DSC00213 (3)

e.arzqazania auzym przedsiębiorstwem

Za duszną należy uznać konkluzję, że między centralizacją a decentrali-ugą nie występuje dychotomia typu albo - albo, lecz że powinna występo-*sć równowaga między tymi kierunkami³.

Trafna jest generalna zasada, że należy centralizować politykę przedsiębiorstwa i decyzje strategiczne, rozwojowe (dotyczące własnych badań i inwestycji), a decentralizować decyzje dotyczące działalności operacyjno-tak-tytznęj. Umiejętność łączenia w dużym przedsiębiorstwie tych dwóch odmien-njth tendencji jest prawdziwą sztuką.

Przy. dużej dywersyfikacji działalności przedsiębiorstwa oraz jego geograficznego rozproszenia będzie występowało ciążenie do większej dcccn-tralizacji. W tym samym kierunku będą wpływały wysokie kwalifikacje kierowników niższych szczebli przedsiębiorstwa. W odwrotnym kierunku, tzn. wklcrunku centralizacji oddziałuje szeroka komputeryzacja zarządzania i zastosowanie nowoczenych środków telekomunikacji, zwłaszcza intemetu. Poważne zmiany w samym przedsiębiorstwie lub w jego otoczeniu mogą wymagać rewizji wcześniejszych rozstrzygnięć co do centralizacji i decentralizacji inicjatywy i decyzji.

W dużych przedsiębiorstwach, składających się z wielu zakładów i oddziałów, trudnajest kontrola efektywności pracyjego poszczególnych części, mierzona ich wpływem na wynik finansowy całego przedsiębiorstwa. Przy tradycyjnej organizacji poznanie tej efektywności nie jest możliwe. Urzeczywistnienie tego jest możliwe przez ustanowienie szeregu centrów (ośrodków) zysku („profit center”). Według tych centrów rejestruje się koszty, a produkty i usługi między tymi centrami są przedmiotem wewnętrznej sprzedaży według cen rynkowych, gdyż tylko wówczas można ustalić zysk każdego centrum. Części przedsiębiorstwa stanowiące centra zysku mogą uzyskać od zarządu daleko idącą samodzielność w zakresie zbytu i produkcji. Za pioniera | tworzeniu centrów zysku uważa się amerykański koncern General Electric'. Jednym z prekursorów takiej organizacji przedsiębiorstwa w Europie bd Tomasz Bata-właściciel przed drugą wojną światową wielkich zakładów obuwniczych w Zliniew Czechosłowacji.

W bardzo dużych, wielobranżowych przedsiębiorstwach (konglomeratach) jednostki będące ośrodkami zysku otrzymują nieraz jeszcze większe uprawnienia decyzyjne, w tym także w zakresie inwestycji. Stają się one wów-' R. A. Webber, of.cit.. s,... i 376.

‘ Zoł>. A. Stabryia. Podstawy zarządzania firmą, WN PWN, Warszawa 1995, s. 35.