468

niki. Jednakże nie ma pełnej odpowiedniości między klasą części mowy, do której należy dany człon w języku-źródle, i klasą, na którą tłumaczy się go w polszczyźnie, por. ex- w łacinie genetycznie przyimek, w polszczyźnie tłumaczymy ten człon przymiotnikowo (‘były’) i na tej zasadzie traktujemy jako złożenie.

Sporą grupę złożeń jednostronnie motywowanych i quasi-złożeń stanowią wyrazy z pierwszym członem liczebnikowym, które najczęściej oznaczają jednostki różnego typu miar. Por. np.

bi- (z łac. bis ‘dwa razy’), np. bimetal, biseksualizm, bigamia; penta- (z gr. pente ‘pięć’), np. pentametr, pentagram, pentaptyk; heks(a) (z gr. heks ‘sześć’), np. heksametr, heksoda, haksaedr; decy- (z łac. decem ‘dziesięć’), np. decymetr, decylitr, decygram; deka- (z gr. deka ‘dziesięć’), np. dekagram, dekalitr, dekalog; centy- (z łac. centum ‘sto’), np. centymetr, centygram; centyfolia; hekto- (z gr. hekatón ‘sto’), np. hektogram, hektolitr, hektometr; kilo- (z gr. cMlios ‘tysięczny’), np. kilogram, kilometr, kilowat; mili- (z łac. mille ‘tysiąc’), np. miligram, milimetr, milibar.

Ze. względu na często niejasną strukturę omawianych typów złożeń, rezygnujemy z ich interpretacji semantyczno-składniowej. Ogromna większość tego materiału mieści się w klasach wyodrębnionych wśród złożeń dwustronnie motywowanych.

Wiele złożeń jednostronnie motywowanych, zwłaszcza z pierwszym członem związanym, zbliża się do derywatów prefiksalnych (por. s. 451); np. eksmąż, wiceminister to złożenia, a hiperprodukcja, kontruderzenie to derywaty afiksalne, ponieważ człony związane (hiper-, kontr-) odpowiadają znaczeniowo polskim przedrostkom: nad-, przeciw- w wyrazach nadprodukcja, przeciuderzenie).