WSTĘP DR KRZYSZTOFA ŻUKOWSKIEGO

Źródła prawa ustrojowego i źródła prawa administracyjnego materialnego <- to nie to samo!

Model stosowania prawa i model kontroli przestrzegania prawa <- są dwa modele stosowania prawa administracyjnego.

Schemat myślenie dr Żukowskiego na naukę prawa administracyjnego

Legenda:

NPA	Nauka prawa administracyjnego
PPA (tylko część norm, ponieważ istnieje problem z ich wyodrębnieniem)	Pojęcie prawa administracyjnego
GiRPA (bo prawo się zmienia)	Geneza i rozwój prawa administracyjnego
ZPA (skąd pozyskać wiedzę)	Źródła prawa administracyjnego
NoPA	Norma prawa administracyjnego
ADR	Adresaci norm (Obywatel / Podmiot grupowy + Organ administracji)
FRN	Formy realizacji normy przez organ
U&O	Uprawnienia i obowiązki stron
SPAPK	Stosowanie prawa administracyjnego pośrednio kształtujących
KWNBK	Kontrola wykonania/przestrzegania norm bezpośrednio kształtujących
CM-T	czynności materialno techniczne
SiO	sankcjonowanie i odpowiedzialność

Prawo administracyjne to prawo materialne (definicja I)- to jak definiowanie człowiek na podstawie jego cech. Z reguły normy prawa stosują władcze postępowanie. Co prawda można np. w umowie decydować o jej kształcie ale tylko w granicach tych norm (norm narzuconych władczo).

Prawo administracyjne (definicja II) - można je zdefiniować tego poprzez odwołanie się do organizacji i działalności organizacji publicznej (organów publicznych). Są to wszelkie relacje między organami i między obywatelami a organami administracji. Pozwala ono określić działalność administracji i przez ten pryzmat jest określane.

Sfery działania administracji:

• Zewnętrzna (adm-obywatel): sfera stosunków z obywatelami, organizacjami społecznymi, jednostkami państwowymi i niepaństwowymi niepodporządkowanymi organizacyjnie

• wewnętrzna (adm-adm): sfera stosunków z organami czy jednostkami organizacyjnie podległymi bądź pracownikami bezpośrednio służbowo podporządkowanymi danemu organowi

Administracja/prawo administracyjne a obywatel

Obywatel nie podlega administracji - tylko prawu. Przedstawiciel administracji musi posiadać kompetencję żeby działać na obywatela. Prawo administracyjne określa obowiązki i uprawnienie obywatela. Podstawowym podmiotem tego prawa nie jest administracja a wolny obywatel. Ten obywatel jest wolny, tylko musi przestrzegać pewnych granic (granic norm).

Prawo administracyjne jest bardzo upolitycznione przez co ciągle stale non-stop się zmienia. Prawo to również zmienia się w wyniku globalizacji i europeizacji.

Wg dr Żukowskiego prawo administracyjne to po prostu OBOWIĄZEK (wyzwolenie od obowiązku albo posiadanie obowiązku)

Prawo administracyjne wg przedmiotu regulacji- prawo administracyjne morskie, budowlane, ubezpieczeniowe itd.
Czasami dzieli się wg dziedzin życia mówiąc o prawie dotyczącym środowiska. Te podziały musza być podporządkowane zainteresowaniem badawczym.

Podstawowe pojęcia w naszej dziedzinie wiedzy
*obywatel - wolny podmiot adresat obowiązku, stowarzyszenie, spółka,
*administracja publiczna - zbiór pewnych podmiotów w państwie, zjawisko organizacyjne
*prawo administracyjne - zbiór norm regulujących sytuację owych obywateli i kompetencji organów
*nauka prawa administracyjnego - zbiór wiedzy o prawie, problemy konceptualizacji, sytualizacji

ADMINISTRACJA PUBLICZNA. ZAGADNIENIA OGÓLNE

ISTOTA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Prawo administracyjne w szerokim znaczeniu możemy dzielić na trzy obszary:

1. Ustrój administracji publicznej (prawo ustrojowe) reguluję organizację i zasady funkcjonowania aparatu państwowego powołanego do wykonywania zadań państwowych w formach uznanych za właściwe dla administracji państwowej.

2. Prawo administracyjne materialne zawiera normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji państwowej i podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji państwowej jako części aparatu państwowego. Każdemu uprawnieniu organu administracji państwowej odpowiada określony obowiązek podmiotu organizacyjnie mu podporządkowanemu. Reguluje sytuację obywatela w państwie. W tym rozumieniu będzie prowadzony niniejszy wykład.

3. Prawo administracyjne formalne (proceduralne) regulujące tryb rozpoznawania spraw. Zawiera normy, wyznaczające postępowanie mające na celu urzeczywistnienie (wykonanie) norm prawa ustrojowego i materialnego.

Prawo administracyjne to ogólnie biorąc:

• zbiór norm prawnych regulujących sytuację obywatela i innych podmiotów zbiorowych w państwie, przy czym może wystąpić sytuacja komplementarnych obowiązków oraz uprawnień, np. prawo do spaceru po lesie łączone z obowiązkiem nie palenia ognisk.

• Kompetencje podmiotów administracji publicznej do oddziaływania na obywateli.

Nauka prawa administracyjnego - zbiór twierdzeń, informacji o tej gałęzi prawa, konceptualizacja prawa.

Administracja (administratio, administro, ministro - pomoc, służba, prowadzenie, zarząd, zarządzanie) może być to pojęcie postrzegane jako pewien zespół czynności zwróconych do czegoś lub kogoś.

• Ujęcie przedmiotowe - przejęta przez państwo działalność oparta na prawie, mająca na celu realizacje zadań publicznych i zaspokajanie potrzeb ogółu społecznego, grup społecznych oraz potrzeb indywidualnych, celem czego jest dobro wspólne jak i jednolitość wyznawanych powszechnie wartości. Zaspokajanie to jest najbliższe sferze władzy wykonawczej. Są to funkcje: zarządzania, kierowania, organizowania.

• Ujęcie podmiotowe - jest to ogół podmiotów, które sprawują administrację publiczną w znaczeniu przedmiotowym. Są to podmioty państwowe jak i niepaństwowe, którym państwo przekazało część funkcji z zakresu administracji. Działają w imieniu państwa.

Zakres działania - katalog merytorycznych obszarów aktywności administracji publicznej, przypisanych danemu podmiotowi administracji. Zakres działania organu jest zazwyczaj określony w przepisach ustrojowych organ ten powołujących. Nie stanowią one wystarczającej podstawy do podejmowania działań władczych, potrzebne są przepisy kompetencyjne zawarte z reguły w aktach prawa materialnego.

Administracja jako system (zbiór) podmiotów (elementów): //CECHY ADMINISTRACJI//

• Uporządkowana

• Monopolista, jeśli chodzi o wykonywanie prawa

• Posiada inicjatywę tj. nie tylko wykonuje prawo, ale i podejmuje następne działania

• Ciągła i stabilna

• Ukierunkowana na przyszłość (prawo administracyjne związane z administracją to tzw. „prawo frontowe” - szybko i często zmieniane, powinno przewidywać potrzeby i dostosowywać się do nich)

• Zorganizowana w granicach prawa i na podstawie prawa /związana prawem/

• Zhierarchizowana

• Podmioty połączone między sobą wewnętrznymi relacjami

• Powołana do realizacji celów usytuowanych poza systemem (w otoczeniu systemu)

• Władztwo administracyjne (łac. Imperium) - jest postacią władztwa państwowego polegającego na uprawnieniu organu administracji publicznej do jednostronnego kształtowania sytuacji prawnej podmiotu administrowanego. Możność przeprowadzenia zarządzenia w drodze przymusu państwowego przez jednostkę/grupę osób działających jako organ państwa Administracja może nam nakazywać, zakazywać, stosować wobec nas przymus (bezpośrednie groźby, kara administracyjna lub kryminalna). Szczególna postać: władztwo zakładowe*

• Dysponuje własnym mechanizmem przymuszenia - egzekucją (spowodowanie by podmiot administrowany zrealizował polecenie organu administracji, przymus ten trwa dopóki podmiot ten się podporządkuje)

*Zakres władztwa zakładowego przejawia się tym, że zakłady administracyjne mają prawo wydawać akty normatywne (np. regulamin funkcjonowania szpitalu) lub polecenia do użytkowników zakładu. Cele zakładu określają granice jego władztwa. Jeśli akty normatywne/polecenia wykraczają poza relacje zakład-użytkownik (stosunek administracyjnoprawny) to stają się one decyzjami administracyjnymi i mogą zostać zaskarżone (zastosowanie ma k.p.a.).

ASPEKT SYSTEMOWY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Sfery oddziaływania prawa na administrację publiczną:

• wyposażenie w kompetencje do realizacji wyznaczonych jej zadań

Kompetencja* - uprawnienie i równocześnie obowiązek podmiotu administracji publicznej do podjęcia działań w prawnie przypisanej formie w celu realizacji zadań należących do jego zakresu działania

• określenie trybu ich realizacji (procedury administracyjne)

• tworzenie

• umiejscowienie w systemie

• wyznaczenie zakresu działania

• określenie powiązań w systemie

*Kompetencja to właściwość/zdolność organu administracji publicznej do podejmowania działania określonego przez prawo w wyznaczonym przez prawo zakresie spraw. Może być uprawnieniem jak i obowiązkiem (obowiązek podjęcia postępowania/działania w danej sprawie). Jej zakres działania określają przepisy prawa ustrojowego, generalnie te, które powołują dany organ. Do podjęcia działań potrzebna jest norma kompetencyjna, która określa w jakiej prawnej formie może działać organ z w powierzonej mu sprawie. Charakter:

1. zewnętrzny - realizacja norm prawa materialnego; określone w prawie materialnym, procesowym i ustrojowym

2. wewnętrzny - zmierzają do budowy struktur administracyjnych i kształtowania ich wewnętrznego funkcjonowania; kompetencje do tworzenia/likwidowania podmiotów administracji publicznej; określone w prawie ustrojowym

Normy kompetencyjne powinny mieć charakter norm ustawodawczych. Kompetencja:

• miejscowa (terytorialna) - organ administracji może działać tylko na obszarze jednostki podziału administracyjnego, dla której jest ustanowiony

• rzeczowa - przyznanie organowi administracji prawa do rozstrzygania tylko określonych kategorii spraw

• funkcjonalna (instancyjna) - określona jest instancja właściwa do rozstrzygnięcia danej sprawy

Może dojść między organami administracji publicznej do sporu o właściwość. Może to być spór pozytywny - kilka organów uznaje się za właściwe do rozstrzygnięcia sprawy, albo negatywny - żaden nie uznaje się za właściwy.

Zasadą generalną P.A. jest niedopuszczalność przenoszenia kompetencji między organami administracji, jednak są pewne wyjątki. Jeśli istnieje taka podstawa prawna, kompetencja do załatwienia pewnego rodzaju spraw/pewnej sprawy może zostać przeniesiona na inny organ, co jest równoznaczne z utratą jej przez organ przenoszący. Do przeniesienia kompetencji może dojść wprost (ustawowo) lub pośrednio (porozumienie) Przeniesienie może przyjąć postać:

• delegacji - organ wyższego stopnia przekazuje organowi podległemu część swoich kompetencji (+ zakaz subdelegacji)

• dewolucji - przejęcie kompetencji organu niższego przez organ wyższy

Instytucją odmienna jest tzw. upoważnienie do wykonywania kompetencji (zwane też pełnomocnictwem administracyjnym). Jednostka, której powierzono wykonanie kompetencji nie przejmuje jej, tylko wykonuje w imieniu i na rachunek organu, do którego należą (organ ten zachowuje swe uprawnienia).

W kontekście systemowym określamy, iż administracja powiązana jest z pewnymi funkcjami. Istnieje ona w każdym zorganizowanym bycie społecznym. Nawet w rodzinie występuje pewna funkcja administracji, np. budżet domowy.

Administracja

• prywatną - np. administracja budynku

• publiczną - związana jest z prawem administracyjnym; są to np. fundacje, stowarzyszenia, zakłady administracyjne pod warunkiem że wykonują funkcje z zakresu administracji

• państwowa - organy i osoby fizyczne działające w imieniu i granicach prawa

Sam system rozumieć należy jako zbiór wypełniony szeregiem obiektów w sposób specyficzny ułożonych. Elementy są uporządkowane wg jakiejś uporządkowanej hierarchii wzajemnie powiązane - administracja w ten sposób stanowi pewien monolit. System działa w pewnym otoczeniu i komunikuje się z nim. Wszystkie funkcje systemu administracyjnego skierowane są na osoby fizyczne i prawne. Następuje komunikacja z otoczeniem za pomocą kanałów komunikacyjnych (wejście / wyjście ).

Administracja publiczna jest tworem celowym. Cała prace tego systemu jest nastawione na cel będący poza systemem. Otoczenie jest źródłem energii dla administracji (podatki, opłaty, cła). Istotna jest sprawność tego elementu (100% układu = 65% efektów). Wszystko zależy od konceptu ustrojowego - państwo stróż nocny, państwo liberalne, państwo socjalne. Sama sprawność nie zależy od modelu ustrojowego.

Administracja publiczna jako podmiot państwowy, celowy jest zdeterminowana prawem. [związanie administracji prawem]

KATEGORIE NORM PRAWNYCH PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

1. KTO? - Prawo ustrojowe określające struktury i organizację administracji publicznej.. Artykuł 7 Konstytucji RP ustanawia zasadę praworządności. Administrację jako element władzy państwowej możemy więc scharakteryzować jako:

1. Tworzona jest przez prawo, które sytuuje ją na określonym szczeblu - centralnym, samorządowym.

2. Prawo określa zakres merytoryczny tego, czym się dany organ będzie zajmować

3. Przepisy określają relacje pomiędzy podmiotami administracji publicznej a resztą systemu*:

1. Kierowanie

2. Nadzór

3. Kontrola

4. Koordynacja

5. Współdziałanie

2. CO określone podmioty mają wykonywać? - prawo materialne jest nie tylko kierowane do administracji, ale również do otoczenia. Ta kategoria określa sposób oraz zakres działania realizowany przez określony podmiot - przepisy wyposażające podmioty w kompetencje - np. ustawa o samorządzie gminnym daje zadanie zagospodarowania przestrzennego. Z kolei przepisy szczegółowe dot. zagospodarowania nadają odpowiednie kompetencje.

3) JAK administracja realizuje kompetencje przydzielone jej przez prawo materialne? - prawo proceduralne kierowane jest w 2 strony - do i poza system. Normy formalne określają status stron, formy działania w ramach administracji

*Relacje między podmiotami administracji publicznej a resztą systemu:

• KONTROLA. Badanie działalności innego podmiotu i porównywanie tego stanu ze stanem pożądanym, co prowadzi do ustalenie ewentualnych różnic i ich przyczyn. Kontrola często kończy się sformułowaniem zaleceń do organu kontrolowanego jak usunąć rozbieżności i zapobiec im w przyszłości. Kontrolujący nie ma żądnych kompetencji władczych względem kontrolowanego (chyba, że uzyska upoważnienie). Zalecenia te mają charakter rad i nie można ich egzekwować siłą (więc nie są wiążące). W wypadkach wyjątkowych, w celu uniknięcia strat organ kontrolujący ma prawo wydawania poleceń do natychmiastowego usunięcia nieprawidłowości, tzw. zarządzeń doraźnych. Kontrola zgodnie z kryteriami:

• Rzetelności (staranność, sumienność, precyzja w działaniach, dokumentacja, przestrzeganie prawa)

• Legalności (działania/decyzje zgodne z obowiązującym prawem i aktami wewnętrznymi)

• Gospodarności (gospodarowanie budżetem w sposób oszczędny, ale zarazem efektywny)

• Celowości (używanie środków odpowiednich do osiągnięcia danego celu; cele muszą być wyznaczone przez prawo)

• Słuszności (sprawiedliwości)

• Polityczne

• NADZÓR. Obejmuje kontrolę, ale tylko tą, która jest połączona z uprawnieniami do władczego oddziaływania. Organ nadzorczy może w sposób wiążący wpływać na podmiot nadzorowany, może użyć władczych środków, a więc wymóc działalność zgodną z jego kryteriami. Prawo powinno określać środki nadzorcze i być podstawą prawną do ich zastosowania (zasada legalności). Środki nadzoru:

Podział 1:

• Merytorycznego - odnosi się do działalności np. stwierdzenie niezgodności z prawem

• Personalnego - dotyczy osób odpowiedzialnych za rozstrzygnięcia, np. zawieszenie takiej osoby

Podział 2:

• Prewencyjny - ma zapobiegać powstaniu jakichś nieprawidłowości na przyszłość, np. opiniowanie (char. niewiążący), uzgodnienie (organ nadzorowany przedstawia projekt rozstrzygnięcia, a organ nadzorczy wyraża pozytywne stanowisko), zatwierdzenie (organ nadzorujący wydaje rozstrzygnięcie i przedstawia je organowi nadzorczemu, a ten wyraża zgodę)

• Represyjny - zostało już podjęte rozstrzygnięcie i wyciąga się skutki prawne niezgodności, np. uchylenie aktu

• KIEROWNICTWO (obejmuje nadzór i kontrolę). Możliwość pełnej kontroli i stosowania wszelkich środków oddziaływania na podmiot (władczych i nie-władczych). Wiąże się z możliwością wydania poleceń służbowych w każdej sprawie. Charakterystyczne dla układu scentralizowanego.

• KOORDYNACJA (A<->koordynator i B<->koordynator). Ogół uprawnień określonego organu w stosunku do innych podmiotów (mu podporządkowanych jak i samodzielnych), które umożliwiają stosowanie środków służących zharmonizowaniu (wzajemnemu dostosowaniu) ich działalności. Koordynacja mieści się w pojęciu kierownictwa. Występuje zazwyczaj w strukturach niescentralizowanych. Sposobem koordynacji jest współdziałanie.

• WSPÓŁDZIAŁANIE. Bezpośrednia pozioma (A<->B)więź między podmiotami zdecentralizowanymi lub niezależnymi od siebie. Służy przełamywaniu podziałów resortowych, terytorialnych (współpraca między administracją rządową i lokalną), demokratyzacji procesów decyzyjnych i wzajemnej kontroli. We współdziałaniu można wyróżnić podmiot decydujący i współdziałający (działa incydentalnie, w części postępowania). Formy współdziałania:

• Przewidziane przez prawo ustrojowe - umożliwiają wspólne wykonywanie zadań z zakresu administracji publicznej

• Przewidziane przez prawo materialne - opiniowanie, wyrażanie stanowiska (oba mają charakter niewiążący), działanie w porozumieniu (musi dojść do jednomyślności poglądów i stanowisk).

ORGAN A URZĄD

Organ państwa to każda jednostka organizacyjna państwa mająca uprawnienie do wyrażania woli tego państwa, czego wyrazem jest przyznanie danej jednostce administracyjnej określonych kompetencji.

Organ administracyjny to jednostka organizacyjna utworzona na podstawie przepisów prawa, zazwyczaj nie posiadająca osobowości prawnej, wyposażona w kompetencje do realizacji zadań z zakresu administracji publicznej. Jest piastunem kompetencji do realizacji norm prawa administracyjnego, np. prezydent.

Organ administracji państwowej (rządowej, samorządowej) to organ państwa zajmujący się bezpośrednim wykonywaniem funkcji administracyjnej państwa.

Organ administracji publicznej (organ administrujący) - wszelkie podmioty ( w tym organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego) wyposażone przez ustawy w kompetencje w zakresie administracji.

Urząd to aparat pomocniczy organu, tzn. zespół środków osobowych i rzeczowych mających na celu wsparcie organu administracji publicznej przy realizacji jego zadań. Urząd realizuje kompetencje organu, np. kancelaria prezydenta

Inne podmioty administracji to organy administracyjne w ujęciu funkcjonalnym - niektóre organizacje społeczne, zakłady administracyjne, podmioty fizyczne o charakterze podmiotów administracji publicznej

podmioty społeczne np. PCK, uczelnia wyższa.

Np. Paszport wydaje wojewoda, ale zadanie realizuje przez pracownika urzędu wojewódzkiego.

Obywatela de facto i de iure nie interesuje to, kto wydaje decyzję, ale to, jaki organ za tę decyzję odpowiada i to ten organ będzie odpowiedzialny w ewentualnym sporze. W przepisach ustawowych znajdujemy podstawę do ww. konstatacji -KPA, art. 268a: „Organ administracji publicznej może w formie pisemnej upoważniać pracowników kierowanej jednostki organizacyjnej do załatwiania spraw w jego imieniu w ustalonym zakresie, a w szczególności do wydawania decyzji administracyjnych, postanowień i zaświadczeń.”

Modalności prawne / ruch zadań i kompetencji

• Uprawnienie / obowiązek - odnoszą się głównie do człowieka. W wypadku administracji publicznej uprawnienie to jednostronne delegowanie kompetencji na określony czas

• Kompetencja - władza; zarazem uprawnienie i obowiązek do podjęcia działalności przez określony organ administracyjny.

• Polecenie służbowe - jest jednostronne, posiada skonkretyzowany charakter

• Porozumienie - zawierane pomiędzy organami (dwa zgodne oświadczenia woli), przez co mogą przenosić realizację kompetencji, przy czym wraz z kompetencjami muszą iść finanse; przykładem zlecenie zadań administracji samorządowej przez rządową

• Pełnomocnictwo - udzielane jest pracownikowi administracji publicznej

• Umowa - zawierana przez organ administracji z przedsiębiorstwem prywatnym, np. na usunięcie śniegu

GENEZA I ROZWÓJ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Kiedyś był to zlepek przepisów karnych, cywilnych, administracyjnych regulujących w takim Rzymie prawa ludzi. Od ok. 200 lat można mówić o prawie administracyjnym materialnym.

ZASADY PAŃSTWA PRAWA (katalog otwarty)

• Pierwszeństwo prawa wobec innych norm (moralnych, politycznych) lub reguł postępowania

• Wymóg podstawy prawnej zawartej w ustawie dla wszystkich działań państwa wobec obywateli (zasada legalizmu)

• Zagwarantowanie obywatelom prawa do bezstronnego, niezależnego i sprawiedliwego sądu

• Rozdzielenie funkcji i kompetencji władz państwowych

POWSTANIE I WPŁYW SĄDOWNICTWA ADMINISTRACYJNEGO NA WYODRĘBNIENIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Należy zawsze pamiętać, iż w ramach prawa administracyjnego występują cztery istotne pojęcia, wokół których możemy opisywać genezę oraz ewolucję.

Obywatel oraz podmiot zbiorowy - wolni adresaci norm prawa administracyjnego, którzy poprzez ewolucję prawa administracyjnego otrzymują m.in. możliwość odwołania od decyzji administracji, kontroli tychże przez niezawisłe sądownictwo

Administracja - zbiór podmiotów, zjawiska organizacyjne, funkcjonuje od czasów starożytnych. Podlega ciągłej ewolucji. Jest przedmiotem badań przedmiotu akademickiego historia administracji.

Prawo administracyjne - zbiór norm, prawa i obowiązki obywateli i podmiotów zbiorowych; kompetencje organów

• Prawo publiczne istniało od czasów najdawniejszych i było zlepkiem prawa karnego, administracyjnego oraz konstytucyjnego

• Współczesne rozumienie od 200 lat

• Możemy wyróżnić kilka grup przyczyn ewolucji prawa administracyjnego:

• Filozofia oświeceniowa, koncepcje trójpodziału władzy, zmiana sytuacji obywatela z jednostki podporządkowanej do równoprawnej i wolnej, powstanie parlamentu wyrażającego wolę obywateli, rewolucja francuska XVIII wieku, obywatele mogą domagać się określoności praw i obowiązków

• Powstanie sądownictwa administracyjnego - obywatel może domagać się ochrony swoich interesów, kontroli administracji

• Rozwój cywilizacji, nowych technologii XIX wiek, musiały powstać nowe regulacje dotyczące praw i obowiązków obywateli. Feudalizm został przeistoczony w kapitalizm

• Powstanie nauki prawa administracyjnego analizującej przepisy prawa. Zaczęto tworzyć nowe koncepcje. Dzięki nim prawo administracyjne jest ciągle udoskonalane.

Sądy kontrolują, czy urzędnik działa zgodnie z ustawami. to jest najistotniejsza różnica pomiędzy współczesnym, a starożytnym modelem administracji

ZARYS ROZWOJU ADMINISTRACJI I PRAWA ADMINISTRACYJNEGO WE FRANCJI

• Montesquieu (1689 - 1755) o podziale władz w państwie (w pracy o „Duchu praw” - 1748; De l'esprit des lois) Zasada podziału władz i wzajemnej kontroli według Monteskiusza. Trójpodział władzy:

1. Ustawodawcza - dwuizbowy parlament (dziedziczna izba wyższa i wybierana przez ogół izba niższa); monarcha zwoływał/odwoływał posiedzenia parlamentu i posiadał veto ustawodawcze

2. Wykonawcza - monarcha, egzekucja wyroków

3. Sądowa - niezawisłe sądy; odpowiedzialność parlamentarna ministrów; hamowane przez parlament i znaczną rotacje urzędników

Zasada niepołączalności urzędów niedopuszczała to tyranii. Władze muszą się uzupełniać, kontrolować i hamować, by żadna nie stanęła ponad pozostałymi. Usytuowanie administracji publicznej w aparacie państwa według zasady podziału władz. W ramach praktyki powstał problem czy władza wykonawcza winna być poddana kontroli sądowej - zaczyna się pojawiać sądownictwo administracyjne.

• Współczesna postać narodziła się w okolicach Rewolucji Francuskiej 1789 - tworzy się nowe prawo administracyjne (już w starożytności występowały normy dotyczące organizacji państwa i pracy - najpierw była administracja potem państwo)

• Przed wybuchem rewolucji doszło do konkurencji 2 instytucji: parlamentów (sądów powszechnych, najwyższa instancja na danym terytorium) i intendentów (powoływani przez króla, rozstrzygali spory oraz stosowali przymus bez uzyskiwania wyroku sądowego). Rozstrzygnięcia obu często były sprzeczne. Edykt z Saint-Germain (1641 r) ustanowił, że parlamenty i inne sądy zajmą się orzekaniem w sporach między poddanymi, a sprawami dotyczącymi państwa/administracji/rządu zajmą się intendenci w imieniu króla.

• Z okresu monarchii wywodzi się także Rada Królewska - rozpatrywała odwołania od orzeczeń intendentów w sprawach dotyczących sporów z administracją królewską. Jej orzecznictwo zwane było „orzecznictwem zastrzeżonym” ponieważ także przeciwstawne było orzecznictwu parlamentów.

• W 1800 r. oprócz organów pełniących funkcje wykonawcze (tzw. administracja aktywna), powołano rady konsultacyjne (Rada Stanu i rady prefektualne), których zadaniem było doradztwo na rzecz administracji aktywnej, w istocie jednak przekazano im orzecznictwo sporne w sprawach administracyjnych. Rada Stanu opiniowała decyzje szefa państwa i to do niej kierowano odwołania od decyzji rad prefektualnych. W 1872 roku Rada Stanu przestała działać z upoważnienia szefa państwa i zyskała moc orzekania własnych rozstrzygnięć o naruszeniu prawa (oprócz tego tworzy zasady). Orzecznictwo zaczęło przenikać do ustawodawstwa. W 1953 r rady prefektualne zastąpiono trybunałami administracyjnymi (sądy prawa publicznego) a Rada Stanu stała się organem dwuinstancyjnym. Rada Stanu, inaczej Conseil d'Etat była organem w części o kompetencjach sądowych (redakcja ustaw i rozporządzeń), w części administracyjnych.(!!!)

• W epoce napoleońskiej myśl francuska została przeniesiona na wschód - Niemcy, Austria, Wolne Miasto Gdańsk.

• W 1987 r. wprowadzono administracyjne sądy apelacyjne, które (z wyjątkami zastrzeżonymi dla Rady Stanu) pełnią role sądów odwoławczych w stosunku do orzeczeń trybunałów administracyjnych

• Piony organizacyjne:

1. Sądy powszechne (sądy pierwszej instancji, sądy apelacyjne z Sądem Kasacyjnym na czele)

2. Sądownictwo administracyjne (trybunały administracyjne, sądy apelacyjne z Radą Stanu na czele)

3. Trybunał Kompetencyjny - spory kompetencyjne

W XIX wieku prawo administracyjne utożsamiane było ze stosowaniem władztwa administracyjnego. Jednak administracją nie działa tylko w formach władczych, ale i zarządza swoim mieniem zgodnie z cywilną zasadą równości (np. forma umowy)

Koncepcja służby publicznej - działalność administracyjna mające na celu zaspokojenie potrzeby podyktowanej interesem publicznym. Wykonawcami były podmioty prawa publicznego (państwo, samorządy)

Niemieckie prawo materialne zostało w dużym stopniu ukształtowane przez sądy administracyjne wyspecjalizowane dla kontroli legalności urzędników skarbowych i innych.

ZARYS ROZWOJU ADMINISTRACJI I PRAWA ADMINISTRACYJNEGO W NIEMCZECH

• Zwyczaj normował pozycje prawną jednostki, panującego oraz stanów.

• Państwo policyjne*. Wzrosła rola panującego kosztem znaczenia stanów. Ograniczono kontrole sądowa „aktów władzy”. Panujący miał prawo wkraczać w życie poddanych w celu osiągnięcia powszechnego dobrobytu i porządku publicznego. Interes powszechny miał pierwszeństwo nad interesem indywidualnym. Hierarchiczna administracja i wykwalifikowani urzędnicy byli marionetką w rękach panującego. Jego polecenia były niczym „akty wewnętrzne” , „decyzje administracyjne”. Nie było instytucji „odwołania się od nich”, lecz można było prosić o zmianę decyzji.

• Przeciwwagą dla państwa policyjnego były:

• Teoria praw dobrze nabytych - jeśli administracją naruszyła prawa dobrze nabyte można było zwrócić się do sądu

• Teoria fiskusa - majątek publiczny należy do fiskusa (fikcja prawna). Poddany nie mógł wnieść skargi na działania panującego, ale mógł wnieść do sądów powództwo przeciwko fiskusowi

• XVII/XVII w - regulacja oddzielająca aparat władcy od prawa sądowego („prawo administracyjne”)

• System przekształca się w monarchię konstytucyjną. Organ ustawodawczy przejmuje od monarchy uprawnienia prawotwórcze i kontroluje monarchę (organ wykonawczy). Organ parlamentarny normuje swymi aktami stosunki między organami państwa a jednostką. Organ administrujący wykonuje prawo, a jego akty władzy są aktami stosowania prawa. Podmiot administrujący jest nadrzędny. Utworzono sądownictwo administracyjne, by zapewnić bezstronność i chronić prawa podmiotowe jednostki. Pierwszy sąd administracyjny - Badenia 1863 r. W 1875 roku powołano Trybunał Wiedeński.

* Państwo policyjne, w doktrynie politycznej w XVIII w. typ państwa opiekuńczego o rozbudowanym systemie nadzoru (policji) w zakresie przestrzegania porządku, ochrony zdrowia i higieny, szkolnictwa, opieki nad starcami i sierotami itp. Od XIX w. nazwa państwa policyjnego nabrała pejoratywnego znaczenia, pod którym obecnie rozumie się państwo rządzone przy pomocy terroru policyjnego, w którym obywatel nie ma zapewnionych środków obrony przed aparatem przymusu państwowego. Państwo w sposób niekontrolowany może stosować represje wobec swoich obywateli. Taka organizacja organów państwowych jest charakterystyczna dla państw o charakterze totalitarnym i dyktatorskim. (źródło: wikipedia)

W Europie prawo administracyjne rozwija się na podstawie prawa stanowionego, jasnych reguł. W krajach anglosaskich, gdzie dominuje prawo precedensowe pojawiają się inne tendencje. W Wielkiej Brytanii parlament podporządkowuje sobie władzę wykonawczą oraz przyznaje sądom powszechnym kontrolę administracyjną .

ZARYS ROZWOJU ADMINISTRACJI I PRAWA ADMINISTRACYJNEGO W WIELKIEJ BRYTANII

• Istotą jest nie wyróżnianie osobnego statusu prawnego podmiotów administrujących. Sądy opierały się na zwyczaju i orzecznictwie, rzadziej na prawie stanowionym. Tak więc common law* zyskał charakter systemu w którym prawo stanowione jest przez sądy. Systemem przeciwstawianym common law był system oparty na zasadach słuszności - equity**. Był to zespół pojęć obejmujących zasady wypracowane w orzecznictwie Sądu Kanclerskiego w celu uzupełnienia i uproszczenia sztywnych zasad common law.

• Reforma Judicature Acts (1873-1875). Utworzono 3 szczeble sądownictwa. Położyła kres osobnemu stosowaniu common law i equity.

• Wzrost roli ustawy jako źródła prawa administracyjnego (-> angielskie prawo w większym stopniu stało się prawem stanowionym; normy common law z reguły mają charakter proceduralny ). Aby ustawa stała się elementem systemu prawnego, musi zostać wkomponowana w system prawny common law.

• Przez długi czas nie dostrzegano prawa administracyjnego. Uważano, że to sądy powszechne powinny kontrolować wszelką aktywność państwa i samorządu. Albert Vann Dicey nie odnalazł w Wielkiej Brytanii odpowiednika francuskiego droit administratif (prawa administracyjnego), więc uznał że sam przedmiot jak i zasady, na których miałoby się ono opierać, nie istnieją.

• Doktryna the rule of law (Alberta Vann Diceya), czyli rządów prawa. Nadrzędność ustawy nad organami wykonawczymi w kontynentalnym rozumieniu tego terminu. Powszechna równość wobec prawa.

• Działalność prawotwórcza nosiła nazwę legislacji delegowanej lub legislacji podporządkowanej (jej realizacje przyznawano podmiotom aparatu centralnego i terenowego).

• Sądowa kontrola administracji. Sąd ma prawo wydawania orzeczeń wiążących dla pracowników administracji. Akty wydawane przez administrację podlegają kontroli politycznej parlamentu o kontroli legalności sprawowanej przez sąd (czy przestrzega prawa i zasad naturalnej słuszności, czy ma umocowanie i wydano go zgodnie z procedurą, czy jest zgodny z celem). Skarga sądowa może dotyczyć uchylenia lub zmiany decyzji, zakazania organowi wydawania bezprawnych aktów, rozstrzygnięcia spornych kwestii prawnych, odszkodowania lub przywrócenia praw albo wydania nakazu wykonania obowiązku ciążącego na administracji. Podstawą wkroczenia sądu jest doktryna ultra vires, czyli ustalenie czy zachowanie prawne ma podstawę prawną czy znajduję się poza zakresem określonym w ustawie. Uznanie przez sąd przekroczenia określonych prawem uprawnień nie powoduję uchylenia aktu normatywnego, lecz powoduje, że taki akt indywidualny jest uznawany za nieważny. Sądowa kontrola administracji na Wyspach Brytyjskich

• podporządkowanie władzy wykonawczej prawu stanowionemu przez parlament

• podporządkowanie władzy wykonawczej temu samemu prawu, któremu podporządkowani są poddani

• władza pod rządami prawa powszechnego

• Środki kontroli sądowej.

• Ustawowe (określone w ustawach normujących poszczególne dziedziny administracji)

• Odwołanie

• Zatwierdzenie decyzji

• Wydanie klauzuli wykonawczej

• Wydanie zgody na wykonanie zastępcze

• Stwierdzenie sądowe itd.

• Nieustawowe (kształtowane na podstawie common law):

• Declaratory judgement - orzeczenie sądowe stwierdzające istnienie prawa lub obowiązku w konkretnej sprawie

• Injunction - polecenie lub nakaz sądowy mający zapobiec naruszeniu prawa działaniem organu lub nakaz określonego zachowania się

• Order of habeas corpus - zatrzymany z tytułu innego niż wyrok sądu lub osoba działająca w jego imieniu ma prawo zwrócenia się do sądu o orzeczenie w sprawie legalności zatrzymania

• Order of mandamus - orzeczenie nakazujące niższemu sądowi, organowi administracji lub innemu podmiotowi wykonanie obowiązku o charakterze publicznym

• Order of prohibition - środek stanowiący nakazanie sądowi niższego stopnia lub organowi administracji powstrzymania się od rozpatrzenia sprawy i wykonania już wydanej decyzji ( w wypadku naruszenia właściwości organu)

• Order of certiorari - nakaz skierowany do sądu niższego stopnia lub organu administracji zakazujący wykonania wydanej już decyzji, uchylenia aktu administracji i przekazania sprawy do organu wyższego stopnia

• Orzekanie w sprawie odszkodowania za szkody wyrządzone działaniem administracji. (dodatkowo)

• Poza sądową kontrolą administracji znajdują się decyzje oparte na swobodnym uznaniu (orzeczenia sądów i organów). Muszą być zgodne z zasadą naturalnej sprawiedliwości, strony muszą zostać wysłuchane, organ wydający orzeczenie musi być bezstronny i muszą istnieć gwarancje proceduralne.

