujące) rozwój oświaty dorosłych:

*rewolucja francuska - 1789 r. - impuls ideologiczny, podłoże ideologiczne - równość w edukacji, oświacie;

*rewolucja przemysłowa - od II. poł. XVIII w. do XIX w. - uświadomienie konieczności kształcenia (robotników);

*potrzeba utrzymania świadomości, tożsamości narodowej z powodu braku PL na mapach - PL;

okresy w dziejach oświaty dorosłych w Polsce:

A)okres związany z działalnością jednostek (entuzjastów) - od wynalezienia druku do pocz. XIX w.;

●XVIII w. - Sz. Konarski - unowocześnienie szkolnictwa; 1740r. pierwsza instytucja oświaty dorosłych (młodzieży starszej)-Colegium Nobilium;

●poł. XVIII w. - bracia Załuscy -1747r. pierwsza biblioteka publiczna (w Anglii 100 lat wcześniej);

●XVIII w. - Fizjokraci: Massalski, Popławski(fizjokratyzm-rozwój rolnictwa, oświata chłopów, zwiększenie wydajności rzemiosła) - źródło dobrobytu -> rolnictwo, więc najlepsza inwestycja dla budowy bogactwa -> oświata (chłopów);

●koniec XVIII w. - powstanie KEN; rozwój szkolnictwa parafialnego;

●1776r. inicjatywa profesorów Akademii Krakowskiej odczytów dla rzemieślników, robotników;

●Zamojski, Brzostowski - nadanie wolności chłopom, pańszczyzna zmieniona w czynsz, samorządy;

●1805 - Szaniawski - „Rady przyjacielskie” - pierwszy podręcznik do samokształcenia;

●1811 - ustawa dozwalająca uczestniczyć dorosłym w zajęciach dla dzieci; wydanie książki - podręcznika do nauki czytania dla dorosłych;

●1815 - Szkółki Niedzielne - S.B. Linde(duchowny protestancki) - praca analfabetyzacyjna powiązana z działalnością kościelną;

●Staszic - analogicznie Szkółki niedzielne(w PL);

B) okres działań grupowych - od lat 20-30. XIX w. do odzyskania niepodległości;

- Zabór Galicyjski:

●1848 r. - Towarzystwo Naukowej Pomocy dla Ludu - oświata narodowa; nauka chłopów;

- zabór pruski:

●Estkowski - kształcenie nauczycieli na potrzeby oświaty ludowej;

●Baraniecki 1864r. założył w Krakowie wyższe kursy dla kobiet

●Moroczewski - wykłady literatury, historii, estetyki;

●Libelt - edukacja dorosłych, wykłady filozoficzne, organizował wykłady publiczne;

●Towarzystwo Oświaty Ludowej - > Towarzystwo Czytelni Ludowej - organizowanie bibliotek, wydawnictwa;

- zabór rosyjski:

●działalność oświatowa prowadzona przez instytucje zastępcze;

●dominacja samokształcenia;

●Prószyński - Elementarz dla dorosłych samouków;

●koniec XIX w. - Uniwersytet Latający - nielegalny, konspiracyjne struktury organizacyjne; korzystanie przez uczniów, studentów, kobiety;

●1905 - zmiana Uniwersytetu Latającego na legalną instytucję - Towarzystwo Wyższych Kursów Naukowych;

●1918 - kolejna zmiana nazwy - Wolna Wszechnica Polska (prawa uniwersytetu nadane w 1823 r.);

C)okres pełnej instytucjonalizacji:

- zróżnicowanie analfabetyzmu w zależności od miejsc na mapie (byłego zaboru)

●ziemie zachodnie - 4%;

●ziemie centralne - 31%;

●ziemie południowe - 34 %;

●ziemie wschodnie - 1/3 lub 2/3%;

- ustawa o nauczaniu w wojsku polskim - obowiązek;

- instytucje zajmujące się oświatą:

●wydział oświaty pozaszkolnej - Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego;

●wydział opieki nad dorosłymi, wydział oświaty rolniczej (podnoszenie poziomu kulturalnego) - Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej;

●Wolna Wszechnica Polska(studia dla pracujących)

●Samorządy Terytorialne - alfabetyzacja;

- 1929 r. - Instytut Oświaty Dorosłych projekt ustawy o oświacie pozaszkolnej - Korniłowicz;

- Oświatą dorosłych zajmowały się 3 stowarzyszenia::

●Towarzystwo Szkoły Ludowej - Galicja -miesięcznik „Przewodnik oświatowy”; oświata dorosłych;

●Polska Macierz Szkolna - województwa centralne - walka z analfabetyzmem; Uniwersytety Powszechne;

●Towarzystwo czytelni Ludowych - Wielkopolska, Pomorze, Śląsk - 3 domy oświatowe, 4 muzea;

-1921 - Uniwersytet Ludowy(kierował ks. Ludwiczak

Uniwersytety Powszechne:

●Wielka Brytania;

●1873 - Steward - Cambridge - pierwszy wykład dla nie-studentów;

●początek ruchu rozszerzonego uniwersytetu(lub zwanym też Za murami);

●funkcje uniwersytetu:

- kształcenie (elitaryzm);

- prowadzenie badań naukowych (elitaryzm);

+ popularyzowanie wiedzy;

●inicjatywa podjęta przez Oxford - powstanie studiów zaocznych;

●wykłady wyszły poza uniwersytet tworząc odrębną instytucję -Uniwersytet Powszechny, kształcenie niekwalifikowane (bez dyplomów), ale w zamian oferującą wiedzę i umiejętności;

●Uniwersytet Powszechny - skierowany do środowiska miejskiego, robotniczego - nastawiony na kształcenie;

Uniwersytety Ludowe:

●1842r. 1wszy Duński Uniwersytet

●M. Grundtwig;

Żywe słowo i wzajemne oddziaływanie, dialog ze studentami

●skierowany do chłopów - ponad 70% ludności;

●krytyka istniejącego kształcenia - przedmioty klasyczne, język niemiecki, literatura, historia, etnografia;

●Uniwersytet Ludowy - sposób włączenia chłopów do narodu i ratowania tożsamości Duńczyków;

●zajęcia zimą;

●dorośli, młodzież starsza;

●Kold - organizator UL;

●ogólny rozwój, a nie konkretne umiejętności;

●dowartościowanie chłopów;

●wychowania;

●żywe słowo + wzajemne oddziaływanie = uczenie się nawzajem:

- monolog wykładowcy;

- dialog studentów z wykładowcą;

- dialog między studentami;

25. Platon

●idealista, nie materialista

●jak przygotować os dorosłe do pełnienia ról obywatelskich

●obywatel musi znać 2 pdst cnoty:posłuszeństwo i umiejętność rozkazywania

●szacunek dla prawa i dla ludzi zasłużonych, starszych

●Platonowi chodzi o kształtowanie czł w całości, ma być czł wartościowym. Ma być przygotowany do pełnienia ról, świadom pewnych powinności, zdolność przeżywania uczuć, wyrażanie się lepiej

●ma pobudzać pewne wrodzone zadatki-naturalizm pedagogiczny. Aktywowanie zadatków, które tkwią w człowieku. Wydobywa się to co istnieje, a nie dokłada się czegoś nowego. Rozwój tego co się już ma.

