138 139 (2)

138

Rozdział 15

Łamigłówki logiczne

Łamigłówki logiczne mogą mieć różny kształt i format. Na ogół nie nadają się one do wykorzystywania w testach inteligencji, ponieważ trzeba się nad nimi sporo natrudzić i łatwo o pomyłki.

Nie da się tu omówić wszystkich rodzajów łamigłówek logicznych jakie istnieją, zwłaszcza, że specjaliści wymyślają wciąż nowe. Warto jednak przyjrzeć się tym najczęściej spotykanym.

KRZYŻUJĄCE SIIJ ZBIORY

Pierwszą grupę stanowią zadania, w których jakaś populacja podzielona jest na podzbiory, czasem krzyżujące się, i badany musi ocenić konsekwencje. Rozważmy takie zadanie:

Z127: Wszystkie opony są z gumy. Wszystkie gumy są giętkie. Niektóre gumy są czarne. Które więc dwa spośród pięciu poniższych twierdzeń są na pewno prawdziwe?

(a)    Wszystkie opony są giętkie i czarne.

(b)    Wszytkie opony są czarne.

(c)    Tylko niektóre opony są z gumy.

(d)    Wszystkie opony są giętkie.

(c) Wszystkie opony są giętkie i z gumy.

Należy odpowiedzieć, że na pewno prawdziwe są zdania (d) i (e). Oczywiście może okazać się, że w rzeczywistości wszystkie opony są czarne, ale podane na początku informacje nic dają podstaw do wyprowadzenia takiego wniosku.

Jednym ze sposobów rozwiązywania tego rodzaju zadań jest narysowanie sobie różnych podzbiorów jako kół, które mogą na siebie zachodzić. Patrząc, które koła mogą, a które muszą się częściowo pokrywać, widzimy zakresy poszczególnych kategorii. W podanym przykładzie rysunek mógłby wyglądać tak:

OPONY

U/WCZY GUMOWE

RZECZY GIĘTKIE

RZECZY CZARNE

I .ik więc wszystkie opony znalazły się w polu RZECZY GUMOWI, wszystkie rzeczy gumowe - w polu RZECZY GIĘTKIE. < /.ęść pola RZECZY GUMOWE, nie wiemy dokładnie jak duża, znajduje się w polu RZECZY CZARNE. Musimy uwzględnić możliwość, że niektóre rzeczy czarne nie są giętkie, ponieważ w zadaniu nie podano na ten temat informacji.

Rysowanie takich krzyżujących się kół, czyli zbiorów, stanowi • lobrą metodę pomagającą w rozwiązywaniu skomplikowanych sylogizmów (jak nazywają je logicy), takich jak: „niektóre barany *.ą białe; niektórzy ludzie są biali; zatem niektórzy ludzie są huranami”. W znaczeniu przenośnym zdanie to może być praw-d/.iwe, ale użycie omówionej metody pokaże, że nie jest ono uzasadnione w świetle podanych informacji. Zbiory BARANY i LUDZIE nie muszą się krzyżować.

PO NITCE DO KŁĘBKA

W innych często spotykanych łamigłówkach zdania wpisane są w kratki prostokąta za pomocą biegnących zawiłym sznureczkiem liter. Na przykład:

Z128: W ten prostokąt wpisano krótkie zdanie, które można odczytać, znajdując początkową literę i przesuwając się za każdym razem o jedno miejsce poziomo lub pionowo (ale nie na skos). Na żadne pole nie należy wchodzić więcej niż jeden raz. Co to za zdanie?