• Stworzone wyspecjalizowane organy zajmujące się sprawami, w których gdyby nie one, normalnie orzekałyby sądy. Ustawy powierzają orzecznictwo ministrom lub organom administracji lokalnej. Powstają także organy kolegialne zazwyczaj pod przewodnictwem prawnika, zwane trybunałami administracyjnymi. Ich powstanie jest jedną z najbardziej charakterystycznych cech rozwoju konstytucyjnego w Anglii. Umożliwiają szybsze działanie, mają mniejszą złożoność procedury i niższe koszty postępowania.

* Common law — zbiorcze określenie rodziny systemów prawnych państw anglosaskich (m.in. krajów wchodzących w skład Zjednoczonego Królestwa, USA, Australii, Nowej Zelandii). Charakteryzuje się brakiem oddzielenia stosowania prawa od jego stanowienia oraz świadomym i celowym oparciem norm prawnych i rozstrzygnięć sądowych na wcześniejszych precedensach.

Pierwotne common law powstało w średniowiecznej Anglii pod auspicjami alternatywnego systemu sądownictwa, które opierało się na argumentacji odwołującej się do tradycji, zwyczaju oraz precedensu (sposobu, w jaki pewnego rodzaju przypadek już rozstrzygnięto). Uzasadnienie decyzji sędziowskiej w common law jest zawsze kazuistyczne i odwołuje się do szczególnych okoliczności sprawy. W sprawach cywilnych w common law zwykło się wyróżniać prawo deliktów oraz prawo kontraktów. Współcześnie w Stanach Zjednoczonych nie obejmuje ono już norm karnych, gdyż te od końca XIX stulecia były sukcesywnie kodyfikowane. Gdzie na świecie występuje system common law?: UK (Szkocja), USA (Luizjana), Kanada ( tu większy wpływ prawa cywilnego, więc raczej mówi się o dualizmie), Australia, Nowa Zelandia, Indonezja, Indie, Hongkong, RPA, Nigeria, kraje Afryki Zachodniej - w pozostałych częściach Afryki są systemy mieszane. (źródło: wikipedia)

** Equity - XV wieku ustalił się zwyczaj, iż strona przegrywająca sprawę mogła odwoływać się bezpośrednio do króla, np. argumentując, iż przyznane według norm common law odszkodowanie nie było słusznym ekwiwalentem za zajęcie ziemi i żądając w zamian usunięcia samowolnego zajęcia. To dało początek systemowi sądownictwa słuszności (equity) administrowanemu przez Lorda Kanclerza i sądy kanclerskie, w którym nie sądzono według ścisłych reguł common law. Z zasady oba systemy — common law oraz equity — były w ustawicznym konflikcie, nawet pomimo ustalonej w XVII wieku zasady, że temu ostatniemu przysługuje pierwszeństwo. Świetny przykład opisuje Karol Dickens (fikcyjna sprawa Jarndyce and Jarndyce).

Porównanie:

EQUITY	COMMON LAW
Kształtowane najczęściej w sprawach cywilnych	Cywilne, karne i skarbowe
Słuszność, sprawiedliwość jako podstawa wyrokowania. Na tym opiera się sędzia, nie na precedensach	Podstawą wyrokowania -prawo: precedens, zwyczaj
Wyrok: która ze stron ma rację, nakaz lub zakaz określonego działania (nie odszkodowanie)	Odszkodowanie w sprawach cywilnych
Brak ławy przysięgłych, tylko jeden sędzia	Duża rola ławy przysięgłych; każdy miał zagwarantowany proces z ławą przysięgłych, szczególnie w sprawach karnych
Częściowa kodyfikacja, większa niż common law; spisanie decyzji	Brak kodyfikacji

Sądy prawa i equity w Anglii zostały połączone na mocy Judicature Act z 1873 i z 1875. W Stanach Zjednoczonych równoległe systemy prawne przetrwały do XX wieku: w sądach federalnych orzeka się na podstawie obu tych systemów, nie czyniąc między nimi różnicy; w stanie Delaware wciąż istnieją odrębne sądy prawa i equity, a w wielu innych stanach - wydzielone jednostki organizacyjne sądów. (źródło:wikipedia)

Do czasu objęcia administracji kontrolą sądową prawo administracyjne łączyło się głównie z obowiązkami obywatela, a urzędnicy mianowani przez monarchę stosowali prawo według swojego uznania.

I. Rozwój administracji w skrócie:

XVIII/XIX w. - przekształcenie się państwa policyjnego w państwo konstytucyjne, administracji terytorialnej w administrację państwową.

XIX - powstało prawo administracyjne z prawami i obowiązkami po obu stronach

XIX połowa - zaczęła obowiązywać zasada związania ustawowego administracji

XIX druga połowa - powstały sądy administracyjne stojące na straży tej zasady

II. Rozwój administracji w skrócie:

1) filozofia oświecenia - stworzenie 3 podziału władzy / wytworzenie sytuacji obywatela który przestał być poddanym a stał się obywatelem - moment powstania fundamentów stanowienia prawa dla obywateli w których obywatele mogli domagać się określenia ram działania organów państwowych - wielka rewolucja
2) powstanie sądownictwa administracyjnego w którym to obywatel mógł się domagać postępowania sądowego by kontrolować administrację
3) ewolucja prawa i norm prawa - rozwój cywilizacji, nowe technologie - gdzie w wyniku nich powstają ciągle nowe regulacje
4) powstanie nauki prawa administracyjnego - powstanie dziedziny wiedzy która poddała analizie modele działania.. wiedza oparta na filozoficznych rozważaniach

NAUKA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Nauka prawa administracyjnego (zbiór wiedzy dotyczący konceptualizacji, tworzenia nowych pojęć i konstrukcji) narodziła się w połowie XIX wieku. Wcześniej ludzie również refleksyjnie patrzyli na administrację, prawa człowieka, sprawność funkcjonowania państwa. Była to jednak wiedza bardziej filozoficzna, nieusystematyzowana.

Ukształtowały się trzy kierunki wiedzy o tym jak kierować ludźmi: //kierunki, które wpłynęły na rozwój nauki prawa administracyjnego//

• niemiecki kameralizm - punkt widzenia pieniądza; ruch narodził się w Niemczech, jego nazwa pochodzi od „skarbca” (kamera), badano prawo administracyjne przez pryzmat tego, czy administracja ma dość środków finansowych dla realizacji swoich celów. Doktryna rozwijająca się na przełomie XVII/XVIII w. Była to nauka o najskuteczniejszym zapełnianiu skarbu państwowego.

• francuski policyzm (1750 - 1850) - punkt widzenia sprawności funkcjonowania państwa, bezpieczeństwa. Badanie poszczególnych działów administracji. W XVIII w. policja oznaczała to, co my dzisiaj rozumiemy pod pojęciem administracji. Nazwa pochodzi od greckiego `polis`- miasto. Zgodnie z nauką policji, państwo miało pełnić rolę wszechogarniająca i w najdrobniejszych szczegółach organizować życie społeczeństwa. We Francji policystyka miała bardzo praktyczny charakter, tzw. policyści francuscy opisywali funkcjonowanie administracji we Francji. Przedstawiciele: Delamare, Domat.

• włoscy legiści - akcent na normy prawne (tradycja Starożytnego Rzymu). Legistyka to dziedzina historii zajmująca się badaniem rozwoju prawa

Z ww. koncepcji narodziła się spójna nauka administracji. Niemiec Lorenz von Stein zaprojektował trójpodział wiedzy administracyjnej na:

• naukę prawa administracyjnego - przedmiotem są normy prawne, sposób ich ewaluacji, zmian, opisywania (stosunkowo młoda, 150-letnia dziedzina)

• naukę administracji - nie jest to nauka prawnicza, lecz organizacyjna, dotyczące sprawności działania organizacji, jej skutecznością, ekonomiką oraz szybkością

• politykę administracyjną - jak powinna funkcjonować administracja? - planowanie, opracowanie metod oddziaływania na obywateli. Obecnie rozpada się ona na bardzo wiele dziedzin - polityka społeczna, ochrony zdrowia itp.

ROZWÓJ NAUKI ORAZ SAMEGO PRAWA ADMINISTRACYJNEGO W POLSCE

U nas w Polsce początki sięgają konstytucji 3ciego Maja.

Polska szkoła prawa administracyjnego ukształtowała się głównie w środowisku naukowym warszawskim, krakowskim i lwowskim w atmosferze rodzących się i rozwijających idei warszawskiego pozytywizmu. W okresie rozbiorowym odznaczaliśmy swoje istnienie w prawie administracyjnym, zwłaszcza w zaborze galicyjskim, gdzie działało wielu ministrów, wykładowców. Ten dorobek w przyszłości ułatwi dojście do standardów europejskich

Prekursorzy badań z zakresu problematyki nauki prawa administracyjnego:

• Antoni Okolski - pierwsza praca polskiego autorstwa systematycznie przedstawiająca całość przedmiotu „Wykład prawa administracyjnego oraz prawa administracyjnego obowiązującego w Królestwie Polskim” (3 tomy; XIX w); nowoczesne poglądy na temat relacji władza ustawodawcza-władza wykonawcza; podkreślał rolę ustawy jako źródła prawa; odmówił mocy powszechnie wiążącej przepisom wewnętrznym; samorządy inne niż terytorialny mogą realizować te funkcje administracji które nie wymagają centralizacji; zwolennik decentralizacji

• Bohdan Oczapowski - zajmował się problematyką prawa publicznego (nauki administracji, prawa administracyjnego i finansów publicznych)

• Franciszek Kasparek - profesor UJ; w swej pracy połączył wiedzę teoretyczną owego okresu z orzecznictwem i rozważaniami natury filozoficznej i moralizatorskiej

Józef Buzek w pracy „Administracja gospodarstwa społecznego” połączył naukę prawa administracyjnego materialnego z zarządzaniem.

Odzyskanie niepodległości (11 listopada 1918 r) zniosło trudności związane z pracą naukową, ale także stanowiło nowe wyzwanie: kształcenie kadr dla odradzającego się aparatu państwa. Ośrodkami życia naukowego stały się uniwersytety (gł: UJ, uniwersytet we Lwowie, UW, Uniwersytet Wileński, Uniwersytet Poznański, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Wolna Wszechnica Polska - tzw. 7 PL uniwersytet).

Legislacja administracyjna okresu II RP

• liczne ustawy prawa materialnego (tzn. prawa kształtującego sytuację prawną obywateli, określającego co administracja może w stosunku do obywateli i co obywatele mogą oczekiwać od administracji

• kodyfikacje postępowania administracyjnego /zwłaszcza rok 1928/

• zagadnienia ustroju i organizacji nie należały to sfery prawa, lecz sfery polityki, reguły działania administracji miały charakter reguł wewnętrznego urzędowania

• powstanie w Polsce sądownictwa administracyjnego - Najwyższy Trybunał Administracyjny (ustawa z 3.08.1922 r. zastąpiona rozporządzeniem Prezydenta z 27.10.1932 r.) 1923 powstaje Najwyższy Trybunał Administracyjny

Przedstawiciele przedwojennej nauki prawa administracyjnego:

• Władysław Leopold Jaworski (1865-1930)

• Prawnik i profesor UJ

• Członek Polskiej Akademii Umiejętności

• Czynny politycznie (m.in. związany z krakowskim środowiskiem stańczyków, poseł na Sejm, członek austriackiej Rady Państwa, Prezes Naczelnego Komitetu Narodowego)

• „Nauka prawa administracyjnego. Zagadnienia ogólne” (1924) - cytat „całość działalności administracji jest działalnością twórczą, a tylko pewna jej cześć odbywa się wg przepisów ustawowych, a inna nie jest określona ustawą. Działalność władz administracyjnych jest tak samo twórcza jak działalność jednostki, a ta działalność jest również częściowo unormowana ustawą”; odmienne spojrzenie na związanie administracji prawne, charakterystyczne dla przedstawiciela prawa prywatnego - krytyka związania prawem administracji i jednostki

• Projekt kodeksu agrarnego (1928)

• Projekt konstytucji (1929) - opracował artykuł 1 dla projektu konstytucji polskiej, z założeniem, że państwo stanowi porządek prawny, ustalony na niezmiennie trwałej podporze, za jaką uznał moralność katolicką, a wyłącznym organem urzeczywistniającym porządek prawny jest prezydent

• Jerzy Panejko

• „Geneza i podstawy samorządu europejskiego” (1926) - problematyka odbudowy instytucji ustrojowych odrodzonego państwa

• Państwowa teoria samorządu (to czynnik pochodzący od państwa, a nie w stosunku do niego pierwotny i niezależny)

• Antoni Peretiatkowicz (1884 - 1956)

• Prawnik, działacz polityczny, piłsudczyk

• Na Uniwersytecie Poznańskim za jego kadencji (rektor 1936-1939) jako jedynym, odbywały się niezależne od władz państwowych wykłady akademickie na temat obrony przeciwlotniczej.

• Tadeusz Bigo (1894-1975)

• Prawnik i profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza i Uniwersytetu Wrocławskiego

• W okresie okupacji brał udział w tajnym nauczaniu uniwersyteckim

• „Związki publiczno-prawne w świetle ustawodawstwa polskiego” (1928)

• Państwowa teoria samorządu

• Kazimierz Władysław Kumaniecki (1880-1941)

• Prawnik i profesor UJ

• Minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego (1922)

• Ważniejsze prace: „Akt administracyjny” (1913), „Ustrój państwowy władz administracyjnych na ziemiach polskich” (1920-1921), „Ustrój władz samorządowych na ziemiach polskich w zarysie” (1921), „Zarys prawa administracyjnego na ziemiach polskich” (1920)

• Bohdan Wasiutyński (1882-1940)

• Prawnik i publicysta narodowo-demokratyczny, profesor Uniwersytetu Poznańskiego potem Warszawskiego

• Autor pracy „Ustrój władz administracyjnych rządowych i samorządowych” oraz współautor „Polskiego prawa administracyjnego w zarysie”

• Był bliskim współpracownikiem i przyjacielem Romana Dmowskiego

• Członek Ligi Narodowej

• W latach 1908—1915 redaktor "Przeglądu Narodowego", w latach 1915—1917 współredaktor "Sprawy Polskiej" w Piotrogrodzie i wydawca "Dziennika Polskiego", od sierpnia 1917 współorganizator i jeden z aktywniejszych działaczy Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego

• Wit Klonowiecki

• Zainteresowany sferą postępowania administracyjnego: „Strona w postępowaniu administracyjnym” (1938)

• Stanisław Kasznica (1908-1948)

• Ostatni Komendant Główny NSZ, pseudonim "Stanisław Wąsacz”

• Ukończył studia prawnicze na UAM

• Działalność konspiracyjna, za nią został skazany na śmierć

• W 1943 roku w podziemnej drukarni wydano jego podręcznik „Polskie prawo administracyjne”, ze względu na wymogi konspiracji podano jako autora dr A. Łużyckiego a jako dater wydania 1938. Do dziś uznawana za jedną z najważniejszych pozycji tego rodzaju w naszym piśmiennictwie.

• Jerzy Stefan Langrod (1903-1990)

• Zainteresowany sferą postępowania administracyjnego

• Prace: „Zarys sądownictwa administracyjnego ze szczególnym uwzględnieniem sądownictwa administracyjnego w Polsce” (1925), „Problemy sądownictwa administracyjnego” (1928), „Res iudicata w prawie administracyjnym” (1931)

• Do wybuchu II wojny światowej był kierownikiem Katedry Prawa Administracyjnego i Nauki Administracji UJ

• W obozie jenieckim napisał „Instytucje prawa administracyjnego. Zarys części ogólnej” (wydano ją w 1948)

• Po wojnie wskutek represji i niemożliwości powrotu do Ojczyzny zamieszkał w Paryżu i był wykładowcą związanym z wieloma uniwersytetami w Europie

• Był ekspertem UNESCO w Brazylii, współpracował z ONZ w ramach programu organizacji i funkcjonowania służby publicznej w krajach rozwijających się, realizował wiele misji naukowych z ramienia OECD.

Czasopisma naukowe: „Gazeta administracji i Policji Państwowej”, „Gazeta Administracji”, kronika życia administracji w „Gazecie”. Najważniejsze pozostały jednak zbiorowe prace, zwłaszcza:

• „Polskie prawo administracyjne” (1929) B. Wasiutyński, K. Komaniecki, J. Panejka - omówienie poszczególnych gałęzi prawa administracyjnego pod kątem regulacji prawa materialnego, ustroju administracji rządowej i samorządowej oraz procedury administracyjnej, omówienie sądowej kontroli administracji

• „Zarys ustroju, postępowania i prawa administracyjnego w Polsce” (1939) K. Komaniecki, J. Langrod, Szczęsny Wacholtz

Podsumowaniem wiedzy jest „Encyklopedia podręczna prawa publicznego” pod redakcją Zygmunta Cybichowskiego (2 tomy).

W dwudziestoleciu (1918-1939) porównując z innymi dziedzinami, prawo administracyjne było dość rozwinięte. Dość często jako źródła tego prawa stosowano rozporządzenia prezydenta z mocą ustawy. Doszło do rozwoju prawa materialnego - np. rozporządzenie o prawie budowlanym i rozbudowie miast i osiedli, które przetrwa do roku 1961; rozporządzenie w sprawie postępowania przymusowego.

Wybuch wojny spowodował zamknięcie wielu uczelni. Działalność w podziemiu (patrz Stanisław Kasznica), nawet obozach (patrz Langrod).

Po II wojnie światowej (po 1945)

• inny ustrój polityczny

• nie było zasady 3-podziału władz, tylko jednolitości

• likwidacja sądownictwa administracyjnego, bo nie było potrzeby hamowania władz

• zlikwidowano własność prywatną, powstała własność państwowa, organom administracji państwowej oddano pod zarząd własność państwową, byli jak właściciele, wykonywali funkcje właścicielskie, powstała nowa gałąź: prawo administracyjne gospodarcze, zarządzanie gospodarką narodową, prawo obrotu uspołecznionego

• powstały normy ustroju, dotyczące organizacji administracji państwowej

• rozszerzenie obszaru prawa administracyjnego na stosunki wewnętrzne w administracji (dawne interna) oraz na stosunki w gospodarce państwowej

• nowe zadania administracji publicznej: reglamentacyjno - porządkowe w sferze gospodarki uspołecznionej

• znacznie rozszerzono obszar prawa administracyjnego (silna ingerencja w obrót gospodarczy)

Po 1989 roku

• utworzono Naczelny Sąd Administracyjny (1 wrzesień 1980 r)

• zlikwidowano administracyjne prawo gospodarcze wraz z przywróceniem mechanizmów, praw ekonomicznych obsługiwanych przez prawo cywilne i handlowe

• zadania administracji: procesy reprywatyzacji i prywatyzacji

• ograniczenia funkcji administracji publicznej

• powołanie administracji rządowej

• częściowe odchodzenie od utrzymania przez państwo usług publicznych i przechodzenie na świadczenia ekwiwalentne (w części lub w całości płatne)

KONCEPCJE POJĘĆ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Trzy pojęcia prawa administracyjnego wg dr Żukowskiego

• Sensu largissimo - jest to zbiór norm, które oddziałują w sposób jednostronny, władczy na sytuację prawną podmiotu. Często wyznaczają one pewien wzorzec postępowania. Tego rodzaju podejście może być jednak zbyt ogólne, jako że podobne cechy wykazują inne gałęzie prawa publicznego - prawo karne, konstytucyjne. Definicja ta zatem nie dookreśla przedmiotu prawa administracyjnego, nie pozwala na właściwą jego delimitację w ramach całego systemu prawa.

• Sensu largo - są to normy regulujące organizację i działalność administracji publicznej, w szczególności pozwalające nawiązać stosunek administracyjno-prawny z obywatelem i podmiotami zbiorowymi. Określa się tutaj dwie sfery: wewnętrzną (organizacja) oraz zewnętrzną (oddziaływanie na obywatela zgodnie z posiadanymi kompetencjami). W tym ujęciu prawo dzielimy na 3 grupy: prawo ustrojowe, prawo materialne oraz prawo formalne (patrz str. 2 skryptu)

• Sensu stricte (obowiązujący na wykładzie) - jest to zbiór norm określających obowiązki i uprawnienia obywateli (podmiotów zbiorowych) oraz kompetencje organów do oddziaływania na obywateli w ramach dwóch zasadniczych modeli (form):

• Stosowania prawa - wydawania decyzji administracyjnych

• Kontroli przestrzegania prawa - czy obywatele oraz podmioty zbiorowe funkcjonują wedle reguł oznaczonych w prawie?

W ostatnim modelu możemy wyróżniać cechy prawa administracyjnego. (patrz dalej)

Istotne jest określenie wewnętrznej systematyki prawa administracyjnego. Otóż najczęściej możemy prawo administracyjne materialne dzielić według:

• przedmiotu regulacji, np. prawo oświatowe, prawo morskie, prawo ubezpieczeniowe, prawo ochrony środowiska.

• ustaw głównych, np. ustawa o dowodach osobistych, ustawa o obywatelstwie polskim

• dziedzin życia, np. prawo dotycząca środowiska naturalnego

Wszelkie podziały wewnętrzne winny być podporządkowane podejściu badawczemu.

Prawo administracyjne materialne to zbiór norm materialnych o powszechnej mocy obowiązującej ustanawiające w sposób bezpośredni / pośredni obowiązki oraz uprawnienia obywateli i podmiotów zbiorowych, przy czym normy bezpośrednie są przestrzegane w życiu codziennym, a organ ma kompetencję do kontroli. Normy pośrednie natomiast wymagają decyzji administracyjnej, stosowania prawa administracyjnego

Prawo administracyjne jest gałęzią prawa, która nie została skodyfikowana. Posiada znaczny obszar regulacji oraz dużą podatność na zmianę otoczenia.

Możemy wymienić następujące koncepcje dotyczące prawa administracyjnego:

• Maurycy Jaroszyński - wychodząc od pojęcia administracji można spojrzeć na prawo administracyjnego

• Administracja państwowa to działalność organów państwowych polegająca na praktycznej koncepcji i realizacji zadań państwa, np. zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, ochrona zdrowia, nadzór nad gospodarką

• Prawo administracyjne to gałąź prawa obejmująca swymi normami stosunki wynikające w procesie administrowania - aspekt funkcjonalny, działalność, organizacja, fakty.

• Jerzy Starościak

• Definicja w oparciu o budowy administracji, prawnych form działania - działalność państwowa regulowana w swoistych formach prawnych:

• Stanowienie ogólnie obowiązującego prawa

• Wydawanie aktów administracyjnych

• Zawieranie porozumień administracyjnych

• Zawieranie umów

• Prowadzenie działalności społeczno - organizatorskiej

• Wykonywanie czynności materialno - technicznych, które dzięki wpisaniu do przepisów prawa nabierają szczególnej mocy, np. konwencjonalna czynność zameldowania

• W oparciu o pojęcie stosunek administracyjno - prawnego: jest podstawą prawa administracyjnego - relacja pomiędzy administracją oraz obywatelem. Taka koncepcja jest uznawana i kontynuowana w ośrodku akademickim UJ. W literaturze zwolennikiem takiego pojęcia prawa administracyjnego jest również J. Filipek

• Andrzej Stelmachowski - wyodrębnienie prawa administracyjnego poprzez pryzmat metody regulacji stosunków społecznych:

• Metoda cywilistyczna - np. równorzędność stron stosunku cywilnego, brak władztwa

• Metoda karnistyczna i administracyjna - po jednej stronie zawsze wystąpi organ państwa/podmiot upoważniony przez Państwo (administracja publiczna), któremu wobec drugiej strony stosunku prawnego przysługuje określone prawem władztwo. A ponadto:

• w metodzie karnistycznej celem jest stosowanie sankcji określonych prawem za czyny określone w ustawie

• w metodzie administracyjnej władcze sterowanie prawami i obowiązkami adresatów prawa, tj. obywatelami

• Wacław Dawidowicz (UG - podejście niniejszego wykładu) - podejście od strony cech norm prawnych prawa administracyjnego: Wyodrębnia się prawo materialne (powszechne), proceduralne oraz ustrojowe (wewnętrznie wiążące administrację w systemie). Wszystkie normy prawa administracyjnego mają następujące cechy:

• Są zawsze ogólne (wszyscy adresaci), abstrakcyjne (wszystkie sytuacje), mają charakter materialny, są powszechnie obowiązujące

• Są powiązane funkcjonalnie z organami administracji publicznej - zarówno przy sprawdzaniu przestrzegania prawa jak i stosowaniu prawa potrzebne jest pośrednictwo organów administracji publicznej

• Każda odnosi się do tego samego rodzaju adresatów - nie ma tu związania stosunkiem organizacyjnym czy służbowym; wyznacza (bezpośrednio i /lub pośrednio) sytuację prawną podmiotów nie podporządkowanych prawnie organom administracji publicznej w danej sprawie.

Wg W. Dawidowicza prawo administracyjne to materialne prawo powszechne.

Takie ujęcie prawa administracyjnego zmusza do wyodrębnienia w osobny dział prawa ustrojowego administracji publicznej

• Prawo ustrojowe historycznie: interna administracji

• Prawo ustrojowe, jako prawo określające funkcjonowanie administracji publicznej jako administracji

oraz do wyodrębnienia prawa postępowania administracyjnego, określającego tryb stosowania i egzekwowania administracyjnego prawa materialnego

Żadne z ww. podejść nie jest w istocie złe, różnią się optyką spojrzenia na prawo administracyjne.

KATEGORIE NORM PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Prawo to zbiór norm prawa. Norma jest podstawową jednostką w ramach prawa administracyjnego. Zawarte są w źródłach prawa w formie redakcyjnej przepisów. Norma (prawo materialne o powszechnej mocy obowiązującej) - wzorzec postępowania, powinności; zawiera adresata oraz warunki (modalności, sposoby postępowania). Adresatami prawa administracyjnego jak wiadomo są organy (modalność kompetencyjna) oraz obywatele (modalność zobowiązująca lub uprawniająca).

Czym charakteryzuje się norma typowa dla prawa administracyjnego - szczególnym mechanizmem realizacji i swoistym sposobem wykonywania i funkcjonowania - Law In Action.

Możemy wyróżnić kilka rodzajów norm prawa administracyjnego:

- definicyjne o charakterze per formatywnym, np. przez podatek rozumie się …; obiekt budowlany, przez który rozumie się to i to

- derogacyjna uchylające poprzednie regulację w określonej materii, mówią kiedy są ważne

- przejściowe regulujące moment wdrażania ustawy, np. sprawy niedokończone realizuje się wg. Nowych regulacji

- klauzule generalne odsyłające do sformułowań pozasystemowych np. zasady deontologii lekarskiej

- odsyłające do innych przepisów - w sprawach nieuregulowanych stosuje się przepisy KPA

- materialne: szczególny, swoisty mechanizm realizacji funkcjonowania normy - prawo w działaniu. Owy mechanizm

można ująć w sposób modelowy; dąży się do pewnych uogólnień.

Najogólniej rzecz biorąc, możemy wyróżnić normy (interpretowane z przepisów prawa) bezpośrednio oraz pośrednio kształtujące sytuację prawną adresatów. Normy prawne skierowane do obywateli mogą być tak sformułowane jak w kodeksie drogowym (bezpośrednio pokazują nakazy oraz zakazy), prawie podatkowym, prawie bezpieczeństwa i higieny pracy. Pozostałe normy nie trafiają bezpośrednio do adresatów i muszą podlegać pewnej obróbce, np. prawo publiczne gospodarcze (od zasady wolności gospodarczej występuje wiele wyjątków, koncesji, pozwoleń itp.).

Przytoczmy przykłady:

• O tym, czy określony podmiot będzie mógł zająć się sprzedażą alkoholu decyduje kilka czynników - rada gminy podejmuje uchwałę o puli punktów sprzedaży alkoholu; przedsiębiorca musi uzyskać zezwolenie do wójta, burmistrza albo prezydenta miasta.

• Prawo budowlane - dysponowanie nieruchomością to możliwość wzniesienia obiektu budowlanego dopiero po uzyskaniu pozwolenia na budowę.

• Podatek od nieruchomości - właściciele otrzymują decyzję administracyjną o wysokości tego podatku. To, czy adresat jest obowiązany do zapłacenia wynika z przepisów o podatkach lokalnych. Przebiega to w następującym trybie: uchwała rady gminy o stawkach decyzja indywidualizująca normę płacenie podatku.

MODEL POŚREDNI:

Ustawa (norma) proces stosowania normy prawa administracyjnego z wydaniem decyzji administracyjnej (jest to więc element indywidualizujący normę prawną) zezwolenie na dalsze działanie Elementy: Norma daje kompetencję dla organu uprawnienie/obowiązek dla obywatela/podmiotu zbiorowego*. *Obywatel ma prawo / obowiązek dopiero wówczas, gdy otrzyma od organu akt stosowania normy, tj. indywidualną decyzję administracyjną, np. każdy może kierować pojazdem pod warunkiem, że otrzyma decyzję administracyjną przyznającą prawo jazdy

MODEL BEZPOŚREDNI (prawo administracyjne)

Ustawa (norma, np. czerwone światło) stosowanie się do normy przez adresata możliwość kontroli drogowej przez policję Dociera do adresata ex lege. Tworzy obowiązek, świadomość przestrzegania normy. Składa się z 2 elementów:  Kompetencja dla organu  Obowiązek dla obywatela albo podmiotu zbiorowego; winni tego przestrzegać

Ww. wnioskowanie potwierdza tezy prof. Dawidowicza o tym, iż istotą prawa administracyjnego jest funkcjonalne związanie z organami administracji publicznej. Przypadek norm pośrednio kształtujących sytuację prawną adresata ten związek jest wyjątkowo wyrazisty, natomiast w przypadku odwrotnym związanie polega na kontroli przestrzegania prawa oraz możliwości egzekucji administracyjnej, co nie wyklucza stosowania kontroli również w normach pośrednio kształtujących sytuację adresata.

Z wyżej wymienionego podziału norm materialnych możemy wyprowadzić 2 mechanizmy funkcjonowania prawa

administracyjnego materialnego - model kontroli przestrzegania prawa oraz model stosowania prawa

administracyjnego w drodze decyzji administracyjnej.

Z punktu widzenia adresata normy prawa administracyjnego możemy dzielić na: (Jakie kompetencje wynikające z norm materialnych prawa administracyjnego posiadają organy?)

• Normy skierowane do organów administracji publicznej - kompetencyjne

• Kompetencja do stosowania prawa

• Kompetencja do kontroli przestrzegania prawa

• Kompetencja do wykonywania czynności materialno - technicznych (wydawanie zaświadczeń, prowadzenie rejestrów, tworzenia planów). Jest to zespół norm do podejmowania czynności władczych i nie władczych. Są tez czynności władcze jak np. egzekucyjne. Inny przykład - obywatel nie przestrzega obowiązku (obowiązek jest i jest nałożony na obywatela) i wtedy następuje egzekucja czyli przymuszanie obywatela/podmiotu zbiorowego.

• Kompetencja do stanowienia prawa - jest sprawą dyskusyjną, czy należy ona do sfery zainteresowań prawa administracyjnego materialnego, a nie konstytucyjnego. Wg wykładowcy takie ustawy jak o ochronie przyrody (zawierające kompetencje do normy wykonawczej) należą do prawa konstytucyjnego, ale będące szczególnym typem normy prawa materialnego administracyjnego zawierającą normę do stanowienia prawa.

• Normy skierowane do obywateli bądź podmiotów zbiorowych - zobowiązujące/uprawniające

Normy prawa administracyjnego muszą być w pewien sposób interpretowane, dekodowane. Możemy przy tym

stosować wykładnię gramatyczną, językowo - logiczne, systemowe, autentyczne (pochodzące od prawodawcy),

sądowe (orzecznictwo), naukowe (doktryna). Korzystanie z środowiska, lasów publicznych, z wód morskich, korzystanie z muzeów i zakładów publicznych - są to normy uprawniające ale bez wydania indywidualnego postanowienia. Są tam też normy bezpośrednio obowiązujące jak zasada nie przechodzenia na czerwonym świetle, z którą wiąże się norma kompetencyjna do kontroli, bo można nam za to wlepić mandat.

CECHY POWSZECHNEGO MATERIALNEGO PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Prawo administracyjne jako PRAWO OCHRONY DOBRA WSPÓLNEGO

• nawiązuje do podziału Ulpianowskiego na prawo prywatne i publiczne (prawo cywilne - ochrona prywatnych i indywidualnych interesów, prawo publiczne //w tym administracyjne// najważniejsza jest ochrona dobra wspólnego (interesu publicznego ponad jednostkowego) np. prawo o ruchu drogowym, przepisy przeciwpożarowe, pr. Budowlane

• każda gałąź posiada pewien cel. Prawo administracyjne połączono z dobrem wspólnym, tj. dobrem indywidualnym idącym w parze z dobrem wspólnym. Często należy rozwiązywać spory pomiędzy dobrem jednostki a interesem grupy społecznej - prawo własności a budowa autostrady (odpowiednie ustawy szczegółowe ustalają postępowanie wywłaszczeniowe, a więc przymus zgodny z prawem). Prawo administracyjne chroni również dobra ogólnie dostępne, np. powietrze czy woda.

• państwo znajduje równowagę pomiędzy interesami jednostki a ogółu

• prawo administracyjne służy interesowi indywidualnemu (ekonomicznemu, dóbr osobistych) i ponad jednostkowemu - dobra wspólnego (np. stan środowiska, dobra zabudowa przestrzenna, bezpieczeństwo na drodze)

• interes indywidualny jest chroniony w sytuacji, kiedy jest w zagrożeniu, jest prawo skargi do sądu (np. na złe zagospodarowanie przestrzenne), obywatelom przyznaje się środki prawne na wypadek, kiedy obywatel stwierdzi, że jego interes prawny został naruszony.

Jako IUS COGENS

• klasyczny podział prawa na ius dispositivi (względnie wiążące) i ius cogens (bezwzględnie wiążące)

• ius dispositivi - te normy prawa, co do których treści i rozwiązań i skutków w granicach przez te normy dopuszczanych adresaci normy mogą się sami układać np. treść zawieranej umowy, ustawodawca dopuszcza samodzielne kształtowanie swojej sytuacji prawnej przez obywateli

• ius cogens - prawo bezwzględnie obowiązujące, co do zasady strony nie mogą zmienić, przekształcić, same się ułożyć, ale muszą dokładnie i bez reszty wypełnić to, co wynika z normy prawnej - wiąże w całości bezwzględnie bez możności samodzielnego ukształtowania skutków prawnych, np. pozwolenie na budowę, ustawowe warunki wydania pozwolenia na budowę, ktoś, kto ma działkę budowlaną i ma pozwolenie, jak ją sprzeda, pozwolenie przechodzi na kupującego, pod warunkiem potwierdzenia go przez organ administracyjny.

Jako PRAWO POWSZECHNE

• regulacje tego prawa adresowane są do wszystkich podmiotów prawa, a krąg adresatów związany jest ze stanem faktycznym, z którym jest związana dana norma prawna

• krąg adresatów wyznacza stan faktyczny, np. kierujący pojazdem, wszyscy właściciele

• jeżeli krąg adresatów wyznaczony jest ze względu na cechę inną niż stan faktyczny, to nie jest to norma prawa powszechnego, są to normy organizacyjne, np. do pracowników, wojewodów, urzędników, ministrów

• nie ma do czynienia przy jego realizacji z rozstrzyganiem sporu. Przykłady:

• prawo cywilne - kodeks cywilny: wynajmujący i najemca lokalu zawierają umowę najmu i w wypadku braku zapłaty czynszu przez najemcę (konfliktu) składane jest powództwo do sądu cywilnego i dochodzenie swojego prawa. Całość kończy się wydaniem orzeczenia

• prawo administracyjne - kodeks drogowy: adresat musi zrealizować normę jazdy z określoną prędkością. Jeśli tak nie czyni, to występuje przekroczenie normy, które ze swojej istoty nie jest sporne i policjant może kierowcę za to ukarać.

• Prawo administracyjne - pozwolenie na budowę: złożony zostaje wniosek do właściwego organu wraz z załącznikami i organ stosujący normę przeprowadza pewne procesy interpretacyjne oraz wydaje decyzję administracyjna (źródłem relacji nie był spór, lecz tylko przepisy prawne)

Powyższe sytuacje nie wykluczają możliwości błędnego stosowania prawa, ale w trakcie tego stosowania nie ma sporu - jedynie po ostatecznej decyzji, w wypadku odwołania od decyzji organu administracyjnego drugiej instancji do właściwego sądu toczy się spór, który nie jest już materią prawa administracyjnego.