●ważnym elementem-próby poznania samego siebie-rozumienie świata i innych ludzi. Umożliwia to podejmowanie trafnych decyzji i osiągnięcie sukcesu. Poznanie siebie jest pierwszym etapem do poznania tego co jest na zewnątrz.

●Zwracał uwagę na szacunek i zaufanie do innych(prawdziwych przyjaciel). Ważne jest by wyrobić kształt własnego, swojego charakteru, własnej duszy, ciała.

●Czas dorosłości charakteryzuje się doskonałością. Utrzymywanie kontaktu z Bogiem. Świadomość powinności względem swoich rodziców. Czł powinien mieć świadomość, że ma obowiązek. Celem ostatecznym jest samopoznanie. Dążenie do świętości Platon uważa za najwyższy stopień egzystencji jako dorosłość.

●Ważny element:posłuszeństwo wobec prawa państwowego i przykazań boskich-przykład wychowania autorytarnego. Posłuszeństwo wobec tradycji i osób najbardziej doświadczonych-nic nie podlega racjonalnej krytyce. Są pewne rzeczy, które trzeba zaakceptować i nie pytać Dlaczego. Musza być pewne zasady.

●Platon zajmuje się kształceniem czł w zawodzie i do zawodu(zajmował się etyką zawodową). Najbardziej cenił:zawód lekarza(wychowanie dorosłych ma przyczynić się do tego by utrzymywali i dbali o zdrowie), zawód nauczyciela(ma przyczynić się do samowychowania; U osób dorosłych-Bóg. Jedno istnieje a drugie nie. N-el czł z którego wywodzi się wiedza. 2 pdst cnoty:umiarkowanie i sprawiedliwość ma rozwijać n-el u uczniów. Jeśli jest wspólny rozwój n-ela i ucznia to sami siebie zmieniają, wzajemne oddziaływanie w dwu kierunkach.);zawód męża stanu(żeby być dobrym mężem stanu trzeba znać retorykę i być dobrym mówcą. Umieć odróżnić dobro od zła.

●Andragogika w ujęciu Platona: dotyczy gł mężczyzny dorosłego. Kobieta-wrodzone zdolności oddziaływania na dzieci i młodzież. Otacza je szacunkiem, widzi wiele uzdolnień;uznaje prawa do udziału w życiu społecznym, ma to się jednak odbywać za pośrednictwem mężczyzn.

●Akademia Platońska-jedna z pierwszych placówek nauczania dorosłych. Platon rozum dorosłego widzi jako pewien wynik pracy z dziećmi, kontynuacja zaszczepionych rzeczy w przeszłości.

●IV w. b.c. zauważono, że oddziaływanie na osoby dorosłe ma większe znaczenie niż na dzieci(czysty idealizm)

26. Jan Amos Komeński

●XVII w. jego poglądy są zależne od tego w jakim okresie życia on je głosił

●zmiana poglądów zależy od danej rzeczywistości(wywodzi to od determinizmu, biologiczny-dowartościowanie psychologiczne), ewolucja poglądów

●Mówi on że na 1szym planie przy wyjaśnianiu problematyki wychowania jest poznanie uwarunkowań biologicznych. Ważna jest przyrodnicza część człowieka.

Rozwój czł kończy się w 24 r.ż.

●dzieli życie na 4ry 6cioletnie okresy:niemowlęctwo, dzieciństwo, młodzieńczość, dorastanie

●dalej rozwoju nie łączy z kategorią rozwoju biologicznego

●Później uznał inne wartości. Przeszedł do idei koncepcji całożyciowego kształcenia, samowychowania osób dorosłych. Podnosi kwestię samokształcenia własnym wysiłkiem, może wznieść się na wyższy szczebel. Dorosłość i uczenie się nie jest powiązane ze swobodnym działaniem, pewne eksperymentowanie, sprawdzanie skutków, sprawdzanie teorii w praktyce

●Czł dorosły akcentuje dojrzałość fizycznie i duchowo(odpowiedzialność i zdolność do twórczego działania) Ważnym bodźcem są kontakty międzyludzkie i rozwiązywanie różnych problemów życiowych. Kształtuje to osobowość i wzbogaca doświadczenie os dorosłych.

●Czł ma obowiązek działać, wypracować własne siły, wypracować racjonalne działania, uczestniczyć w życiu społecznym. Przygotowywać się do pełnienia obowiązków; społeczne i samodzielne działania. Proces uczenia się, samowychowania to nie tylko podporządkowanie odpowiedniej pozycji społecznej i materialnej, ma pomóc, a nie tylko wartości duchowe; żeby coś z tego miał, żeby rozwijał się też i duchowo, a nie tylko duchowo.

●Ważne jest, są: praca, uczestnictwo w życiu grupowym, samowychowanie. Dowartościowuje prace własne przez czytelnictwo.

●Co powinien wiedzieć, posiadać ogólnie wykształcony czł: wiedza historyczna, wiedza współczesna, wiedza filozoficzna

●W życiu czł dor. Wyróżnia się 3 okresy: stopień wchodzenia w dorosłość; stopień kontynuacji życia, stopień kończący życie/one kieruje się własnymi prawami

●Komeński jest uważany za prekursora edukacji permanentnej

●2 czynniki kształtujące czł: doświadczenie życiowe i umiejętność stałego efektywnego uczenia się

●Całe życie jest okresem rozwoju czł

●Trójwymiarowe widzenie czł: mądre myślenie, mądre mówienie, mądre działanie

●Stworzył teorię potrzeb czł: być, to jest żyć//odnawiać swoją siłę, czyli być zdrowym//istnieć czujnie, wiedzieć co nas otacza//być wolnym, chcieć dobra//istnieć w sposób aktywny//mieć i posiadać wiele//istnieć z jasnym rozumem, to co wie//korzystać ze wszystkiego co ma//wybijać się i cieszyć się szacunkiem//cieszyć się życzliwością i miłością ludzi//mieć po swojej stronie przychylność Boga////

Widział czł jako pewien byt doskonały i moralnie piękny

●Samowychowanie ma zmierzać ku zdobyciu umiejętności uczenia się w każdej sytuacji. Czł może rozwijać w sobie dobro lub zło. Ideałem czł jest aktywność. Wyrazem aktywności jest praca. Nie tylko rozwój osobisty, ale i gromadzenie dóbr.

