Choroby lasu0036 jpeg

zasychają. Korona drzewa przerzedza się, staje się ażurowa, na pniu widoczne są spękania kory i ciemnobrunatne wycieki. Korony osłabionych i chorych drzew zasiedlane są przez - ow^rady liściożerne (zwójki i miernikowce) oraz kambio- i ksylofagi. Równocześnie na korzeniach takich dębów widoczne są nekrozy i objawy postępującego rozkładu drewna powodowanego przez grzyby pasożytnicze, a następnie przez saprotrofy. Korzenie zasiedlane są przede wszystkim przez grzyby z rodzaju ArmiUaria, Collybia, Phy-tophthora.

W ostatnim okresie powierzchnia drzewostanów dębowych wykazujących symptomy chorobowe jest zmienna, zależnie od przebiegu warunków pogody w sezonie wegetacyjnym. Od 1997 r. wynosi ona corocznie około 22 tys. ha (spadek zagrożenia o 56% w po-rówmaniu do roku 1996), przy czym w wielu regionalnych dyrekcjach Lasów' Państwowych zamieranie drzew odnotowano na powierzchni w przedziale 1-3 tys. ha (największy areał choroby stwierdzany jest na terenie RDLP Wrocław - ponad 4 tys. ha).

Buk

Wydzielanie się drzew' w drzewostanach bukowych, zarówno w północnej, jak i południowej granicy zasięgu występowania tego gatunku, wystąpiło już w latach 1983-84. Sytuacje stresowe wywołują wiele zmian o charakterze fizjologicznym, powodują zaburzenia hormonalne i zakłócenia bilansu wodnego. Zmiany te uwidoczniają się w pierwszej kolejności w koronach drzew, które przybierają palczasty wygląd, na skutek wzmożonego i jednostronnego formowania krótkopędów na przewodniku. Zakłócenia bilansu wodnego oraz tow arzyszące osłabieniu drzew' czynniki biotyczne (czerwiec bukowiec - Cryp-tococcus fagisuga i grzyby z rodzaju Nectria) powodują powstawanie spękań drewna i kory, spod której wydzielają się soki. Objawy te znane są jako śluzotok buka. W drzewostanie tworzą się szybko zachwaszczające się luki.

W drzewostanach bukowych południowo-wschodniej Polski negatywne zmiany stanu zdrowotnego w znacznej mierze wynikały z charakteru prowadzonej od XIX wieku gospodarki nakierowanej na masowy wyrąb drzew najlepszej jakości. Nastąpiły tu nie tylko zmiany w składzie gatunkowym drzewostanów', lecz i w ich jakości. Zniszczenia wojenne, zaburzenia w przebiegu czynników atmosferycznych oraz trudności w prowadzeniu racjonalnej gospodarki leśnej wywarły trwale piętno w tych drzewostanach. Warunki te, jak również oddziałujące stresowo od wielu lat niskie stężenia zanieczyszczeń przemysłowych, uaktywniły występowanie owadów - szkodników' nękających - oraz patogenów' grzybowych.

Drzewostany hukowo północno-zachodniej Polski w^r znacznym stopniu poddawane były zmianom przebiegu czynników' atmosferycznych. Cechował je przede wszystkim powtarzający się wielokrotnie brak opadów i wysoka temperatura w sezonie wegetacyjnym (lata 1982-1983,1988-1989). Warunki te, jak również oddziaływanie przemysłowych zanieczyszczeń powietrza, wpływały na obniżenie witalności drzew, co z kolei zwiększało ich podatność na atak owadów' niszczących aparat asymilacyjny (lata 1980-84). Było to źródłem kolejnych stresów dla drzew i uaktywnianiem się organizmów grzybowych.

W drzewostanach mieszanych z udziałem świerka i sosny istotny wpływ na obniżenie kondycji zdrowotnej buków' miały gradacje brudnicy mniszki, prowadzące do usunięcia

Mile złego początki...

drzew iglastych ze składu gatunkowego drzewostanu. Raptownie odsłaniane buki były powalane przez silne wiatry (rok 1986), osłabiane przez suszę (rok 1992), poddawane silnej insolacji wywołującej oparzelinę i zgorzel kory.

Opisane sytuacje stresowe dla drzew i drzewostanów zaktywizowały rozwój owadów i grzybów. Obok śluzotoku typowym przykładem syndromu choroby biotycznej buków jest współwystępowanie czerwca bukowca i grzybów z rodzaju gruzłek (głównie N. coc-cinea). Wzmożoną aktywność występowania wykazuje także opieńka bulwiasta (Armii-laria bulbosa), opieńka ciemna (A ostoyae) oraz hubiak pospolity (Fomesfomentamis). Zwiększa się także częstość występowania owadów osłabiających drzewa oraz szkodników wtórnych - opiętków (Agrilus spp.), kózek (Cerambycidae).

Poprawę istniejącego stanu zdrowotnego drzewostanów bukowych należy wiązać z korzystnym dla drzew układem czynników termicznych i wilgotnościowych oraz z odpowiednim realizowaniem metod hodowianyeh i ochronnych. Odnosi się to do stosowania właściwych rębni, propagowania odnowień o zróżnicowanej strukturze gatunkowej i wiekowej, ochrony odnowień naturalnych, jak również do wykonywania działań profilaktycznych uniemożliwiających rozwój szkodników* owadzich.

Począwszy od lat dziewięćdziesiątych powierzchnia występowania choroby buków stale się zmniejsza, wykazując jednak okresow*e wahania, odpowiadające zmiennemu przebiegowi warunków* pogodowych, przy czym udział drzew chorych i zamarłych

73