Jako PRAWO OBYWATELSKIE

• prawo administracyjne materialne - prawo kierowane do podmiotów organizacyjnie nie podporządkowanych organom administracji publicznej

• pierwotnymi adresatami są obywatele, ich organizacje (nie jest to prawo administracji, ale administracyjne)

• wtórnymi są organy administracji publicznej o tyle o ile prawo przyznaje im kompetencje, np. pozwolenie na budowę, kontrola budowy

Jako PRAWO SĄDOWE

• obywatel, jeśli uzna, że prawo materialne administracyjne zostało wobec niego przez administrację zastosowane źle, ma prawo żądać ochrony sądowej. Ma prawo zwrócić się do sądu o ochronę sytuacji prawnej. Obywatel podlega ochronie sądowej.

• istnieją sądy administracyjne, do których obywatele mogą występować z zaskarżeniem działania, nie działania organów

• szczegółowe zasady zaskarżania są uregulowane w ustawie z maja 1995 o NSA, w styczniu 2004 powstanie druga instancja sądownictwa administracyjnego, n podstawie obecnych oddziałów NSA w województwach

• normy prawa administracyjnego, ich stosowanie czy kontrola ich przestrzegania, podlega kontroli wymiaru sprawiedliwości wg. modelu: Obywatel administracja (kontrola obywatela z urzędu często stosowana) sąd (kontrola sprawowana na wniosek bądź skargę). Należy podkreślić, iż organ administracyjny nie może zaskarżyć obywatela do sądu administracyjnego.

Jako prawo dysponujące własną odpowiedzialnością w postaci EGZEKUCJI ADMINISTRACYJNEJ

• zasadą jest że pierwszą sankcją, jaka może zostać zastosowana w przypadku naruszenia prawa, jest przymus egzekucyjny, sankcja, która ma zlikwidować naruszenie prawa administracyjnego

• zasady egzekucji 17.06.1976 ust. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

• jeżeli to wynika z przepisu prawnego, mogą być zastosowane inne sankcje np. karne, pieniężne - policja na drodze -> mandat

• prawo administracyjne zawiera normy dozwalające (uprawniające) oraz nakładające na adresata obowiązki. W wypadku pierwszym działalność adresata nie podlega kontroli oraz przymusowi. Obowiązki są najczęściej wykonywane w sposób dobrowolny (podatki, służba wojskowa, przymus szkolny). Jeżeli obowiązki wynikające z prawa administracyjnego nie są realizowane, to dochodzi do zaburzenia porządku prawnego i mogą być zastosowane przepisy przymuszające do wykonania obowiązków - egzekucja administracyjna - wg. ustawy z 1966 o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Na jej podstawie można stosować środki egzekucyjne pieniężne / niepieniężne; wykonania zastępcze (rozbiórka) oraz egzekucję z nieruchomości. Należy podkreślić, iż egzekucja ni jest karą, ale posiada ona środki sprzyjające przywróceniu właściwego stanu prawnego.

Jako prawo NIESKODYFIKOWANE

• w prawie karnym i prawie cywilnym wiodącą rolę pełnią kodeksy choć są jeszcze ustawy poza kodeksem, regulujące materię tego prawa

• w prawie administracyjnym nie ma kodeksu prawa administracyjnego materialnego (jest natomiast KPA). Pojawiają się pewne projekty skodyfikowania choćby przepisów ogólnych prawa administracyjnego, ale jak dotąd nie zaczęto realizować tego planu.

• przyczyny

• nigdzie na świecie nie jest skodyfikowane

• młodość tej gałęzi prawa, nauka się jeszcze nie dopracowała takich doktryn, które można by było złożyć na kodeks z ogólnymi normami prawa (pc i pk mają po 4000 lat) nie ma pomysłu do uporządkowania i skrócenia tych ilości materiału (zbyt obszerne)

• ogromne zróżnicowanie przedmiotowe regulacji, bo jest zróżnicowanie dziedzin prawa administracyjnego, więc nie da się sprowadzić do wspólnego mianownika, np. prawo budowlane, bezrobotni

• ogromna zmienność w czasie, prawo frontowe, podatności na zmiany ekonomiczne, społeczne oraz polityczne, np. podatki, bezrobotni, zmiany w pr. adm. są wymuszane przez zmiany w środowisku gospodarczym, ekonomicznym, społeczno- politycznym

Jako prawo, którego STOSOWANIE, KONTROLA I PRZESTRZEGANIE MA CHARAKTER NIESPORNY (opracowanie czyjeś)

• w systemie prawa dla materialnego pr. administracyjnego bardzo istotne jest występowanie dwóch kategorii norm

NPA_P -^s-^t-^o-^s-^o-^w-^a-ⁿ-ⁱ-^e--^p-^r-^a-^w-^a- > D_A -------- > Syt. pr. -> upr./obow. ||kontrola realizacji ||

NPA_P ----------------------------------------------- > Syt. pr. -> upr./obow. -> NPA_P ||przez organy u obywateli ||

• normy prawne pośrednio kształtujące sytuację prawną adresatów. Aby treść normy mogła się urzeczywistnić, musi zostać wydana Decyzja Administracyjna (D_A), ten akt kreuje sytuację prawną tzn. kształtuje sytuację prawną adresatów, uprawnienia i obowiązki, istota pośredniości dla urzeczywistnienia normy i sprawienia skutków niezbędne jest wydanie aktu konkretnie indywidualnego, zwanego decyzją administracyjną i dopiero ta decyzja tworzy po stronie adresata prawa i obowiązki

• normy prawa administracyjnego bezpośrednio kształtujące sytuację prawną adresatów: bezpośrednio, to znaczy wprost, tzn. nie ma potrzeby wydania aktu pośredniczącego, np. prawo o ruchu drogowym - światła, znaki drogowe.

• wydanie decyzji administracyjnej: pojawia się ona na skutek stosowania prawa, tzn. zespołu czynności, który doprowadza do wydania tej decyzji

• kontrola realizacji norm bezpośrednich prawa administracyjnego przez państwo u obywateli

• niesporny charakter procesów stosowania prawa i kontroli realizacji: między obywatelem, a organami nie ma sporu, postępowanie niesporne w sądzie.

Jako PRAWO DWUPODMIOTOWE

• obywatele, a z drugiej strony organy administracji publicznej

Inne cechy:

• GENERALNO-ABSTRAKCYJNE

• POCHODZĄCE OD WŁADZY WYKONAWCZEJ I USTAWODAWCZEJ (KOMPETENCJE HETERONOMICZNE, CZYLI POCHODNE)

• STANOWIENIE PRAWA => STOSOWANIE PRAWA (KOMPETENCJE DO WYKONYWANIA PRAWA ….. JEŚLI JE STANOWI)

PRAWO ADMINISTRACYJNE A INNE TRADYCYJNE GAŁĘZIE PRAWA

• przez system prawa rozumie się ogół norm prawnych obowiązujących w danym miejscu i czasie

• system jest spajany przez zasadę niesprzeczności i zupełności

• gałęzie prawa - kryterium podziału na gałęzie jest przedmiot i metoda regulacji

• klasyczny podział : pr. konstytucyjne, pr. karne, pr. cywilne, adm., pracy

PRAWO ADMINISTRACYJNE A KONSTYTUCYJNE

• Podstawowym źródłem je tworzącym jest konstytucja plus ustawy szczególne. Normy tu zaliczane kształtują podstawowe zasady i funkcjonowanie państwa (organizacja, ład państwa, zasady tworzenia prawa, podstawowy kształt sytuacji obywatela prawa i obowiązki)

• Wszelkie opisy stanów nadzwyczajnych (zawartych w kont.) są rozwinięte w prawie administracyjnym

• Obie gałęzie w pewnej części odnoszą się do ustroju państwowego. Prawo administracyjne ponadto doprecyzowuje (określa granice) prawa, wolności oraz obowiązki spisane w ustawie zasadniczej, a także konstytuuje, rozwija, wypełnia, wykonuje normy pr. konstytucyjnego konstytucji można znaleźć takie przepisy, które zapowiadają kontynuację w innych przepisach (-> pr. adm.). Podstawa dla finansów publicznych.

• Obydwie gałęzie należą do prawa publicznego (public law)

• Są w pr. adm. ustawy, które nie mają początku w przepisach pr. konstytucyjnego (np. ust. o obowiązku meldunkowym, ust. o dokumentach tożsamości)

PRAWO ADMINISTRACYJNE A CYWILNE

• Łączność istnieje między prawem administracyjnym - a cywilnym : kształtowanie przez przepisy administracyjne stosunków cywilnoprawnych (np. właściciel nieruchomości musi zważać na akty prawa administracyjnego dotyczące jego kamienicy; kupno broni - pod warunkiem spełnienia warunków opisanych w prawie administracyjnym).

• relacja ta jest konsekwencją relacji między pr. publicznym a prywatnym

• pr. publiczne - pr. adm. stoi na straży interesów publicznych, ponad jednostkowych (prawo karne podobnie)

• pr. cywilne jest prawem prywatnym, jego powołaniem, misją jest ochrona interesu indywidualnego, zwłaszcza indywidualnych interesów jednostkowych, ochrona interesu prywatnego staje się dobrem wspólnym

• na pierwszy plan wysuwa się różnica - prawo cywilne to gałąź prawa prywatnego, określającego stosunki pomiędzy podmiotami równymi w sensie formalnym; posiada normy ius dispositivum Jednak występuje również trochę podobieństw:

1. Przedmiot regulacji, np. prawo własności (art. 140 KC) ograniczone ustawami, społeczno - gospodarczym przeznaczeniu rzeczy. Jest to jak najbardziej materia prawa administracyjnego (rozdział 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami opisująca instytucję wywłaszczenia). Właściciel nieruchomości realizuje swoje prawo na mocy prawa cywilnego. Jednak w przypadku wywłaszczenia istnieje konieczności wykorzystania prawa administracyjnego - decyzja administracyjna. Taka sama decyzja wymagana jest również w wypadku, gdy cudzoziemiec zechce nabyć nieruchomość

2. KRiO oraz KC dotyczy osób fizycznych a ustawa - prawo o aktach stanu cywilnego zawierająca regulacje cywilnoprawne (łączy przedmiot regulacji)

3. Ubezpieczenia - klasycznie jest to umowa cywilnoprawna zawierająca 2 zgodne oświadczenia woli. Są jednak przypadki, gdy ubezpieczenia są obowiązkowe, np. odpowiedzialność cywilna kierowców, notariuszy. W razie niedopełnienia obowiązku występują sankcje administracyjne (causa tkwi w przepisach prawa administracyjnego)

4. Art. 417 i1,2 KC - odpowiedzialność władzy publicznej wynikające za działania władzy wynikające z prawa administracyjnego (czyny niedozwolone).

• interes publiczny, tam, gdzie jest to bezwzględnie konieczne, ma przewagę nad interesem prywatnym; aby ta przewaga nie była przypadkowa, to w przepisach określa te sytuacje, stosunki; w normach pr. adm. zawarte są mechanizmy ograniczające tam, gdzie ustawodawca uzna to za niezbędne chronione przepisami pr. cywilnego.

• np. pr. cywilne chroni naszą prywatność, ale co do osób pełniących funkcje publiczne, prywatność jest wyłączona, bo zarobki zeznają

• np. pr. cywilne - wolność zawierania umów, ale pr. administracyjne ogranicza w ustawie o odpadach, właściciel nieruchomości ma obowiązek zawarcia umowy o wywóz nieczystości z podmiotem wskazanym przez gminę

PRAWO ADMINISTRACYJNE A KARNE

• obydwie są gałęziami prawa publicznego, zawierające ius cogens

• Prawo karne penalizuje określone zachowania i działa, gdy popełnione są czyny niedozwolone. Prawo administracyjne ma bardziej aktywną pozycję (może działać z urzędu, na wniosek). Prawo karne wzmacnia jednak działanie prawa administracyjnego (przepisy karne z ustaw prawa administracyjnego).

• PK określa czyny niedozwolone pod groźbą sankcji, prawo administracyjne reguluje natomiast uprawnienia oraz obowiązki. Prawo karne częstokroć stoi na straży przestrzegania prawa administracyjnego

• przymus egzekucyjny, przepisy pr. adm. mogą zawierać mechanizmy umożliwiające zmuszenie podmiotu do wykonania

• wykroczenie lub przestępstwo - ustawodawca może uznać, że niewykonanie obowiązku wynikającego z przepisów pr. adm. zasługuje na znaczniejsze potępienie, sroższą karę niż przymus egzekucyjny, np. ustawa o ruchu drogowym. W takim przypadku pr. karne udziela, ustanawia sankcje, prawu administracyjnemu, które mają zwiększyć skuteczność w wykonywaniu tej ustawy

PRAWO ADMINISTRACYJNE A PRACY

• normy pr. pracy regulują tok świadczenia pracy, regulują stosunek dwóch stron stosunku pracy w związku ze świadczeniem pracy

• genetycznie wywodzi się z pr. cywilnego (pr. pracy = przepisy cywilistyczne + nowe przepisy od państwa)

• sprawowanie władzy - pragmatyki - specjalne regulacje prawne pr. adm. w stosunku do pracowników, których praca polega na sprawowaniu władzy, np. dot. policji, sędziów.

• Prawo pracy - reguluje ono zarówno stosunek pracy jak również prawa socjalne, bytowe, na wypadek bezrobocia itp. Korzysta przy tym często z mechanizmów wypracowanych przez prawo cywilne oraz administracyjne - np.

1. przepis dotyczący obowiązku ubezpieczenia społecznego spoczywający na pracodawcy

2. przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy (możliwość kontroli Państwowej Inspekcji Pracy).

3. regulacje dotyczące osób bezrobotnych (stan prawny zależny od decyzji właściwego powiatowego urzędu pracy).

4. Pracownicy administracji publicznej podlegają równocześnie kodeksowi pracy, ustawie o służbie cywilnej, ustawie o pracownikach samorządowych (określone są pragmatyki służbowe, urzędnicze).

Relacje między prawem administracyjnym a normy prawa między narodowym - prawo administracyjne krajowe i prawo administracyjne międzynarodowe (podmioty zbiorowe, państwa jako całości, umowy międzynarodowe, prawo wspólnotowe) W prawie międzynarodowym mogą być normy które będziemy zaliczać do norm prawa administracyjnego (np. ruch statków morskich, lotniczych.. a nawet przepisy dotyczące telewizji satelitarnej). Prawo ustrojowe międzynarodowe opisuje np. w karcie narodów budowę ONZ. Prawo cywilne autorskie reguluje międzynarodowe prawa własności. Prawo międzynarodowe jest odrębnym porządkiem stosowanym przez wiele państw.

• Międzynarodowe prawo administracyjne materialne - konwencja MARPOL dotycząca ruchu statków morskich

• Międzynarodowe prawo administracyjne ustrojowe - system oraz funkcjonowanie ONZ

• Międzynarodowe prawo administracyjne karne - przepisy dot. czarterów oraz umów handlowych

Relacja między prawem administracyjnym (materialnym) a prawami proceduralnymi/formalnymi: MATERIALNE - co ?; FORMALNE - jak ?

Prawo administracyjne formalne (głównie KPA oraz Ordynacja podatkowa). Prawo formalne uzupełnia prawo materialne, pozostaje z nim w ścisłym związku.

Podstawowy dylemat prawa administracyjne materialne a ustrojowe - dla naszego prowadzącego są to zupełnie oddzielne gałęzie prawa
1) różnią się przedmiotem regulacji (prawo ustrojowe regulują ustrój, budowę, sytuacje organów // materialne - sytuację obywatela + kompetencje organów)
2) różny jest mechanizm wykonywania/realizacji prawa ustrojowego i materialnego - sposób wykonywania:

• ustrojowe - mechanizmy między strukturami, hierarchicznie zbudowanymi, równorzędnie zbudowane, zdecentralizowane układy, systemy wpływania na siebie w strukturze

• materialne - stosunki między niezależnymi organizacyjnie podmiotami (wolny obywatel a organ administracyjny)

3)system źródeł prawa materialnego - to zbiór zamknięty, przepisy powszechnie obowiązujące. Prawo ustrojowe stanowi o budowie organów - przepisy wewnętrznie obowiązujące (system otwarty)

ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO (z `wykładów żuka')

POJĘCIE I KLASYFIKACJA

Prawo administracyjne tworzy wielka liczba norm prawnych zawartych w ustawach, rozporządzeniach, uchwałach, zarządzeniach, statutach i innych aktach.

Kryterium podziału źródeł pr. adm. - pozycja organu stanowiącego prawo

• źródła prawa stanowione przez centralne organy państwa (Sejm i Senat, Prezydent, Rada Ministrów, ministrowie, i inne organy administracji centralnej)

• źródła prawa stanowione przez organy terenowe (organy rządowej administracji ogólnej i specjalnej, nie zespolonej, organy jednostek samorządu terytorialnego)

Klasyfikacja źródeł prawa w ujęciu formalnym według kryterium terytorialnego i podmiotowego zasięgu obowiązywania:

- prawo krajowe - źródła powszechnie obowiązującego prawa

- prawo wspólnotowe - źródła prawa o charakterze wewnętrznym

Źródła prawa administracyjnego:

1. w sensie formalnym - każdy akt, który w danym systemie prawa uważa się za źródło norm prawa (ustawa, rozporządzenia, rozstrzygnięcia sądów)

2. w sensie materialnym - czynniki społeczne, polityczne, ekonomiczne, które warunkują treść prawa

Kolejny podział:

- samoistne (np. ustawy, rozporządzenia)

- niesamoistne (egzegeza prawa, poglądy doktryny)

Źródła poznania prawa: dokumenty i inne nośniki informacji, na podstawie których można ustalić treść norm prawnych

- oficjalne

- nieoficjalne

Art. 87 Konstytucji RP

1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

Kategorie prawa krajowego:

• o mocy obowiązującej na obszarze całego państwa: ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia

• o ograniczonej terytorialnie mocy obowiązującej (prawo miejscowe) :stanowione przez podmioty administracji rządowej lub samorządu terytorialnego (na poziomie gminy, powiatu i województwa)

Prawo wspólnotowe

• Doktryna bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego: Przepisy prawa wspólnotowego, które są „jasne i precyzyjne”, mają charakter bezwarunkowy i mogą być wykonywane bez udziału uznania lub władzy dyskrecjonalnej są przepisami bezpośrednio obowiązującymi i bezpośrednio stosowanymi. (J. Zimmermann)

• Doktryna pierwszeństwa: w razie sprzeczności między normami systemami prawa wspólnotowego i krajowego decyduje przepis prawa wspólnotowego (wg Traktatu Europejskiego oraz orzecznictwa ETS)

Rozporządzenia: Art. 92 Konstytucji 

1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.

2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi (zakaz subdelegacji do tworzenia prawa)

Podmioty uprawnione do wydawania rozporządzeń wg przepisów Konstytucji

Art. 142 Prezydent Rzeczypospolitej

Art. 146 ust. 4 pkt 2 Rada Ministrów

Art. 148 pkt 3 Prezes Rady Ministrów

Art. 149 ust. 2 ministrowie kierujący działami administracji rządowej (Rada Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra).

Art. 213 ust. 2 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały

Art. 234 ust. 1  Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy

KONTROLA STANOWIENIA PRAWA: sądy i trybunały

Art. 188 Konstytucji -> Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

4) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych (...)

Art. 190.  Konstytucji

1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

Art. 190.  Konstytucji

3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstyt. określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią R M

4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

Art. 193 Konstytucji

Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem

Art. 79 ust. 1. Skarga konstytucyjna

Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

Sądowa kontrola prawa miejscowego: Ustawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

Art. 3. § 1 Sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie.

§ 2. Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:

5) akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej

Nadzór nad prawem miejscowym w stosunku do:

• organów jednostek samorządu terytorialnego: wojewoda i regionalna izba obrachunkowa

• wojewody oraz oraz organów rządowej administracji niezespolonej odpowiednie organy wyższego stopnia

Art. 41 ust. 1 ustawy o administracji rządowej w województwie:

 Prezes Rady Ministrów uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego, w tym rozporządzenia porządkowe, ustanowione przez wojewodę lub organy administracji niezespolonej, jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, a także może je uchylać z powodu niezgodności z polityką rządu lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności.

Ustawa o obszarach morskich RP i administracji morskiej:

Art. 48a ust. 1  Nadzór nad wydawaniem przepisów przez terenowe organy administracji morskiej sprawuje minister właściwy do spraw gospodarki morskiej.

2. W ramach nadzoru, o którym mowa w ust. 1, minister właściwy do spraw gospodarki morskiej uchyla przepisy wydawane przez dyrektorów urzędów morskich niezgodne z ustawami oraz aktami wydanymi w celu ich wykonania.

ŹRÓDŁA PRAWA STANOWIONE PRZEZ ORGANY CENTRALNE

Konstytucja

• akt najwyższej rangi

• zasady ustroju politycznego i społeczno - gospodarczego, organy państwa: naczelne i lokalne, struktura i kompetencje, ustrój, zadania, kompetencje, organów administracji publicznej i innych podmiotów wykonujących zadania administracji publicznej,

• podział kompetencji: w założeniach Monteskiusza w trójpodziale władz, do ustawodawstwa przeznaczona jest wł. ustawodawcza. Jednakże w dzisiejszych czasach wł. wykonawcza uczestniczy także w tworzeniu prawa. Przez tworzenie prawa należy rozumieć tworzenie norm o charakterze generalno - abstrakcyjnym, a także rozstrzygnięcia o charakterze generalno abstrakcyjnym. Porządek prawny składa się z norm prawnych oraz ze skutków prawnych aktów o charakterze indywidualno - konkretnym

• zasada heterogenii (subsydiarności): ustawodawca posiada autonomiczne kompetencje do tworzenia prawa, a administracja publiczna (wł. wykonawcza) ma kompetencje o charakterze heterogenicznym, tzn. pochodnym, zależnym od wł. ustawodawczej. Tworzą prawo na warunkach ustalonych przez ustawodawcę. Włada wykonawcza ma tę możliwość ze względów ilościowych (parlament sam by nie dał rady), specjalistyczne regulacje, ogólność a szczegółowość.

• określa źródła prawa

• art. 87, ust 1 Źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są:

• Konstytucja

• ustawy

• ratyfikowane umowy międzynarodowe za / bez zgodą wyr. w ustawie

• rozporządzenia

• akty prawa miejscowego

• zasady, organy, kontroli administracji, kontroli państwowej i ochrony prawa

• stosunek między obywatelem a państwem, jego zasady i treść

• podstawowe wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela, granice dozwolonych ingerencji do wyjątkowych wypadków, gdy jest to konieczne dla bezpieczeństwa lub porządku publicznego, dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, wolności i praw innych osób

• obowiązuje bezpośrednio prawodawcę, sędziego i każdy organ adm. w sprawie ogólnej i indywidualnej, bezpośrednie stosowanie konstytucji

• zasady działania państwa podczas stanów nadzwyczajnych

• art. 10 ust. 1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej (organów) opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej

• art. 4. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu, Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

• art. 2. Rzeczpospolita jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej

• art. 7. Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa

• art. 15., ust.1 Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej

• art. 15 ust. 2. Zasadniczy podział państwa uwzględniający więzi społeczne gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa

• art. 16 Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową

• art. 17. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony

• rozdział I „Rzeczpospolita” zasady ustroju państwa

• rozdział II „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”

• rozdział III ”Źródła prawa”

• rozdział VI „Rada Ministrów i administracja rządowa”

• rozdział VII „Samorząd terytorialny”

• rozdział IX „Organy kontroli państwowej i ochrony prawa”

Ustawa

• powszechnie obowiązujące źródło prawa

• nieograniczoność przedmiotu ustawy, materii ustawowej

• nie powinna regulować spraw określonych w Konstytucji

• obowiązek uregulowania niektórych spraw, do wejścia w życie niektórych przepisów jest potrzebna ustawa, (dodatkowy akt)

• obejmuje ograniczenia w zakresie korzystania przez obywateli z konstytucyjnych praw i wolności

• miejsce w hierarchii źródeł prawa, pod:

• nie może być sprzeczna z Konstytucją

• ustawą o zmianie Konstytucji

• umową międzynarodową ratyfikowaną za uprzednią zgodą Sejmu wyrażoną w ustawie

• z prawem stanowionym przez organizację międzynarodową, która została ukonstytuowana na podstawie ratyfikowanej umowy zawartej przez Polskę

• z prawem stanowionym przez organizację międzynarodową której ratyfikowaną umową Polska przekazała kompetencje organu władzy państwowej w niektórych sprawach

• art. 120 Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba, że Konstytucja przewiduje inną większość

• Stadia uchwalania(art. 118-124)

• Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi i Radzie Ministrów; poselskie projekty ustawa mogą wnosić komisje sejmowe lub co najmniej 15 posłów podpisujących projekt; obywatele

• Marszałek Sejmu przyjmuje projekty w formie pisemnej wraz z uzasadnieniem wyjaśniającym cel, skutki prawne i inne wskazującym źródła finansowania oraz założenia podstawowych aktów wykonawczych, ewentualnie stwierdzenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej; zarządza drukowanie projektów oraz ich doręczenie posłom, Prezydentowi, Marszałkowi Senatu i Prezesowi Rady Ministrów

• Rozpatrywanie projektów ustaw odbywa się w trzech czytaniach, przyjęcie zmian w funkcjonowaniu samorządów (lokalnych, regionalnych) poprzedza się zasięgnięciem opinii przedstawicieli organizacji samorządowych na posiedzeniu komisji sejmowych

• (I) Na posiedzeniu komisji sejmowej odbywa się pierwsze czytanie projektu ustawy, które obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy oraz debatę; na posiedzeniu Sejmu pierwsze czytanie kończy się skierowaniem projektu do komisji, chyba, że Sejm odrzuci projekt w całości; do szczegółowego rozpatrzenia projektu komisja może powołać podkomisję oraz zasięgnąć opinii ekspertów; komisja (lub połączone komisje) przygotowuje sprawozdanie o projekcie ustawy

uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę

debata w sprawie ogólnych zasad projektu

koniec: odrzucenie lub skierowanie do komisji

• (II) Posiedzenia Sejmu dotyczące drugiego czytania projektu może odbyć się nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom sprawozdania komisji (chyba, że Sejm zdecyduje inaczej) i obejmuje, po zapoznaniu się Sejmu z tekstem sprawozdania komisji o projekcie ustawy, także przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków, następnie ponowne skierowanie projektu do komisji

przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy

przeprowadzenie debaty, zgłaszanie poprawek i wniosków

koniec: do komisji lub dalej III czytanie

• (III) Trzecie czytanie może się odbyć niezwłocznie (jeżeli w drugim czytaniu projektu nie skierowano do komisji) i obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji oraz głosowanie

przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji, lub poprawki i wnioski z II czyt. w Sejmie

głosowanie: przyjęcie bez zmian, uchwalenie poprawek, odrzucenie w całości

• Marszałek Sejmu przesyła następnie potwierdzony swoim podpisem tekst uchwalonej ustawy Prezydentowi i Marszałkowi Senatu

• Senat podejmuje uchwałę zatwierdzającą ustawę lub przedstawia propozycję dokonania w ustawie określonych zmian

• Marszałek Sejmu kieruje do rozpatrzenia przez komisje propozycji Senatu, a te przedstawiają Sejmowi sprawozdanie, w którym wnioskują o uchwalenie proponowanych przez Senat zmian w całości lub w części albo nieprzyjęcie propozycji Senatu

• Sejm, jeśli nie odrzuci uchwały Senatu bezwzględną większością głosów, poprawka zaproponowana do niej w uchwale Sentu zostaje przyjęta

• Prezydent otrzymuje niezwłocznie od Marszałka Sejmu tekst ustawy do podpisu, jeśli odmówił jej podpisania w ciągu 21 dni wraz z umotywowanym wnioskiem (np.. niezgodność z Konstytucją), Marszałek Sejmu kieruje je do komisji, które rozpatrywały projekt ustawy przed jej uchwaleniem i przygotowują one sprawozdanie z wnioskiem o ponowne uchwalenie ustawy w dotychczasowym brzmieniu bądź wniosek przeciwny

• Sejm decyduje o ponownym uchwaleniu ustawy w brzmieniu dotychczasowym większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów o czym Marszałek Sejmu powiadamia niezwłocznie Prezydenta, a ten w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw; jeśli natomiast Sejm nie uchwali ponownie ustawy w brzmieniu dotychczasowym, postępowanie ustawodawcze ulega zamknięciu

• promulgacja - ogłoszenie w Dzienniku Ustaw jest warunkiem wejścia aktu w życie

• rola ustawy w procesie administrowania

• zasada nadrzędności ustawy w systemie prawa - wszystkie inne źródła prawa muszą formalnie i materialnie być zgodne i służyć jej wykonaniu

• zasada wyłączności ustawy (wyłącznej materii ustawowej) najważniejsze dla funkcjonowania państwa i jego organów oraz dla życia obywateli sprawy powinny być rozstrzygane wyłącznie w drodze ustawowej

• teoria wieloszczeblowej (wielostopniowej) budowy prawa Adolfa Merkla - wiedeńska szkoła pozytywizmu prawnego

• akty normatywne z mocą ustawy - prezydent w stanach nadzwyczajnych

Umowa międzynarodowa

• art. 9 Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją pr. międzynarodowego

• idea transformacji generalnej

• ratyfikacja - akt w którym organ upoważniony do reprezentowania państwa w stosunkach międzynarodowych (Prezydent) wyraża wolę związania państwa treścią umowy międzynarodowej, zawartej przez innych organ (Radę Ministrów) o ratyfikacji lub wypowiedzeniu takiej umowy Prezydent zawiadamia Sejm

• ratyfikacja

• traktat postanawia, że taka zgoda ma być wyrażona w drodze ratyfikacji

• w inny sposób ustalono, że państwa uczestniczące w rokowaniach uzgodniły, iż ratyfikacja będzie wymagana

• zamiar państwa podpisania traktatu pod warunkiem ratyfikacji wynikaz pełnomocnictw jego przedstawiciela lub został wyrażony w czasie rokowań

• ratyfikacja za zgodą wyrażoną w ustawie

art. 91 ust 2 umowa międzynarodowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową

• pokoje, sojusze, układy polityczne i wojskowe

• wolności, prawa i obowiązki obywatelskie określone w konstytucji

• członkostwo RP w organizacji międzynarodowej

• znaczne obciążenie państwa pod względem finansowym

• sprawy regulowane w ustawie lub gdzie forma ustawy jest wymagana

• przekazanie organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach

• art. 87 ust 1 umowy międzynarodowe nalezą do źródeł prawa powszechnie obowiązującego

• art. 91 ust 1 umowa międzynarodowa jest stosowana bezpośrednio, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy

• ust 3 jeżeli to wynika z ratyfikowanej przez RP umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami

Prawo europejskie

organy i instytucje wspólnoty europejskiej

• Parlament Europejski - bezpośrednie wybory przez społeczeństwa państw-członków, działają w nim: Prezydium, frakcje (partie), komitety, Sekretariat Generalny, funkcje doradcze i kontrolne, nie obowiązuje go zasada ograniczonej kompetencji szczegółowej

• Rada Unii Europejskiej - organ prawodawczy, tylko na mocy szczegółowego upoważnienia przedstawiciele państw na szczeblu urzędowym

• Rada Europy w Strasburgu

• Rada Europejska - szefowie państw i rządów państw członkowskich

• Komisja Europejska - organ dycyzyjny i wykonawczy, reprezentuje wspólnotę na zewnątrz i w stosunkach wewnętrznych wykonuje zadania zlecone przez Radę, prawo do inicjatywy ustawodawczej, członkowie niezależni od swoich państw, zasada podziału resortowego

• Trybunał Sprawiedliwości - zapewnia przestrzeganie prawa przy interpretacji i stosowaniu traktatu

• Trybunał Obrachunkowy - kontroluje finanse

• Komitet Ekonomiczno Społeczny

• Komitet Regionów

• Europejski Bank Inwestycyjny

źródła prawa

• pierwotne

• traktat paryski z 18 kwietnia 1951 - ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali

• dwa traktaty rzymskie z 25 marca 1957 ustanawiające Europejską Wspólnotę Energii Atomowej i Europejską Wspólnotę Gospodarczą (obecnie Wspólnotę Europejską

• protokoły i aneksy np. Protokół o statucie Trybunału Sprawiedliwości EWG

• traktaty uzupełniające oraz rewidujące

• traktaty o przystąpieniu nowych członków

• Jednolity Akt Europejski

• traktat z Maastricht z 7 lutego 1992 o Unii Europejskiej

• traktat brukselski z 8 kwietnia 1965 o ustanowieniu organów Wspólnot, traktat o fuzji władzy wykonawczej trzech Wspólnot (EWWiS, EWG i Euratomu)

• pochodne

• rozporządzenia - „ustawy”

• dyrektywy - określają cel, są indywidualne

• decyzje - określają środek i cel, są indywidualne

• zalecenia i opinie - „soft law”

Prawo wspólnotowe pochodne:

a) Rozporządzenia wspólnotowe (charakter normatywny) - zakaz dokonywania powszechnej wykładni przez władze krajowe

b) Dyrektywy - kierowane do państw członkowskich, wiążące w zakresie wskazanych w nich celów. Niewykonanie ich przez państwa członkowskie rodzi po stronie obywatela prawo wniesienia skargi do ETS-u z tytułu szkody wyrządzonej bezczynnością organów państwa

c) Pozostałe: decyzje, zalecenia i opinie - nie mają charakteru powszechnie wiążącego (inaczej niż w projekcie Konstytucji UE)

Problemy ze źródłami prawa wspólnotowego

• Przez ponad dwa lata od momentu akcesji Polski do UE nie można było ustalić treści obowiązującego prawa

• Konieczność przetłumaczenia ponad 80 tys. stron tekstów prawnych

• Skoncentrowanie się na angielskiej wersji językowej

• Błędy w tłumaczeniu:

• Dz.Urz.UE.L. nr 239 z dnia 15 września 2005 r., str. 12 - w art. 3 jako datę wejścia w życie wskazano 30 lutego 2005 r.

• Dz.Urz.UE.L nr 116 z dnia 13 maja 2003 r., str. 22 - w art. 1 ang. "declassified" (odtajniona) przetłumaczone zostało jako "sklasyfikowana"

• Dz.Urz.UE.L nr 282 z dnia 1 listopada 1975 r., str. 77 - w całym tekście zamiast zwrotu „cena zaporowa” użyto zwrot „cena śluzy”

• Dz.Urz.UE.L nr 239 z dnia 15 września 2005 r., str. 12 - w art. 3 jako datę wejścia w życie wskazano 30 lutego 2005 r.

• Problem „czytelności” obowiązującego prawa w kontekście prawa wspólnotowego

Publikacja prawa wspólnotowego: wyrok wsa z 20.07.2005 I SA/Bd 275/05

Gwarancji pewności prawa wspólnotowego, opublikowanego w innym języku niż język polski, nie daje jego informacyjne opublikowanie na stronach internetowych, gdyż nie daje ono gwarancji pewności oceny prawnej tego, czy adresaci dowiedzieli się o treści przysługujących im praw lub nałożonych na nich obowiązków, zgodnie z ich autentyczną treścią.

Zatem, skoro organ celny nałożył na skarżącą obowiązek zapłaty cła w oparciu o normę prawa, którą odtworzył, stosując zapisy rozporządzenia wspólnotowego przed umożliwieniem skarżącej zapoznania się z jego treścią stosownie do zasady pewności prawa, to decyzją naruszył przepisy prawa materialnego.