27. Mikołaj Grundtvig

Działacz społeczny, w dziejach Danii b wiele znaczył. Dania do XIX w była b bogatym krajem; eksploatowała z zamorskich krajów(handel dobrami)

Uważał, że Dania powinna iść w kierunku rozwoju, swoimi siłami. Chciał zaszczepić dumę Danii samej sobie. Poglądy jego kształtowały podróże. Sprawiły one, że wpadł na pomysł utworzenia Uniwersytetów Ludowych. Dzięki uniwersytetowi można było słuchać wykładów. Idea wspomagała dostęp do książek-otworzył czytelnie-instytucje pomocne w procesie kształcenia. Dzięki kształceniu mas duńskich bogacono się w kraju gdzie nie ma żadnych zasobów.

Poglądy pedagogiczne ukształtowały się w: oświeceniu, neoromantyzmie, romantyzmie.

●Społeczna odpowiedzialność za wychowanie. Swobodny wpływ wychowawcy na wychowanka, nieskrępowany programami. W swej pracy pedagogicznej był zwolennikiem wiedzy użytecznej(zaspokajaniu ludzkich potrzeb poznawczych, praktycznych, lepsze przygotowanie do życia, ról społecznych, obowiązków, rozumienia rzeczywistości, samego siebie) Dzięki wiedzy czł ma posiąść wiedze unikania szkodliwych pomysłów i decyzji.

●2kategorie obok siebie: oświata i nauka-należy je godzić, ale nie należy ich rozdzielać.

●Cel wychowania-wszechstronny rozwój czł, ideałem-czł szczęśliwy. Szczęście jego zdaniem powinien znajdować w aktywnym i pracowitym życiu.

●Poglądy Grundtviga: krytykował klasyczne nauczanie, książki czytamy dla życia. Krytykował szkoły duńskie zdominowane prze język grecki, łac i niem. Kultura kosmopolityczna, jest wrogiem tożsamości narodowej, krytykował ją. Zwolennik szk, która miała służyć oświeceniu czł - wiedza prowadząca do obudzenia uczniów(szkoła życia-tak to nazwał). Ujął to w pktach: pomoc w rozwiązywaniu problemów życiowych//powinna reprezentować realistyczny stosunek do życia//powinna uczyć o życiu i wspieraż życie.

Krytykował zamykanie się w murach, które służyło obywatelskiemu wychowaniu. Walczył o język duński-dzięki swojemu jęz naród istnieje, a umiera, gdy straci swój język. Szkoła powinna uczyć na świadomych obywateli mających tożsamość obywatelską.

●Uniwersytet Ludowy: Uważał że powinien być przeznaczony dla młodzieży starszej między 18/25r.ż. najlepsze lata do kształcenia. Nauka wyższa oznacza kategorię wiekową uczniów, dla młodzieży starszej; z niej mogli wszyscy korzystać-nie tylko elity. Nie powinno być egzaminów wstępnych. Proponował: żywe słowo i wzajemne oddziaływanie jako metody pracy, wróg podręczników

28. Malcom Knowles - druga poł XXw

Przedstawiciel andragogiki humanistycznej, z jego nazwiskiem kojarzy się tzw. Model andragogiczny. Obserwując dotychczasowe praktyki edukacyjne stwierdził, że nasze doświadczenia oparte są na 2óch rodzajach doświadczenia:-oparte na zwierzętach//-doświadczenie na ludziach ograniczonych do dzieci//

Czł dorosły różni się od dzieci, stąd postuluje zbieranie materiału u dorosłych

●jego zdaniem model pedagogiczny oparty jest na 4ech przesłaniach:-uczeń uznaje prawo do określania przedmiotu nauczania; uczeń jest całkowicie podporządkowany//-uczeń nie ma własnego doświadczenia, musi polegać na wiedzy i doświadczeniu n-ela lun podręcznika, uczeń musi przyjmować koncepcje ustalone przez n-ela//-przyswojenie konkretnych wiadomości na opanowanie bez zastanowienia//-motywacja jest związana z wymaganiami i oczekiwaniami rodziców i n-ela

W tych modelach pedagogicznych uczniowie są pasywni a dominuje n-el. Stwierdza że ten model nie jest przydatny dla osób dorosłych. Stąd postuluje stworzenie modela andragogicznego opartego o gruntowną wiedzę o człowieku. Uczeń dorosły jest niezależny, samodzielny, sam stanowi o sobie. Jest odpowiedzialny za własne życie, rozwój, funkcjonowanie w społeczeństwie. Ważna jest procedura samodzielnego podejmowania decyzji. Samodzielność przekłada się na współtworzenie programu, metod nauczania.

Duży nacisk kładzie na uspołecznienie czł Dor, na jego doświadczenie życiowe, które tworzą tożsamość czł Dor. Naszym obowiązkiem jest liczenie się z doświadczeniem os Dor. Są takie momenty, gdy ceł Dor osiąga dojrzałość od nauki i przejawia aktywność, tendencję do zgłębiania wiedzy-sa przełomowe wydarzenia powodujące że jest zapotrzebowanie na wiedzę.

Dorośli kształcą się aby lepiej sprostać wymogom życia, problemom życia. Edukacją dorosłych jest cel instrumentalny. Ważne jest tworzenie odpowiedni klimatu. Na en klimat składa się:-zasada wzajemnego szacunku//-racjonalnej i życiowej współpracy//-wzajemnego zaufania//-wzajemnego poparcia//-przyjemności. Powinien być klimat otwartości i autentyczności.

29. Cel edukacji, oświaty dorosłych:

●Przekazywanie wiedzy i umiejętności potrzebnych do obsługi maszyn(xix) pdty cel, punkt wyjścia-edukacja dorosłych od wieków istniała na świecie

●”Przez oświatę do wolności” celem oświaty utrzymanie tożsamości narodowej i wolności

●kształtowanie propaństwowych postaw, minimalizowanie konfliktów społecznych i narodowych w celu przystosowania dorosłych do życia w odbudowanym państwie(IIRP)złączyć we wspólnej idei odbudowania państwa

●kształtowanie cech zaangażowania w nowy ustrój i akceptację nowych sojuszy politycznych(PRL)

●odbudowa wartości patriotycznych i chrześcijańskich, przekazywanie prawdy o naszej przeszłości oraz rozwijanie indywidualności kształtujących się w III RP, wiedza o społeczeństwie, państwie była mocno zafałszowana

30. Funkcja pełnione dziś prze oświatę dorosłych:

●była uważana za formę zastępczą(zastępcza-polegająca na przekazaniu umiejętności, dyspozycji, sił umysłowych, których nie zdobyli w czasie)

