108,109

- GFd; (tEin - (iK; Gbd - GK — przystosowanie ilobrc /■*■! typ IV, przystosowanie /-/łyp I, II, III.

Okazało się, że na pograniczu istotności (a — 0,1) istnieje nMąftli pomiędzy zaburzeniami mowy a objawami nieprzystosowania. Ana wykazała również na poziomie « = 0.01*5 statystycznie istotną zależ pomiędzy występowaniem zaburzeń mowy u dzieci a ujawnianą przez nic obniżoną aktywnością społeczną. Polega ona nie na tym, że wsrod tych dzieci nagminnie występuje obniżona aktywność społeczna, lecz że ten typ nieprzystosowania prawie nic występuje u dzieci bez zaburzeń mowy. A zatem dzieci z zaburzeniami pic/entują jakościowo odmienny typ nieprzystosowania. Starano się też ocenić ilokrotnic jest większe niebezpieczeństwo nieprzystosowania grożące dzieciom z zaburzeniami mowy i dzieciom z innymi defektami w porównaniu do dzieci bez zaburzeń zarówno w skali próby (30 dzieci), jak i populacji. Zastosowano w tym celu wskaźnik ryzyka względnego / t / i okazało się, że:

w badanej próbie ryzyko nieprzystosowania jest przeszło 5-krotnic większe dla dzieci z zaburzeniami mowy niż dla dzieci bez zaburzeń; w całej populacji w najgorszym przypadku ryzyko złego przystosowania dla dzieci z zaburzeniami mowy jest ponad 34-krotnie większe niż dla dzieci bez zahurzen; w najlepszym przypadku jak dla dzieci bez zaburzeń mowy i z innymi defektami;

w próbie dla dzieci z zaburzeniami mowy występuje jronad 12 krotnic większe ryzyko, że wystąpi u nich obniżona aktywność społeczna niż u dzieci bez zaburzeń (dla dzieci z innymi defektami ryzyko to jest tylko 7-krołnic większe): w całej populacji jest ono w najgorszym wypadku większe 125-krotnie (u dzieci z innymi defektami 71 razy większe).

Uzyskane dane potwierdzają wniosek o konieczności wczesnej opieki nad tą grupą dzieci, gdyż może ona stanowić swoistą profilaktykę wychowawczą wobec ryzyka nieprzystosowania. Nic można bowiem przyjąć, że prezentowane przez dzieci trudności są jedynie wynikiem istnienia wady wymowy.

Gdzie zatem szukać źródła lego dominującego objawu zachowania dzieci z zaburzeniami mowy, jakim jest obniżona aktywność społeczna? Jak wiadomo oceny kwalifikującej nasilenie określonych objawów zachowań u dziecka dokonywali nauczyciele, /as jej j>odstawą była obserwacja funkcjonowania dziecka w różnych interakcjach na terenie przedszkola. Jest w niej zatem zawarta percepcja dziecka przez nauczyciela.

HM

Kola nauczyciela

i jego wpływ na funkcjonowanie dzieci

W piśmiennictwie psychologicznym mało jest publikacji z. badań nad per ccpcja dziecka /. zaburzeniami rozwoju przez otoczenie. Możemy o niej wnioskować tylko pośrednio z badan opisywanych na gruncie psychologii poznawczej, społecznej. W pracach tych zwraca się uwagę na wpływ struktury poznawczej nauczyciela na postrzeganie uczniów. A. Morrison i D. Mclntyic (1974) stwierdzają, że nauczycieli charakteryzuje stała tendencja do porządkowania wszelkich informacji o uczniu według osiągnięć szkolnych, dyscypliny, uspołecznienia. Tworzenie „obrazu dziecka"' jest bar dzo często związane z doświadczeniem pedagogicznym („wiedza gorąca") i ukształtowanymi schematami, jak np. cytowany wcześniej: słaba mowa -słaby uczeń. Pogląd taki wynikać może / braku analizy wpływu mechanizmu zaburzenia na zachowanie się dziecka, a ogranicza się jedynie do obserwowanych objawów, które tłumaczy się wyłącznie właściwościami.

W naszych badaniach objawy zachowań oceniali nauczyciele na pięciostopniowej skali, pizy pisując ocenę zerową Lym dzieciom, które według nich zachowują się „normalnie”. Okazało się, że najmniej ocen zerowych przypisywano dzieciom z zaburzeniami zachowania. 7_a zaburzenia zachowania uznawano m.in. brak wesołości, odwagi, zachowań prospołecznych. Ciekawe było stwierdzenie, że dzieci te odbiegały od normy jedynie na terenie przedszkola. W domu, w grupie rówieśniczej poza przedszkolem miały sta-lus „normalnego” dziecka (dane z wywiadów). Przypisywanie dzieciom przez nauczycielkę ocen skrajnych 113 poszczególnych wymiarach świadczy o tym, że dziecko nadmiernie wyróżnia się na lic grupy przedszkolnej. Rozkład ocen skrajnych w badanych grupach dzieci zawiera tabela 6.

Dane zawarte w tabeli 6 wskazują, że najwięcej ocen skrajnie negatywnych przypisywano dzieciom z zaburzeniami mowy. Świadczy to o lym, że

Tst>;:lft <> RozkUil Iterbwr oorn •.krajny*li » l.aUnnycb Rrii|>*zh

Oceny	Ciup* baiLiwi-tó
skrajne	CiP.m		GK
A - nejynywne	1S	8	1
B - po*y*.y»oe	3	18	8
Rjucm	18	26	■)

109