Rozporządzenie

• przepisy wykonawcze

• rozporządzenie - nie mogą nadać aktom dowolnych nazw

• na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania

• upoważnienie nie w konstytucji, ale szczegółowej ustawie, np. prawo budowlane

• upoważnienie określi przedmiot regulacji i kierunek

• ma służyć wykonaniu tej ustawy

• organy upoważnione do tworzenia prawa:

art. 145 Prezydent

art. 146 Prezes RM

art. 149 Ministrowie

• rozporządzenie jest aktem normatywnym, ogólnym źródłem prawa

• wydawane są na podstawie szczególnych upoważnień ustawowych obligatoryjnie lub fakultatywnie

• wydawane są przez: Prezydenta RP, Radę Ministrów, Prezesa RM, ministra kierującego działem administracji rządowej, przewodniczącego komitetu wchodzącego w skład RP, KRRiT

• rozporządzenie może być wydawane tylko wówczas, gdy ustawa upoważnia do regulacji danej materii w drodze rozporządzenia

• musi pozostać w granicach udzielonego upoważnienia ustawowego

• nie może być sprzeczne z konstytucją i aktami ustawowymi

• musi powoływać się na upoważnienie ustawowe

• warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest jego ogłoszenie w sposób prawem przewidziany. Rozporządzenia centralnych organów państwowych podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP

• rozporządzenia nie mają zastępować ustawy, lecz ją odciążyć od szczegółów technicznych, uregulować zmiennych w czasie, postanowień ściśle fachowych o niewielkim znaczeniu politycznym, rozporządzenie jest dla władzy wykonawczej niezbędne

Inne akty normatywne stanowione przez organy centralne

• uchwały RM mogą być aktami normatywnymi, jak i aktami indywidualnymi, natomiast rozporządzenia są zawsze aktami normatywnymi, źródłami prawa powszechnie obowiązującego

• uchwały RP podejmuje w zakresie swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, a rozporządzenia wydaje na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania

• powołanie w uchwale podstawy prawnej jej wydania nie jest warunkiem ważności tego aktu, w rozporządzeniu powołanie podstawy prawnej jego wydania (szczególnego upoważnienia) jest niezbędne

• uchwały ogłaszane są w Monitorze Polskim tylko wówczas, gdy przepis szczególny tego wymaga, lub gdy RM tak zadecyduje, natomiast warunkiem ważności rozporządzenia, jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP

• akty prawa wewnętrznego

• akty wewnętrznego kierownictwa

• art. 93 zarządzenia

• rygory konstytucji są mniejsze

STSOWANIE PRAWA PRZEZ TERENOWE ORGANY ADMINISTRACJU

akty zawierające statuty

• województwo

• przepisy dotyczące organizacji wewnętrznej organu samorządu

• trybu pracy organów

• nie powinien zawierać odrębności z regulacją ustawową

• nie powinien powtarzać przepisów ustawy

• podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski

• powiat

• ustrój powiatu

• postanowienia dotyczące realizacji zadań powiatu

• organizacja i tryb pracy Rady Powiatu

• gmina

• wewnętrzny ustrój gminy i jednostek pomocniczych

• organizacja urzędów i instytucji gminnych

• zarząd mieniem gminy

• zasada i tryb korzystania z gminnych obiektów użyteczności publicznej

• ogólnie

• poprzez nadanie uprawnienia do stanowienia statutów, państwo przenosi na wspólnotę samorządową lub inne osoby prawne pewien zakres kompetencji do tworzenia prawa. Korzystanie z tego uprawnienia należy do istoty podmiotu samorządowego

• jest wydawany na podstawie generalnego upoważnienia przy wykorzystaniu kompetencji do samodzielnej regulacji stosunków prawnych w ramach tego upoważnienia

akty wykonawcze

• stanowione przez organy administracji rządowej i samorządowej

• gmina

• rada gminy

• w drodze ustaw szczególnych zarząd gminy

• w drodze uchwały

• na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie szczególnej (np. miejsca sprzedaży napojów alkoholowych - ustawa o przeciwdziałaniu alkoholizmowi) lub gminnej (np. ordynacja wyborcza do rad osiedli) lub celem wykonania woli mieszkańców wyrażonej w referendum

• powiat

• rada powiatu

• na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie

• województwo

• sejmik wojewódzki - na podstawie i w granicach udzielonych w innych ustawach

• wojewoda - upoważnienie do tworzenia przepisów wykonawczych na podstawie i w granicach zawartych w ustawie pod warunkiem że jakieś upoważnienie w ustawie jest zawarte

• musi istnieć upoważnienie ustawowe do wydania przepisów prawa o takim charakterze

• powinno ono określać organ właściwy do wydania aktu, oraz zakres spraw przekazanych do uregulowania,

• np. podatki i opłaty lokalne

przepisy porządkowe

• stanowione przez organy administracji rządowej i samorządowej

• gmina

• Rada Gminy - upoważnienie do tworzenia aktów porządkowych niezbędnych dola ochrony życia zdrowia, zapewnienia spokoju porządku publicznego

• zarząd gminy, gdy niemożliwe jest zwołanie Rady Gminy

• wójt, burmistrz, prezydent - na zasadzie wyjątku w przypadku nie cierpiącym zwłoki, gdy niemożliwe jest zwołanie Rady Gminy

• powiat

• Rada Powiatu - ma więcej kompetencji od gminy: przepisy porządkowe stanowione przez organy powiatu poza tym, co w gminie mogą także dotyczyć mienia obywateli i ochrony środowiska naturalnego

• Zarząd Powiatu - też wyjątek w przypadku nie cierpiącym zwłoki wydaje przepisy porządkowe, kiedy niemożliwe jest zwołanie Rady Powiatu, bo są sesje, zawiadomienia itd. lub klęska żywiołowa i nie mogą się zebrać

• województwo

• Sejmik - nie może

• wojewoda - w zakresie nieuregulowanym w przepisach i ustawach powszechnie obowiązujących, wojewoda może wydać przepisy porządkowe niezbędne dla ochrony życia itd. mniej niż w powiecie i gminie

• organy administracji niezespolonej

np. dyrektorzy urzędów morskich na podstawie ustawy o Obszarach Morskich Rzeczypospolitej Polskiej Administracji Morskiej ust. zdn. 21 marc. 1991, przepisy porządkowe dla ochrony życia, zdrowia, mienia, ochrony środowiska na morzu i w porcie

• warunki:

• mogą być wydane na podstawie generalnego upoważnienia zawartego w odpowiednich ustawach

• mogą być wydane tylko w zakresie nie uregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących, jeśli jest uregulowane - nie mogą być wydane

• w celu ochrony dóbr:

• życia, zdrowia, bezpieczeństwa, porządku, spokoju publicznego, środowiska naturalnego

• w powiecie ponadto mienie i środowisko i szczególnie uzasadnione przypadki o ile przyczyny ich wydania występują na obszarze więcej niż jednej gminy

akty normatywne kierownictwa wewnętrznego

• ograniczone podmiotowo i przedmiotowo

akty normatywne stanowione przez organy zakładów administracyjnych

• „Decyzja organu szkoły wyższej o skreśleniu z listy studentów jako akt wywołujący zmianę statusu prawnego użytkownika tego zakładu jest decyzją administracyjną w rozumieniu kodeksu postępowania administracyjnego” (wyrok NSA z 19 grudnia 1985 r. -SA/Gd 577/85)

ZAKAZ SUBDELEGACJI

• organ administracji publicznej został upoważniony do wydania rozporządzenia (tworzenia prawa) nie może przekazać swoich kompetencji innemu organowi

• kompetencje, które ustawodawca przekazał mogą być realizowane wyłącznie przez ten organ, któremu ustawodawca to przekazał

• orzecznictwo rozciąga ten zakres na wszystkie organy administracji publicznej, które zostały upoważnione przez ustawodawcę do tworzenia prawa

PROMULGACJA

Art. 88 Konstytucji RP

1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.

2. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.

3. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.

ogólnie zasady

• promulgacja - oznacza ogłoszenie ustanowionych przepisów

• art. 88 - „warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie”

• zasada nieretroakcji - przepis wchodzi w życie wtedy, kiedy jest ogłoszony (lex retro non agit) retro - do tyłu, prawo nie może obowiązywać za czas, kiedy nie było ustanowione i ogłoszone

• wyjątek: szczegółowe zasady ogłaszania zawarte w ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych aktów prawnych z 20 lipca 2000, art. 5 wyjątek od zasady nieretroakcji - „nie wyłącza się nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, np. gdy chodziłoby o zabezpieczenie dobra najwyższej rangi, dobra państwa, nawiązanie do art. 1 konstytucji „Polska jest demokratycznym państwem prawnym”

• zasadą jest ogłaszanie w Dziennikach Urzędowych

• art. 4 W zależności od rangi w hierarchii źródeł prawa, akty normatywne ogłaszane są, nazwy: Dziennik Ustaw RP, Dziennik Urzędowy Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Monitor Polski (B), Dzienniki Urzędowe Ministrów kierujących działami administracji rządowej, Dzienniki Urzędowe urzędów centralnych, Dziennik Urzędowy Głównego Urzędu Celnego, Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe

• art. 14 „Wszystkie akty zawierające przepisy powszechnie obowiązujące lub adresowane do obywateli i ich organizacji aby weszły w życie, muszą być ogłaszane w dziennikach urzędowych

• dodatkowy sposób ogłaszania:

• przepisy porządkowe w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie, lub w środkach masowego przekazu

• wtedy przepisy wchodzą w życie w przeciągu 3 dni od dnia ogłoszenia lub wcześniej, z dniem ogłoszenia

• ogłaszanie przepisów porządkowych w sposób zwyczajowo przyjęty nie uchyla obowiązkowi ogłaszania ich w dzienniku urzędowym

Dziennik Ustaw

• ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy

• rozporządzenia Prezydenta, Rady Ministrów, Prezesa RM, ministrów, KRRiT, przewodniczących komitetów

• umowy międzynarodowe zawarte przez państwo

• obwieszczenia Prezesa RM (Ministra Spraw Zagranicznych) o sprostowaniu błędów w ogłoszonych aktach prawnych

• zarządzenie wyborów przez prezydenta do Sejmu, Senatu

• zarządzenia wyborów na Prezydenta przez Marszałka Sejmu

• obwieszczenia Państwowej Komisji Wyborczej

Dziennik Urzędowy „Monitor Polski”

• uchwały Sejmu, Senatu, Rady Ministrów

• zarządzenia i postanowienia Prezydenta

• zarządzenia celem wykonania ustaw i z powołaniem się na upoważnienie przez władze naczelne i organy centralne

• inne zarządzenia, obwieszczenia, komunikaty z powołaniem się na upoważnienie przez władze naczelne i organy centralne

Monitor Sądowy i Gospodarczy

• wszystkie wpisy do rejestru handlowego

• ogłoszenia wymagane przez ksh i kpc

• inne obwieszczenia wymagane przez inne ustawy

Dzienniki urzędowe organów centralnych

• dzienniki - organy wewnętrzne do ogłaszania aktów prawnych pochodzących od centralnego organu administracji a przeznaczonych do podległych urzędów, zakładów i instytucji, np. Biuletyn Skarbowy Ministra Finansów

• dzienniki wydane na podstawie szczególnych ustaw dotyczące bezpośrednio obowiązków obywateli, np. Dziennik Urzędowy Głównego Urzędu Miar

Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe

• wydaje wojewoda

• akty prawa miejscowego stanowionego przez sejmik województwa, wojewodę i organy administracji niezespolonej

• akty Prezesa RM uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i administrację niezespoloną

• akty prawa miejscowego stanowionego przez organy powiatu i gminy

• wyroki sądu administracyjnego i skargi na te akty

• inne akty prawne w tym informacje i obwieszczenia jakie stanowią przepisy szczególne

PRZYGOTOWYWANIE PROJEKTÓW

regulacja ustawowa

• proces złożony i skomplikowany

• konstytucja

• rozporządzenie Prezesa RM z dn. 20 czerwca 2000 w sprawie techniki prawodawczej dot. projektów aktów tworzonych na szczeblu władz centralnych, także przez organy terenowe

• ustawa z 8 sierpnia 1996 o RM, art. 14

Rządowe Centrum Legislacji

• koordynacja działalności legislacyjnej RM, Prezesa RM i innych organów adm. rządowej

• nie obligatoryjne

• opracowuje stanowisko prawno - legislacyjne do rządowych projektów aktów prawnych

• opracowuje pod względem legislacyjnym rządowe projekty aktów skierowane do rozpatrzenia przez RM

• redaguje Dziennik Ustaw RP oraz Dziennik Urzędowy Monitor Polski

• współdziała z Radą Legislacyjną w zakresie opiniowania rządowych projektów aktów normatywnych pod względem ich zgodności z Konstytucją oraz spójności z systemem prawa

• kontroluje wydawanie przez organy administracji rządowej przepisów wykonawczych do ustaw

• wykonuje inne zadania określone w ustawach lub wskazane przez Prezesa RM

Rada Legislacyjna

• organ opiniodawczo doradczy - pomocniczy przy tworzeniu prawa na poziomie władz centralnych

• kadencyjnie na 4 lata powoływani prawnicy

• opiniuje projekty ustaw opracowywanych z inicjatyw Rządu, założeń projektów ustaw o szczególnej doniosłości społecznej, ekonomicznej lub prawniczej, a także projektów ważniejszych aktów wykonawczych oraz projektów ustaw o szczególnej doniosłości, opracowanych i inicjatywy posłów, Senatu lub Prezydenta RP, skierowanych w celu zajęcia stanowiska przez Rząd lub opiniowanie stanowiska Rządu o tych projektach, ale nie ma obowiązku przedstawiania projektu Radzie Legislacyjnej

• dokonuje okresowych ocen stanu prawa w określonych dziedzinach z uwzględnieniem dostosowania do Konstytucji i Europy

• formułowanie propozycji i wyrażanie opinii dotyczących metod i sposobów rozwiązywania problemów związanych z wdrażaniem Konstytucji, a zwłaszcza dostosowywania prawa do wymogów konstytucyjnych

• opiniowanie projektów programu prac legislacyjnych Rządu oraz harmonogramu realizacyjnego tego programu

• formułowanie opinii i wniosków w podstawowych sprawach związanych z procesem stanowienia prawa

• ocena stosowania niektórych ustaw w celu oceny skuteczności przyjętych rozwiązań prawnych

SYNTEZA INFROAMCJI PRZEDSTAWIONA PRZEZ DR ŻUKOWSKIEGO

Konstytucja wyznacza zasadę praworządności, określa budowę podstawowych instytucji, zasady funkcjonowania oraz powszechnie obowiązujące źródła prawa.

• Źródło prawa = akt stanowienia prawa

• Akty prawa międzynarodowego

• Dualizm

• Sposoby wcielenia w polski system prawny

• Z mocy prawa / bezpośrednio

• Inkorporacja - włączenie do polskiego systemu prawa, np. ustawa o bezpieczeństwie morskim wprowadza …

• Implementacja - wdrożenie przez transpozycję, tj. przepisanie z równoczesnym dostosowaniem do polskich uwarunkowań

• Szczególnym przypadkiem jest prawo Unii Europejskiej - w tej kwestii istotne są zapisy ogłoszenia prezesa RM z 11 maja 2004 roku (M.P. 20.359.2004). Prawo UE obowiązuje bezpośrednio (traktaty, prawo pierwotne), bądź pośrednio (prawo wtórne).

• Rozporządzenia obowiązują bezpośrednio, natomiast dyrektywy wymagają implementacji. Jeśli państwo członkowskie jej nie dokona we właściwym terminie, to obywatel może powoływać się na ten akt normatywny jako obowiązujące prawo. Wiele obecnych ustaw wprowadza dyrektywy do systemu prawa polskiego.

• Zagadnienia problemowe:

• Często problemem jest orzekanie na podstawie aktów prawa wewnętrznie obowiązującego, np. regulamin UG, statut korporacji adwokackiej dopuszcza się w takim wypadku stosowanie interpretacji, jakoby był to akt prawa miejscowego obowiązujący wewnątrz określonej instytucji wszystkich jej członków. Tylko taka interpretacja pozwala na rozpoznawanie spraw spornych przez sądy. Cały problem jest w pewnym sensie spowodowany luką konstytucyjną.

• Jak wydać akt normatywny? Problem procedury legislacyjnej przy wydawaniu innych aniżeli ustawy źródeł prawa.

• Reguły ogłoszenia / promulgowania ustaw oraz informowania o prawie; gdzie czerpać wiedzę o źródłach prawa UE?

• Kontrola stanowienia prawa - ustawy oraz rozporządzenia przez Trybunał Konstytucyjny, a akty prawa miejscowego przez sądy administracyjne oraz wojewodów.

• Nieformalne / swoiste / niezorganizowane źródła prawa - nie stanowią one źródeł prawa !!!

• Problem definicyjny

• Są to przepisy planistyczne, np. plan rozwoju gminy; zwyczaj. Ale np. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

• W Polsce nie ma prawa zwyczajowego ani precedensu

• Orzecznictwo sądowe dostarcza ogromnej wiedzy na temat interpretacji przepisów, nie jest źródłem prawa.

• Orzecznictwo TS w praktyce tworzy quasi - źródło, choć nie może nigdy być ono uznane oficjalnie

Nauka dostarcza argumentów, a nie jest źródłem prawa.

KONTROLA STANOWIENIA PRAWA I NADZÓR NAD JEGO STOSOWANIEM

Prawo tworzone na podstawie upoważnień ustawowych przez organy administracji publicznej podlega kontroli, bada się jakość tego, co te organy wytworzyły. Tworzenie prawa jest szczególną funkcją, niezwykle ważnym zagadnieniem i regulacja jest dość obszerna.

POJĘCIE KONTROLI I NADZORU

(OBA POJĘCIA - PATRZ STR. 4)

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

Podstawą prawna jest w tym wypadku art. 188 konstytucji oraz pośrednio art. 79 u. 1 (skarga konstytucyjne może dotyczyć prawa miejscowego i innych aktów normatywnych).

[Art. 188 Konstytucji] Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

• zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

• zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

• zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

• zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,

• skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.

[Art. 79 u. 1 ]

Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

[Art. 191 Konstytucji]

1 . Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą:

• Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,

• Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,

• organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,

• ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,

• kościoły i inne związki wyznaniowe,

• podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.

2.Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.

W wyniku kontroli przeprowadzanej przez Trybunał Konstytucyjny może dojść do zmiany porządku prawnego. Rozstrzygnięcia mają moc powszechnie obowiązującą na podstawie art. 190 konstytucji i są ostateczne. Przed 1997 rokiem istniała możliwość przegłosowania określonej regulacji niezgodnej zdaniem TK z konstytucją przez sejm kwalifikowaną większością głosów.

Z uwagi na doniosłość rozstrzygnięć Trybunału są one publikowane co do zasady w publikatorze, w którym opublikowano akt normatywny będący przedmiotem zainteresowania Trybunału (Art. 190 u.2 konstytucji) albo w Monitorze Polskim, w przypadku kontroli z konstytucją aktów normatywnych przed promulgacją przez Prezydenta.

Orzeczenie o niezgodności obowiązuje generalnie od dnia opublikowania. Może jednak zostać wskazany inny termin z uwzględnieniem vacatio legis sięgającego do 18 miesięcy (ustawy), 12 miesięcy (inne akty normatywne). Rozwiązanie takie zostało wprowadzone z uwagi na względy praktyczne oraz finansowe.

[Art. 190. Konstytucji]

• Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

• Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

• Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

• Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

• Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.

Należy również podkreślić, iż na mocy art. 193 konstytucji RP, sądy w sposób pośredni również biorą udział w kontrolach zgodności prawa z konstytucja za pomocą pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.

[Art. 193 Konstytucji]

Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

SĄDY

Sądy co do zasady orzekają na podstawie ustaw - sędziowie są związani ustawami. Jeśli akty wykonawcze są zgodne z ustawą, to mogą, ale nie muszą być nimi związane. Sąd może orzec, iż rozporządzenie w jego uznaniu jest niezgodne z ustawą bądź konstytucją. Jest to jednak rozstrzygnięcie indywidualne, a nie powszechnie obowiązujące.

Sądowa kontrola prawa miejscowego - art. 3 ustawy z 2002 roku o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U.2002.153.1270):

1. decyzje administracyjne;

2. postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;

3. postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;

4. inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa;

5. akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej;

6. akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej;

7. akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego;

8. bezczynność organów w przypadkach określonych w pkt 1-4.

Z zasady sąd nie działa z urzędu. Prawo miejscowe musi być zatem przez jakiś podmiot zaskarżone - RPO, prokurator oraz każdy, kogo interes prawny został naruszony przez akty prawa miejscowego, po uprzednich staraniach o uchylenie tego aktu.

ORGANY NADZORU JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Wojewoda (kompetencje ogólne) oraz Regionalna Izba Obrachunkowa (kompetencje dotyczące finansów i budżetu) mogą, w okresie 30 dni od doręczenia im aktu prawa miejscowego (każda jednostka samorządowa ma na to 7 dni) niezgodnego z prawem uchylić je. Po tym terminie mogą ww. organy wystąpić do sądu.

Uchwały wydane niezgodnie z prawem są nieważne - decyduje o tym organ jednostki samorządu terytorialnego, który stwierdza nieważność tego aktu. Skutki prawne liczy się od samego początku obowiązywania uchwały.

Art. 41 ustawy o administracji rządowej w województwie (Dz.U. 2001.80.872) -

Art. 41. 1. Prezes Rady Ministrów uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego, w tym rozporządzenia porządkowe, ustanowione przez wojewodę lub organy administracji niezespolonej, jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, a także może je uchylać z powodu niezgodności z polityką rządu lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności.

2. Prezes Rady Ministrów ustala, w drodze rozporządzenia, tryb kontroli aktów prawa miejscowego ustanowionych przez wojewodę i organy administracji niezespolonej.

również niezgodność z polityką rządu. Moc na przyszłość - polityka rządu nie może zmieniać sytuacji z mocą wsteczną, bo to ograniczałoby samodzielność jednostek samorządowych.

Art. 48a u. 1 ustawy o obszarach morskich minister właściwy do spraw gospodarki morskiej uchyla akty dyrektora urzędu morskiego (premier + minister = podwójny nadzór nad tworzeniem prawa przez administrację niezespoloną).

TRYBY KONTROLI (2):

TRYB ADMINISTRACYJNY

• naczelnych

[art149 ust 2 zd. 2 Konstytucji]

Rada Ministrów na wniosek Prezesa RM może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra w stosunku do prawa tworzonego przez ministra istnieje kontrola tzw. administracyjna w zakresie wewnętrznych aktów ( rozporządzeń i zarządzeń). Rada Ministrów na wniosek Prezesa RM może uchylić. Tryb administracyjny bo wyższy organ administracji zajmuje się kontrolą. Uchylenie musi być ogłoszone w takim samym dzienniku urzędowym w jakim zostało ono opublikowane

• terenowych

[ust o administracji rządowej w województwie art. 41 dot wojewody i administracji niezespolonej]

Prezes RM uchyla akty prawa miejscowego w tym rozporządzenia porządkowe stanowione przez nich

TRYB SĄDOWY

• naczelne

[ustawa o Trybunale Konstytucyjnym] - TK ocenia zgodność z konstytucją i ustawami ustaw z konstytucją, źródeł prawa naczelnych organów administracji publicznej z ustawami skarga też indywidualnego obywatela - w razie wyczerpania wszystkich instancji można zaskarżyć przepisy

• terenowe

[ustawa o Naczelnym Sądzie Administracyjnym art. 101] - każdy czyj interes prawny lub uprawnienie zostało naruszone w uchwałach lub zarządzeniach (wszystkich aktach prawa miejscowego) podjętych przez organ gminny - może po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego

• dotyczy to również zarządzenia wydanego przez wójta burmistrza prezydenta

• kontrola inicjowana przez obywatela - odpowiednio w powiecie i w województwie

ROLA ZWYCZAJU W PRAWIE ADMINISTRACYJNYM

Zwyczaj wg Jana Boć: pozaprawny nawyk postępowania postrzegany faktycznie w ramach danej struktury (jednostki) organizacyjnej administracji w podobnych sytuacjach i w określonym czasie. Pytaniem problematycznym jest to, czy zwyczaj może być źródłem pewnych czynności administracyjnych rodzących konsekwencja wobec obywatela.

Prof. Zimmermann - zwyczaj nie może konkurować z prawem stanowionym (co nie wyklucza jego stosowania). W praktyce działań administracyjnych zwyczaj jest często stosowany na równi z prawem - np. małe gminy. Nie zawsze jest to szkodliwe.

Zwyczaj może być inkorporowany do prawa stanowionego bezpośrednio bądź przez odwołanie się do utrwalonych na danym terenie zwyczajów.

Przykłady zastosowania zwyczaju w przepisach prawa administracyjnego:

Ustawa	Cytat
Dz.U.2006.144.1043 Wjazd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobyt oraz wyjazd z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin.	Art. 25. Jeżeli w postępowaniu o wydanie karty pobytu członka rodziny obywatela UE okoliczności sprawy wskazują, że: 1) jedno z małżonków przyjęło korzyść majątkową w zamian za wyrażenie zgody na zawarcie małżeństwa, o ile nie wynika to ze zwyczaju ugruntowanego w danym państwie lub grupie społecznej,
Dz.U.2006.139.993 Ewidencja ludności i dowody osobiste. Rozdział 6 Obowiązek meldunkowy cudzoziemców	Art. 27.  testOd wykonywania obowiązku meldunkowego zwolnieni są pod warunkiem wzajemności szefowie i członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych oraz urzędów konsularnych państw obcych, łącznie z członkami ich rodzin pozostającymi z nimi we wspólnocie domowej, a także inne osoby na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych, z wyjątkiem cudzoziemców mających stałe miejsce pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej.
Dz.U.2006.123.858 Zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków.	Art. 24 7. Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ogłasza zatwierdzone taryfy w miejscowej prasie lub w sposób zwyczajowo przyjęty w terminie do 7 dni od dnia podjęcia uchwały, o której mowa w ust. 1.
Dz.U.2006.123.857 Żegluga śródlądowa.	Art. 43 6. Administracja dróg wodnych ogłasza w formie komunikatów w sposób zwyczajowo przyjęty aktualne warunki żeglugowe na śródlądowych drogach wodnych, terminy otwarcia i zamknięcia dróg wodnych dla żeglugi oraz wydaje informator o śródlądowych żeglownych drogach wodnych.
Dz.U.2006.99.693 Bezpieczeństwo morskie.	Art. 38. Kapitan (bosman) portu może, na czas oznaczony, wprowadzić zakaz lub ograniczenie ruchu w porcie, jeżeli wymaga tego bezpieczeństwo w porcie. Wprowadzane zakazy lub ograniczenia ruchu w porcie podaje się do wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w żegludze morskiej lub na danym terenie.
Dz.U.2005.239.2019 Prawo wodne.	Art. 163. 1. W przypadku stwierdzenia w wyniku kontroli, iż woda w kąpielisku nie spełnia warunków, o których mowa w art. 50 ust. 3, organ Inspekcji Sanitarnej test orzeka o zakazie kąpieli i powiadamia o tym miejscową ludność w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości.
Dz.U.2005.121.1019 Giełdy towarowe.	Art. 49. 1. Towarowe domy maklerskie, w liczbie co najmniej 15, mogą utworzyć, na zasadach określonych w odrębnej ustawie, izbę gospodarczą, zwaną dalej „izbą”. 2. Do obowiązków izby należy, w szczególności, określanie i kodyfikacja zasad uczciwego obrotu oraz przyjętych w obrocie zwyczajów. 3. Organizację władz izby, tryb ich powoływania, zakres kompetencji oraz zadania izby określa statut izby.
Dz.U.2005.190.1606 Ogłaszanie aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych.	Art. 14. 1. Przepisy porządkowe ogłasza się w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu.

Tego rodzaju przykładów jest wiele. Dość szeroko stosuje się normy zwyczajowe w prawie administracyjnym. Zwyczaj nie jest samodzielnym źródłem prawa administracyjnego, ale jest wykorzystywany i inkorporowany do norm prawa administracyjnego w dwojaki sposób:

• poprzez opisanie zwyczaju nadaje się im rangę normatywną

• odwołuje się do zastosowania norm zwyczajowo przyjętych

ROLA ORZECZNICTWA SĄDOWEGO W PRAWIE ADMINISTRACYJNYM

Europa kontynentalna związana jest głównie z prawem stanowionym, stąd orzecznictwo nie jest oficjalnie uznane za źródła prawa. Można mimo to dostrzec dużą rolę orzecznictwa, a coraz częściej mówi się o wymieszaniu elementów common law oraz prawa stanowionego. Można zacytować myśl prof. Smoktunowicza: Przepisy prawne są aktami woli. Wykładnia ich ma sprawić, by były także aktami rozumu., Dworkina: Prawo pisze się na raty.

Orzecznictwo ma znaczny wpływ na prawo administracyjne. Odnosi się to do:

• Rola Trybunał Konstytucyjne

• Wyrok TK - orzekanie o tym, czy dany akt normatywny jest zgodny z ustawą zasadniczą. Posiada charakter prawomocny i ostateczny

• Orzeczenie o niezgodności skutkuje tym, iż zaskarżony przepis traci moc z zasady w chwili publikacji w odpowiednim publikatorze

• Prawodawca negatywny

• Naczelny Sąd Administracyjny

• Prawodawca negatywny w odniesieniu do prawa miejscowego po rozpatrzeniu skarg organów nadzoru albo obywateli

• Interpretacja przepisów prawnych na mocy uchwał NSA obradującego w rozszerzonym składzie

• Przykłady:

• Uchwała NSA uznająca sobotę za równoprawny dzień wolny od pracy w stosunku do ustawowych dni wolnych od pracy

• Uchwała 7 sędziów NSA z 12 grudnia 2005 roku uznająca fundację za organizację społeczną, co daje jej możliwość uczestnictwa w postępowaniu przed sądami administracyjnymi w nieswoje sprawie. W ten sposób poszerzono zakres podmiotowy z ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

• Coraz większą rolę odgrywać zaczyna orzecznictwo ETS. Jest to w pewnym sensie sąd konstytucyjny dla całej Unii Europejskiej, w którym 99% rozstrzyganych spraw dotyczy prawa administracyjnego.

Przykład przepis wykładnia korekcja wykładni przez sądy administracyjne

Dz.U.2003.80.717 (U) Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne.

Art. 61. 1. Wydanie decyzji o warunkach zabudowy jest możliwe jedynie w przypadku łącznego spełnienia następujących warunków:

1. co najmniej jedna działka sąsiednia, dostępna z tej samej drogi publicznej, jest zabudowana w sposób pozwalający na określenie wymagań dotyczących nowej zabudowy w zakresie kontynuacji funkcji, parametrów, cech i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym gabarytów i formy architektonicznej obiektów budowlanych, linii zabudowy oraz intensywności wykorzystania terenu;

2. …. 6)

Wykładnia zawężająca organu administracji publicznej działka przyległa do działki, na której ma zostać wzniesiony budynek

Poprzez orzecznictwo sądów administracyjnych wykładnia zawężająca została w jakiś sposób skorygowana.

STOSOWANIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

STOSUNEK ADMINISTRACYJNO-PRAWNY

POJĘCIE I ELEMENTY

• Jest to jeden z rodzajów relacji łączących podmioty prawa. Mamy tutaj do czynienia z nierówno rzędnością

uczestników. Administracja bowiem władczo dokonuje konkretyzacji prawa. Istnieje przy tym zawsze

obowiązek jednostki do podporządkowania się rozstrzygnięciom organu.

• W ramach stosunku wymieniamy przedmiot, podmiot oraz wzajemny układ powiązań pomiędzy podmiotami.

• Osobowość prawa administracyjnego  interes wyodrębniony i chroniony przez prawo. Reprezentanci tych

interesów otrzymują legitymację do działania (podmioty)

• Sposoby łagodzenia braku równowagi, np. poprzez stosowanie zasad cywilistycznych w przetargach

publicznych czy procedura ugody przed organem administracji publicznej

• W stosunkach administracyjno-prawnych nieocenioną rolę ma sądownictwo administracyjne, które może

korygować działania administracji

• Porozumienie administracyjne najmniej 2 podmiotów, które swobodnie ustalają treść praw i obowiązków.

• SYTUACJA ADMINISTRACYJNOPRAWNA - status prawny jednostki (szersze ujęcie)

RODZAJE STOSUNKÓW (Wierzbowski)

Stosunek prawny służy rekonstrukcji założonych w prawie przedmiotowym podstawowych zależności, jakie zachodzą/ mogą zachodzić/powinny zachodzić między różnymi podmiotami. Wyróżniamy:

1. Stosunek materialno-prawny (typowy) - określa wzajemne prawa i obowiązki dwu lub więcej podmiotów, zawarte w normach prawa administracyjnego, Prawa i obowiązki mogą tworzyć prosty lub złożony układ zależności. W prostym określone prawo odpowiada określonemu obowiązkowi i odwrotnie. W złożonym określonemu prawu odpowiada określony obowiązek, który z kolei tworzy prawo do żądania wykonania innego obowiązku. Zależności mogą zachodzić między dwoma podmiotami (stosunek płaski) albo między tymi podmiotami a innymi (stosunek spiętrzony)

W prawie administracyjnym jednym z podmiotów zawsze jest organ administracji państwowej albo podmiot, któremu ustawa zleca funkcje z zakresu administracji publicznej.

2. Stosunki ustrojowe - regulowane przepisami ustawowymi oraz tymi o charakterze wewnętrznym. W stosunkach ustrojowych wszystkie podmioty są organami administracji państwowej lub innymi jej jednostkami organizacyjnymi.

3. Stosunki proceduralne - konstruowane na podstawie przepisów postępowania administracyjnego. Określają wzajemne prawa i obowiązki organu prowadzącego postępowanie, strony oraz pozostałych uczestników postępowania. Są one powiązane z prawem materialnym. Postępowanie bowiem wszczyna się ze względu na potrzebę zindywidualizowania i konkretyzacji praw lub obowiązków zawartych w normach prawa materialnego oraz kończy aktem, który wiążąco przypisuje prawo lub obowiązek konkretnej osobie, będącej zarówno stroną, jak i podmiotem stosunku materialno-prawnego.

Stosunki sądowo-procesowe - zdeterminowane są inną strukturą postępowania sądowo-administracyjnego, jego przedmiotem oraz funkcją.

RODZAJE STOSUNKÓW (Leoński)

 Materialne (typowe) - oparte na przepisach rangi ustawowej; odpowiednie akty konkretyzują prawa i

obowiązki określone w ustawie; brak zastosowania się podmiotu do norm ustawowych może z kolei

prowadzić do powstania stosunków egzekucyjnych, bez potrzeby wydania aktu indywidualnego

 Procesowe - powstają w trakcie postępowania administracyjnego; wyznaczone są pewne prawa i obowiązki

podmiotów w trakcie postępowania, przy czym administracja łączy funkcje władzy i strony. Istnienie tych

stosunków uzależnione od toku postępowania

 Egzekucyjne - swoiste stosunki procesowe, których następstwem jest zastosowanie pewnych środków

przymusu; podmioty muszą się podporządkować aktowi indywidualnemu wydanemu zgodnie z ustawą o

postępowaniu egzekucyjnym w administracji

 Stosunki w ramach układu zależności organizacyjnej - powstają one z reguły na podstawie aktów

administracyjnych przyjęcia do zakładu, np. przyjęcie na studia, bądź umowa.

 Stosunki w układach zdecentralizowanych - nadzoru - na linii podmiot nadzorujący - nadzorowany;

 Trwałe i ad hoc

 Sporno-administracyjne - występuje, gdy istnieje możliwość zaskarżenia aktów administracyjnych do sądu,

zwłaszcza administracyjnego. Dochodzi wtedy do zrównoważenia pozycji podmiotów

PODSTAWY POWSTANIA I USTANIA STOSUNKU ADMINISTRACYJNO-PRAWNEGO

- stany faktyczne, z którymi prawo łączy określone obowiązki administracyjno-prawne

- określone sytuacje prawne, np. nabycie samochodu - obowiązek rejestracji

- powstanie niejednokrotnie zależne od aktu konkretyzującego, np. pozwolenie na budowę / umowa adm. -pr.

- inne sytuacje czy akty prawne - akt nominacji, przyjęcie do zakładu

- ustanie stosunku po zakończeniu sprawy ostatecznym rozstrzygnięciem

POJĘCIE I ETAPY STOSOWANIA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

W systemie prawnym możemy wyróżnić normy bezpośrednio kształtujące sytuację adresata, tj. wystarczy sama ustawa dla obowiązku podatkowego. Do drugiej grupy zaliczymy normy pośrednio kształtujące sytuację adresata, w których użycie norm będzie możliwe, gdy konieczne będzie stosowanie prawa przez właściwy organ.

