022

22 UWAGI WSlTjPNF.

nie wielu już uznaje, te bez sofisty ki nie dałoby się pomyśleć Sokratesa, te - owszem - Sokrates jest jej oczyszczonym wcieleniem.

Myśl Sokratesa przedstawiamy podejmując na nowo, ale i radykalnie zmieniając zapoznaną tezęJ. Bumeta i A. E. Taylora. Według tej tezy Sokrates jest myślicielem, który jako pierwszy nadał terminowi «psyche» funkcjonujące w kulturze Zachodu znaczenie «dusza», znaczenie, które jeszcze obecnie wiążemy z tym terminem. I poprzez odniesienie do tego odkrycia duszy jako siedliska rozumności i moralności (a zatem jako istoty człowieka) na nowo odczytujemy, obszernie to dokumentując, różne doktryny głoszone przez Sokratesa, to znaczy całą etykę i metodologię. Wydaje się nadto, te w oparciu

0    zachowane świadectwa można mówić o intuicyjnie zarysowanej teologii i (ekologii Sokratesa, które opierają się na podstawach etycznych, a mają wielkie znaczenie i doniosłość. Bardzo mocno podkreślamy doniosłość Sokratesa, ponieważ jesteśmy przekonani, te jego słowo i duch wywarły wpływ i miały znaczenie, które można jedynie porównać z wpływem i znaczeniem Platona i Arystotelesa. Nie tylko Platona nie można pomyśleć bez Sokratesa; także cała filozofia hellenistyczna jest do głębi przeniknięta duchem Sokratesa i dopiero w okresie cesarstwa filozofia starożytna o Sokratesie zapomina. (Ważne potwierdzenie tej interpretacji zamieścił nasz uczeń E Sarri w pracy: «Socrale e la genesi storica dełPidea occidentale di anima» [Sokrates a historyczna geneza zachodniego rozumienia duszyJ, t. I-2, Roma 1975, Edizioni Abete; odsyłamy do niej czytelników ze względu na zawartą tam bogatą i szczegółową dokumentację).

Doktryny sokratyków mniejszych interpretujemy jako różne

1    jednostronne uproszczenia wielorakich ważnych elementów myśli sokratejskiej i jako wyprzedzenie niektórych pomysłów, które pojawią się znowu w okresie hellenistycznym. (W ostatnich wydaniach obecnej książki wprowadziliśmy odsyłacze do dzieła: G. Giannan-toni, *Socraticorum Reliquiae», t. 1-4, Roma 1983-1985, Edizioni delTAteneo we współpracy z wydawnictwem Bibliopolis w Neapolu; dzieło to zbiera i komentuje wszystkie świadectwa o sokratykach i trzeba je traktować jako niezastąpiony punkt odniesienia).

Począwszy od trzeciego wydania pierwszy tom dopełniają dwa « Dodatki*. Pierwszy jest poświęcony orfizmowi oraz nowości doktry-nv orfickiej i zawiera szereg dokumentów niezbędnych do zrozumienia pewnych istotnych aspektów myśli presokrutyków i Platona. Drugi zawiera szereg uściśleń dotyczących greckiego rozumienia filozofii i jest bardzo ważny dla zrozumienia całego dzieła, jako że pogłębiając i wskazując na motywy tego wszystkiego, o czym mówimy w «Przed-mowie» i we «Wstępie*, uwyraźnia i dokumentuje to, co naszym zdaniem, jest właściwym kluczem do odczytania i zrozumienia spe-kulatywnego przesłania Greków: orędzia o «lheorein».

* * *

W szczególny sposób dziękujemy dr S. Raiteri, który dzięki zastosowaniu odpowiednich środków i wykorzystaniu kompetencji G. Facettiego w zakresie grafiki, zrealizował w sposób niemalże doskonały zamysł, który długo w sobie nosiliśmy, a który poprzednie wydania tylko po części urzeczywistniły. Czytelnik znajdzie - między innymi - trochę inne i ładniejsze kolory w porównaniu z. tymi, które powszechnie się spotyka w rozpowszechnionych reprodukcjach * Szkoły Ateńskiej» Rafaela, a to z tego powodu, że wydawnictwo «Vita e Pensie.ro» sporządziło za pośrednictwem Muzeów Watykańskich reprodukcję szczegółów, które nas interesowały, stosując najnowocześniejsze i najnowsze techniki fotografii barwnej. Reprodukowane na tylnej stronie obwoluty szczegóły «kartonu» « Szkoły Ateńskiej* (zachowanego w Pinakotece Ambrozjańskiej) zostały zaczerpnięte z wyśmienitych reprodukcji fotograficznych, które niedawno (1972) wykonała po raz pierwszy «Silvana Editoriule d’Arte»; wydawnictwo to dostarczyło też «Vita e Pensiero» potrzebnych materiałów technicznych.

Giovanni Reale

Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego dziękuje Wydawnictwu «Vita c Pcnsiero» za udostępnienie klisz umożliwiających reprodukcję okładki i ilustracji.