●własnością(polegającą na aktualizowaniu i uzupełnianiu wiedzy i umiejętności ludzi Dor w dziedzinie gospodarki, polityki, ideologii, różnych dziedzin nauki techniki, sztuki w zakresie nie objętym programem szkoły, a koniecznym do właściwego spełniania obowiązków zawodowych i społecznych

●dalsze kształtowanie i doskonalenie sił umysłowych uczących się

●kształtowanie świadomych postaw społecznych ludzi Dor stosownie do istniejących i stale zmniejszających się potzrb edukacjo i aktywności zawodowej, rodzinnej czy społecznej

31. Cele 2giej połowy XXw. (wg Lowe):

●utrwalenie pokoju na świecie, a także rozwoju, wzajemnego zrozumienia i współpracy między narodami

●rozwijanie krytycznego rozumienia problemów współczesnego świata i zmian w nim zachodzących oraz zdolności do aktywnego uczestnictwa w postępie społecznym zmierzającym do zapewnienia sprawiedliwości społecznej

●uświadomienie i rozpowszechnienie form wzajemnego porozumienia i solidarności w środowisku rodzinnym lokalnym, narodowym, regionalnym i międzynarodowym

●rozwinięcie umiejętności zdobywania wiedzy i kwalifikacji samodzielnie oraz skłonność do postaw i zachowań powodujących wzbogacenie osobowości

32. Cele ucznia dorosłego:

Pojęcie dorosłości jest wielowymiarowe i opisywane może być w różnych kategoriach: fizycznej, psychicznej i społecznej

●w nawiązywaniu do kryteriów dojrzałości psychicznej; iż uczeń dor rozporządza zdolnością uwagi dowolnej niż mimowolnej

●ma większy zakres uwagi, bardziej rozwinięty krytycyzm, ostrożność w wyrażaniu sądów, umiejętności odróżniania cech trwałych, ważnych, i typowych

●ma bardziej ukierunkowaną i twórcza wyobraźnię

●lepsza pamięć bezpośrednia i logiczna

●większe zdolności myślenia abstrakcyjnego

●większy zasób wiadomości i doświadczeń

●większy stopień racjonalności własnego postępowania w porównaniu z uczniem w wieku szkolnym

33. Charakterystyczne cechy ucznia dorosłego:

●jest on wolny, może się kształcić, rozpocząć i skończyć kształcenie w każdej chwili

●godziny które poświęca na naukę są dla niego cenne i pragnie je wykorzystać konstruktywnie i z pożytkiem

●potrafi sam selekcjonować wiedzę która otrzymuje z zewnątrz i przyswaja tę która jego zdaniem jest najistotniejsza

●nie przyjmuje inf i poglądów niezgodnych z jego własnymi przekonaniami

●sam określa zakres swoich zainteresowań oświatowych oraz wybiera instytucję do której ma zamiar uczęszczać

●przy wyborze metod uczenia się w coraz większym, stopniu kieruje się dostępnością i liczba nowych środków oraz pomocy naukowych

●sposób w jaki planuje czas przeznaczony na naukę narzucają obowiązki zawodowe i rodzinne

●stosunki między uczniem dorosłym a n-elem różnią się znacznie od stosunków zachodzących między n-ele a ucz młodocianym

●autorytet n-ela u ucznia dor zależy jedynie od kompetencji n-ela, bo nie ma sankcji szkolnych

●może nie być między nimi różnicy wieku

●uczeń ma też własny obraz siebie samego, co n-el musi akceptować

●każdy z dorosłych uczestników kształcenia przez indywidualny kład własnego doświadczenia pomaga kolegom w nauce

34. Rodzaje uczenia się(Najczęściej podawane):

●uczenie się pamięciowe; przyswajanie sobie tekstów werbalnych do pamięciowego opracowania

●rozwijanie sprawności

●przyswajanie nawyków

●utrwalanie wzorców motorycznych

●uczenie się sensoryczne, czyli wytwarzanie odruchów warunkowych

●uczenie się prze naśladownictwo; może być zamierzone

●doskonalenie postrzegania

●doskonalenie rozumienia

●uczenie się prze próby i błędy

●uczenie się przez wgląd czyli zrozumienie całej sytuacji

●opanowanie reakcji uczuciowej

●tworzenie się ekwiwalentnych przekonań

●modyfikowanie postaw i ideałów, ich rozwój i doskonalenie

●rozwiązywanie problemów

●uczenie się nie zamierzone, przypadkowe

35. Formy uczenia się(w wyniku bezpośredniego kontaktu):

●uczenie się naturalne z otaczającej rzeczywistości

●zdobywanie doświadczeń z przekazu innych, której przekazują swoje doświadczenia w formie informacji

●słowny przekaz wiedzy właściwy tylko człowiekowi i organizowany dzięki społecznym działaniom dydaktycznym

●samodzielnie realizowane samokształcenie, uczenie się właściwe, organizowanie dla siebie całego procesu nabywania wiedzy

36. Cechy edukacji dorosłych:

●są realizowane prze wielu organizatorów

●w różnych środowiskach,, grupach

●może przyjmować różne formy w zależności od potrzeb ludzi

●wielopoziomowość kształcenia

●wielowariantowość

37. Motywy(osobiste, zawodowe, społeczne):

●ma dawać zadowolenie●chęć zdobycia nowych wiadomości, umiejętności i ich doskonalenie●przygotowanie się do nowej pracy●racjonalne wykorzystanie czasu wolnego●●chęć zawarcia nowych znajomości●uczenie się bez przerywania pracy●uzyskanie większej sprawności w wykorzystaniu doświadczeń●pragnienie ucieczki od rutyny●chęć poprawy statusu materialnego●rozwijanie sprawności fizycznej●chęć wyrównania wykształcenia do wykształcenia osób bliskich●●chęć podniesienia swojej wartości we własnych celach●rozwijanie swojej osobowości●przewidywalny awans zawodowy lub społeczny

38. Czynniki utrudniające podjęcie decyzji w przystąpieniu do podjęcia nauki przez ludzi dorosłych:

●poczucie niepewności i niższości społecznej●uprzedzenie, lęk, frustracja do nauki i uczenia się, złe doświadczenia●lęk przed wyśmianiem, przed nieznanym●niechęć do szkoły, do uczenia się●sprzeciw ze strony rodziny●niepewność opłacalności uczenia się●zmianowy system pracy●nieosiągalność placówek oświatowych, bądź też ich nieadekwatnośc do oczekiwań●dłuższa przerwa w edukacji może przysporzyć problemów w przystosowaniu się●brak wolnego czasu, przeciążenie obowiązkami zawodowymi, rodzinnymi lub społecznymi●mogą pojawić się też pewne objawy, niekorzystne dla procesu uczenia się, zmiany fizjologiczne●niski poziom wykształcenia, słaba wiedza ogólna i niski poziom umiejętności intelektualnych●znikomy stan aspiracji edukacyjnych●upośledzenie umysłowe i fizyczne●brak zamiłowań i pasji do zajmowania się różnymi dziedzinami wiedzy●ogólny stan gospodarczy i społeczno-prawny oraz organizacyjny kraju i poszczególnych regionów●●załamanie relacji pomiędzy kształceniem a wymaganiami kwalifikowanymi w zakładach pracy●brak możliwości finansowych●niedostępność oświaty