Stosowanie prawa jest zawsze domeną władzy (aktywność podmiotów władzy państwowej, tj. organy administracyjne oraz sądy) Przestrzeganie prawa jest natomiast domeną adresata normy, obywatela. Stosowanie prawa administracyjnego wiąże się z potrzebą wydania decyzji administracyjnej w celu: nałożenia obowiązku, ustalenia uprawnienia lub odmowy ustalenia uprawnienia. Gdy chodzi o ustalenie w drodze decyzji administracyjnej uprawnienia, interes prawny podmiotu do uzyskania takiego uprawnienia jest z reguły wyrażony w normach prawa administracyjnego w tzw. normach względnie zakazujących lub względnie uprawniających. W pierwszym przypadku chodzi o sytuację, kiedy w drodze decyzji może zostać ustalone uprawnienie, bez którego nie można podjąć danej czynności czy działalności (np. zezwolenie na eksport lub import towarów). W drugim przypadku chodzi o uzyskanie uprawnienia, co jest uzależnione od legitymowania się przez zainteresowanego określonymi warunkami (np. rzeczoznawcą budowlanym może stać się osoba, która ...). W obu w/w przypadkach do podjęcia stosowania prawa może dojść wyłącznie z inicjatywy zainteresowanego podmiotu (niemożliwe jest wszczęcie takiego procesu z inicjatywy organu administracji publicznej stosującego prawo, tj. "z urzędu")

Podmiot spoza systemu administracji publicznej żąda uruchomienia procesu stosowania norm prawa administracyjnego ze względu na posiadany interes prawny -> patrz dalsza część skryptu

Po to aby stać się pomiotem obowiązku, opisanego w ustawie, lub aby uzyskać uprawnienie musi nam to zostać dostarczone w drodze aktu indywidualnego zwanego decyzją. Akt ten ma charakter indywidualno - konkretny, wydany jest na podstawie normy generalno - abstrakcyjnej w drodze stosowania prawa.

Podjęcie stosowania prawa z inicjatywy organu administracji publicznej jest możliwe wyłącznie wówczas, gdy norma prawa administracyjnego tworzy dla tego organu szczególną kompetencję do nałożenia na zainteresowanego w drodze decyzji administracyjnej obowiązku lub cofnięcia udzielonego inną decyzją uprawnienia

W teorii prawa przez stosowanie prawa rozumie się „proces ustalania przez organ państwa konsekwencji prawnych… faktów w sposób wiążący… na podstawie norm prawa obowiązującego”. To pojęcie odnosi się do procesu stosowania prawa przebiegającego w granicach gałęzi prawa, aby ustalić skutki prawne dla odrębnego przypadku, indywidualnego adresata. Proces ten musi być przeprowadzony po to, aby odpowiedzieć sobie na pytanie, czy można odnieść skutki prawne, o których jest mowa w normie, do indywidualnie określonego adresata i konkretnie określonej sytuacji. Trzeba znać sytuację faktyczną i odnieść ją do normy prawnej, która określa zasady przyznawania danego uprawnienia. Takie stosowanie prawa przeprowadzają organy adm. publicznej tam, gdzie istnieje konieczność ukształtowania uprawnień lub obowiązku.

Zjawisko stosowanie prawa nie jest typowe dla prawa administracyjnego tylko do prawa. Stosowanie prawa w ogólnej teorii można podzielić w zależności od gałęzi prawa:

• Sądowy model stosowania prawa, służący rozstrzyganiu konfliktów; prawo karne, cywilne

• Organizacyjny model stosowania prawa w wypadku norm ustrojowych, konstytucyjnych

• Decyzyjny model stosowania prawa dotyczący prawa administracyjnego

W ramach procesu stosowania prawa przeprowadza się szereg, zespół, następujących po sobie czynności, mających odpowiedzieć na pytanie czy norma prawa o charakterze generalno - abstrakcyjnym może mieć zastosowanie do indywidualnego adresata w konkretnej sprawie. W ramach procesu stosowania prawa wyróżnia się następujące cztery modelowe etapy:

I etap - ustalenie stanu prawa.

Ustalenie czy i jaka norma prawna obowiązuje w znaczeniu dostatecznie określonym dla potrzeb rozstrzygnięcia. Jest to dość trudne w prawie administracyjnym ze względu na mnogość źródeł prawa. Wyróżnia się dwa etapy wewnętrzne:

1.poszukiwanie źródła

2.czy w tej ustawie jest norma, która pozwala w stopniu dostatecznie określonym zastosować do tego stanu faktycznego

II etap - ustalanie stanu faktycznego

Uznanie za udowodniony faktu, na podstawie materiałów dowodowych i w oparciu o przyjętą teorię dowodów.

III etap - subsumcja - podstawienie

Jak się ma ustalony stan faktyczny do ustalonego stanu prawnego. Podstawienie faktu uznanego za udowodniony pod stosowaną normę prawną. Odpowiedniość oddala powództwo albo uznaje powództwo, skazuje albo uniewinnia.

IV etap - ustalenie konsekwencji prawnych

Wiążące ustalenie konsekwencji prawnych faktu uznanego za udowodniony na podstawie zastosowanej normy prawnej. Konsekwencje w znaczeniu skutków prawnych, które pośród wskazanych w normie prawnej powinno się odnieść do tego stanu faktycznego.

V etap - wydanie aktu indywidualno konkretnego

Akt wydaje się w formie decyzji lub postanowienia administracyjnego.

Sam model jest uogólnieniem stanów normatywnych zawartych w wielu aktach z zakresu prawa materialnego. Zjawisko stosowania uwzględnia nie tylko normy prawa materialnego ale również normy procesowe (dotyczące ustalania; mają charakter uzupełniający, dopełniający, odpowiadają na pytanie jak?). W praktyce normy proceduralne i materialne wiążą się ściśle. Stosowanie prawa można widzieć w aspekcie materialnym i procesowym - oba są poprawne. Kto stosuje? organ / wobec kogo? wobec obywatela. (analogia! Sąd wykonuje Kodeks Karny Materialny w trybie procesowym podczas rozprawy sądowej).


Stosowanie prawa materialnego odbywa się w ramach ściśle określonej procedury postępowania administracyjnego

określającej tryb stosowania, będące pewnym wypełnieniem prawa administracyjnego.

W praktyce normy prawa materialnego oraz proceduralnego ściśle się wiążą, a jedynie dla potrzeb dydaktyki

akademickiej postanowiono je rozdzielić.

Stosowanie prawa w aspekcie materialnym = akt stosowania normy materialnej; w aspekcie procesowym = bieg

postępowania w sprawie stosowania normy prawa materialnego.

ORGAN  STOSOWANIE PRAWA  Obywatel  Istota stosunku administracyjno-prawnego (patrz str. 24)

Cechy procesu stosowania prawa administracyjnego:

• 2 modele realizacji prawa

• Organ stosujący prawo to organ administracji publicznej

• Stosowane normy to normy prawa administracyjnego materialnego

• Organ stosujący prawo nie pozostaje w organizacyjnej zależności z obywatelem/podmiotem zbiorowym; występuje imperium organu, bo to on decyduje

• Stosowanie polega na ustanowieniu na podstawie normy ogólnej normy indywidualnej, określającej obowiązki i uprawnienia

• Proces jest uruchamiana na wniosek (strona posiada interes prawny) lub z urzędu (ze względu na interes publiczny)

• Organ adm. publ. działa na podstawie kompetencji szczegółowej

• O.a.p. jest związany prawem materialnym i procesowym, ale również wytycznymi pochodzącymi od organów zwierzchnich

• Proces stosowania prawa jest procesem niekontradyktoryjnym (niespornym)

• Proces stosowania prawa toczy się wg ściśle określonej procedury - tzw. Postępowanie administracyjne; jest regulowany przepisami proceduralnymi

• Akty stosowania prawa mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego, a wyjątkowo (w niektórych przypadkach) do sądu powszechnego

• O.a.p. jest zainteresowany efektami decyzji - jest aktywny w wydawaniu decyzji

• Jedyną podstawą wydania decyzji jest ustawa

• Decyzja, która jest ostateczna obowiązuje (nawet jeśli jest wadliwa)

STOSOWANIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO - PODSTAWOWE ELEMENTY (na to dr Żukowski kazał zwrócić uwagę)

1. Problem normy prawnej i podstawy prawnej stosowania - zastosowanie mają w tym wypadku normy

materialne oraz proceduralne

2. Uczestnicy stosowania prawa administracyjnego

• Organ stosujący prawo administracyjne - jest to nazwa generalna, podmiot posiadający kompetencję do wydawania decyzji w sprawach indywidualnych, np. rektor UG, wojewoda.

• Musi występować kompetencja szczegółowa, a nie dorozumiana, np. organ pozwoli na otworzenie sklepu, po dokonaniu właściwej wykładni odczytamy jako kompetencję do wydania pozwolenia.

• Proces stosowania jest dwuinstancyjny

• organy I instancji

Co do zasady organ najniższego stopnia z pewnymi wyjątkami - np. koncesje wydaje na nadawanie TV wydaje KRRiT

• organy II instancji

W sprawach, w których w I instancji wystąpiły organy JST - Samorządowe Kolegium Odwoławcze, chyba, że ustawa stanowi inaczej. Można tutaj przytoczyć pozwolenie budowlane, które jest przyznawane przez starostę, a odwołanie można złożyć do wojewody

Innym, dość szczególnym wypadkiem jest wydawanie zezwoleń przez organy wysokiego szczebla, np. pozwolenie na prowadzenie ochrony osób i mienia wydaje minister; w razie odwołania podmiot zainteresowany ma prawo złożenia wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy przez ten sam organ (instytucja tzw. Remonstracji)

• Strona, tj. obywatel bądź podmiot zbiorowy - na podstawie art. 28 KPA strona musi posiadać interes prawny (nie tylko faktyczny) znajdujący pokrycie w przepisach prawa, bądź obowiązek (np. zapłacenia podatku, rejestracji samochodu), aby dokonać czynności w ramach omawianego modelu

3. Przedmiot postępowania/sprawa administracyjna - jest ona niesporna (nie ma sporu o przepis prawny,

lecz co do rzeczywistości); rozpatrywana w trybie przepisów procesowych. Możemy wyróżnić 4 rodzaje

• O przyznane uprawnienia

• O cofnięcie uprawnienia

• O nałożenie obowiązku (np. nakaz zapłaty podatku od gruntu) - sprawa nie sporna

• O zwolnienie od obowiązku (np. zwolnienie z służby wojskowej) - sprawa nie sporna

4. Procedura stosowania prawa składa się z kilku etapów:

• Wszczęcie postępowania

• Uruchomienie sprawy administracyjnej

• Postępowanie wyjaśniające, ewentualne powołanie biegłych

• Wydanie aktu stosowania normy przez organ I instancji

• Co do zasady występuje 2-tyodniowy termin na odwołanie do organu II instancji

• Wszczęcie postępowania drugiej instancji

• Ponowne rozpatrzenie punku b i c

• Decyzja organu II instancji o charakterze ostatecznym; ostateczną jest również decyzja organu I instancji po upływie terminu odwołania

• Zakłada się możliwość uruchomienia postępowania ekstraordynaryjnego poprzez:

• Złożenie wniosku o: wznowienie/uchylenie postępowania; stwierdzenia nieważności decyzji

• Złożenie skargi na decyzję administracyjną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wedle kognicji (właściwości rzeczowej)

• Wykonanie decyzji administracyjnej po decyzji organu I/II instancji bądź wyroku WSA

• Jeśli decyzja nie zostaje wykonana, to zakłada się możliwość wszczęcia postępowania egzekucyjnego

5. Wynik, rezultat stosowania prawa

Akt administracyjne zewnętrzny - wydawany na zewnątrz wobec wolnego podmiotu.


OKREŚLENIE INTERESU PRAWNEGO

Normy względnie:

• nakazujące - w drodze decyzji administracyjnej może zostać podjęta pewna legalna działalność, np. zezwolenie na eksport

• uprawniające - uprawnienie uzależnione od legitymowania się przez uprawnionego pewnymi warunkami, np. nadanie statusu inspektora budowlanego

W tym wypadku dochodzi do uruchomienia procedury administracyjnej na wniosek zainteresowanego podmiotu.

Interes prawny - istota

Podmiot spoza systemu administracji publicznej żąda uruchomienia procesu stosowania normy prawa administracyjnego w celu realizacji interesu prawnego, który możemy rozpatrywać na dwóch płaszczyznach jako (przykłady):

• Stan psychiczny (faktyczny) - obywatel, któremu z jakiś przyczyn nie podoba się lokalizacja drogi i jest przeciwnikiem realizacji inwestycji może składać petycje, skargi, ale jego zarzuty i ewentualne zagrożenie jego interesu nie jest chronione prawem. (E. Iserzon)

• Stan prawny:

• właściciel nieruchomości sąsiedniej może poprzez wykazanie, że inwestycja negatywnie oddziaływać na jego własność, być podmiotem, wobec którego trzeba będzie stosować normę prawa administracyjnego

• właściciel terenu, na której ma zostać zbudowana autostrada ma prawo do wykupu jego nieruchomości albo wywłaszczenia za odpowiednim wynagrodzeniem

• decyzja o stosowaniu normy odbije się na interesie prawnym podmiotu

• musi istnieć norma chroniąca interes prawny podmiotu

• wiąże się z określoną korzyścią, którą może uzyskać podmiot administrowany.

„Publiczne prawo podmiotowe” prof. Jakimowicz:

Norma prawna przyznaje podmiotowi wywodzącemu z niej interes prawny możliwość żądania od organu administracji podjęcia czynności mających na celu zrealizowanie interesu lub usunięcie zaistniałego zagrożenia. Pojęcie interesu prawnego określa relację między oczekiwaniami jakiegoś podmiotu w stosunku do organów stosujących prawo, a kompetencjami tych organów i możliwościami, jakimi one dysponują wobec danego podmiotu.

Pojęcie stosowania prawa z inicjatywy organu administracji publicznej jest możliwe tylko wówczas, gdy norma prawna tworzy dla tego organu szczególne kompetencje do nałożenia na administrowanego w drodze decyzji administracyjnej obowiązku lub cofnięcia udzielonego inną decyzją uprawnienia.

W teorii prawa przez stosowanie prawa rozumie się proces ustalania przez organ państwa konsekwencji pewnych faktów w sposób wiążący na podstawie norm prawa obowiązującego w danym czasie. Składa się z następujących etapów:

1) ustalenie obowiązującego porządku prawnego - jaka norma jest właściwa dla podjęcia rozstrzygnięcia (konkretna ustawa stosowania we właściwej wersji)

2) uznanie za udowodnione faktów na podstawie materiałów i w oparciu o przyjętą teorię dowodów - stan faktyczny, jak rzeczywiście jest? Jest to postępowanie wyjaśniające i dowodowe

3) subsumcja (podciągnięcie) stanu faktycznego pod stosowną normę, która właściwie opisuje relację stan faktyczny A konsekwencja B

4) wiążące ustalenie konsekwencji prawnej faktów uznawanych za wiarygodne na podstawie ustalonej normy prawnej,, np. udzielenie koncesji (sentencja decyzji administracyjnej)

Proces stosowania norm prawa administracyjnego jest pewnym zespołem czynności następujących po sobie. Można zbudować pewien decyzyjny model stosowania prawa administracyjnego składający się z uniwersalnych cech występujących w każdej decyzji:

1. organ administracji publicznej stosujący prawo nie pozostaje w stosunku organizacyjnym ani prawnym z podmiotem decyzji administracyjnej, np. obywatel nie jest związany służbowo z wojewodą. Nie ma zatem podporządkowania na linii adresat - autor decyzji

2. organ administracji publicznej stosujący prawo jest „zainteresowany” efektem decyzji administracyjnej, gdyż osiągnięcie efektów społecznych jest wpisane w jego zakres działania, a decyzja administracyjna jest jedynie instrumentem osiągania tych celów

1. każdy podmiot administracji z założenia jest celowy, a więc stosowanie prawa jest obowiązkiem wynikającym z ustawy nadającej mu pewną przestrzeń publiczną do administrowania

2. Przykładem może być wniosek o pozwolenie na budowę do starosty powoduje rozpoczęcie działania

3. Organ administracji publicznej stosujący prawo jest związany prawem (art. 7 konstytucji), a ponadto wytycznymi płynącymi od wyższych organów, do granic sprzeczności z prawem (generalnie są one zgodne z prawem, uściślają pewne procedury, ale wiążą one jedynie organy , a nie obywateli). Właśnie niezawisłość, tj. brak stosunku zwierzchności jest wyróżnikiem sądu, który orzeka wyłącznie na podstawie ustaw.

4. Organ administracji publicznej stosujący prawo działa na podstawie kompetencji szczegółowej

1. Istotnym jest rozróżnienie kompetencji szczegółowej od zakresu działania, w ramach którego nie określa się sposobu realizacji

1. Ustawa o samorządzie powiatowym Art. 4. - 1. Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie … - 11) administracji architektoniczno - budowlanej. (zakres działania)

2. Ustawa o gospodarce nieruchomości Art. 112 - 4. Organem właściwym w sprawach wywłaszczenia jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej. (kompetencja)

2. W prawie administracyjnym nie występuje domniemanie właściwości organu dla wydania określonej decyzji. Tylko wtedy można ją zastosować, gdy wynika to z prawa wprost bądź z poprawnej wykładni przepisu: Na podstawie …

5. Decyzja stosowania prawa jest podejmowana w sytuacji niespornej, tj. pomiędzy organem stosującym prawo, a adresatem decyzji nie ma miejsca na „spór o prawo”. Porównajmy:

1. KPC - dzierżawa brak wpłaty czynszu spór powództwo do sądu cywilnego wyrok

2. KPA - przyczyną zgłoszenia się do organu nie jest spór, lecz chęć uzyskania uprawnienia. Nie spieramy się przed organem administracji publicznej. Starosta ma obowiązek przystąpienia do stosowania prawa i wydaje decyzję. Dopiero brak jego zgody może, ale nie musi skutkować powództwem

6. Decyzja stosowania prawa (decyzja administracyjna) jest podejmowana w celu nałożenia obowiązku prawnego, nadanie uprawnienia lub cofnięcie uprawnienia. Celem jest zmiana sytuacji prawnej adresata

7. Do uruchomienia stosowania prawa może dojść na wniosek (chęć nabycia uprawnienia, zwolnienia z obowiązku) albo z urzędu (nałożenie obowiązku)

8. Sposób podejmowania decyzji stosowania prawa jest określony przepisami proceduralnymi przyjętymi w KPA (skodyfikowania procedura, formalizacja)

9. W państwach, gdzie istnieje sądowa kontrola stosowania prawa, decyzje takie mogą być zaskarżone do sądu z powodu ich niezgodności z prawem, w zależności od rozwiązań przyjmowanych w danym państwie może to być pozew do sądu administracyjnego bądź powszechnego.

Adresat stosowanej normy prawa administracyjnego w procesie jej stosowania jest nazywany stroną. Jej definicję znajdujemy w art. 28 KPA: Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Prawo materialne determinuje status podmiotu w postępowaniu administracyjnym. Interes prawny i obowiązek, o którym mowa w art. 28 k.p.a. są wywodzone z prawa materialnego, ale nie zawsze z materialnego prawa administracyjnego. Stronę rozumiemy jako:

• adresata decyzji administracyjnej

• adresata normy prawa administracyjnego

• podmiot spełniający warunki określone w art. 28 KPA

• podmiot spełniający inne warunki procesowe

• podmiot bardzo mocno usytuowany w prawie administracyjnym

Interes prawny i obowiązek może być wywodzony również z przepisów prawa cywilnego. Dowody znaleźć możemy w orzecznictwie - właściciel, użytkownik wieczysty często uznawany jest za stronę postępowania.

• Teza z wyroku NSA 23 maja 2005 - Mogą zdarzyć się sytuacje, w których podmioty dysponujące prawem własności lub użytkowania wieczystego sąsiedniej nieruchomości mogą być stronami postępowania dotyczącego warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Będą nimi wyłącznie wtedy, gdy oddziaływanie planowanej inwestycji będzie wykraczać poza granice nieruchomości.

• Wyrok WSA z 7 kwietnia 2005 - współwłaściciel lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym ,jeżeli inwestycja dotyczy części wspólnych budynku, jest stroną postępowania administracyjnego o wydanie decyzji administracyjnej o wydanie decyzji o zatwierdzenie projektu budowlanego (…) - źródło bycia stroną, adresatem wywodzimy z prawa cywilnego

SPRAWA ADMINISTRACYJNA

Proces stosowanie prawa w ujęciu materialnym zmierza do załatwienia sprawy administracyjnej.

Stosowanie norm prawa administracyjnego przez organy administracji publicznej może nastąpić wówczas, gdy określony stan faktyczny można ukształtować w drodze decyzji administracyjnej ze względu na istnienie normy generalno - abstrakcyjnej pozwalającej na takie ukształtowanie. Stan faktyczny możliwy do ukształtowania ze względu na obowiązującą normę prawa administracyjnego określa się mianem sprawy administracyjnej. Sprawa adm. jest przedmiotem stosowania prawa. Jest to problem, który nadaje się do rozstrzygnięcia i jest rozstrzygany na podstawie norm administracyjnego prawa materialnego. Jest to zespół okoliczności faktycznych i prawnych, których organ adm. publ. stosuje normę pr. adm. (pośrednio kształtująca syt. pr. adresata) w celu ustanowienia po stronie określonego podmiotu lub podmiotów sytuacji prawnej w postaci udzielenia, lub odmowy udzielenia żądanego uprawnienia albo w postaci obciążenia z urzędu określonym obowiązkiem.

Aby mogło dojść do rozstrzygnięcia sprawy musi istnieć podmiot, do którego te skutki będą się odnosiły - ten podmiot nosi nazwę strony administracyjnej (adresat normy stosowania prawa administracyjnego z procesie jego stosowania). -> pojęcie strony patrz interes prawny

Normy mają zmienić sytuację prawną adresata, ale na proces stosowania prawa w ujęciu materialnym zmierza do załatwienia sprawy administracyjnej. (Art. 1 KPA - kodeks reguluje postępowanie w sprawach administracyjnych; definicja stron w KPA również odnosi się do sprawy administracyjnej)

Sprawa administracyjna - zespół okoliczności faktycznych i prawnych, w których organ administracji publicznej stosuje normę prawa administracyjnego w celu ustanowienia po stronie określonego podmiotu (podmiotów) sytuacji prawnej w postaci udzielenia / odmowy udzielenia żądanego uprawnienia albo w postaci obciążenia z urzędu określonym obowiązkiem / cofnięcia uprawnienia.

Istota rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej - „pierwotne” ustanowienie sytuacji prawnej po stronie określonego podmiotu reprezentującego interes oparty na prawie administracyjnym.

Sprawa administracyjna ma charakter niesporny w przeciwieństwie do sprawy cywilnej, która ma charakter procesowy, tj. wyraża istnienie sporu o prawo pomiędzy stronami stosunku cywilnoprawnego. Przykładem może być schemat: obowiązek rozbiórki budynku - względy obiektywne - nie ma sporu - organ ma wydać tylko decyzję.

Treść sprawy administracyjnej:

1. sprawa o nałożenie obowiązku wszczynana zazwyczaj z urzędu przez organ, np. sprawa o nałożenie obowiązku podatkowego;

2. sprawa o przyznanie uprawnienia z mocy stosowania normy w formie indywidualnego i konkretnego aktu decyzyjnego - ze sprawą o przyznanie uprawnienia wiąże się efekt pozytywny albo efekt negatywny, tzn. ze sprawy o wydanie uprawnienia może wynikać przyznanie uprawnienia albo odmowa przyznania uprawnienia;

3. sprawa o zwolnienie z obowiązku, np. zwolnienie z obowiązku uiszczenia podatku - z tej sprawy może wynikać odmowa zwolnienia z obowiązku w wyniku nie spełnienia określonych przesłanek;

4. sprawa o cofnięcie uprawnienia, tzn. uprawnienia przyznanego wcześniejszą decyzją - jeżeli obywatel realizuje uprawnienie niezgodnie z przepisami, organ jest zobowiązany do cofnięcia uprawnienia;

5. sprawa o stwierdzenie wygaśnięcia uprawnienia - uprawnienie jest przyznawane na określony czas, a potem wygasa.

UZNANIE ADMINISTRACYJNE

ISTOTA

W procesie stosowania prawa zawsze pewien wpływ na rozstrzygnięcie sprawy ma organ administracyjny - ustalenie i ocena stanu faktycznego, z którym norma prawna wiąże określone skutki prawne zależy od wielu czynników (lokalnych, indywidualnych, subiektywnej oceny organu, swobodnej oceny dowodów na podstawie art. 75 KPA i następnych). Z reguły nie ma mechanicznego podejmowania decyzji. Wyjątek stanowić mogą pojęcia ostre, definicje matematyczne. Norma prawna nie może przewidzieć wszelkich przypadków, dlatego pozostawia pewien luz - jest on wszędzie tam, gdzie stosuje się prawo. Mimo inflacji prawa nie można unormować każdego możliwego przypadku.

GENEZA UZNANIA ADMINISTRACYJNEGO

• Genezę uznania administracyjnego możemy szukać w momencie wyodrębniania się prawa administracyjnego w obecnym znaczeniu.

• W państwie absolutnym administracja związana była z wolą władcy, a ustawodawstwo nie stawiało granic administracji. Wszelkie decyzje oparte były o autorytet monarchy.

• Gdy nadszedł czas parlamentaryzmu, podstawą funkcjonowania społeczeństw stała się ustawa, która coraz częściej zaczęła wiązać administracje. Nadal jednak prawo nie odnosiło się kompleksowo do postępowania różnych organów. We wszystkich lukach pojawiało się zatem uznanie. Urzędnik kierował się tzw. Interesem publicznym, który nigdzie nie był zdefiniowany, więc na swój sposób go interpretował.

• W obecnych czasach władza może działać wyłącznie na podstawie i w granicach prawa, a swobodne uznanie ustępuje miejsca ustawie. Można jednak rozważać problem uznania dopuszczalnego przez prawodawcę uznanie ograniczone prawem. Tego rodzaju ewolucja nie odbyłaby się bez udziału sądów administracyjnych, które początkowo badały legalność działania administracji.(jeśli jakieś działanie mogło być pozaprawne, to sądy go nie badały).

Art. 6 rozporządzenia Prezydenta RP o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (poprzedniku NSA) określa, iż orzecznictwu nie podlegają sprawy:

• podlegające właściwości sądów powszechnych lub sądów poszczególnych oraz sprawy rozpoznawane przez ogólne zgromadzenia lub kolegia administracyjne wszelkich sądów

• w których władze administracyjne mogą rozstrzygać według swobodnego uznania, w granicach pozostawionych temu uznaniu

• mianowania na publiczne urzędy i stanowiska, o ile nie dotyczą naruszenia prawa ich obsadzania lub przedstawiania na nie kandydatów

• dotycząc reprezentacji Państwa i obywateli wobec państw i władz obcych oraz sprawy bezpośrednio z powyższymi związane

• dotyczące działań wojennych, ustroju siły zbrojnej i mobilizacji, z wyjątkiem spraw zaopatrzenia i uzupełniania armii

• dotyczące odpowiedzialności służbowej

W obecnej regulacji prawnej, tj. ustawie o postępowaniu przed sądami administracyjnymi takiej regulacji nie ma i nie będzie z uwagi na art. 7 Konstytucji RP. Sądy administracyjne badają uznanie administracyjne w tym zakresie, czy organ administracyjny nie przekroczył granic prawa. Taka sytuacja występuje zresztą już od 1988 roku, kiedy wskrzeszono sądownictwo administracyjne.

W państwie prawnym administracja może działać jedynie na podstawie umocowania prawa (każda decyzja musi mieć swoja podstawę prawną). Zatem swobodne uznanie znika na rzecz uznania wprowadzanego przez ustawodawstwo.

Wpływ instytucji sądownictwa administracyjnego. Sądy administracyjne badały tylko legalność aktów. Pozostawienie administracji uznania lokowało takie rozstrzygnięcie poza kontrolą sądu.

TEORIE UZNANIA ADMINISTRACYJNEGO

• Teoria R. von Launa teoria interesu publicznego - swobodne uznanie mogło być pochodną regulacji prawnych, ale występuje ono również tam, gdzie ustawodawca posługuje się pojęciem interesu publicznego. (odniesienie do teorii absolutnych). Administracja może interpretować to pojęcie według własnego uznania i tym samym rozszerza zakres swoich kompetencji

• Teoria pojęć nieoznaczonych Jellinka - ustawodawca celowo używa pojęć nieostrych, aby oddać administracji pewien luz decyzyjny (swobodne uznanie). Robi to w ten sposób, iż używa pewne zwroty (możemy je znaleźć w przepisach również dzisiaj), np. dobro dziecka, należyta staranność. Tego rodzaju teoria również podlega krytyce - uznanie administracyjne nie zawsze oznacza wykładnię prawa, a sądy administracyjne coraz częściej definiują co należy rozumieć poprzez pojęcia nieoznaczone.

Powyższe teorie wpływały na ustawodawcę i ograniczały zakres kontroli sądu administracyjnego. Obecnie jest to pogląd nieaktualny.

• Teoria F. Teznera każde pojęcie, nawet nieostre, w tym także kategoria interesu publicznego, ma treść obiektywną, która wiąże organ administracyjny, a interpretacja tych pojęć również podlega kontroli sądowej.

Uznanie administracyjne jako „wykładnia zwrotów nieokreślonych” pogląd nawiązujący do Jellinka, który czasami występuje w literaturze jest fałszywy !!!

Użycie zwrotu „może” nie jest równoznaczne z wprowadzeniem uznania, ale może być w pewnym kontekście dopuszczenie uznania. Często jednak oznacza obowiązek organu administracyjnego:

Ustawa o środkach żywienia zwierząt z 23 sierpnia 2001 roku:

Art. 12/2 - wytwarzanie mieszanek paszowych (…) wymaga zezwolenia wydanego w drodze decyzji administracyjnej przez właściwego powiatowego lekarza weterynarii.

Art. 18 - zezwolenia mogą być cofnięte przez powiatowego lekarza weterynarii (…), jeżeli wytwarzanie środków żywienia zwierząt lub pasz leczniczych odbywa się niezgodnie z przepisami prawa.

W sytuacji ustawowej często określa się możliwości wyboru następstw prawnych a lub b; a albo b. Taki przypadek z pewnością określimy jako uznanie administracyjne. Uznanie jest tam, gdzie administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego może wybrać między różnymi rozwiązaniami. Uznanie występuje wtedy, gdy norma prawna nie determinuje w sposób jednoznaczny skutku prawnego lecz pozostawia wyraźnie organowi wybór następstwa a prawnego między różnymi możliwościami lub w ramach pewnego luzu.

Przykład takiego zapisu znajdziemy w art. 51 Prawa Budowlanego:

1. Przed upływem 2 miesięcy od dnia wydania postanowienia, o którym mowa w art. 50 ust. 1, właściwy organ w drodze decyzji:

1) (1) nakazuje zaniechanie dalszych robót budowlanych bądź (2) rozbiórkę obiektu budowlanego lub (3) jego części, bądź (4) doprowadzenie obiektu do stanu poprzedniego albo

2) (5) nakłada obowiązek wykonania określonych czynności lub (6) robót budowlanych w celu doprowadzenia wykonywanych robót budowlanych do stanu zgodnego z prawem, określając termin ich wykonania, albo

3) (7) w przypadku istotnego odstąpienia od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę - nakłada, określając termin wykonania, obowiązek sporządzenia i przedstawienia projektu budowlanego zamiennego, uwzględniającego zmiany wynikające z dotychczas wykonanych robót budowlanych oraz - w razie potrzeby - wykonania określonych czynności lub robót budowlanych w celu doprowadzenia wykonywanych robót budowlanych do stanu zgodnego z prawem; przepisy dotyczące projektu budowlanego stosuje się odpowiednio do zakresu tych zmian.

Powyższy artykuł daje organowi administracji publicznej 7 alternatyw działania. Nawet w tym wypadku jednak podjęta decyzja podlega kontroli sądowej.

ORZECZNICTWO I PRAKTYKA

1. NSA 4.XI.1999 - organy publiczne działające w ramach uznania muszą respektować porządek prawny określony w konstytucji, a nie tylko bezpośrednio odczytywać treść ustawy

1. Granice uznania określają zatem akty wyższego rządu (konstytucji, prawie międzynarodowym)

2. Coraz częściej sądy powołują się bezpośrednio na przepisy konstytucji, gdzie doszukują się interpretacji przepisów niższego rzędu

2. NSA 2.II.1996.- korzystanie z uznania administracyjnego oznacza, że organ ma prawo wyboru treści rozstrzygnięcia. Nie może ono być przy tym dowolne (określone są pewne przesłanki). Wybór wynika z wszechstronnego i dogłębnego rozważenia wszystkich okoliczności faktycznych sprawy.

3. NSA 27.II.1998 - w celu wydania prawidłowego orzeczenia w sytuacji uznania organ administracyjny obowiązany jest szczegółowo zbadać stan faktyczny

Zwraca się uwagę na szczególną rolę zasady postępowania administracyjnego zawarte w art. 7 KPA:

W toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności i podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli.

Zasady: prawdy obiektywnej, uwzględnienia interesu społecznego, interesu publicznego, współżycia społecznego itp. Mają one dość istotne znaczenie z uwagi na praktykę orzecznictwa NSA, w których uchyla się określone decyzje administracyjne.

4. NSA 16.11.1999 W przeciwieństwie do innych rodzajów luzów decyzyjnych uznanie jest możliwością wyboru konsekwencji prawnej. W celu wydania prawidłowego orzeczenia w sytuacji uznania administracyjnego organ (...) obowiązany jest szczegółowo zbadać stan faktyczny i utrwalić w aktach wyniki badania. Obowiązki organu (...) w zakresie postępowania dowodowego są nawet większe niż przy ustawowym skrępowaniu, gdyż w poszukiwaniu materialnego kryterium do wydania decyzji powinien on najwszechstronniej zbadać stan faktyczny, w wymiarze wychodzącym poza okoliczności typowe w sytuacjach związania, mając na uwadze szczególną rolę w decyzji uznaniowej jej zgodności z interesem społecznym i słusznym interesem obywatela z art. 7 kpa

5. NSA 23.01.1998 - rola NSA sprowadza się do kontroli zgodności decyzji z prawem. W zakresie decyzji uznaniowej kontrola sprowadza się do kontroli decyzji w świetle przepisów prawa procesowego oraz w zakresie prawa materialnego - czy nie nastąpiło przekroczenie granic uznania administracyjnego.

6. NSA 16.11.2000 - Decyzje o uznaniowym charakterze także podlegają sądowej kontroli legalności. Kontrola ta ma jednakowoż ograniczony charakter, albowiem sprowadza się do oceny, czy przy wydawaniu zaskarżonej decyzji naruszono przepisy postępowania administracyjnego i to w taki sposób, że mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy. Tylko stwierdzenie takiego stanu daje podstawę do uchylenia decyzji

Rekomendacja Komitetu Ministrów Rady Europy dotycząca wykonywania dyskrecjonalnych kompetencji administracji przyjęta 11 marca 1980 roku.

• nie ma charakteru wiążącego, ale wyznacza pewne standardy

• zakres kompetencji, które dają władzy administracyjnej pewien zakres oceny, swobody przy podejmowaniu decyzji. Wyraża się w możliwości dokonania przez organ administracyjny wyboru odpowiadającego usprawiedliwionemu i słusznemu rozwiązaniu spośród kilku prawnie uzasadnionych alternatyw.

