str 108 109

...Lecz przede wszystkim sprowadzić należy korpus jenerała Ramorino i mieć go pod ręką najdalej pod Wielkim Dębem, tj. o dobry marsz od Warszawy...” (podkr. aut.)

Równie szczegółowo przeanalizował temat: Obrona linii wewnętrznej okopów. Omówił też rozporządzenia dotyczące opuszczenia pr2ez wojsko pierwszej linii zewnętrznej, naszkicował rozkład wojska w obronie linii wewnętrznej itp. Niestety, opracowany w myśl najnowocześniejszych zasad memoriał Krukowiecki... schował do biurka. A przecież był jeszcze czas na to, aby podjąć odpowiednie kroki. Brakowało jednak Viary w skuteczność obrony. Gdyby władze postawiły na lud Warszawy i zaktywizowały elementy patriotyczne, być może powstałaby sytuacja pomyślniejsza. Nie uczyniły jednak tego. Kierownictwo ostatniego okresu powstania listopadowego nie zrealizowało nawet uprzednich ustaleń, dotyczących sposobu obrony pierwszej linii barykad przez straż bezpieczeństwa i Gwardię Narodową.    ^-

Zdając sobie sprawę z trudnego położenia Kołaczkowski do ostatniej chwili robił wszystko, aby ratować sytuację. Najbardziej martwiła go ostatnia linia obrony. Z trzech umocnień pierwsza linia liczyła 17 kilometrów długości (między poszczególnymi fortyfikacjami odległości wynosiły 600—800 metrów). Druga została postawiona pół kilometra od 11,5-kilometrowego wału, który tworzył trzecią linię obrony; był piaskowy, słaby, nie mógł więc stanowić odpowiedniej przeszkody, dla atakującego przeciwnika. Na dodatek generał Ramorino wyprowadził z Warszawy 42 działa. Na nic się zdały błagalne prośby Prądzyńskiego, by wrócił do zagrożonej stolicy. Wbrew rozkazom Krukowiecki pomaszerował w kierunku Brześcia, przyczyniając się tym samym wydatnie do klęski powstania.

Sytuację pogarszał nie przemyślanymi rożkami Krukowiecki.- Na Mokotowie i Rakowcu — gdzie akurat system obrony był najsłabszy, nie wykończony, Krukowiecki wydał rozkaz, aby pod Rakowcem zrównać z ziemią sześć szańców, wobec czego lewe skrzydło polskie zostało całkowicie odsłonięte.

Po chorobie Kołaczkowski udał się niezwłocznie na stronę południową. Chcąc naprawić błędy zwierzchnika budował szaniec nr 53 „w lewo szosy do Rakowca i o 200 sążni przed rogatkami Jerozolimskimi”.

Rosjanie, nieświadomi luk w polskiej obronie, z niepokojem patrzyli na wspaniale wyglądające umocnienia. Stojąc pod Warszawą od 18 sierpnia, „trzeba spróbować układów z Polakami” — zdecydował feldmarszałek.

Do rozmów z Polakami Paskiewicz wydelegował generała Dannenberga, notabene zaręczonego z Polką, panną Zabłocką. Stronę polską reprezentował Prądzyński. Po raz pierwszy doszło do spotkania 4 września. Prądzyński w

109