39. Zasady nauczania dorosłych:-zasada poglądowości-bezpośredniości(za pomocą wykresów, obrazów, modeli, pomoce dydaktyczne)//-przystępności kształcenia(stopniować trudności, dostosować się do rozwoju i możliwości uczniów)//-systematyczności(przyswajać wiadomości, systematycznie je utrwalać, logiczna całość, nawiązywanie materiału do mat opanowanego)//-świadomego i aktywnego współuczestnictwa(zwiększa powodzenie w uczeniu się, zwiększa zainteresowanie uczniem)//-kształcenia umiejętności uczenia się(świadome i samodzielne porządkowanie wiedzy do umiejętności korzystania z podręcznikiem)//-łączenia teorii z praktyką(żebyśmy umieli wykorzystać w praktyce to czego się nauczyliśmy)//-wykorzystania doświadczeń osób dorosłych//-indywidualizacji i zespołowości(zwracamy uwagę na czł jako jednostkę, suma jednostek tworzy zespół)//-trwałości wiedzy(wiedza powinna być nie tylko przyswajana ale uporządkowana i przejrzysta)//-ustawiczności kształcenia(utrzymać pewien poziom, ciągle się uczyć,kształcić)

reguły motywowania uczącej się grupy:

●skupiaj uwagę uczestników;●wzmacniaj poczucie pewności siebie u uczestników;●omawiaj stosowane metody nauczania;●wydobywaj, podkreślaj, opieraj się na ujawnionej w trakcie wykładu wiedzy i doświadczenia uczestników;●interpretuj błędy jako cenne odkrycia dla procesu uczenia się;●podkreślaj współodpowiedzialność uczestników za proces uczenia się;

40. Funkcje n-ela dorosłych(wg Kaczora): ●f. wychowawcza-dzielenie się przez wychowawcę osobowością●dydaktyczna-przewodnik w organizowaniu skutecznego uczenia się●działacz społeczny-kształtowanie otoczenia na współdziałanie ze środowiskiem społecznozawodowym●badawcza-naukowa analiza, ocena pracy edukacyjnej n-ela●społeczno-opiekuńcza-warunki zdrowotne, socjalne, bezpieczeństwo●innowacyjna-tworzenie wrunków do samodzielnego kształcenia

(wg Knowels'a):-diagnostyczna//-planistyczna//-motywacyjna//-udostępniająca//-ewoluatywna//-diagnostyczna(udzielenie dorosłym pomocy w określaniu potrzeb edukacyjnych)

Tworzenie wrunków stymulujących dorosłych do uczenia się; pomoc w wyborze najbardziej przydatnych metod i technik uczenia się; dostosowanie materiałów; pomoc w ocenie warunków uczenia się

41. Typologie n-eli dorosłych:

●n-el artysta-kształcenie dorosłych jest sztuką, twórczej adaptacji normatywnych zasad ●n-el popularyzator-udostępnianie zasobów dorosłym uczniom i źródeł uczenia ię, kształtowanie umiejętności posługiwania się nimi i organizowania ich samokształceniowej aktywności ●n-el krytyczny-analityk, z zasady sam sceptycznie nastawiony do istniejącego ładu społecznego do zmiany warunków egzystencji ●n-el ekspert-dobre przygotowanie praktyczne i teoretyczne przekonanie o swoich kompetencjach i znajomość potrzeb swoich uczniów ●n-el informator-przekazuje uczącym się gruntowną wiedzę, daje gotowa wiedzę, podaje o zastosowaniu wiedzy w praktyce ●n-el konstruktor-doradca - nie narzuca swoich decyzji, student jest też współodpowiedzialny po połowie za metody uczenia ●n-el społeczny-opiekun - ciepły, otwarty, życzliwy, stymuluje doa aktywności, ale nie na siłę, więcej aktywności ●n-el leseferysta - decyzje i odpowiedzialność pozostawia uczniom, nie daje gotowych odpowiedzi, lecz zachęca do analizy

42. Uporządkowanie Dorosłości w kilku zakresach tematycznych/5 wymiarów dorosłości wg Dubas'a: ●dorosłość w ujęciu anksjologicznym czyli dorosłość jako rozwojowy okres życia człowieka ●aksjologicznym dor jako pełna dojrzałość ●socjologicznym dor jako rola społeczna i wynik socjalizacji ●biograficznym dor jako indywidualne doświadczenie fenomenu życia ●edukacyjnym dor jako edukacyjny okres życia człowieka

43. Dominująca kategorią rozwój-czas wielorakich przemian ideologicznych psychologicznych, społecznych, kulturowych i duchowych. Rozwój:-kategoria, która wykroczyła poza mechanizmy biologiczne//-nadał dorosłości bardziej wyraźne piętro indywidualności//-rozwój okazał się dynamiczny

///Kryzys rozwojowy:-przestał mieć charakter destrukcyjny//-stał się rozwojową szansą(kryzys może prowadzić nawet przez regres na wyższy poziom rozwoju jednostki)

44. Dorosłość-●znaczna część życiowej drogi człowieka(lata kalendarzowe) ●czł dorosły-homo viator●Dorosłość w ujęciu aksjologicznym-dorosłośc jako pełna dojrzałość ●Dorosłość postrzegana jako wartości życia ludzkiego●dor miałaby zwieńczać wartości, an których czł dor miałby budować konstrukcję swoje życia. Dor zazwyczaj oznacza doskonałość, pełnię, harmonię, szczyt możliwości Dora jako taka może być osiągnięta jako stan finalny np dojrzałości biologicznej albo gdy dojrzałość jest wielozakresowa i wielopoziomowa, może być osiągana na przestrzeni całego życia jednostki.

45. Dor jako dojrzałość, jest w tym ujęciu dojrzałością zadań dorosłości, tą do której się zmierza, dorasta prze całe życie, czyli dojrzałość jest zadaniem dorosłości. Dojrzałość jest najwyższym celem wychowania.

Dorosłość opisuje 4ry stopnie dojrzałości:-pełna dojrzałość; subiektywne poczucie spełnienia przypadających na jednostkę życiowych zadań, zrealizowanych w wielu wymiarach życia.//-częściowa dojrzałość jako dorosłość osiągnięta tylko w niektórych wymiarach życiowej aktywności jednostki i stwarzająca pespektywę dalszych wysiłków rozwijających się w zmierzaniu ku pełni//-brak dojrzałości związany z poczuciem bycia niedojrzałym, mimo wieku kalendarzowego i konieczności wkładania wysiłku samorozwojowego//-ambiwalentna dojrzałość wskazywana przez trudności z określeniem własnej dojrzałości oraz zmienności samooceny własnej dojrzałości.