• Wyznacznikami wyboru są:

• Wymagania dobrej i skutecznej administracji (kodeks dobrej administracji Unii Europejskiej)

• Interesy osób trzecich

• Ważny interes publiczny

• Zalecenia, by wykonując kompetencje dyskrecjonalne władza administracyjna:

• Kierowała się celem, dla którego kompetencja uznania administracyjnego została przyznana. Cel ten winien być jasno określony. Jeśli nie jest określony, to należy domniemywać cel ochrony interesu publicznego

• Postępowała obiektywnie, niezależnie od subiektywnych odczuć, bezstronny, mając na uwadze wszelkie okoliczności faktyczne oraz podstawy prawne

• Przestrzegała zasad równości wobec prawa, unikając wszelkiej dyskryminacji

• Zachowała właściwą relację pomiędzy ingerencją w prawa, wolności lub interesy osób, a celem, który urzeczywistnia - zasada pomocniczości

• Podejmowała decyzje w rozsądnym dla danej sprawy terminie (przewlekłość nie może być uzasadniana uznaniem administracyjnym)

• Stosowała ogólne dyrektywy administracyjne w sposób konsekwentny i stały przy uwzględnieniu szczególnych okoliczności danego przypadku

DECYZJA ADMINISTRACYJNA

POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE

• proces stosowania prawa- polega na poszukiwaniu odpowiedniości między określonym stanem faktycznym a normą prawną

• ten proces stosowania prawa musi być uporządkowany

• [w społeczeństwach demokratycznych i wcześniej ustalono że takie czynności musza odpowiadać pewnym zasadom, np. zainteresowany powinien wiedzieć co w jego sprawie robi decyzja administracyjna np. staram się na wydanie pozwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej, złożyłem wniosek, i chciałbym wiedzieć co w jego sprawie- czy urzędnik zgromadził jakieś dokumenty- uogólniając zainteresowany ma prawo udziału w czynnościach prowadzących do wydania decyzji która ma określić jego obowiązki/uprawnienia- to naczelna zasada związana z tymi czynnościami stosowania prawa]

• inna prawidłowość- wyznacza się termin organom administracyjnym

• wiele innych zasad powinno być przestrzeganych, spisano je w formie ustawowej

• procedury stosowania prawa są sformalizowane i ustawowo określone- kodeks postępowania administracyjnego z 1962 roku

• w nim spisane zostały wszystkie zasady i wymogi które musza być spełniane przez organy administracyjne kiedy stosują prawo

POSTĘPOWANIE DECYZYJNE ORGANU
Spór jedynie co do faktu (*co do zasady 14dni)
W toku postępowania administracyjnego w trybie procesowym:

1. wszczęcie postępowania
2.postępowanie wyjaśniające - analiza stanu prawnego
3. akt decyzyjny
Jeśli nie miną termin a my nie zgadzamy się z decyzją to można się odwołać:

->wszczęcie postępowania w 2giej instancji
->postępowanie wyjaśniające
->decyzja już nie odwołalna
Postępowania ekstraordynaryjnych
-uchylenie
-wznowienie
-stwierdzenie nieważności
Można złożyć odwołanie do WSA - to już postępowanie sądowe gdzie sąd bada legalność decyzji - właściwość rzeczowa
Wykonanie -> postępowanie egzekucyjne


POJĘCIE

W zależności od ujęcia decyzja administracyjna może być definiowana na różne sposoby:

• rezultat stosowania prawa

• rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej, konsekwencje materialno - prawne zmieniające sytuację adresata decyzji administracyjnej

• rezultat działalności organu administracji publicznej

• rozstrzygnięcie nielosowe

• jedna z centralnych konstrukcji prawa administracyjnego

• ustanowienie wiążących konsekwencji określonej normy prawnej

Kompetencja (prawo i obowiązek) do wydania decyzji administracyjnej przysługuje organom administracji publicznej i ma charakter kompetencji szczegółowej, tzn. ustanowionej w odniesieniu do określonego rodzaju spraw.

Szerokie rozumienie decyzji administracyjnej w ujęciu funkcjonalnym - z punktu widzenia wydania decyzji administracyjnej ustrój organów administracji przedstawia się w inny sposób - kompetencja do wydania decyzji administracyjnej może być powierzona kierownikom zakładów administracyjnych (np. rektor - wpis na pierwszy rok uczelni państwowej)., organizacji społecznej (np. Polskiemu Związkowi Łowieckiemu). O całym założeniu szerszego ujęcia decyzji administracyjnej mówi art. 5 par.2 punkt 3 KPA w zawiązku z art. 1 par. 2 KPA. - Ilekroć w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego jest mowa o: organach administracji publicznej - rozumie się przez to ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty wymienione w art. 1 pkt 2, tzn. powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw.

Stosowane jest prawo materialne + konsekwencje rozstrzygnięcia + podmiot inny aniżeli sąd decyzja administracyjna (w takim rozumieniu do wydania decyzji administracyjnej kompetencję posiada m.in. WOPR, PZPN)

Adresatem decyzji administracyjnej jest podmiot niepodporządkowany prawnie organowi administracyjnemu orzekającemu w danej sprawie, adresat występuje poza systemem, np. :

• gmina jako osoba prawna zwraca się do starosty o zezwolenie na budowę nowego budynku urzędu gminy (nie ma podporządkowania prawnego) - TAK, to jest decyzja administracyjna

• wojewoda, który wydaje akt nadzoru wobec gminy - NIE, to nie jest decyzja administracyjna

Powyższe niuanse należy mieć na względzie analizując rozróżnienie pomiędzy decyzją administracyjną a innymi rozstrzygnięciami.

Decyzja - ukształtowanie indywidualnych praw i obowiązków adresata normy prawnej. Zostaje wydana po przeprowadzeniu procesu stosowania prawa, przy czym owo stosowanie zachodzi w obrębie norm pośrednio kształtujących sytuację prawną i można je ująć w odcinku czasowym pomiędzy normą a decyzją (ciąg zachodzących czynności).

Proces stosowania prawa - poszukiwanie odpowiedniości ości pomiędzy stanem faktycznym a normą prawną musi być uporządkowany. Zainteresowany musi przy tym znać działania, które organ przeprowadza w jego sprawie i w jakim czasie. KPA zawiera wszystkie wymogi, które mają zostać spełnione, aby wydana decyzja była właściwa.

Stosowanie prawa zachodzi na podstawie norm prawnych- materialnego prawa administracyjnego, które nazywamy normami pośrednio kształtującymi sytuacje prawną.

Obszar pomiędzy normą prawa administracyjnego pośrednio kształtującego sytuacje prawną obywatela a decyzją administracyjną to obszar zwany stosowaniem prawa- to ciąg czynności organu administracyjnego które podejmuje się celem:

-ustalenia jaka norma obowiązuje,

-ustalenia stanu faktycznego,

-celem subsumcji,

-wreszcie celem ustalenia decyzji prawnych

Każdemu elementowi tej sekwencji odpowiada odpowiedni etap stosowania prawa

Decyzja zaczyna obowiązywać w momencie gdy jest aktem procesowo ostatecznym, czyli nie przysługują już od tej decyzji środki prawne.[albo środki zostały wyczerpane, albo- już nie przysługują]

Jeżeli przepis nie jest stosowany przez dłuższy czas i zmieniły się stosunki społeczno- gospodarczo- polityczne, leżące u podstaw jego uchwalenia, wówczas może dojść do utraty mocy obowiązującej przepisu

UTRATA MOCY OBOWIĄZUJĄCEJ - WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Jest to pierwszy z trzech przypadków, gdy wydana decyzja jakiś czas obowiązuje, a po pewnym czasie zachodzą przesłanki powodującej jej wycofanie z obiegu prawnego.

Ostateczna odmowa udzielenia zgody na budowę - po pewnym czasie okazuje się, że decyzja jest wadliwa, niezgodna z prawem - w obrocie prawnym nie może funkcjonować decyzja nielegalna i należy ją usunąć (por. Wyroki Trybunału Konstytucyjnego derogujące ustawy). Właściwe procedury eliminacyjne, przesłanki opisane zostały w KPA oraz Ordynacji Podatkowej:

Art. 145 § 1 KPA. W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:

1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe, por. fałszywy wpis do księgi wieczystej na podstawie którego wydano pozwolenie na budowę

2) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,

3) decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27,

4) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,

5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję,

6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,

7) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2),

8) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.

Każdorazowo należy jednak przeanalizować, czy uwzględnienie co najmniej 1 z powyższych okoliczności będzie skutkować zmianą wydanej decyzji administracyjnej. Analiza dokonywana jest w toku postępowania wyjaśniającego. Pamiętać należy bowiem, że postępowania mogło być wadliwe, a sama decyzja została wydana zgodnie z literą prawa.

Art. 240 § 1 Ordynacji Podatkowej § 1. W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli: 1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

2) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa;

3) decyzja wydana została przez pracownika lub organ podatkowy, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 130 - 132; 4) strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu;

5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nieznane organowi, który wydał decyzję;

6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu;

7) decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostały następnie uchylone lub zmienione w sposób mogący mieć wpływ na treść wydanej decyzji;

8) została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny;

9) ratyfikowana umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania lub inna ratyfikowana umowa międzynarodowa, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, ma wpływ na treść wydanej decyzji;

10) wynik zakończonej procedury wzajemnego porozumiewania lub procedury arbitrażowej, prowadzonych na podstawie ratyfikowanej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innej ratyfikowanej umowy międzynarodowej, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, ma wpływ na treść wydanej decyzji;

11) orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości ma wpływ na treść wydanej decyzji.

PRZESŁANKI STWIERDZENIA NIEWAŻNOŚCI DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ

Omawiana regulacja w prawie administracyjnym jest rozwiązaniem stosowanym w różnych gałęziach prawa. Przykładem niech będzie prawo cywilne, które uznaje czynności dokonane przez osobę ubezwłasnowolnioną za nieważne. Pewną odmianą jest nieważność decyzji administracyjnej rozumianej jako czynność prawna, której rezultatem jest decyzja.

Sankcja nieważności jest uznawana za najwyższą z możliwych sankcji, bowiem decyzja administracyjna korzysta z domniemania prawidłowości oraz legalności. Aby wyeliminować decyzję, należy wydać decyzję unieważniającą. Przesłanki dla takiego postępowania wymienione zostały w art. 156 KPA: Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:

• wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,

• wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,

• dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,

• została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,

• była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,

• w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,

• zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

Podobne przesłanki znajdziemy w art. 247 Ordynacji Podatkowej: Organ podatkowy stwierdza nieważność decyzji ostatecznej, która:

• została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości;

• została wydana bez podstawy prawnej;

• została wydana z rażącym naruszeniem prawa;

• dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną;

• została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie;

• była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały;

• zawiera wadę powodującą jej nieważność na mocy wyraźnie wskazanego przepisu prawa;

• w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą.

Jeśli zostaną stwierdzone wady, to inny organ administracyjny wydaje decyzję o uchyleniu decyzji wcześniejszej. Może być tak, że decyzja zostanie zaskarżona do sądu administracyjnego. Po sprawdzeniu w postępowaniu właściwy sąd może wyrokiem wyeliminować decyzję z obrotu prawnego, jednak wedle art. 145 KPA warunkiem podstawowym jest zaskarżenie decyzji do sądu przez stronę, która wyczerpała tok instancji w organach administracji publicznej.

UCHYLENIE DECYZJI ZGODNEJ Z PRAWEM

Prawo administracyjne służy ochronie interesu publicznego, ponadjednostkowego. Aby to lepiej zilustrować - osoba będąca w niedostatku otrzymuje zasiłek, jako że leży to w interesie publicznym, zasadzie solidaryzmu społecznego. Przysporzenie korzyści następuje na mocy decyzji administracyjnej. Owy interes publiczny może również doprowadzić do eliminacji ostatecznej, zgodnej z prawem decyzji administracyjnej. Jest to wyjątkowa osobliwość prawa administracyjnego.

Art. 154 KPA:

§ 1. Decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.

§ 2. W przypadkach wymienionych w § 1 właściwy organ wydaje decyzję w sprawie uchylenia lub zmiany dotychczasowej decyzji.

§ 3. W sprawach należących do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego do zmiany lub uchylenia decyzji, o której mowa w § 1 oraz w art. 155, właściwe są organy tych jednostek.

Przykładem w tej kwestii może być decyzja odmawiająca pozwolenie na budowę, poprzez którą inwestor nie nabywa uprawnień. Taka decyzja może zostać w każdym momencie zmieniona bądź uchylona w trybie art. 154 KPA na wniosek strony po przedstawieniu właściwych dowodów oraz wcześniejszej decyzji (w omawianym przykładzie inwestor przedstawia wypis z księgi wieczystej, którego wcześniej nie ujął we wniosku). W tym wypadku, na skutek przeprowadzonego postępowania dojdzie do uchylenia decyzji o odmowie oraz wydania nowej decyzji. Gdyby nie uwzględniono takiej procedury, to zaistniałaby przesłanka z art. 156 KPA (wcześniej wydano decyzję administracyjną w przedmiotowej sprawie).

Art. 155 KPA: Decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony; przepis art. 154 § 2 stosuje się odpowiednio.

Przykład: Wydano pozwolenie na usuwanie ścieków z przedsiębiorstwa produkcyjnego do rzeki  Pojawiają się nowe technologie, których zastosowanie niweluje konieczność stosowania odprowadzania ścieków  na mocy tej przesłanki organ może uchylić decyzję i wydać nową, np. o współfinansowaniu implementacji nowych rozwiązań. W domyśle pod uwagę brana jest zgodna wola stron.

Art. 161 KPA:

§ 1. Minister może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję ostateczną, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa.

§ 2. Uprawnienia określone w § 1 w stosunku do decyzji wydanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej przysługują również wojewodzie.

§ 3. Stronie, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę od organu, który uchylił lub zmienił tę decyzję; organ ten, w drodze decyzji, orzeka również o odszkodowaniu.

§ 4. Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja uchylająca lub zmieniająca decyzję.

Opisana powyżej instytucja nazywana jest wywłaszczeniem prawa wg następującego schematu -> decyzja zgodna z prawem -> utworzenie prawa dla strony -> uchylenie bez wymogu zgody strony.

DECYZJA ADMINISTRACYJNA JAKO REZYULTAT STOSOWANIA

Ogólnie rzecz biorąc w tym ujęciu decyzja oznacza akt kształtujący sytuację prawną adresata bądź stosunek administracyjno - prawny. Cechą wspólną obu ujęć jest wyrażanie skutków normy prawa administracyjnego. W nauce prawa administracyjnego pojęcie sytuacji administracyjno - prawnej jest używane jako synonim położenia prawnego lub też prawnego statusu danego podmiotu, zaznaczając równocześnie, iż jest ono pojemniejsze od pojęcia stosunku administracyjno-prawnego.

Administracyjno - prawna sytuacja jednostki to sytuacja społeczna podmiotu, której elementy składowe zostały określone przez normy prawa administracyjnego w sposób bezpośredni albo pośredni ze względu na konkretne zdarzenie faktyczne (2 kategorie norm kształtujących sytuację adresata) - np. znak drogowy, podatek (bezpośrednie).

Stosunek prawny - wyznaczany przez normę, określa zależność powstałą pomiędzy najmniej dwoma podmiotami. Sytuacja administracyjno - prawna jest natomiast pojęciem bardziej pojemnym, jako że zawiera w sobie również normy bezpośrednio kształtujące sytuację prawną adresata. W nauce prawa administracyjnego pojęcie sytuacji administracyjno-prawnej jest używane jako synonim położenia prawnego lub też prawnego statusu danego podmiotu, zaznaczając równocześnie, iż jest ono pojemniejsze od pojęcia stosunku administracyjno-prawnego.

Posługiwanie się konstrukcją sytuacji prawno-administracyjnej daje możliwość przeprowadzenia analizy uprawnień i/lub obowiązków adresowanych do jednostki; uprawnień i/lub obowiązków wynikających zarówno z indywidualnych aktów stosowania norm prawa administracyjnego, jak i pochodzących wprost z norm generalnych i abstrakcyjnych, przewidzianych w przepisach prawa powszechnego

„Sytuacyjne” przedstawienie konsekwencji norm prawa administracyjnego wobec ich adresata daje pełniejszy obraz skutków działania tych norm

DECYZJA A AKT ADMINISTRACYJNY

Z decyzją administracyjną wiąże się również relacja pojęcia decyzja administracyjna do pojęcia aktu administracyjnego.

Decyzja administracyjna akt stosowania normy prawa administracyjnego materialnego; wydawana jest w procesie stosowania prawa. Kreuje sytuacje prawną w ten sposób, że tworzy względnie uprawnienia i obowiązki

Akt administracyjny kategoria form działania administracji publicznej; podstawowa forma działania administracji; oparte na przepisach prawa administracyjnego władcze, jednostronne oświadczenie woli organu administracji publicznej, określające sytuację prawną określonego adresata w określonej sytuacji. Termin akt administracyjny jest prawie niestosowany w przepisach, zamiast niego używa się ogólnikowego określenia decyzja administracyjna, lub uszczegółowionych o konkrety nakazów / zakazów, pozwoleń, etc

Cechy aktu administracyjnego:

1. oparte o prawo administracyjne

2. władcze oświadczenie woli- przejaw woli zmierzający do wywołania skutku prawnego (tak samo jak w KC); nie jest więc akt admin np. zaświadczenie (oświadczenie wiedzy, a nie woli); władczość- wydawane w imieniu państwa, które zabezpiecza jego wykonanie (przymus państwowy)

3. wydawany przez organy administracji

4. podwójna konkretność AA: dotyczy konkretnego podmiotu w określonej sprawie (inaczej niż akty normatywne- generalne określenie adresata i abstrakcyjna sprawa)

Wlicza się także rozstrzygnięcia zakładów użyteczności publicznej dotyczące stosunków łączących je z użytkownikami (np. przyjęcie / wydalenie ze studiów). Co do zasady wydawany jest w formie pisemnej, jednak KPA dopuszcza także formę ustną.

Jaki jest zatem zasięg aktu administracyjnego?

- wg Ochendowskiego jest to władcze działanie prawne organu administracji publicznej skierowane na wywołanie pewnych indywidualnie oznaczonych skutków prawnych. W związku z tym akt administracyjny decyzja administracyjna jako akt stosowania norm prawa administracyjnego, ale nie jest przy tym określony adresat. W pojęciu aktu administracyjnego zawiera się zatem charakter wewnętrzny oraz zewnętrzny.

- wg J. Boć jest to sformalizowany objaw woli organu administrującego podjęty na podstawie prawa i w granicach przysługujących temu organowi kompetencji, skierowany do zindywidualizowanego adresata, w konkretnej sprawie, wywołujący skutki prawne w sferze prawa administracyjnego, a niekiedy również w sferze innych działów prawa.

Reasumując powyższe poglądy akt administracyjny:

• służy skonkretyzowaniu i zindywidualizowaniu normy prawa administracyjnego

• wywołuje określone skutki prawne w sferze prawa administracyjnego

• jest prawie tożsamy z decyzją administracyjną. Ta druga sformalizowanie może wchodzić w inne gałęzie, np. prawo cywilne - instytucja wywłaszczenia nieruchomości - odbiór cywilnego prawa podmiotowego wskutek decyzji administracyjnej

Akt administracyjny - czynność skierowana zarówno do podmiotów niezwiązanych prawnie i administracyjnie, jak i do podmiotów podległych autorowi aktu. Dlatego ujmować go należy szerzej niżej decyzję administracyjną. Jest on aktem generalnym oraz abstrakcyjnym. Omawiane pojęcie zatem w prawie administracyjnym materialnym nie zawsze jest wystarczająco przydatne, jako że jest zbyt szerokie. W związku z tym z reguły precyzuje się jakiego aktu administracyjnego dotyczy określona sytuacja, np. akt administracyjny indywidualny wewnętrzny / generalny zewnętrzny. Lepiej w związku z tym stosować pojęcie decyzji administracyjnej albo aktu prawa miejscowego.

Rodzaje aktów administracyjnych: zewnętrzne, wewnętrzne, jednostronne, dwustronne (porozumienie międzynarodowe), zobowiązujące, kształtujące (nadanie obywatelstwa), ustalające (prawo do emerytury).

Inny podział na rodzaje aktów administracyjnych:

Podział I.

• akty wewnętrzne- kierowane do podmiotów zależnych organizacyjnie; nie wymagają szczegółowej podstawy prawnej, wystarczy uprawnienie do kierowania adresatem aktu; nie ma do nich zastosowanie KPA; sankcje za niewykonanie mają charakter dyscyplinarny lub porządkowy

• akty zewnętrzne: kierowane do wszystkich innych podmiotów (również kierowane do jednostek administracji nie będących zależnymi organizacyjnie od organu wydającego akt)

Podział II

• akty deklaratoryjne: nie tworzą nowych sytuacji prawnych, lecz stwierdzają ich powstanie ex lege akty te wywołują skutki prawne wstecz, czyli od momentu zaistnienia danego stanu prawnego, a nie od chwili wydania aktu; z reguły nazywane orzeczeniami; dopiero od momentu wydania aktu dana strona może skutecznie powoływać się na prawo lub obowiązek przed sądem

• akty konstytutywne: tworzą / znoszą / zmieniają stosunki prawne; wywołują skutki prawne dopiero od momentu ich wydania (inaczej niż deklaratoryjne); wszystkie akty wydane w ramach uznania administracyjnego są aktami konstytutywnymi (zezwolenia, zakazy, etc.)

Podział III

• akty zależne od woli adresata; konieczny jest do ich wydania wniosek o jego wydanie (określone uprawnienie nie może być wydane bez zgody organu); akty te zazwyczaj są aktami przyznającymi uprawnienia (prawo jazdy, pozwolenie na broń / budowę)

• akty niezależne od woli adresata: wydawane z urzędu lub na wniosek strony (innej osoby)- wniosek adresata nie jest konieczny; z reguły wiążą się z nimi obowiązki (wywłaszczenie, nakaz rozbiórki)

Podział IV

Akty prawne regulujące sytuację prawną osób i rzeczy: z zasady prawa i obowiązki wynikające z decyzji administracyjnych nie mogą być przenoszone na inne osoby- inaczej dzieje się jeśli powiązane one są z konkretną rzeczą, np. uznanie obiektu za zabytek (obowiązek utrzymania i konserwacji zgodnych z zaleceniami konserwatora zabytków spoczywa na każdorazowym właścicielu nieruchomości)

Podział V

• swobodne: wydawane w granicach uznania administracyjnego

• związane: w przepisach znajdują się konkretne przesłanki dla podjęcia konkretnej decyzji

Oba sposoby wydawania decyzji podlegają kontroli kryterium legalności wydania aktu.

UJĘCIA ORAZ SZCZEGÓŁOWY CHARAKTER DECYZJI

Możemy wyróżnić dwa ujęcia decyzji administracyjnej:

• prawno-materialne - akt stosowania norm prawa - Art. 104 par. 1 KPA: Organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej; np. „odmawiam udzielenia pozwolenia na budowę”

• procesowe - prawna forma (dokument) kończąca postępowanie administracyjne w danej instancji - Art. 104 par. 2 KPA: Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji.

Dokument ten nie może wyglądać dowolnie, przepisy kodeksu postępowania administracyjnego wyraźnie mówią:

-jakie treści musza zostać zawarte

-data wydania decyzji

-wskazanie podstawy prawnej, osnowy albo sentencje

-uzasadnienie

-pouczenie o środkach prawnych jeżeli od decyzji przysługują

Dopiero złożenie się razem tych elementów, mianowicie napisanie w dokumencie decyzji, konsekwencji prawnych dla obu stron, legitymowanie się przez ten dokument określonymi przez prawo elementami tworzy końcowy element zwany decyzja administracyjną.

Szczegółowy charakter decyzji administracyjnej:

• konstytutywne (kształtujące; większość) oraz deklaratoryjne (potwierdzające)

• przeważnie mówi się o decyzji administracyjnej jako akcie władczym, jednak nie mają one jedynie formy konstytutywnej, pierwotnej (pozwolenie na budowę). W niektórych decyzjach aspekt deklaratywny ma pozycję dominującą (konstrukcja zawarta w ustawie z 8.III.1990 roku o uwłaszczeniu JST - wojewoda w drodze decyzji administracyjnej będzie decydował o przeniesieniu majątku - decyzja deklaratoryjna potwierdzająca zapisy ustawy; nie będzie natomiast decyzją administracyjną zaświadczenie z urzędu skarbowego o niezaleganiu z podatkami)

• zupełne oraz częściowe

• Art. 104 par. 2 KPA - decyzje regulujące sytuację adresata w całości albo części

• Art. 111 par. 1 KPA - strona w ciągu 14 dni może żądać uzupełnienia decyzji co do rozstrzygnięcia

Decyzja administracyjna kształtuje sytuację prawną - co do zasady są to prawa albo obowiązki. Do innych rodzajów zaliczymy np.:

• Odmowę udzielenia uprawnienia łączącą się z procesowym uprawnieniem adresata do odwołania się od decyzji. Mimo, iż nie zmienia się sytuacja materialno-prawna, to adresat nabywa uprawnienie procesowe

• Ustalająca obowiązek (zobowiązująca - pojęcie bardziej cywilistyczne) - dotyczą podatków, rozbiórek obiektów budowlanych itp.

• Uprawniająca - tworzenie nowego uprawnienia, np. udzielenie pozwolenia na handel alkoholem, wydanie paszportu.

• Organ administracyjny udzielający uprawnienia, ustala również pewne obowiązki związane z realizacją uprawnienia (połączenie obu rodzajów)

• Cofnięcie uprawnienia na skutek łamania norm prawnych

Decyzja administracyjna [rozumiana jako końcowy rezultat stosowania prawa] występuje pod różnymi nazwami:

a) pozwolenie -np. pozwolenie na budowe, pozwolenie budowlane

b) zezwolenie -np. na prowadzenie sprzedaży alkoholu

[teoretycznie różnic pomiędzy `pozwolenie' a `zezwolenie' nie ma, podział przyjęty zwyczajowo]

c) licencja- np. na prowadzenie usług detektywistycznych

d) koncesja- decyzja zezwalająca na prowadzenie szczególnej działalności gospodarczej[są takie rodzaje działalności gospodarcze, które potrzebują szczególnej regulacji] , może wystąpić pod nazwa własną

Sądownictwo administracyjne po roku 1980 w swoim orzecznictwie stwierdza, iż w istocie rzeczy nazwa materialno-prawna (zezwolenie, pozwolenie, koncesja, licencja) nie jest istotna. Ważne jest to, czy akt wydany jest celem ustalenia sytuacji prawnej adresata, czy czynność organu administracji publicznej jest uzewnętrzniona oraz sformalizowana (w formie dokumentu odpowiadającego minimalnym warunkom prawnym).

ELEMENTY KONSTYTUTYWNE DECYZJI

• 1) Oznaczenie organu (pieczątka) np. Prezydent Miasta Gdańska

• 2) Oznaczenie adresata decyzji kształtującej prawa i obowiązki (strony)

• 3) Rozstrzygnięcie (sentencja w prawie karnym) - … udziela koncesji, ustala zasiłek - w KPA jest to osnowa

• 4) Podpis właściwej osoby; własnoręczny a nie faksymile

Bez ww. elementów pismo urzędowe nie jest decyzją. Szczegółowe przepisy mogą ustalić pozostałe elementy, a ich brak uznaje się za przyczynę wadliwości decyzji.

Na wydaną decyzję przenoszą się pewne cechy normy prawnej:

• Obowiązywanie normy w momencie podjęcia decyzji; jest to legitymacja dla decyzja; od momentu wydania decyzja staje się częścią obowiązującego porządku prawnego

• Decyzja jest przesłanką stanu faktycznego, który obowiązuje

• Jako akt stosowania prawa, decyzja staje się również aktem obowiązującym. Podobnie jak pozostałe akty prawotwórcze decyzja wydana na podstawie normy, która po jakimś czasie została derogowana ciągle jest częścią obowiązującego porządku prawnego

Czasami wydana decyzja obowiązuje warunkowo - przykładem pozwolenie na budowę o charakterze warunkowym (14 dni dla sąsiadów na wniesienie odwołania - następuje okres zawieszenia, prowizorium - po terminie odwołania decyzja zaczyna obowiązywać. Jeśli jednak wpłynie odwołanie, to dopiero po decyzji organu II instancji owa decyzja zacznie obowiązywać. Decyzja administracyjna jako rezultat stosowania prawa zaczyna obowiązywać w pełni, gdy jest już aktem procesowo ostatecznym, tzn. nie przysługują już wobec tej decyzji środki prawne. W okresie poprzedzającym, ok. 14 dni obowiązuje pewnego rodzaju prowizorium.

SUKCESJA DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ

Jest to możliwość przeniesienia skutków wydanej decyzji z jednej osoby na drugą. Jest to generalnie sytuacja wyjątkowa, jako że decyzja administracyjna z reguły skierowana jest do konkretnego podmiotu.

• Objęcie uprawnienia lub obowiązku wynikającego z decyzji kierowanej do osoby trzeciej

• możliwość uzyskania decyzji udzielającej uprawnienia lub nakładającej obowiązek taki sam jak u poprzednika

(podstawa roszczeń o wydanie decyzji administracyjnej)

Zawsze musi istnieć wyraźna podstawa prawna do sukcesji. Oto kilka przykładów:

Sukcesja decyzji administracyjnej w drodze kolejnej decyzji (najbardziej efektywne):

1. Przeniesienie pozwolenia na budowę, np. w przypadku kupna / sprzedaży nieruchomości gruntowej z częściowo wybudowanym budynkiem. Art. 40 Prawa Budowlanego 1. Organ, który wydał decyzję określoną w art. 28, jest obowiązany, za zgodą strony, na rzecz której decyzja została wydana, do przeniesienia tej decyzji na rzecz innego podmiotu, jeżeli przyjmuje on wszystkie warunki zawarte w tej decyzji oraz złoży oświadczenie, o którym mowa w art. 32 ust. 4 pkt 2. / 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych, o której mowa w art. 51 ust. 4. / 3. Stronami w postępowaniu o przeniesienie decyzji o pozwoleniu na budowę lub o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych są jedynie podmioty, między którymi ma być dokonane przeniesienie decyzji.

2. Przeniesienie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego Art. 65 Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 1. Organ, który wydał decyzję o warunkach zabudowy albo decyzję o ustaleniu lokalizacji celu publicznego, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli: 1) inny wnioskodawca uzyskał pozwolenie na budowę; 2) dla tego terenu uchwalono plan miejscowy, którego ustalenia są inne niż w wydanej decyzji. / 2. Przepisu ust. 1 pkt 2 nie stosuje się, jeżeli została wydana ostateczna decyzja o pozwoleniu na budowę. / 3. Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji, o których mowa w ust. 1, następuje w trybie art. 162 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Inne:

1. przeniesienie koncesji w związku z fuzją spółek akcyjnych (prawa i obowiązki) - Art. 531 par. 2 KSH : Na spółkę przejmującą lub spółkę nowo zawiązaną powstałą w związku z podziałem przechodzą z dniem podziału bądź z dniem wydzielenia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, pozostające w związku z przydzielonymi jej w planie podziału składnikami majątku spółki dzielonej, a które zostały przyznane spółce dzielonej, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej.

2. Przeniesienie obowiązków właściciela zabytku nieruchomego

3. Przeniesienie obowiązków podatkowych

4. Przeniesienie dopuszczenia do ruchu pojazdu (dowód rejestracyjny)

5. Przeniesienie zakazu odbywania imprez masowych w danym obiekcie

Z powyższych informacji wynika, iż obowiązek / uprawnienie pochodzące z konkretnej decyzji administracyjnej przechodzi na następcę w jeden z trzech sposobów:

1. z mocy prawa (fuzja)

2. za zgodą organu (prawo budowlane)

3. bez udziału organu (dowód rejestracyjny)

Sukcesja jest rozwiązaniem korzystnym dla adresatów norm prawa administracyjnego.

Podsumowując, sukcesja jest wyjątkiem od zasady, występuje w następujących przypadkach:

• przeniesienie pozwolenia na budowę

• Przeniesienie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu

• przeniesienie koncesji w zw. z przekształceniami w spółkach pr. handlowego

• obowiązki właściciela zabytku nieruchomego

• obowiązki podatkowe

• dopuszczenie do ruchu pojazdu mechanicznego

• sukcesja zakazu odbywania imprez masowych na obiekcie zbytym innej osobie

Polega na tym, że:

• Obowiązek / uprawnienie pochodzące z konkretnej decyzji przechodzi na następcę z mocy prawa (np.koncesje przy fuzjach)

• Obowiązek / uprawnienie pochodzące z konkretnej decyzji przechodzi na następcę za zgodą organu (np. pozwolenie na budowę)

• Obowiązek / uprawnienie pochodzące z konkretnej decyzji przechodzi na następcę bez udziału administracji (prowadzenie pojazdu samochodowego dopuszczonego do ruchu)

MECHANIZM KONTROLI PRZESTRZEGANIA PRAWA

ISTOTA ORAZ ŹRÓDŁO OBOWIĄZKÓW I UPRAWNIEŃ

• Cały mechanizm dotyczy norm bezpośrednio kształtujących sytuację obywatela i podmiotu zbiorowego.

• Obowiązki i uprawnienia obowiązują ex lege

• Dotyczy głównie obowiązków wynikających z samego prawa bądź decyzji administracyjnej.

• Nie ma obowiązku korzystania z uprawnień, a źródło wyznacza granice i warunki korzystania z uprawnień

• Z uprawnieniem może się wiązać komplementarny obowiązek, np. paszport to z jednej strony prawo przekroczenia granicy ale z drugiej obowiązki; podobnie prawo jazdy

• Kontrolowane są granice, warunki korzystania z uprawnień

NORMA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO MATERIALNEGO BEZPOŚREDNIO KSZTAŁTUJĄCA SYTUACJĘ PRAWNĄ OBYWATELA BĄDŹ PODMIOTU ZBIOROWEGO (norma ustawowa nie wymagająca żadnych elementów pośrednich) -> KOMPETENCJA SZCZEGÓŁÓWA DLA ORGANU DO KONTROLI oraz UPRAWNIENIE / OBOWIĄZEK DLA OBYWATELA / PODMIOTU ZBIOROWEGO -> występuje sprzężenie pomiędzy tymi elementami

Źródłem jest norma bezpośrednio kształtująca sytuację prawną adresata, która nakłada na niego obowiązki, powinna być czytelna, zrozumiała oraz dotrzeć do adresata. Często ustawodawca wprowadza egzaminy, kursy dla wyedukowania w zakresie obowiązków, np. prawników, lekarzy, kierowców.

Według art. 107 KPA innym źródłem może być decyzja administracyjna, która dociera bezpośrednio do adresata, jest skonkretyzowana, a tym samym łatwiej ją wyegzekwować.

KONTROLA I PRZESTRZEGANIE PRAWA

PRZESTRZEGANIE PRAWA

W omawianym modelu urzeczywistnienie regulacji następuje w drodze realizacji / przestrzegania normy. W umyśle, świadomości, postawie adresata następuje indywidualizacja normy. Świadomość, która powinna przynależeć adresatowi wyraża się poprzez zdobycie wiedzy o normie (poprzez media, studia itp.) - kultura prawna. O normie możemy się również dowiedzieć w drodze znaków drogowych, zakazów wstępu itp. Świadomość dotyczy treści norm oraz nieprzypadkowego przestrzegania tejże normy. Przypadkowość bowiem nie jest uznawana za przestrzeganie !!!

Normy bezpośrednio kształtujące sytuację prawną adresatów, kształtują prawa i obowiązki bez potrzeby ustanawiania dodatkowych aktów oprócz tych norm. Przepisy te prawa i obowiązki wyznaczają z momentem ustanowienia normy i wejścia ustawy, czy rozporządzenia wżycie, bez potrzeby dalszych działań, w postaci stosowania prawa i wydawania decyzji. Jest to około 70% ogółu regulacji prawa administracyjnego, np. zasady ruchu drogowego, samo opodatkowanie przez obywateli.

Stanowienie norm bezpośrednio kształtujących podlega postulatom, skierowanym do tych, którzy uczestniczą w procesach legislacyjnych na różnych szczeblach administracji rządowej, a zwłaszcza samorządowej:

• by rozważnie korzystać z tej metody kreowania uprawnień i obowiązków, ze względu na nie/możliwość wyegzekwowania prawa,

• musi być tak ustanowione, aby było zrozumiałe dla obywateli

• nie wolno tworzyć prawa, które już zostało wytworzone, dotyczy szczególnie źródeł prawa miejscowego, które są często powtórzeniem tego, co zapisane w ustawie, i z tego względu nieważne,

• posługiwanie się właściwym językiem używanej terminologii, budowy zdań.

Zainteresowanie państwa (od Sejmu do wójta, rady gminy) nie może kończyć się i nie kończy się w momencie wydania przepisu. organ, który ustanawia prawo odpowiada za realizację tego prawa. To oznacza dla prawodawcy, że jeśli prawo ustanowi, to musi przewidzieć w tym prawie, w tym samym akcie albo w innym, organy właściwe do kontroli przestrzegania prawa, procedury kontroli i sankcje, żeby prawo zostało zaopatrzone w moc sprawczą, którą nadaje mu egzekucja prawa. Jeżeli tego zabraknie, to będzie to apel itp.

POJĘCIE KONTROLI

Jest uniwersalne i ma zastosowanie we wszystkich gałęziach prawa. Jest to ustalenie rozbieżności pomiędzy wzorcem oraz stanem faktycznym. W prawie ustrojowym pojęcie kontroli rozszerzane jest o procesy kierowania oraz nadzoru, jako że mamy tam silną hierarchizację. Na kontrolę składają się następujące etapy:

1. zbadanie istniejącego stanu rzeczy i zestawienie go ze wzorcem - kontroler musi znać prawo i poprawnie ocenić stan faktyczny; działa zgodnie z procedurą

2. porównanie i wyciągnięcie wniosków - wynik pozytywny bądź negatywny (łączony z sankcją)

3. wyjaśnienie rozbieżności, co ma znaczenie dla późniejszej odpowiedzialności

4. ustalenie konsekwencji prawnych: wskazanie zaleceń, wytycznych, dyrektyw celem usunięcia zdarzeń niezgodnych z prawem bądź przywrócenie stanu zgodnego z prawem

Generalnie adresatami, uczestnikami podlegającymi kontroli jest każdy, a kontrolować można wszystko. Są pewne obszary intymne, osobiste, ale nawet w tą sferę może wkroczyć ustawa.

