108,109

- GEJ; (iEin - GK; Gtd - GK. — przystosowanie ilobre /+/ lyp IV, przystosowanie i—l lyp I, II, 111.

Okazało się, że na pograniczu istotności (a - 0,1) Istnieje pomiędzy zaburzeniami mowy a objawami nieprzystosowania. Aiłaf wyka/ała również, na poziomie tt = 0.025 slatysryeznic istotny zależą pomiędzy występowaniem zaburzeń mowy u dzieci a ujawnianą przez nic obniżoną aktywnością społeczną. Polega ona nic na tym, że wśród tych dzieci nagminnie występuje obniżona aktywność społeczna, lecz że ten typ nieprzystosowania prawie nic występuje u dzieci bez zaburzeń mowy. A Zatem dzieci z zaburzeniami prezentują jakościowo odmienny typ nieprzystosowania. Starano się też. ocenić ilokrotnie jest większe niebezpieczeństwo nieprzystosowania grożące dzieciom z zaburzeniami mowy i dzieciom z innymi defektami w porównaniu do dzieci bez zaburzeń zarówno w skali próby (.tt) dzieci), jak i populacji. Zastosowano w tym celu wskaźnik ryzyka względnego / t / i okazało się, że:

w badanej próbie ryzyko nieprzystosowania jest przeszło 5-krotnic większe dla dzieci z zaburzeniami mowy niż. dla dzieci bez zaburzeń: w całej populacji w najgorszym przypadku ryzyko złego przystosowania dla d/ieci z zaburzeniami mowy jest ponad U-kr ornie większe niż dla dzieci bez zaburzeń; w najlepszym przypadku jak dla dzieci bez zaburzeń mowy i z innymi defektami;

w próbie dla dzieci z zaburzeniami mowy występuje jtonad 12 krotnic większe ryzyko, że wystąpi u nich obniżona aktywność społeczna niż u dzieci bez zaburzeń (dla dzieci z innymi defektami ryzyko to jest tylko 7-krotnie większe); w całej populacji jest ono w najgorszym wypadku większe 125-krotnie (u d/ied z innymi defektami 71 razy większe).

Uzyskane dane potwierdzają wniosek o konieczności wczesnej opieki nad tą grupą dzieci, gdyż może ona stanowię swoistą profilaktykę wychowawczą wobec ryzyka nieprzystosowania. Nic można bowiem przyjąć, że prezentowane przez dzieci trudności są jedynie wynikiem istnienia wady wymowy.

Gdzie zatem szukać źródła lego dominującego objawu zachowania dzieci z zaburzeniami mowy, jakim jest obniżona aktywność społeczna? Jak wiadomo oceny kwalifikującej nasilenie określonych objawów zachowań u dziecka dokonywali nauczyciele, /as jej jKidstawą była obserwacja funkcjonowania dziecka w różnych interakcjach na terenie przedszkola. Jest w niej zatem zawarta percepcja dziecka prze z nauczyciela.

10K

Rola nauczyciela

| jogo wpływ na funkcjonowanie dzieci

piśmiennictwie psychologicznym mato jest publikacji z badan nad per _ti|ł_tj;i dziecka z zaburzeniami rozwoju przez otoczenie. Możemy o niej Hminskować tylko pośrednio z badan opisywanych na gruncie psychologii ! poznawczej, społecznej. W pracach tych /wraca się uwagę na wpływ struktury poznawczej nauczyciela na postrzeganie uczniów. A. Morrisem fj D. Melntyrc (1971) stwierdzają że nauczycieli charakteryzuje stała tendencja do porządkowania wszelkich informacji o uczniu według osiągnięć szkolnych, dyscypliny, uspołecznienia. Tworzenie „obrazu dziecka" jest bar dzo często związane z doświadczeniem pedagogicznym („wiedza gorąca") i ukształtowanymi schematami, jak np. cytowany wcześniej: słaba mowa -słaby uczeń. Pogląd taki wynikać może z braku analizy wpływu mechanizmu zaburzenia na zachowanie się dziecka, a ogranicza się jedynie do obserwowanych objawów, które tłumaczy się wyłącznic właściwościami.

W naszych badaniach objawy zachowań oceniali nauczyciele na pięciostopniowej skali. pi7vpi.sujttc ocenę zerową tym dzieciom, które według nich zachowują się „normalnie”. Okazało się, że najmniej ocen zerowych przypi sywano dzieciom 7 zaburzeniami zachowania. Za zaburzenia zachowania uznawano min. brak wesołości, odwagi, zachowań prospołecznych. Ciekawe było stwierdzenie, że dzieci te odbiegały od normy jedynie na terenie przedszkola. W domu. w grupie rówieśniczej poza przedszkolem miały status „normalnego" dziecka (dane z wywiadów). Przypisywanie dzieciom przez nauczycielkę ocen skrajnych na poszczególnych wymiarach świadczy o tym, że dziecku nadmiernie wyróżnia się na tle grupy przedszkolnej. Rozkład ocen skrajnych w badanych grupach dzieci zawiera tabela 6.

Dane zawarte w tabeli 6 wskazują, że najwięcej ocen skrajnie negatywnych przypisywano dzieciom z zaburzeniami mowy. Świadczy to o tym, że

TytelA RozkUil Ik7jxn») onn •.Iciojnwti «• InMtanicb £ru|MMh

Oceny	Omps hsdr*v*«
skrajne 1	OTm	OEd	C.K
A - nn(y*ry*tt<	IS	8	1
B - pojywwoe	3	lłf	8
Razem	18	26	9

109