46. Poza sensem biologicznym posiada także: ●sens egzystencjalny-poczucie radości, spełnienia, wewnętrzna harmonia, mądrość życiowa ●sens psychologiczny-wolność, kreowanie swej tożsamości, stawianie zadań rozwijających ●sens socjologiczny-kompetencje społeczne, życiowe zadania komunikacyjne z innymi, tworzenie wspólnoty osób realizujących potrzebę życia z innymi prze innych i dla innych.///Tak pojęta dorosłość jest zjawiskiem wielowymiarowym, wielowariantowym i obejmuje dojrzałość psychiczną, duchową, religijną, światopoglądową, emocjonalno-uczuciową, intelektualną, edukacyjną, społeczną, zawodową, rodzinną obywatelską i inne

47. ●Społeczny wymiar dorosłości(dorosłość w ujęciu socjologicznym czyli jako rola społeczna i wynik socjalizacji):dorosłość-stan społeczny człowieka oraz jako proces społeczno-kulturowy/Malewski/ ;●dorosłość-rola społeczna opisana przez społeczną umowę, stawiający przed czł dorosłym określone zadania, poprzez spełnienie niektórych; zabezpieczone jest trwanie i rozwój społeczeństwa////

●Role dorosłego nabywa młody czł w wyniku oddziaływań socjalizacyjnych, społeczeństwo ludzi dorosłych. PO osiągnięciu określonego pułapu społecznych oczekiwań co do pełnienia ról społecznych roli czł dorosłego, weryfikowanych prze zabiegi inicjacyjne, jest już jednostką nieodwołalnie w dalszym biegu życia człowiekiem dorosłym.

●Dorosłość jest więc obiektywnym stanem społecznego funkcjonowania czł określonym przez konwencję społeczną, osiągniętym w oznaczonym czasie-wieku kalendarzowym. Normy społeczne określają jego zadania, wybory, oczekiwania a nawet wygląd zewnętrzny, a przepis roli czł dorosłego przekazywany jest z pokolenia na okolenie przy ogromnym udziale tradycji.

●Melwski-Dorosłość jest stanem społecznym człowieka określonym na mocy przyjętej i powszechnie akceptowanej konwencji, z chwilą spełnienia zawartych w niej kryteriów, człowiek staje się dorosły, a służące do opisu tego stanu pojęcie „dorosłości” traci swe aksjologiczne zabarwienie i przekształca się w kategorię opisową.

●Dorosłość określona społecznie ulega jednak także zmianom, biorąc pod uwagę perspektywę społeczno-historyczną i odmienność modeli, typów społeczeństw w jakich czł żył na przełomie dziejów. Można zauważyć więc, że określony kontekst kulturowo-cywilizacyjny i socjologiczny wyraźnie modernizuje modele dorosłości. Role dorosłych również ulegają modernizacji.

●Dorosłość:-w społeczeństwach tradycyjnych-zamkniętych//w społ pluralistycznych-otwartych//w kulturze ponowoczesnej

48. Dorosłość w ujęciu biograficznym

●Czyli indywidualne doświadczanie fenomenu życia.

●Biograficzność w edukacji dor pojawia się w latach 70tych XXw; zaś początki w PL -lata 80te XXw

●Jedną z najbardziej ludzkich właściwości opisujących czł jest jego biografia. Czł=istota biograficzna

●Biografia zawiera pamięć doświadczeń, które odnoszą się do wydarzeń w życiu jednostki i które formułowały tożsamość jednostki na przestrzeni biegu życia.

●Biografie mimo pewnej typowości zawsze są indywidualne, a ich stopień zróżnicowania zazwyczaj wzrasta z wydłużeniem się czasu trwania ludzkiego życia. Zindywidualizowanie biografii wynika m.in. ze złożoności fenomenu tzw. Pamięci serca, czyli środowiska niewidzialnego/Radlińska/ konstytuujących doświadczenie ludzki i bardziej niźli obiektywne czynniki biegu życia, a więc daty, miejsca, ludzie wydarzenia itp.

●Biografia=istota fenomenu życia ludzkiego, jego niepowtarzalności

●W paradygmacie biograficznym istotą jest poznawanie biegu życia czł w aspekcie ważnych wydarzeń osobistych i globalnych, które jednostka przeżywała, sytuacji, które stanowiły w jej życiu kryzys w tym także tzw. progi rozwojowe w sytuacjach egzystencjalnych, których jednostka doświadczała i sposobów jakimi radziła sobie z nimi

●Kompetencje biograficzne-umiejętność uczenia się z własnych doświadczeń, zawartych w biografii, a także czerpania z doświadczeń życiowych

●Refleksyjność biograficzna-odnoszona nie tylko do przeszłości wydarzeń, które miały miejsce, ale i do pozostałych dwóch wymiarów czasu w jakich czł żyje :teraźniejszości-wydarzeń w których aktualnie uczestniczy i przyszłości-wydarzeń przewidywanych przez jednostkę

●Rozwinięta kompetencja biograficzna prowadzi jednostkę do umiejętności kierowania własnym życiem do mądrości życiowej do takiego stanu spożytkowania wydarzeń życiowych, by bieg życia był uznany za udany

●metoda biograficzna: -metoda badawcza//-metoda terapeutyczna (zabawa)

●praktyczne zastosowanie metody biograficznej:-metoda wywiadu „linia życia”//-metoda analizy wyborów w życiu;

●cel biografii - odwzorowanie indywidualnego życia, jego rozwoju;

●cele biografii w naukach:-historia - odtworzenie, czegoś, co naprawdę było;//psychologia - prześledzenie indywidualnego rozwoju, wstęp do generalizacji;//socjologia - odkrycie społecznie uwarunkowanych regularności losów życiowych; ujawnienie uformowanego, indywidualnego, subiektywnego obrazu rzeczywistości (rzeczywistość intersubiektywna);//pedagogika - zajmowanie się biegiem życia, nie tylko by go poznać, ale by móc wypracować metody wpływania na te życie (określanie deficytów, formułowanie celów);

●elementy biografii:-rzeczywistość - do zaakceptowania//-rzeczywistość tworzona przez człowieka na bazie dokonywanych wyborów;

● „Każdy człowiek jest pod pewnymi względami taki, jak inni, jak niektórzy inni, jak nikt inny.”

49. Dorosłość w ujęciu edukacyjnym:

Czyli dorosłość jako edukacyjny czas życia człowieka

●Punktem wyjścia to tego jest teoria całożyciowej edukacji rozumianej jako proces całościowego uczenia się czł, uczenia się wykraczającego poza instytucję, zakładanego na tyle biegu życia.