PODMIOTY KONTROLNE - ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Często są to organy o wyspecjalizowanych kompetencjach kontrolnych - inspekcje (pracy, sanitarna, celna, morska), nadzór (straż) oraz policje. W tego rodzaju organach przeważają funkcje kontrolne. Kontrolować mogą jednak organy ogólne, np. wojewoda, wójt, starosta itp.

Kontroli obowiązków ex lege dokonują przede wszystkim wyspecjalizowane organy administracji rządowej zespolonej i niezespolonej. Jeśli chodzi o obowiązki wynikające z decyzji administracyjnej, ich wykonanie kontrolują organy, które wydały decyzję w pierwszej instancji, np. starosta wydaje pozwolenie na budowę i kontroluje przestrzeganie zapisów tejże decyzji (organy ogólne dokonują kontroli jako działalność uboczną, w związku z wydanymi przez siebie decyzjami).

Organy posiadające odpowiednie uprawnienia działają na podstawie kompetencji kontrolnej o charakterze ogólnym (por. kompetencja szczególna w modelu stosowania prawa). Nie można kazuistycznie określić przedmiotu kontroli (por. obowiązki kierowcy na drodze).

Kompetencja ogólna związana jest z zakresem działania określonego organu. Sam zakres zapisany jest w ustawach ustrojowych - działalność misyjna organu administracji w imię porządku prawnego funkcjonującego w państwie.

Organ kontrolujący może, lecz nie musi posiadać uprawnienia do działania na rzecz przestrzegania obowiązków przez uruchamianie stosowania prawa i wydania decyzji przymuszającej, nakładającej sankcję - jest to mechanizm nadzoru w prawie materialnym.

NEGATYWNY WYNIK KONTROLI - (tryb nadzoru w rozumieniu prawa materialnego) - decyzja wydana w wyniku stosowania prawa (sankcja administracyjna)

PROCEDURA KONTROLNA, WYNIK KONTROLI PRZESTRZEGANIA PRAWA, AKTY KONTROLI

Nie można wyróżnić jakiejkolwiek regulacji opisującej ogólną procedurę kontrolną. Przepisy proceduralne zawarte są bowiem najczęściej w ustawach materialnych, a więc regulacja jest rozproszona, niedookreślona. Czasami może być nawet wpisana w przepisy wykonawcze, instrukcje, dyrektywy. Obecnie sytuacja podlega zmianie - dokonano spisanie reguł kontrolnych w ordynacji podatkowej (czynności sprawdzające , kontrola podatkowa)

Przepisy proceduralne, najogólniej biorąc, regulują interakcję pomiędzy podmiotem kontrolnym oraz kontrolowanym. Postępowanie kontrolne jest niesporne, niekontradyktoryjne - jest to jednostronna, władcza ocena dokonana przez organ administracji.

Wynik, zakończenie procesu kontroli, efekt tej kontroli:

• Najczęściej pisemny protokół określający rozbieżności między stanem normatywnym a rzeczywistym (np. atest, certyfikat, zaświadczenie)

• Wynik kontroli może być ustny (np. kontrole przez policję)

• Negatywny wynik kontroli powoduje konsekwencje w postaci nowego procesu

Czasami dopuszcza się możliwość, iż podmiot kontrolowany może wnieść zastrzeżenia do protokołu, co w żadnej mierze nie unieważnia wyniku kontroli.

SKUTKI KONTROLI

W momencie, gdy wynik kontroli jest negatywny, uruchamia się procedura, która sankcjonuje, tj. wywołuje odpowiedzialność u podmiotu kontrolowanego. Wyróżniamy różnego rodzaju sankcje.

• a) Należące do prawa administracyjnego - skutki prawno-administracyjne

• Ustawa o wychowaniu w trzeźwości / Przyznana koncesja na sprzedaż alkoholu nakłada liczne obowiązki oraz obostrzenia / Kontrola stwierdza uchybienia w postaci sprzedaży alkoholu nieletnim / SANKCJA ADMINISTRACYJNO-PRAWNA - wszczęcie postępowania administracyjnego celem uchylenia wcześniejszej decyzji administracyjnej

• b) Skutki prawno-karne

• Policja kontroluje trzeźwość kierowcy / Stan po spożyciu alkoholu (WYNIK KONTROLI) / Postępowanie celem nałożenia sankcji i przeniesienie sprawy na grunt prawa karnego stojącego na straży przestrzegania obowiązku administracyjnego

• c) Skutki cywilno-prawne

• Prawo do odszkodowania dla poszkodowanego przez działanie innej osoby (KC) oraz obowiązek odśnieżania posesji (Prawo administracyjne materialne)

• d) Sankcja w postaci przymuszenia do wykonania obowiązku - egzekucja, przymus na podstawie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

• Cofnięcie pozwolenia na broń / obowiązek zwrotu broni policji nie zostaje wykonany / postępowanie egzekucyjne, przymuszające do wykonania obowiązku.

• e) Sankcje komplementarne

PODSUMOWANIE

• Kontrola przestrzegania prawa dotyczy norm prawa administracyjnego materialnego o powszechnej mocy obowiązującej ustanawiających ex lege obowiązki dla obywateli i podmiotów zbiorowych (zarówno samoistne jak również związane z realizacją uprawnień, tzw. Obowiązki komplementarne); przestrzeganie obowiązków oraz granic uprawnień

• Organ administracji publicznej

• Kontrolujący przestrzeganie prawa pozostaje w organizacyjnej niezależności od podmiotu kontrolowanego

• Jest zainteresowany wynikami kontroli jako że jest ona wpisana w zakres jego działania

• W toku kontroli jest związany prawem. Technika i tryb kontroli może być określony przez wytyczne organów zwierzchnich

• Działa na podstawie kompetencji ogólnej, generalnej ponieważ często w ramach przedmiotu kontroli występuje wiele aspektów, np. ruch drogowy

• Działa zawsze z urzędu

• Kontrola przestrzegania prawa jest procesem o charakterze niespornym - brak spotu o obowiązek zapisany w ustawie. Kwestie sporne mogą dotyczyć faktów

• Proces kontroli nie jest sformalizowany do tego stopnia jak proces stosowania prawa, jednakże niektóre procedury mogą przewidywać większy formalizm - np. ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nakłada wiele wymogów formalnych na kontrolujących (ograniczenie ilości kontroli przedsiębiorców); kontrola sanitarna również musi działać według sztywniejszych reguł

• Wynik kontroli - termin konwencjonalny oznaczający zakończenie procesu kontroli i stwierdzenie pozytywne / negatywne

• Sankcjonowanie - nieprzestrzeganie obowiązków bądź granic uprawnień rodzi pewne skutki:

• Wszczęcie procesu stosowania prawa nakładającego pewne obowiązki z uwagi na nieprzestrzeganie prawa

• Wszczęcie postępowania egzekucyjnego - stosowania środków egzekucyjnych w celu przywrócenia stanu zgodnego z prawem m.in. poprzez zajęcie rachunku bankowego obywatela celem ściągnięcia należności podatkowych

• Jeśli nieprzestrzeganie obowiązku jest równocześnie czynem niedozwolonym, wykroczeniem bądź przestępstwem, to organ kontrolujący ma obowiązek zawiadomienia właściwego organu albo nakazać zapłatę grzywny lub mandatu

ADRESACI NORM PRAWA ADMINISTRACYJNEGO - informacje ogólne

Prawo administracyjne, utożsamiane często z obywatelskim posiada cechę w postaci dwupodmiotowości. Możemy wyróżnić po jednej stronie obywateli / podmioty zbiorowe, a po drugiej organ administracji publicznej - kategoria struktury organizacyjnej posiadającej kompetencję do oddziaływania na otoczenie poprzez realizację kompetencji do stosowania oraz kontroli przestrzegania prawa.

OBYWATEL

• Osoba fizyczna posiadająca obywatelstwo polskie, będąca podmiotem praw i obowiązków podlega przepisom prawa polskiego, a nie administracji

• Prawu polskiemu podlegają również cudzoziemcy przebywający na terytorium RP. Można wspomnieć o ustawie o cudzoziemcach, przepisach granicznych i licznych przepisach materialnych (prawo drogowe, ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców)

• Niektóre ustawy wprowadzają dla określenia adresata norm w nich zawartych odrębne nazwy, np. podatnik, rezydent (prawo bankowe), uchodźca, repatriant itp.

PODMIOT ZBIOROWY

• Zbiór ludzi, zrzeszenie tworzone zgodnie z prawem w państwie polskim, tworzone zgodnie z prawem, np. przedsiębiorstwa, stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe.

• Wolny podmiot w wolnym państwie w momencie powstania wpada w obowiązki i uprawnienia określone przez prawo administracyjne

• Organ administracji publiczne w szczególnych wypadkach może stać się podmiotem zbiorowym, np. wojewoda budując obiekt budowlany dla potrzeb urzędu wojewódzkiego musi uzyskać zezwolenie właściwego organu

ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ (Powtórzyć ustrój administracji publicznej -> skrypt na naszym forum: Sekcja administracyjna: XXX: Skrypt z wykładów)

• Organ posiada specyficzną pozycję, jako że realizuje kompetencje władcze wobec obywateli oraz podmiotów zbiorowych

• Pojęcie doktrynalne: Organ administracji publicznej -> jest to stanowisko pracy jedno- bądź wieloosobowe, któremu przypisano kompetencje do władczego oddziaływania na obywateli bądź podmioty zbiorowe. Realizuje on funkcje publiczne, porządkuje życie, ustala warunki realizacji potrzeb, łączy interes publiczny z poszanowaniem interesu indywidualnego

• Realizuje przez to funkcje państwa, reprezentuje go, działa w jego imieniu  organ administracji państwowej.

• Jeśli działa na rzecz wspólnoty samorządowej  organ administracji samorządowej.

• Pojęcie normatywne -> Kodeks postępowania administracyjnego zawiera definicję legalną organu administracji publicznej w art. 5: Ilekroć mowa o organach administracji publicznej - rozumie się przez to ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty wymienione w art. 1 pkt 2,

• Pojęcie w aspekcie podmiotowym / strukturalnym - organy administracji publicznej są częścią administracji publicznej, tj. ogółu podmiotów administracyjnych w państwie. Zwraca się uwagę na jedność struktury.

• Pojęcie w aspekcie przedmiotowym / funkcjonalnym - działalność polegająca na organizowaniu i kierowaniu sferą publiczną

• Struktura administracji zachowuje pewien dualizm - podmioty administracji rządowej oraz samorządowej. Poza tymi podmiotami możemy wyróżnić również samorząd zawodowy, zakład administracyjny, fundacja publiczna, organizacja społeczna, pod warunkiem zlecenia działań z zakresu administracji publicznej. Przykładem może być działalność na rzecz pomocy społecznej prowadzona przez PCK

• Administracja rządowa - organy administracji rządowej centralne / terenowe / zespolone / niezespolone. Występują również organy administracji państwowej podporządkowane bezpośrednio sejmowi RP (KRRiTV, PIP, GIODO)

• Jednostki samorządu terytorialnego posiadają własne organy, np. gmina - prezydent / wójt / burmistrz / rada gminy, powiat - starosta / zarząd powiatu / rada powiatu; województwo - sejmik wojewódzki / marszałek

• Samorząd specjalny w 99% dotyczy samorządów zawodowych (pielęgniarki, prawnicy itp. - w sumie 16). Przykładem innego samorządu specjalnego może być samorząd ubezpieczeniowy. Posiadają swoją wewnętrzną strukturę. Państwo wykorzystuje istnienie samorządu zawodowego dla ulokowania kompetencji władczych w tej organizacji.

• Zakład - podmiot administracji; instytucja przyjmująca do swojego grona destynariuszy (użytkowników) i wykonująca wobec nich administrację; sam zakład nie jest organem, ale jego struktura zawiera organy (szkoła wyższa - rektor)




ORGANY ADMINISTRACI PUBLICZNEJ

KOMPETENCJE

Kompetencje, funkcje oraz formy prawne wynikają bezpośrednio z realizacji norm prawa administracyjnego materialnego. Administracja realizując zadania państwa musi mieć pewien system, być jednością w ramach zwartej struktury. Dochodzi do zdefiniowania kompetencji wewnętrznych, nadzorczych oraz stosowania zasad decentralizacji, nadzoru, kontroli, koordynacji oraz współdziałania. Struktura wewnętrzna służy realizacji celu - oddziaływania na obywateli oraz podmioty prawne.

Administracja publiczna dzięki normom kompetencyjnym może realizować swoje kompetencje w następujących drogach:

• Stanowienie prawa dla obywateli - JEDYNIE rozporządzenia i akty prawa miejscowego. NIE ZALICZYMY DO TEJ GRUPY ustaw ani umów międzynarodowych !!!

• Stosowanie prawa związane z normą pośrednio kształtującą sytuację prawną obywateli / podmiotów zbiorowych - z zasady poprzez wydawanie decyzji, a wyjątkowo ugoda z postanowieniem jako formą potwierdzenia.

• Kontrola przestrzegania prawa - efektem jest wynik kontroli (pozytywny / negatywny)

• Czynności materialno-techniczne - prowadzenie rejestrów, wydawanie zaświadczeń oraz egzekucja administracyjna

ORGAN posiada KOMPETENCJĘ lokowaną przez ustawodawcę (z zasady na podstawie decentralizacji, a więc lokowanie zadań na najniższych szczeblach) -> ORGAN UPOWAŻNIA swoich podwładnych do działań (zasada dekoncentracji)

Modalność kompetencyjna = możliwość podejmowania działań określonych w normie kompetencyjnej prawa administracyjnego materialnego. Wyróżniamy również modalność zobowiązującą oraz uprawniającą.

Możemy wyróżnić kilka rodzajów kompetencji:

• obligacyjne

• fakultatywne (wydanie aktu prawa materialnego)

• ogólne (kontrola)

• szczegółowa (stosowanie prawa)

• władcze - decyzyjne jednostronne kształtowanie sytuacji

• nie-władcze

• organizatorskie

• informacyjne - plan inwestycyjny gminy

• ustawowe (źródłem ustawa)

• podstawowe (źródłem rozporządzenie oraz akt prawa miejscowego)

ZAKRES DZIAŁANIA

To pojęcie z zakresu przepisów ustrojowych, dzięki któremu dochodzi do wyodrębnienia zadaniowego w ramach istniejącej struktury podmiotów. W ramach sfery wewnętrznej administracji przełożony wykonuje kompetencje ustrojowe w układzie podporządkowania. W ramach struktury lokuje się normy prawa administracyjnego materialnego, konkretne kompetencje do oddziaływania na obywateli. W takim rozumieniu wojewoda wg ustawy o administracji rządowej w województwie (art. 7) jest:

1. przedstawicielem Rady Ministrów w województwie,

2. zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej,

3. organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,

4. organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym, jeżeli ustawy szczególne tak stanowią,

5. reprezentantem Skarbu Państwa, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

MODALNOLNOŚĆ KOMPETENCYJNA

Modalność kompetencyjna może się przejawiać w następujący sposób:

• Kompetencja do stanowienia prawa we właściwych formach - zapisywana jest w aktach normatywnych w zdaniach rodzaju: Minister właściwy ds. … ustali w drodze rozporządzenia … ; wojewoda ustali w drodze rozporządzenia … ; są to normy o charakterze konstytucyjnym (niekoniecznie administracyjnym) - uprawniająca do stanowienia prawa (pogląd dr Żukowskiego). Niektórzy przedstawiciele doktryny zaliczają jednak te normy do prawa administracyjnego materialnego

• Kompetencja do stosowania prawa administracyjnego materialnego, tj. normy pośrednio kształtującej sytuację prawną podmiotu

• Kompetencja do kontroli stosowania prawa - formą jest wynik kontroli w postaci certyfikatu / stwierdzenia pokontrolnego)

• Kompetencje do wykonywania czynności materialno - technicznych

Należy odpowiedzieć na pytanie jaki organ może realizować kompetencję wobec podmiotów? W tym celu można enumeratywnie wymienić wszystkie podmioty administracji publicznej w Polsce bądź odwołać się do zdolności organu do realizacji norm kompetencyjnych, która obejmuje dwa elementy określone w prawie formalnym - KPA oraz OP, tj. posiadanie właściwości oraz wyłączenie tej właściwości w wypadku organów piastujących pewne funkcje.

Jaki konkretnie organ administracji publicznej w Polsce może zrealizować normę prawa materialnego i podjąć skuteczną prawnie formę realizacji prawa administracyjnego materialnego, np. decyzję administracyjną? W tym celu określa się właściwość organu.

• Właściwość rzeczowa - kompetencje do podjęcia czynności, do której uprawniony jest określony typ organów. np. wojewoda z zasady nie może w pierwszej instancji wydać pozwolenia na budowę - brak właściwości rzeczowej, kompetencji

• Właściwość miejscowa - określa, który z organów właściwych rzeczowo jest właściwy w konkretnej sprawie. Musimy rozpatrzyć właściwość miejscową z uwagi na położenie nieruchomości gruntowej i wszystko, co jest z nią związane albo miejsce zamieszkania osoby, której dotyczy uprawnienie bądź obowiązek

• Właściwość funkcjonalna -

• instancyjna - przeniesienie właściwości do rozpatrzenia sprawy do organu drugiej instancji. Przykłady:

• odwołanie od decyzji organu jednostki samorządu terytorialnego do SKO (samorządowego kolegium odwoławczego) jako zasady albo do wojewody (od decyzji starosty odmawiającej przyznania pozwolenia na budowę; w tym wypadku wojewoda nie posiada właściwości rzeczowej, ale instancyjną)

• podobnie w wypadku decyzji odmawiającej pozwolenia na utworzenie apteki (wojewódzkiego inspektora sanitarnego) odwołanie przysługuje do ministra właściwego ds. zdrowia

• Delegacyjna - jednorazowe uprawnienie, np. starosta buduje obiekt na własne potrzeby - z reguły decyzję w tej sprawie podejmie starosta powiatu sąsiedniego

• Czynnościowa - odnosi się do czynności materialno - technicznych. Ta materia będzie treścią odrębnego wykładu

Powyższe kwestie dotyczą sytuacji organu, który wykonuje swoje kompetencje. Normy kompetencyjne zawarte są w aktach normatywnych, o których mowa w konstytucji.

OBYWATELE I PODMIOTY ZBIOROWE

UPRAWNIENIA i MODALNOŚĆ UPRAWNIAJĄCA

Uprawnienie to możliwość wynikająca z przepisów prawa do wykonania czynności (dotyczy wszystkich gałęzi prawa; w tym miejscu jednak odnosi się do przepisów prawa administracyjnego materialnego).

Publiczne prawo podmiotowe - termin najszerszy, filozoficzny, teoretyczny; jest to zjawisko przynależne człowiekowi z racji urodzenia; katalog tych uprawnień wynoszony jest z idei prawa naturalnego. Mogą się różnić podejścia do publicznych praw . podmiotowych (w PRL państwo źródłem prawa obywateli, a w RP państwo zapewnia przestrzeganie praw). Całe zjawisko, mimo ogromnych kataklizmów XIX i XX wieku nadal się rozwija.

• Godność człowieka z art. 30 Konstytucji RP

• Ochrona sądowa przed państwem wraz z gwarancją niezawisłości

• Roszczenie obywatela wobec państwa o rozstrzygnięcie jego sytuacji konkretnej w formie decyzji administracyjnej

• Prawo do sądu administracyjnego - sąd powszechny bada zachowanie obywatela, natomiast administracyjny kontroluje legalność aktywności administracji publicznej

Wolności i prawa obywatelskie - przepisy konstytucyjne zawierają podstawowy katalog wolności i praw obywatelskich w rozdziale II (przypomnieć sobie zapisy tego rozdziału !!!).

Uprawnienie - jeśli konstytucja pozwala uregulować szczegółowo określone prawa, wolności i obowiązku, to wkracza trzeci, najbardziej szczegółowy obszar - prawo administracyjne materialne określające możność podejmowania zachowań zgodnie z wolą obywatela / podmiotu zbiorowego. Jest to stan prawny dozwolony.

• Uprawnienie pozwala na podjęcie faktycznych czynności, a więc stan korzystny. Nie wyklucza się jednakże istnienia ograniczeń w ramach tego uprawnienia.

• Przykład: W artykule 68 Konstytucja RP przyznaje każdemu prawo do ochrony zdrowia. Na mocy ustępu 2 szczegółowe warunki korzystania z tego uprawniania oznaczone są m.in. w ustawie o ZOZ, ochronie zdrowia psychicznego, przeciwdziałaniu narkomanii, NFZ itp. Szczegółowo oznacza się również granice uprawnień oraz obowiązki łączone z korzystaniem z tego uprawnienia.

• Korzystanie z uprawnienia  wpadnięcie w świat obowiązków określających sposób korzystania z uprawnienia (OBOWIĄZKI KOMPLEMENTARNE)

• Nawet prawa podmiotowe mogą być ograniczone w szczególnych warunkach, np. stanie klęski żywiołowej, wojny bądź wyjątkowym.

• Uprawnienie zawsze ma źródło w normie:

• Bezpośrednio kształtującej sytuację prawną obywatela (ex lege) - Na przykład prawo wodne wyznacza trzy sposobu korzystania z akwenów:

• Powszechne - nawet w tym wypadku ogranicza się uprawnienie, np. w odniesieniu do kąpieli

• Zwykłe - wymaga zezwolenie, zgłoszenia, np. żeglugi

• Szczególne - np. odprowadzenie zanieczyszczeń na mocy decyzji administracyjnej

• Pośrednio kształtującej sytuację prawną obywatela - można z nich korzystać pod warunkiem uzyskania odpowiedniej decyzji administracyjnej, np. posiadanie paszportu, budowa domu, prowadzenie działalności gospodarczej. Ostatnia ustawa wymienia następujące rodzaje działalności:

• Koncesjonowana

• Regulowana

• Z wpisem do ewidencji

• Wolna (uboczna) działalność, np. hydraulik. Nawet jednak w tym wypadku wpada się w świat obowiązków wynikających z ustawy podatkowej

KLASYFIKACJA UPRAWNIEŃ

Wolność prawnie chroniona, np. ustawa o zgromadzeniach. W tym wypadku również oznacza się pewnie warunki dot. zapewnienia bezpieczeństwa na drodze publicznej.

Wolność od obowiązków (zwolnienie) - np. ustawa o powszechnym obowiązku obrony kraju

Uprawnienie przyznane w drodze aktu stosowania prawa administracyjnego, decyzji administracyjnej. Decyzja w treści ma przyznanie uprawnienia, zezwolenie na coś. Określa się tutaj warunki korzystania z uprawnienia.

• Uprawnienie zrelatywizowane jest do normy pośrednio kształtującej sytuację prawną adresata.

• Uprawnienie do wydania decyzji administracyjnej przyznającej konkretne uprawnienia

• Uchylenie zakazu względnego - osoby nieposiadające prawa jazdy mają zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych; podobnie osoba nieposiadająca paszportu ma zakaz przekraczania granicy z pewnymi wyjątkami dotyczącymi UE

• Uprawnienie do korzystania z rzeczy publicznej, tj. rzek, jezior, dróg publicznych, zakładów publicznych, szkół. Czasami poparte obowiązkiem, np. obowiązek szkolny

• Uprawnienie jako korelat obowiązku, następstwo wykonania obowiązku, jego konsekwencja

• Roszczenie odszkodowawcze z tytułu wadliwej decyzji administracyjnej, aktu normatywnego

• Roszczenie wiązane z obowiązkiem typu świadczenia, np. klęska żywiołowa  obowiązek oddelegowania ciężarówki na rzecz akcji ratowniczej  utrata zysku  roszczenie odszkodowawcze

• Roszczenie w związku z wywłaszczeniem

OBOWIĄZEK, MODALNOŚĆ ZOBOWIĄZANIOWA - KATALOG KONSTYTUCYJNY

• Nie pozostawia się możliwości wyboru alternatywy

• Normy typu ius cogens - jeżeli się z nimi nie zgadzamy, można podjąć jedynie próby wpływu na legislaturę

• Przestrzeganie obowiązku podlega kontroli

• Zakaz i nakaz - ewentualne podziały z uwagi na treść zakazu oraz nakazu

• Powinność, określone reguły postępowania

• Obowiązki obywatelskie skierowane są do wolnych podmiotów w wolnym państwie. Tylko prawo obowiązuje tych wolnych ludzi

Konstytucja w artykułach od 82 do 86 wprowadza podstawowy katalog obowiązków obywatelskich. Dotyczą z reguły wszystkich obywateli, są powszechne. Wymagają jednak sprecyzowania w ustawach szczegółowych




KLASYFIKACJA OBOWIĄZKÓW

ŻRÓDŁO POCHODZENIA

Normy prawa administracyjnego materialnego:

• Bezpośrednio kształtujące sytuację prawną obywatela i podmiotu zbiorowego - obowiązek ex lege; przykładem jest prawo o ruchu drogowym

• Pośrednio kształtujące sytuację prawną obywatela - dla swego urzeczywistnienia obowiązek wymaga wydania decyzji administracyjnej.

TREŚĆ, PRZEDMIOT REGULACJI

• Obowiązki podatkowe - podatek od nieruchomości, VAT, CIT, PIT, od spadków i darowizn, psów

• Obowiązek szkolny

• Obowiązki związane z porządkiem publicznym - ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych

• Obowiązki ewidencyjne, np. meldunek

• Obowiązki związane z użytkowaniem morza

• Obowiązki studenckie - wpisane w ustawę o szkolnictwie wyższym oraz przepisy zakładowe, np. regulamin, statut

Ustawa z 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - ze względu na tryb przymuszenia obywateli do wykonania obowiązku; występuje szeroki katalog środków przymuszających przypisanych do poniższej klasyfikacji

• Pieniężne - podatkowe, składki na PFRON i ZUS

• Niepieniężne - zakaz przekraczania granicy bez paszportu, obowiązek rozbiórki budynku postawionego wbrew prawu budowlanemu

PODZIAŁ PODSTAWOWY

• Nakazy - obowiązek o charakterze czynnym, należy postąpić zgodnie z normą prawa administracyjnego materialnego. Nakazy, które nie są przestrzegane, podlegają egzekucji administracyjnej oraz sankcjom karnym

• Samoistny - bezwzględny; nie można się z niego wyzwolić samodzielnie, np. nakaz jazdy z włączonymi światłami mijania; pewna relatywizacja dotyczy pojazdów nieposiadających świateł mijania, ale wprowadzona jest jedynie przez wolę legislatury;

• Komplementarny - związany z uprawnieniem (ex lege; z mocy decyzji); np. uprawnienie wejścia do lasu powoduje wpadnięcie w świat nakazów - chodzenia po określonych ścieżkach; podobnie pozwolenie na budowę => nakaz grodzenia terenu budowy

• Zakazy - obowiązek bierny; powstrzymanie się; np. obowiązek nie wychodzenia na wydmy, trawniki; przekraczania prędkości itp.

• Bezwzględny - nie ma żadnej alternatywy, możliwości wyzwolenia. Zakaz wchodzenia na czerwonym świetle; tylko ustawa może przewidzieć obowiązek oraz wyjątki

• Względne (w zasadzie można odnieść również do nakazów) - można się wyzwolić z obowiązku żądając wydania indywidualnej decyzji; zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, zakaz przekraczania granicy. Wyzwolenie się spod tego zakazu jest formą reglamentacji

• Komplementarne - związane są z korzystaniem z uprawnienia; wyznaczają jego granice; są trudniej egzekwowalne w prawie administracyjnym, dlatego zakazy sankcjonuje się często normą karną albo cywilną. Zakaz palenia ogniska w lesie w wypadku naruszenia - kara grzywny; przy zniszczeniu mienia należy się odszkodowanie

ADRESACI OBOWIĄZKÓW

• Obowiązki osobiste - związane z osobą fizyczną; spoczywają na konkretnej osobie fizycznej; związane z sytuacją, godnością, wartościami tej osoby

• Nieprzenoszalne - konkretny adresat musi wykonać obowiązek, np. obowiązek leczenia przeciwalkoholowego, obowiązek szczepień w wypadku wystąpienia epidemii

• Przenoszalne - musi być wykonany i odpowiedzialność ponosi adresat, ale zrealizować obowiązek może inny podmiot, np. odśnieżanie posesji; przepisy PPOŻ nakładające obowiązek usunięcia śmietniska grożącego pożarem

• Wielopodmiotowe - obowiązek adresowany do kilku podmiotów; prawo o aktach stanu cywilnego - obowiązek zgłoszenia zgonu/ narodzin

• Obowiązki osobowe (stanowiskowe) - adresowane do stanowiska pracy w ramach struktury życia społecznego - każdy, kto wykonuje zadanie stanowiska wpada w świat tych obowiązków, np. kapitan statku powietrznego, kierownik składu pociągów; z reguły dotyczą porządku, bezpieczeństwa oraz sprawowaniem funkcji publicznych - kapitan przyjmuje poród i zgłasza go we właściwym urzędzie stanu cywilnego / konsulacie. Obowiązki tego rodzaju wpisane w prawo administracyjne materialne stopnia ustawowego albo akty wewnętrzne

WŁADANIE RZECZ

Własność i inne prawa rzeczowe regulowane są w kodeksie cywilnym w związku z artykułem 64 ustęp 1 konstytucji. Władanie rzeczą poddane jest regulacjom prawa administracyjnego materialnego dotyczącym sposobu korzystania z rzeczy ruchomej i nieruchomości. Obowiązki rzeczowe odnoszą się do sposobu korzystania z nieruchomości, np. stanowiącej zabytek; będącej lasem. Prawo publiczne w imię interesu publicznego, porządku wprowadza reguły korespondujące z obowiązkami oznaczonymi w KC.

• Dotyczące nieruchomości

• Nakaz / zakaz określonego postępowania

• Obowiązek zezwolenia na ustawienie płotów publicznych przy trasie, gdy nieruchomość z nią graniczy

• Obowiązek znoszenia pogoni straży granicznej za osobą, która próbuje nielegalnie przekroczyć granicę państwową; osobie zainteresowanej może zostać przyznane odszkodowanie post factum za naruszenie mienia, np. zniszczenie upraw, ale w samym momencie pościgu musi on się podporządkować obowiązkowi

• Obowiązek czynienia - udostępnienie pomieszczeń na kwaterowanie wojsk w okresie mobilizacji; nawożenia i dbałości o grunty leśne

• Wywłaszczenie

• Dotyczące ruchomości

• Ustawa o broni i amunicji - obowiązek poddania broni kontroli; właściwego przetrzymywania; przestrzelenia

• Ustawa o ochronie zabytków - utworzenie kolekcji; zakaz wywozu za granicę; nakaz użyczenia instytucjom kulturalnym

Decyzje administracyjne:

• Kreują stosunek zobowiązujący

• Stwarzają możliwość powstania stosunku zobowiązującego, np. zezwolenie na nabycie nieruchomości przez cudzoziemca na podstawie właściwej ustawy

• Zmienia sytuację cywilno - prawną właściciela nieruchomości, np. decyzja o wywłaszczeniu, decyzja o ograniczeniu korzystania z nieruchomości stanowiącej czyjąś własność

W ramach konsekwencji ww. decyzji przysługuje odszkodowanie do wysokości rzeczywistej szkody (por. wywłaszczenie), chyba że decyzja była wydana wadliwie - wtedy odszkodowanie za spodziewane dochody

ŚWIADCZENIA PUBLICZNE

Obowiązki rzeczowe, osobiste, finansowe - obywatele oraz podmioty zbiorowe obowiązane są pomóc państwu / jednostce samorządu terytorialnego w zwalczaniu sytuacji nadzwyczajnych (np. Ust. o stanie wyjątkowym, o ochronie przeciwpożarowej, o drogach publicznych, prawo wodne, o zwalczaniu chorób zakaźnych, o inspekcji sanitarnej, o zwalczaniu gruźlicy, o obronie RP)

• Nakłada się obowiązek osobistego udziału bądź dostarczenia rzeczy (powódź - dostarczenie worków z piaskiem)

• Nakładane mogą być

• ex lege - z mocy ustawy o stanie klęski żywiołowej, ustawy o stanie wojennym;

• poprzez wydanie decyzji administracyjnej (zima stulecia -> ciężki sprzęt -> należy się odszkodowanie)

• Mają charakter przejściowy, dotyczący określonej sytuacji wymagającej pomocy dla państwa

CIĘŻĄRY PUBLICZNE

Wszelkie obciążenia nakładane na jednostki dla osiągnięcia ważnych celów publicznych. W znaczeniu szerokim obejmują także należności podatkowe i opłaty. Z reguły są nieodpłatne. Są powszechne.

OBOWIĄZKI ZWIĄZANE Z KORZYSTANIEM Z RZECZY PUBLICZNYCH

• Rzeczy służące celom publicznym; ich status regulowany przez prawo administracyjne materialne

• Powinny być powszechnie dostępne

• Obowiązuje pewien reżim określający korzystanie z rzeczy

• Majątek

• fiskalny państwa - akcje

• administracyjny - budynki i szpitale

• użyteczności publicznej - drogi, ZOZ'y, muzea, biblioteki, park narodowy

Wg m.in. Wierzbowskiego ciężary i świadczenia to, to samo.

CZYNNOŚCI MATERIALNO - TECHNICZNE

Obok stanowienia, stosowania, kontroli przestrzegania prawa (obowiązków, granic uprawnień) jedną z form działalności administracji publicznej są czynności materialno - techniczne. Czynności faktyczne mogą mieć charakter władczy (czynności egzekucyjne) bądź niewładczy (apele wydawane przez organy administracji).

Czynności materialne - oparte o normy prawa administracyjnego materialnego

Czynności techniczne - wykonywane w oparciu o standardową metodę, technikę załatwienia sprawy

Czynności:

• wywołujące skutki prawne (coś zależy w sytuacji obywatela od czynności organu) - wpis do rejestru

• nie wywołujące skutku prawnego - obwieszczenia, informacje (aktywność wobec społeczeństwa jest rolą administracji)

KLASYFIKACJA CZYNNOŚCI

• Czynności sensu stricte

• Czynności rejestracyjne

• Czynności polegające na wydawaniu zaświadczeń

• Czynności egzekucyjne

• Czynności organizatorskie

• Czynności planistyczne

• Czynności informacyjne

• Milczenie administracji - powstrzymywanie się od czynności

• Milczenie w sensie pozytywnym

• Bezczynność w sensie negatywnym

• Rozpatrywanie skarg i wniosków

• Działalność administracyjna w sferze informatyki i informatyzacji

CZYNNOŚCI REJESTRACYJNE

Polega to w dużej mierze na prowadzeniu rejestrów (dr Żukowski - nacisk na wywoływanie skutków prawnych np. przy rejestracji pojazdów) / prowadzenie ewidencji (dr Leoński - charakter czysto materialno - techniczny, np. ewidencja wyborców). Dopuszcza się jednak stosowanie zamienne.

• Wykonanie obowiązku wynikającego ex lege przez obywatela / podmiot zbiorowy.

• Norma uwzględnia obowiązek wpisu do ewidencji. Jest to czynność techniczna, polegająca na wpisie, wypełnieniu określonych rubryk.

• Wyjątkowo wpis do ewidencji łączony jest z decyzją administracyjną - ustawa o identyfikacji podatników określa, iż NIP nadawany jest na mocy decyzji administracyjnej. Również zmiana numeru wymaga decyzji uchylającej. Podobne regulacje odnoszą się do wpisu do ewidencji detektywów.

Rodzaje rejestrów:

• Wedle organów, które je prowadzą:

• Sejm - rejestr posłów i senatorów wszystkich kadencji

• Sądy - KRS i wiele innych

• MN - Rejestr uczelni niepublicznych

• MZiOS - Krajowy rejestr przeszczepień

• Rejestr pośredników ubezpieczeniowych

• MON - Rejestr przedpoborowych, rejestr pojazdów sił zbrojnych

• Rejestr zdarzeń / rzeczy / działalności / organizacji

• Rejestr zdarzeń - klasycznym przykładem są księgi stanu cywilnego prowadzone na podstawie prawa o aktach stanu cywilnego

• Rejestry rzeczy

• Nieruchomości

- Księgi wieczyste prowadzone przez sądy

- Ewidencja gruntów, budynków będących w zasobach nieruchomości jednostek samorządu terytorialnego

- Projekty dotyczące katastru - ewidencji z oznaczeniem wartości i opodatkowania

• Ruchomości - ogromny zakres, wyłączone są w zasadzie tylko rzeczy osobiste - broń, lekarstwa, samochody, statki handlowe (izba morska)

• Rejestr działalności

• gospodarczej, politycznej, obywatelskiej, pracowniczej prowadzone przez sądy. Najpopularniejszym jest KRS prowadzony przez sądy rejonowe; zauważalny jest postęp w informatyzacji rejestru.