●Życie ludzkie -rozwój-uczenie się, stanowią triadę okreslającą człowieczeństwo. Uczenie się jest więc ważne dla bycia a raczej stawania się człowiekiem.

●uczenie się dorosłych w kategoriach poznawczych:

-możliwości uczenia się dorosłych;czy dorośli mogą się uczyć?, potencjały rozwojowe sprzyjające uczeniu się uznano za niewyczerpalne//

-motywacja uczenia się dor;dlaczego się uczą? Uczenie się dor ukierunkowane jest zróżnicowanymi motywami, choć najbardziej znamienne są motywy praktyczne i pytanie: dlaczego dorośli się uczą?//

Specyfika uczenia się dor; na ile uczenie się dor różni się od uczenia się dzieci i młodz.? Odmienność procesów uczenia się młodego i dorosłego//

-sytuacja uczenia się dor; jaki jest przebieg i jakie są zewnętrzne ukierunkowania uczenia się dorosłych? Dokonuje się tu dokładnego opisu warunków przestrzenno czasowych uczenia się dor. Kiedy uczą się dorosłości? Gdzie się uczą, z kim się uczą dorośli? Jak często ucza się dor i ile czasu? W jaki sposób się ucza dor?//

-treści uczenia się dor; czego uczą się dor? Zakres uczenia się dor jest tak rozległy jak rozległa jest przestrzeń życia i aktywności czł.//

-funkcje uczenia się dor; czym jest uczenie się dla czł dor? Funkcje te jak się wydaje coraz bardziej różnicują się i ukazują uczenie się jako proces związany permanentnie z realizacją potrzeb jednostkowych i społecznych powstających w życiu.

●Badania nad uczeniem się dorosłych ujawniają także koronną rolę w tym procesie autoedukacji jednostki(samokształcenie, samowychowanie, można je rozpatrywać jako to).

50. Wymiary dojrzałości:

Pedagogika/Andragogika/Logagogika

1. Zależność/Niezależność/Wzajemna zależność

2. Pasywność/Aktywność/Dopasowanie

3. Subiektywizm/Obiektywizm/Namysł

4. Niewiedza/Wyjaśnienie/Zrozumienie

5. Niewiele sprawności/Rozliczne sprawności/Kompensacja

6. Mało odpowiedzialności/Wiele odpowiedzialności/Wzór (Przykład)

7. Niewielkie zainteresowania/Wielkie zainteresowania/Uniwersalność

8. Egoizm/Altruizm/„Całościowość”

9. Odrzucanie samego siebie/Akceptacja samego siebie/Wyjście poza siebie

10. Niejasna tożsamość/Zintegrowana tożsamość/Emancypacja tożsamości

11. Koncentracja na rzeczach pojedynczych/Koncentracja na powszechnych zasadach (prawach)/Koncentracja na bliźnich

12. Powierzchowność/Głębia/Miłość bliźniego

13. Naśladownictwo/Własna osobowość/Autentyczna osobowość

14. Potrzeba pewności (bezpieczeństwa)/Tolerancja wieloznaczności i w pewnym stopniu niepewności/Potrzeba uznania

15. Działanie impulsywne/Działanie racjonalne/Poszukiwanie sensu

gerontologia - nauka o starości (zjawisko) i starzeniu się (proces);

starość w różnych dziedzinach naukowych:

●socjologia - gerontosocjologia;

●biologia - biologia starości;

●medycyna - geriatria;

●psychiatria - gerontopsychiatria;

●farmakologia;

●ekonomia - polityka emerytalna;

●demografia - struktura i dynamika starzenia się;

●filozofia; ●teologia;

●pedagogika - geragogika;

●psychologia - gerontopsychologia;

obszary zastosowania://architektura - domy opieki, mieszkania starszych;//technika - ergonomia, zapobieganie wypadkom;//gospodarka - turystyka;//praca socjalna;//publicystyka - programy//

51. Wyrażenie geragogika pojawiło się najpierw w Europie. ●Użył go po raz pierwszy pedagog niemiecki Ferdynand Adalbert Kehrer w 1952 roku (Halicki 2003). W 1962 roku Niemiec Otto Friedrich Bollnow, który szukał wsparcia dla kształcenia osób starzejących się wprowadził do obiegu naukowego słowo geragogika. Hilaron Petzold i Hans Mieskes rozpowszechnili to wyrażenie w Niemczech Zachodnich (Lowy 1986, za: Garrett 1991). Według Mieskesa geragogika oznacza „pedagogikę starzejących się i starszych ludzi. Jest ona nauką o pedagogicznych uwarunkowaniach i zjawiskach towarzyszących tzn. następstwom procesu starzenia” (Mieskes 1971 s.279). Mieskes uważał geragogikę za specyficzny aspekt kształceniowy gerontologii i twierdził, że geragogika jest częścią dziedziny objętej nazwą gerontologia. Uważał on, że geragogika nie jest tym samym, co edukacja dorosłych i nie może być porównywana z klubami dla osób starszych, czy też terapią zajęciową. Pisał on: „Celem geragogiki nie jest samo przygotowanie do starości. Geragogika jest powszechnym systemem praktycznej, pedagogicznej profilaktyki, prewencji i opieki, która musi sprowadzać się w danym wypadku do doradztwa i terapii”

●Kiedy amerykański andragog M.Knowles rozwijał swoje metody kształcenia dorosłych, nie czynił on żadnych różnic między osobami będącymi w różnych okresach dorosłości. Dopiero w 1978 roku James Lebel użył po raz pierwszy w Ameryce słowa geragogika. Lebel wyjaśniał, że nie zamierzał tworzyć teorii geragogiki, tylko chciał zwrócić uwagę na to, że osoby starsze odróżniają się znacznie od innych uczących się, że oni oczekiwaliby oddzielnej teorii, a on zachęca do tworzenia takiej teorii (Lebel 1978) .

Gwen Yeo wyraziła pogląd, że przyszedł czas na stworzenie specjalnej filozofii i szczególnych form techniki nauczania dla trzeciego „agogicznego” etapu życia. Yeo zaproponowała określenie „eldergogy” (Yeo, 1982). Nie wspomniała ona o geragogice i nie stworzyła żadnej teorii aby podbudować eldergogikę.

●Było jasne, że istnieje potrzeba szczególnej metody kształcenia dla osób starszych. Martha Tyler John wyraziła przekonanie, że niezbędne są różne metody aby skutecznie uczyć osoby starsze. Nowa wiedza z zakresu psychologii rozwoju w przestrzeni życia przynosi nowe, specyficzne dla kształcenia możliwości człowieka. John zaproponowała rozwinięcie strategii nauczania, które opierają się na badaniach psychologicznych, aby pomóc osobom starszym w lepszym zorganizowaniu i wykorzystaniu ich wiedzy oraz doświadczenia, i w ten sposób wnieść wkład do ogólnej pomyślności (John 1988). Ale kształcenie musi przekroczyć tradycyjne formy jeśli ma rzeczywiście otworzyć albo zwiększyć potencjał osób starszych.