• Często prowadzone są przez samorządy zawodowe - np. lekarzy, pielęgniarek

• Izba aptekarska - aptekarzy i aptek

• Rejestr organizacji - uczniowskie kluby sportowe (wojewoda), stowarzyszenia zwykłe (starosta), ZOZ (wojewoda)

Z zasady wpis do rejestru uwieńczony jest zaświadczeniem o wpisie. Nie uregulowano procedury rejestracyjnej. Jeśli wpis ma się zakończyć decyzją, będzie to oznaczone w KPA. W pozostałych wypadkach właściwe regulacje znajdziemy w ustawach, na podstawie których zaświadczenie jest wydawane.

W wypadku, gdy strona zainteresowana dokona zgłoszenia do rejestracji, a wystąpi odmowa wpisu przez organ, to niezależnie od tego, co stanowi ustawa, odmowa zawsze przyjmuje formę decyzji administracyjnej Dochodzi zatem so stosowania norm prawa administracyjnego materialnego pośrednio kształtujących sytuację prawną obywatela. Podmiotowi zainteresowanemu przysługuje odwołanie do organu II instancji oraz skarga do WSA

WYDAWANIE ZAŚWIADCZEŃ

Jest to tzw. Administracyjna procedura uproszczona. Wyjątek stanowią zaświadczenia w sprawach skarbowych, finansowych, podatkowych. Są one regulowane przez odpowiednie przepisy ordynacji podatkowej.

Występuje pewien stan faktyczny / prawny. Zaświadczenie pełni funkcję potwierdzenia

Nie jest wykluczone, że wydanie zaświadczenia zostanie poprzedzona krótkim postępowaniem wyjaśniającym. Dr Żukowski w trakcie wykładu podał jako przykład studenta chcącego otrzymać zaświadczenie z uczelni stwierdzające jego status.

Odmowa wydania zaświadczenia następuje w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie do organu II instancji oraz skarga do WSA

Wydawanie zaświadczeń regulowane jest przez dział VII KPA w artykułach od 217 do 220:

Art. 217.

§ 1. Organ administracji publicznej wydaje zaświadczenie na żądanie osoby ubiegającej się o zaświadczenie.

§ 2. Zaświadczenie wydaje się, jeżeli:

1) urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa,

2) osoba ubiega się o zaświadczenie ze względu na swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego.

§ 3. Zaświadczenie powinno być wydane bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni.

Art. 218.

§ 1. W przypadkach, o których mowa w art. 217 § 2 pkt 2, organ administracji publicznej obowiązany jest wydać zaświadczenie, gdy chodzi o potwierdzenie faktów albo stanu prawnego, wynikających z prowadzonej przez ten organ ewidencji, rejestrów bądź z innych danych znajdujących się w jego posiadaniu.

§ 2. Organ administracji publicznej, przed wydaniem zaświadczenia, może przeprowadzić w koniecznym zakresie postępowanie wyjaśniające.

Art. 219.

Odmowa wydania zaświadczenia bądź zaświadczenia o treści żądanej przez osobę ubiegającą się o nie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

Art. 220.

§ 1. Organ administracji publicznej nie może żądać zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego, znanych organowi z urzędu bądź możliwych do ustalenia przez organ na podstawie posiadanej ewidencji, rejestrów lub innych danych albo na podstawie przedstawionych przez zainteresowanego do wglądu dokumentów urzędowych (dowodu osobistego, dowodów rejestracyjnych i innych).

§ 2. Organ administracji publicznej żądający od strony zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego jest obowiązany wskazać przepis prawa wymagający urzędowego potwierdzenia tych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia.

CZYNNOŚCI EGZEKUCYJNE

W trakcie wykonywania czynności egzekucyjnych obywatel / podmiot zbiorowy / strona stają się zobowiązanym. Przykładem może być zastosowanie przymusu bezpośredniego w stosunku do kierowcy prowadzącego pojazd mechaniczny w stanie nietrzeźwości

Szczegółowa regulacja znajduje się w ustawie z 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

CZYNNOŚCI ORGANIZATORSKIE

Organy administracji prowadzą działalność planowo - w tym celu ustalane są akty planowania administracji. Charakter prawny planu może mieć formę aktu normatywnego (stanowienie prawa) albo inną - wtedy uznajemy plan za czynność organizatorską. Oto kilka przykładów: budżet (akt normatywny), miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (akt normatywny), programy inwestycyjne, plany zalesiania lasu, plany ochrony gruntów ornych i leśnych, studium (czynność z ustawy). Ilość planów dla skali samorządu terytorialnego jest dość znaczna. Dr Żukowski przeprowadza badania dotyczące możliwości harmonizacji tychże planów. Niejednokrotnie należy ustalić procedury planistyczne, aby społeczność samorządowa mogła się zapoznać z planami, wnieść swoje sugestie.

Czynności informacyjne mają formę obwieszczeń, apeli itp.

Rozpatrywanie skarg i wniosków kierowanych do administracji publicznej przez obywateli oraz podmioty zbiorowe. Stosowanie są procedury niejurysdykcyjne, uproszczone.

Działalność administracyjna w sferze informatyki i informatyzacji - przetwarzanie i udostępnianie ogromnych baz danych, prowadzenie witryny internetowej

BEZCZYNNOŚĆ W SENSIE POZYTYWNYM / NEGATYWNYM

Milczenie w sensie pozytywnym - gdy przepis prawa administracyjnego materialnego stanowi, że organ może wydać opinię w ciągu 14 dni -> w braku czynności organu uznaje się, że czynność ma skutek pozytywny. Przykład takiej regulacji występuje w ustawie o zgromadzeniach, w której burmistrz po otrzymaniu informacji o zgromadzeniu może wnieść uwagi w ciągu 3 dni.

Bezczynność w sensie negatywnym - obywatel / podmiot zbiorowy zwraca się do organu z żądaniem podjęcia określonych czynności. W wypadku, gdy organ nie wykonuje czynności bądź nie dochowuje właściwych terminów, strona zainteresowana ma pewne instrumenty sprzeciwu Niejednokrotnie bowiem terminy są dość ścisłe, krótkie (ustawa dot. ochrony żywności może przyjmować nawet jednodniowy termin reakcji. Cały mechanizm najczęściej dotyczy stosowania prawa na wniosek strony. Zapisy dotyczące terminowości znajdziemy w KPA oraz OP.

• Za brak reakcji uwzględnia się pewne sankcje - możliwość zaskarżenia do WSA po uprzednim wezwaniu organu do podjęcia czynności w sprawie, monicie (zażaleniu) do II instancji na bezczynność.

• Dopuszcza się niekiedy wydanie postanowień o przesunięciu terminu załatwienia sprawy wskutek wyjątkowej zawiłości rozstrzyganej materii.

SANKCJONOWANIE NIEPRZESTRZEGANIA OBOWIĄZKÓW PRAWNO - ADMINISTRACYJNYCH

Konsekwencje / skutki nierealizowania obowiązku przez obywatela, podmiot zbiorowy - obowiązki wynikają z norm bezpośrednio / pośrednio kształtujących sytuację prawną adresata. Zasady ogólne, tj. świadomość obywatelska, kultura prawna, zasady etyczne (czegoś „nie wypada”) - to nie wystarcza, dlatego należy sankcjonować niewykonywanie obowiązków

• Konsekwencje / skutki o charakterze prawno - administracyjnym - samo prawo chroni to, aby obywatele przestrzegali obowiązków

• Nałożenie na osobę nieprzestrzegającą obowiązku nowego, dodatkowego, uzupełniającego obowiązku w formie decyzji administracyjnej

• Cofnięcie uprawnienia

• Kara administracyjna

• Egzekucja administracyjna

• Sankcja nienależąca do prawa administracyjnego - pochodząca z innej gałęzi - prawo karne stoi na straży przestrzegania obowiązków zapisanych w prawie administracyjnym; określa ono czyny niedozwolone pod groźbą kary oraz wykroczenia, przestępstwa.

• Odpowiedzialność cywilno - prawna - wg art. 415 i nast. KC - Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia (por. obowiązek usuwania śniegu z posesji). Odpowiedzialność na podstawie KC, w trybie KPC, orzekana przez sąd. Jest uznawane za sankcję, skutek nieprzestrzegania obowiązków administracyjnych.

Odpowiedzialność organu za niewykonywanie powierzonych kompetencji

• Odpowiedzialność organu jako takiego

• Odpowiedzialność urzędnika, który powinien wykonać kompetencję

NAŁOŻENIE NA OSOBĘ NIEPRZESTRZEGAJĄCĄ OBOWIĄZKU, NOWEGO DODATKOWEGO I UZUPEŁNIAJĄCEGO OBOWIĄZKU W FORMIE DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ

• Dotyczy obowiązków nieprzestrzeganych, a wynikających ex lege

• W wyniku kontroli stwierdzono, że obowiązek nie jest przestrzegany

• Organ kontrolujący wszczyna stosowanie prawa - uszczegółowienie odpowiednich obowiązków

• Nie stosuje się tutaj sankcji, a jedynie przymuszenie, a ponadto stosuje się często sygnalizację uchybień instytucji zwierzchniej

Obowiązek ex lege -> kontrola -> stosowanie prawa -> decyzja nakładająca szczegółowe obowiązki -> informacja dla instytucji zwierzchniej

Przykłady:

• PPOŻ - komendant straży pożarnej stwierdza nieprzestrzeganie procedur dotyczących składowania materiałów łatwopalnych  możliwość nałożenia szczegółowego obowiązku z krótkim terminem wykonalności

• Prawo farmaceutyczne - inspekcja farmaceutyczna stwierdza, iż w aptece są leki przeterminowane  procedura stosowania prawa i decyzja nakładająca obowiązek zniszczenia, utylizacji leków przeterminowanych

• Podobne regulacje w prawie budowlanym, o ochronie środowiska, o odpadach

COFNIĘCIE UPRAWNIENIA

• Dotyczy uprawnień obywateli / podmiotów zbiorowych przyznanych im w formie decyzji administracyjnej (zgody / koncesje / licencje)

• Kontrola - stwierdza się nieprzestrzeganie obowiązków ex lege, bądź zapisanych w decyzji

• Jest to sankcja bardzo dotkliwa

• Indywidualne nałożenie nowego obowiązku - zakazu uprawiania danej działalności, zawodu. Zakłada się możliwość odwołania do organu II instancji, złożenia skargi do WSA, kasacji do NSA. Jest to normalna sprawa administracyjna

Uprawnienie -> Nieprzestrzeganie obowiązków komplementarnych -> decyzja o cofnięciu uprawnienia

Przykłady:

• Ustawa o przeciwdziałaniu alkoholizmowi i wychowaniu w trzeźwości - wójt wydaje zezwolenie na sprzedaż alkoholu  wynik kontroli wykazał, iż sprzedawano piwo nieletnim albo spożywano alkohol w obrębie sklepu (orzecznictwo SN - teren związany bezpośrednio ze sklepem) -> możliwość cofnięcia zezwolenia posiada organ, który wydał decyzję  organ wszczyna stosowanie prawa administracyjnego zgodnie z KPA biorąc pod uwagę wyniki kontroli oraz dowody  zostaje wydana decyzja o cofnięciu zezwolenia

• Ustawa o recyclingu pojazdów mechanicznych

• Zawody regulowane

• Prawo budowlane (uprawnienia obywatela - uczestnika)

KARA ADMINISTRACYJNA

Wadliwe określenie, jako że kara jest dopuszczalna tylko w prawie karnym. Wymierza ją sąd powszechny, a nie organ administracyjny

Instytucja prawa administracyjnego; wymierzana w formie pieniężnej o charakterze odszkodowawczym - pieniądze wyrównaniem szkody, jaką obywatel / podmiot zbiorowy wyrządził państwu nie przestrzegając normy prawa administracyjnego materialnego

Obowiązek ex lege / decyzja określa korzystanie z dobra, np. środowiska, nieruchomości -> obywatel nie przestrzega obowiązku i wyrządza zgodę -> możliwość stosowania kary administracyjnej

Przykłady:

• Ustawy dotyczące gospodarki nieruchomościami, lasów odpadów, działalności morskiej

• Prawo wodne - szczególne korzystanie z wód, wpuszczanie zanieczyszczeń pod warunkiem decyzji administracyjnej określającej dokładne warunki - przedsiębiorstwo wpuszcza więcej ścieków

• Prawo górnicze w materii dotyczącej wyrowisk; organem właściwym Prezes Okręgowego Urzędu Górniczego

• Zakaz wprowadzania zanieczyszczeń do wód morskich - mycie zęzów, wypuszczanie stróżki fekaliów - Dyrektor Urzędu Morskiego może nałożyć karę administracyjną

• Ustawa o obszarach morskich RP -art. 55 - armator, kapitan statku oraz inne odpowiedzialne osoby dopuszczające się czynności zabronionych może być ukarana karą administracyjną do 1 miliona SDR (specjalnych praw ciągnienia) 1 SDR = 1,11,-

• Nieprzestrzeganie warunków rybołówstwa - art. 74 ustawy - dyrektor Urzędu Morskiego może nałożyć karę administracyjną w wysokości do 1 miliona zł,-. Można w razie potrzeby doprowadzić do egzekucji administracyjnej

• Ustawa o ochronie morza przed zniszczeniami przyznaje dyrektorowi UM uprawnienie do niedopuszczenia statku do żeglugi, cofnięcia certyfikatów, nałożenia kar pieniężnych

EGZEKUCJA ADMINISTRACYJNA

Administracja domaga się, aby obowiązany wykonał obowiązek - przymusza obywatela (podmiot zbiorowy) do wykonania obowiązku

Cała instytucja regulowana jest proceduralnie - jest to zespół czynności prowadzących do wymuszania, nie ma tutaj miejsca na woluntaryzm. Cel jest jeden - adresat musi wykonać obowiązek

Ustawa z 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji posiada charakter proceduralny, ale ściśle odnosi się do prawa materialnego. Ustawa wprowadza podział obowiązków na

• Pieniężne - zapłata na rzecz skarbu państwa, jednostki samorządu terytorialnego, instytucji publicznej kwoty pieniężnej - VAT, PIT, CIT, podatek od nieruchomości, składka na NFZ

• Niepieniężne - charakter rzeczowy, polega na podjęciu / zaniechaniu działalności, np. nakaz rozbiórki budynku postawionego bez zezwolenia wydawanego na podstawie prawa budowlanego

Środki egzekucyjne - sposoby, metody wyegzekwowania obowiązku - rozumie się przez to:

• w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnych, egzekucję:

• z pieniędzy,

• z wynagrodzenia za pracę,

• ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także z renty socjalnej,

• z rachunków bankowych,

• z innych wierzytelności pieniężnych,

• z praw z instrumentów finansowych w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi, zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich rachunków,

• z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych,

• z weksla,

• z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej,

• z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,

• z pozostałych praw majątkowych,

• z ruchomości,

• z nieruchomości, (nowość - dość długo zajęcie nieruchomości zarezerwowane było do postępowania sądowego)

• w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym obowiązków o charakterze niepieniężnym:

• grzywnę w celu przymuszenia,

• wykonanie zastępcze,

• odebranie rzeczy ruchomej,

• odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń,

• przymus bezpośredni;

Wybór środka należy do organu administracji publicznej - ma być jednak najłagodniejszy, ale najbardziej skuteczny w danej sytuacji. Najczęściej stosuje się egzekucję z wynagrodzenia za pracę.

Środki egzekucji niepieniężnej:

1. Grzywna w celu przymuszenia - prawo budowlane - postanowienie o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia do wykonania obowiązku (tutaj jednorazowo; później należy stosować inne środki; w większości wypadków jednak grzywna może być nakładana wielokroć). Brak uiszczenia grzywny skutkuje wystąpieniem obowiązku o charakterze pieniężnym !!!

2. Wykonanie zastępcze - wykonanie obowiązku ciążącego na osobie przez inną osobę.

Przykład: Garaż postawiony na dziko -> decyzja o rozbiórce -> grzywna w celu przymuszenia i obowiązek rozbiórki -> organ podpisuje umowę z przedsiębiorstwem rozbiórkowym, a koszami obciążą adresata.

3. Odebranie rzeczy ruchomej - przykładem może być: posiadanie broni -> pozwolenie na broń na okres 2 lat -> upływ terminu -> brak następnego wniosku -> decyzja o oddaniu broni -> brak zwrotu -> zwrot (można zastosować przy tym przymus bezpośredni).

4. Odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń - eksmisje najczęściej podlegają egzekucji sądowej. Sytuacja, gdy prawo administracyjne jest stosowane, należy do wyjątku

5. Przymus bezpośredni - ludzie po spożyciu alkoholu prowadzący pojazd mechaniczny; gapie przeszkadzający w pracy straży pożarnej, zamieszki na stadionie (ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych), przekraczanie granicy państwowej w miejscu do tego nieprzeznaczonym

Żaden z ww. obowiązku nie ma charakteru karnego.

Podmioty:

• Zobowiązany - ciąży na nim obowiązek

• Wierzyciel - podmiot domaga się wykonania obowiązku przez zobowiązanego, np. ZUS, PFRON, wójt, skarb państwa reprezentowany przez naczelnika urzędu skarbowego

• Organ egzekucyjny - prowadzi egzekucję ( w praktyce często dochodzi do zbiegu wierzyciela i organu egzekucyjnego) - w sprawie budowlanej wierzycielem jest państwo, a organem egzekucyjnym powiatowy inspektor budowlany; odebranie broni - wierzycielem i organem egzekucyjnym jest komendant wojewódzki policji


W prawie administracyjnym występuje obowiązek egzekucji należności (por. ZUS -> US) ! Inna sytuacja występuje w prawie sądowym, gdzie osoba zainteresowana musi tego oczekiwać.

Zobowiązany posiada różne środki obrony, a wśród nich możliwość wystąpienia z zarzutem wobec organu egzekucyjnego, powództwo do sądów różnego rodzaju. Wg art. 33 ww. ustawy podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być:

1) wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku;

2) odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej;

3) określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z orzeczenia

4) błąd co do osoby zobowiązanego;

5) niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym;

6) niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego;

7) brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia,

8) zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego;

9) prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny;

10) niespełnienie wymogów określonych w art. 27 dotyczących treści tytułu wykonawczego

SANKCJE NIENALEŻĄCE DO PRAWA ADMINISTRACYJNEGO (sankcje karne)

Każda ustawa prawa administracyjnego materialnego zawiera przepisy karne, przewidujące odpowiedzialność za popełnienie przestępstwa albo wykroczenia, np.

• brak spełnienia obowiązku NIP jest zagrożone sankcją pozbawienia wolności do lat 3. Podobnie zabezpieczone są obowiązki meldunkowy, szkolny, sanitarny.

• Kodeks karny wykroczeń oraz procedura - KP w sprawach o wykroczeniach - najczęstszą karą jest grzywna nazywana mandatem nakładana w postępowaniu mandatowym.

• Kodeks karny skarbowy - ustawa dotycząca wykroczeń i przestępstw skarbowych. Nieuiszczenie podatku w terminie skutkuje egzekucją oraz karą za niezapłacenie podatku w terminie.

• Rozdział 9 Prawa budowlanego - np. art. 91 - Kto: 1) udaremnia określone ustawą czynności właściwych organów, 2) wykonuje samodzielną funkcję techniczną w budownictwie, nie posiadając odpowiednich uprawnień budowlanych lub prawa wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

• Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie z 2007 roku

• Art. 28. 1. Kto, będąc obowiązany na podstawie art. 9, nie podejmuje działań zapobiegawczych lub naprawczych, podlega karze grzywny. 2. Tej samej karze podlega, kto, będąc obowiązany na podstawie art. 11, nie zgłasza do organu ochrony środowiska i wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku.

• Art. 29. 1. Kto, będąc obowiązany do uzgodnienia z organem ochrony środowiska warunków przeprowadzenia działań naprawczych na podstawie art. 13 ust. 1, nie spełnia tego obowiązku albo prowadzi te działania wbrew uzgodnionym warunkom, podlega karze grzywny. 2. Tej samej karze podlega, kto uniemożliwia prowadzenie działań zapobiegawczych lub naprawczych zgodnie z obowiązkami określonymi w art. 17 ust. 1 i 4.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ORGANÓW ZA WADLIWE WYKONANIE KOMPETENCJI BĄDŹ ICH NIEWYKONANIE

Odpowiedzialność możemy rozumieć w sensie wąskim (odpowiedzialność samego organu opisana w niniejszym punkcie) oraz szerokim. To drugie pojęcie uwzględnia fakt, iż czynności w ramach organu umieszczonego we właściwej strukturze wykonują de facto pracownicy. Wojewoda - pan X pełni funkcję wojewody; wspierają go urzędnicy zatrudnieni w urzędzie wojewódzkim.

1) Odpowiedzialność konstytucyjna - niepodjęcie / wadliwe podjęcie czynności w zakresie stanowienia prawa. Pewną odmianą tej odpowiedzialności jest odpowiedzialność za niewłaściwe regulacje w ramach aktów prawa miejscowego. Należy jednak pamiętać, iż w drugim wypadku błędy są derogowane przez sądy administracyjne.

2) Odpowiedzialność administracyjna za wadliwy akt administracyjny - błędne stosowanie prawa bądź sprzeczność z nim

3) Odpowiedzialność cywilnoprawna - na organie niejednokrotnie ciążą obowiązki wykonania pewnych kompetencji w szczegółowo oznaczonych przypadkach. Niewykonanie swoich kompetencji może skutkować roszczeniami o odszkodowania od osób poszkodowanych. Przykładem może być niezachowanie właściwych procedur (właściwa organizacja; ewakuacja) w wypadku powodzi z 1997 roku  jeżeli nie dopełniono tych obowiązków, to starosta, jako organ właściwy jest pozwanym w procesie cywilnym, w którym należy wykazać związek przyczynowy między powstaniem szkody a niedochowaniem procedur - podstawa prawna: art. 417 k.c. W konsekwencji błąd organu skutkuje uszczupleniem budżetu jednostki samorządu terytorialnego / skarbu państwa

• a. Odpowiedzialność przed organem nadzoru, np. wojewodą, RIO (regionalną izbą obrachunkową). Skutkiem jest uchylenie wadliwej decyzji administracyjnej. Niejednokrotnie obywatelowi należy się odszkodowanie cywilnoprawne za wydanie wadliwej decyzji administracyjnej w I instancji - np. decyzja o rozbiórce, która musiała zostać wykonana, a organ drugiej instancji uznał ją za wadliwą.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACOWNIKÓW

• Karna - np. korupcja, oszustwo

• Polityczna - decyzje polityczne, partyjne

• Konstytucyjna - osoby sprawujące najwyższe funkcje w państwie za postępowanie wbrew konstytucji mogą być postawieni przed Trybunałem Stanu

• Pracownicza - włącznie z rozwiązaniem stosunku pracy

• Cywilnoprawna na ogólnych zasadach

• Administracyjna - przykłady:

• Projekt ustawy o odpowiedzialności pracowników administracji publicznej za szkody wskutek wydania wadliwego aktu administracyjnego

• Ustawa o finansach publicznych - za naruszenie dyscypliny finansów publicznych; odpowiedzialność przed specjalnymi komisjami - możliwość nałożenia kar od upomnienia po pozbawienie stanowiska kierowniczego

• Dyscyplinarna

• pragmatyki, ustawy o policji, straży granicznej. Naruszenie obowiązków oraz godności pracownika organu administracji publicznej

• skupienie w organizacji, np. UG - studenci

• Zawodowa - dotyczy członków samorządów zawodowych; odpowiedzialność za błędy w sztuce zawodowej (ustawa o samorządzie zawodowym architektów, urbanistów … )

ZAKRES OBOWIĄZYWANIA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO MATERIALNEGO

Obszary obowiązywania:

• Państwo (RP) - powszechne prawo administracyjne na obszarze Polski. Reguluje ono sytuację prawną adresatów, którzy mają podlegać jego reżimowi. Czasami obowiązuje również poza granicami Polski - przykładem może być uprawnienie konsula do wydania obywatelowi polskiemu wizy

• Jednostka samorządu terytorialnego - prawo powszechne krajowe oraz reżim określony w aktach prawa miejscowego

• Jednostka podziału specjalnego - są to wydzielone specjalne obszary dla potrzeb administracji skarbowej (Gdańsk 3; Gdynia 2), leśnej, wojskowej, morskiej, kolejowej, wodnej itp. Obowiązuje tutaj ogólne prawo krajowe, przepisy jst oraz przepisy stanowione przez dany organ funkcjonujący na określonym terenie. Podział specjalny może być również wprowadzony w sytuacji ekstraordynaryjnej, np. stan wojny, okres panowania wścieklizny w obszarze lasu, strefa wyłączona z żeglugi w związku z prowadzonymi ćwiczeniami wojskowymi. Panowanie odrębnego reżimu może mieć charakter trwały bądź tymczasowy. Podstawą dla wprowadzenia podziału specjalnego może być ustawa, rozporządzenie albo akt administracyjny.

Instytucje

• Zakład administracyjny - (1) organ zakładu administracyjnego (np. rektor) wraz z organami pomocniczymi (np. dziekani) (2) pracownicy obsługujący zakład administracyjny (3) wolni ludzie dobrowolnie wstępujący do zakładu - destynatariusze / użytkowany podlegający reżimom tutaj obowiązującym - uczelnia, ZOZ, muzeum, areszt, dom dziecka

• Samorząd zawodowy - prawa wewnętrzne samorządu zawodowego - uchwały rady adwokackiej o godzinach dyżurów w sądach 24-godzinnych.




Podsumowanie wykładu Tomka B: Zagadnienia - klucze:

• 1. Pojęcie prawa i nauki prawa administracyjnego (wyraźne rozróżnienie) - definicje, cechy

• 2. Geneza i ewolucja prawa i nauki prawa administracyjnego na świecie i w Polsce. - najpierw musiało powstać prawo, aby mogła się wyłonić nauka tegoż prawa

• 3. Źródła prawa administracyjnego materialnego

• 4. Normy prawa administracyjnego materialnego

• 5. Podmioty prawa administracyjnego materialnego (tutaj przypomnienie o prawie ustrojowym)

• a. Organ - kompetencje i formy realizacji norm kompetencyjnych

• b. Obywatel - uprawnienia i obowiązki; Jakie rodzaje?

• 6. Modele (dr Żukowski nie uznaje w tym miejscu stanowienia prawa, które jest często ujmowane w tym miejscu)

• a. Stosowania prawa

• b. Kontroli przestrzegania prawa

• 7. Czynności materialno - techniczne

• 8. Sankcjonowanie

• 9. Prawo w działaniu - ustawy z ćwiczeń, wg programu katedry

Zagadnienia, które dr Żukowski uważa za szczególnie ważne (refleksje z wykładu)

•  Percepcja prawa administracyjnego różnych autorów podręczników - zalecane zestawienie

•  Prawo administracyjne a przedmiotowe działy prawa (np. prawo gospodarcze) - prawo administracyjne materialne odpowiada na pytanie JAK coś wykonać?, natomiast działy przedmiotowe, wyodrębnione z uwagi na specyfikę przedmiotu regulacji odpowiadają na pytanie CO należy zrobić?

•  Źródła prawa administracyjnego ustrojowego - system otwarty; materialnego - system zamknięty

• o Obowiązywanie, publikacja, kontrola, europeizacja,

• o Prawo administracyjne materialne - tylko źródła powszechne - tylko one mogą być bowiem źródłem praw i obowiązków obywateli. Prawo ustrojowe może mieć ujęte w innych aktach

•  Stan nauki prawa administracyjnego w III RP - znajomość literatury, różnych ujęć

•  2 modele: kontroli przestrzegania prawa administracyjnego (normy bezpośrednie) oraz stosowania prawa administracyjnego (normy pośrednie)

•  Akty prawa miejscowego jako źródła prawa administracyjnego

•  Normy bezpośrednio / pośrednio kształtujące sytuację prawną adresata

•  Adresaci norm prawa administracyjnego

•  Kto stosuje prawo administracyjne materialne?

•  Sprawa a decyzja administracyjna

•  Formy realizacji normy przez organ

•  Sankcjonowanie a odpowiedzialność

•  Relacje pomiędzy prawem administracyjnym a przedmiotowymi działami prawa, np. oświatowego

•  Geneza i ewolucja - 4 poziomy !!!

•  Geneza i ewolucja prawa / nauki prawa administracyjnego, w tym polskiego - informacje o przedstawicielach, ich koncepcjach itp.

•  Współczesne ośrodki badawcze, autorytety w tej dziedzinie; twórcy głównych podręczników i ich poglądy - dość długo podstawowym podręcznikiem był podręcznik Starościaka

•  Dużo zagadnień dotyczących źródeł prawa:

• o Typy

• o Źródła prawa administracyjnego a źródła prawa stanowione przez organy administracji publicznej (kto stanowi?) - USTAW NIE STANOWI ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

• o Co oznacza zamknięty / otwarty system źródeł prawa

• o Podmioty stanowiące / stosujące prawo

• o Warunki stanowienia prawa (właściwa ustawa) / kontrola stanowienia prawa

• o Ustawa / rozporządzenie / konstytucja / umowa / akt prawa miejscowego jako źródło prawa administracyjnego - szerokie ujęcie - kto?, jakie rodzaje, różnice?, warunki wydawania rozporządzenia?

• o Reguły ogłoszenia / promulgowania ustaw oraz informowania o prawie; gdzie czerpać wiedzę o źródłach prawa UE?

•  Podstawowe elementy modelu stosowania norm prawa administracyjnego pośrednio kształtujących sytuację prawną adresata

•  Co zapewniają normy kompetencyjne ? - formy działań na zewnątrz

•  Trwały zarzut - UoGN

•  Pojęcie administracji publicznej

•  Proszę założyć stowarzyszenie zwykłe / rejestrowe

•  Wydawanie zaświadczeń

•  Skarga i wniosek - cechy oraz porównanie

•  Rodzaje obowiązków osobistych

•  Przesłanki wywłaszczenia nieruchomości

•  Pozwolenie na budowę






Uniwersytet Gdański

Wydział Prawa i Administracji

Katedra Prawa Administracyjnego

PRAWO ADMINISTRACYJNE

PROGRAM WYKŁADU

Problemy powszechnego (materialnego) prawa administracyjnego

1. Geneza i rozwój prawa administracyjnego oraz nauki prawa administracyjnego

1. Powstanie i wpływ sądownictwa administracyjnego na wyodrębnienie prawa administracyjnego

1. Zasada podziału władz według Monteskiusza

2. Sądowa kontrola administracji w Anglii (później w Wielkiej Brytanii)

3. Uwarunkowania powstania sądownictwa administracyjnego we Francji

4. Conseil d'Etat, jako organ administracji, w części o kompetencjach sądowych

5. Orzecznictwo sądów administracyjnych i jego „przenikanie” do ustawodawstwa - początki wyodrębniania się prawa administracyjnego jako gałęzi prawa

6. Rozwój sądowej kontroli administracji w innych państwach Europy

7. Usytuowanie administracji publicznej w aparacie państwa wg zasady podziału władz

2. Rozwój prawa administracyjnego i poglądów na pojęcie prawa administracyjnego

1. Stan prawa administracyjnego w II RP - znaczenie NTA

2. Res internae, jako „relacja” władzy wykonawczej do władzy ustawodawczej

3. Uznanie administracyjne, jako „relacja” władzy wykonawczej do władzy sądowniczej

4. Sytuacja powstała w Polsce po II wojnie światowej

1. Niereaktywowanie sądownictwa administracyjnego

2. Upaństwowienie środków produkcji

3. Likwidacja samorządu terytorialnego

5. Pojęcie prawa administracyjnego wg M. Jaroszyńskiego

6. Pojęcia prawa administracyjnego wg. J. Starościaka

1. Pojęcie odwołujące się do prawnych form działania

2. Pojęcie odwołujące się do stosunku administracyjno-prawnego

7. Koncepcja prawa administracyjnego wg W. Dawidowicza

8. Teoretyczne problemy wyodrębnienia administracyjnego prawa materialnego, prawa ustrojowego administracji publicznej, prawa postępowania administracyjnego

3. Normy kształtujące sytuacje prawna adresatów w prawie administracyjnym

1. Normy pośrednio kształtujące sytuacje prawna adresatów w prawie administracyjnym

2. Normy bezpośrednio kształtujące sytuacje prawna adresatów w prawie administracyjnym

2. Cechy powszechnego (materialnego) prawa administracyjnego

1. Prawo ochrony dobra wspólnego

2. Ius cogens

3. Powszechność

4. Niesporność

5. Prawo obywatelskie

6. Prawo sądowe

7. Prawo dysponujące odpowiedzialnością w postaci egzekucji administracyjnej

8. Prawo nieskodyfikowane

3. Stosunek powszechnego (materialnego) prawa administracyjnego do innych gałęzi prawa

1. Prawo administracyjne a prawo konstytucyjne

2. Prawo administracyjne a prawo cywilne

3. Prawo administracyjne a prawo karne

4. Prawo administracyjne a prawo pracy

4. Źródła prawa administracyjnego

1. Źródła prawa administracyjnego w Konstytucji RP

2. Konstytucyjne uwarunkowania stanowienia prawa przez organy administracji publicznej

3. Stanowienie prawa przez organy centralne

4. Stanowienie prawa przez organy terenowe

5. Rola zwyczaju w prawie administracyjnym

6. Rola doktryny i orzecznictwa sądowego

7. Ogłaszanie źródeł prawa administracyjnego

5. Zagadnienia stosowania norm administracyjnego prawa materialnego pośrednio kształtujących sytuację prawną adresata

1. Pojęcie i etapy stosowania prawa

2. Cechy decyzyjnego modelu stosowania norm materialnego prawa administracyjnego

3. Sprawa administracyjna, interes prawny oraz strona w procesie stosowania norm prawa administracyjnego

4. Zagadnienie uznania administracyjnego w procesie stosowania norm prawa administracyjnego

1. Teoria Jellinka

2. Teoria Launa

3. Uznanie jako „wykładnia zwrotów niedookreślonych”

4. Uznanie administracyjne w sytuacji „może”

5. Uznanie admainistracyjne w sytuacji ustawowej dopuszczalności wyboru następstw prawnych „a lub b”, „a albo b”

6. Rekomendacja nr R (80) 2 Komitetu Ministrów Rady Europy dotycząca wykonywania dyskrecjonalnych kompetencji administracji przyjęta 11 marca 1980 r.

5. Decyzja administracyjna jako rezultat stosowania prawa

1. Decyzja administracyjna jako akt kształtujący sytuację prawna adresata

2. Decyzja administracyjna jako akt kształtujący stosunek administracyjno-prawny

6. Decyzja administracyjna a akt administracyjny

7. Zagadnienie sukcesji konsekwencji prawnych wynikających z decyzji administracyjnej

8. Rodzaje decyzji uprawniających (zezwolenia, pozwolenia, koncesje, licencje)

9. Decyzje nakładające obowiązki

10. Utrata mocy obowiązującej przez decyzję administracyjną

6. Zagadnienia kontroli przestrzegania norm administracyjnego prawa materialnego bezpośrednio kształtujących sytuację prawną adresata

1. Pojęcie kontroli przestrzegania prawa

2. Cechy i przebieg kontroli przestrzegania prawa

3. Rezultaty kontroli przestrzegania prawa

7. Obowiązki, wolności i uprawnienia w materialnym prawie administracyjnym

1. Obowiązek - pojęcia, postaci, rodzaje

2. Wolność - pojęcia, postaci, rodzaje

3. Uprawnienie - pojęcia, postaci, rodzaje

8. Publiczne prawa podmiotowe - zagadnienia podstawowe

9. Wybrane instytucje i urządzenia administracyjnego prawa materialnego

1. Instytucja świadczeń publicznych

2. Status prawny rzeczy publicznych i majątku publicznego

3. Instytucja obszaru specjalnego o szczególnym reżimie prawa administracyjnego

4. Czynności ewidencyjne i rejestracyjne w zakresie materialnego prawa administracyjnego

10. Formy działania podmiotów administracji publicznej

11. Sankcjonowanie norm prawa administracyjnego

1. Środki egzekucji administracyjnej

2. Sankcje karne

12. Instytucje stanów nadzwyczajnych
    

46

NPA

PPA

GiRPA

ZPA

NoPA

ADR

FRN

U&O

SPAPK

CM-T

KWNB

SiO

---