52. Trzecia socjalizacja//Starość jest okresem, w którym zazwyczaj deficyty przewyższają zyski. Źródłem wspomnianych niedostatków jest fakt, że starość trudniej wchodzi w związki z socjalizacją i wychowaniem. W przeciwieństwie do wieku dziecięcego i młodzieńczego, w którym pełnia przebiegu socjalizacji powoduje związek między kulturą, społeczeństwem i jednostką, starość wydaje się społecznym gettem. B. Synak (2001) miejsce ludzi starych w społeczeństwie polskim określa mianem niszy społecznej. Z tego powodu w literaturze niemieckiej wysuwana jest koncepcja trzeciej socjalizacji (Veelken 1989).

Trzecia socjalizacja (powinna wychodzić) wychodzi z założenia, że wzajemna zależności społeczeństwa i jednostki nie kończy się wraz z procesem starzenia, lecz że dla kohort osób w późnej dorosłości i starości możliwy jest dostęp do innowacji przez zmianę samego siebie (samotransformację). Ten nowy schemat procesów wzrostu w starości, poparty badaniami empirycznymi (Lehr 1996) umożliwia dalszy przyrost jakościowy.

Tak rozumiana trzecia socjalizacja tworzy podstawy do tego, aby z jednej strony dopasować kohorty w późnej dorosłości do zmian środowiska, a z drugiej strony aktywnie wywierać wpływ na zmiany społeczne by móc urzeczywistniać własne cele i dążenia. Ludzie starzy, którzy nie mogą wnosić swojego doświadczenia do procesu społecznego, nie są dla tego systemu partnerem. Ich poglądy stają się mało interesujące, ustaje dialog z innymi grupami, a przede wszystkim z ludźmi młodymi (Velkeen 1989).

Koncepcja trzeciej socjalizacji koncentruje się jednak na grupie osób we wczesnej starości czyli okresie zbliżonym swoimi standardami do wieku średniego. Trzecia socjalizacja zakłada aktywność społeczną, której jednak nie można utrzymać w nieskończoność, a która maleje wraz z wiekiem. Powstaje więc problem miejsca osób starych i sędziwych w teorii wychowania (geragogice). Starość widziana tylko przez pryzmat aktywności redukuje ten okres życia człowieka zasadniczo do wczesnej jego fazy.

53. W teorii Eriksona jednostka patrzy w przeszłość, na przeżyte lata, natomiast według teorii gerotranscendencji jednostka kieruje się ku przyszłości i na zewnątrz ogarniając nowym spojrzeniem siebie i świat (Tornstam 1989). Badania wskazują na trzy wymiary gerotranscendencji: płaszczyznę kosmiczną, własną osobę (ja) oraz relacje społeczne i indywidualne.

Płaszczyzna kosmiczna akcentuje zmiany w postrzeganiu czasu i przestrzeni oraz przekraczanie granicy między przeszłością a teraźniejszością. Wzrasta również poczucie więzi z wcześniejszymi generacjami, pojawia się nowa relacja między rozumieniem życia i śmierci oraz akceptacja tajemniczego, niemożliwego do wyjaśnienia wymiaru życia.

Zmiany dotyczące własnego ja obejmują odkrycie nowego aspektu własnego ja zawierającego zarówno dobro, jak i zło. Następuje zmniejszenie się dążenia do zyskania osobistego uznania oraz rozwija się „transcendencja ciała” polegająca na trosce o nie, ale bez obsesji na jego punkcie. Człowiek staje się mniej egoistyczny, a bardziej skłonny do altruizmu. Powraca do dzieciństwa i przekształca je zdając zarazem sprawę, że wydarzenia jego życia, jak elementy układanki, stanowią części ogółu.

Występują również zmiany na płaszczyźnie relacji społecznych i indywidualnych. Powierzchowne relacje traktowane są bardziej selektywnie i pojawia się potrzeba samotności. Coraz bardziej dostrzega się różnicę między ja, a pełnioną rolą. Następuje emancypacja prostoduszności, która stanowi składnik mądrości. Człowiek wyzwala się z paraliżującej troski o własny dobrobyt. Pojawia się niechęć do tworzenia prostego dualizmu dobro i zło, co przejawia się w powstrzymywaniu się od wydawania wyroków i doradzania (Tornstam 1989).

Ta nowa teoretyczna perspektywa każe trochę inaczej spojrzeć na obecną dotychczas dychotomię aktywność - wycofanie. Pomimo, że zasadniczo obie postawy opisane za pomocą odnośnych teorii prowadzą do tzw. pomyślnego starzenia (Tuner, Holmes 1999), mianem dobrego czy też pomyślnego starzenia określa się najczęściej postawę opisaną w teorii aktywności. Przewartościowana zostaje, traktowana dotąd ze sporą rezerwą, teoria wycofania. Oznacza to, że, po pierwsze, silniej akcentowany jest okres późnej starości - co wydaje się korzystne w perspektywie najbardziej dynamicznego zwiększania się liczebności tej grupy wiekowej. Po drugie, wskazuje się tu na szanse odnalezienia jedynych w swoim rodzaju wartości, charakterystycznych dla starości, bez patrzenia na ten okres życia według standardów charakterystycznych dla wieku średniego. Po trzecie wreszcie, wyjście poza dotychczasowe postrzeganie ludzi, rzeczy i zjawisk czyli transcendencja w starości, czy też u schyłku życia pozwala łatwiej przyjąć to, co jest nieodwołalne, co kończy życie, o czym niechętnie się mówi i czego większość z nas się boi, a mianowicie śmierć.

w1

na ile człowiek dorosły może się skutecznie uczyć?

E. Thorndike:

- grupa zasadnicza: 25-45 lat;

- grupa dodatkowa: 18-25 lat;

zarzuty względem w/w badań:

wykres czasu potrzebnego na opanowanie nowej umiejętności oraz ilości popełnianych błędów w zależności od wieku:

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x01 graphic

czynniki wpływające na spadek szybkości uczenia wraz z wiekiem:

Owens:

rodzaje inteligencji:

modele spojrzenia na człowieka:

w2 - rozwój w ciągu całego życia (070305)

koncepcje:

  1. Charlotte Bühler - pierwsza osoba badająca rozwój w ciągu całego życia:

- biologiczny - proces wzrostu fizycznego;

- biograficzno-socjologiczny - warunki zewnętrzne oraz „dzieła”, które tworzy człowiek;

- psychologiczny - subiektywne przeżywanie życia;