DSC07517

Zmienne zależne to zmienne losowe, a więc takie, których rozkładu wartości w zbiorze badanych obiektów badacz nie może przewidzieć.

Zmienne niezależne to zmienne ustalone, a więc takie, których rozkład wartości w zbiorze badanych obiektów ustala sam badacz.

Omówiliśmy w ten sposób możliwe kryteria klasyfikacji zmiennych ze względu na ich wartości, ale nie wyczerpaliśmy jeszcze wszystkich klasyfikacji zmiennych. Wróćmy do naszego przykładu dwóch zmiennych: oceny z matematyki i płeć uczniów. Wprowadzając ten przykład, wyjaśniłem, że chcemy zobaczyć, czy oceny z matematyki zależą od płci uczniów. Jak widać, zagłębiamy się w problematykę zmiennych, bo od ich definiowania przechodzimy do tego, co się między nimi dzieje. Zakładamy, że jedna zmienna może zależeć od drugiej. Wprawdzie przed badaniem tego nie wiemy, ale mamy jakieś argumenty, aby o to pytać. Oznacza to, że wartości, jakie przyjmuje zmienna oceny szkolne, mogą zależeć od tego, czy mamy do czynienia z kobietą czy mężczyzną. Zmienne zależne, to takie zmienne, które możemy zaobserwować, lecz nie możemy przewidzieć, jaką wartość przyjmą spośród wartości przypisanego do nich zbioru. Słowem, w naszym przykładzie ocena z matematyki będzie zmienną zależną, ponieważ wprawdzie wiemy, że zmieści się w przedziale 1-6, ale nie możemy przewidzieć, ilu uczniów w badanej grupie będzie miało 1, ilu 2 itd. Dlatego, że nie możemy tego przewidzieć, uznamy, że będzie to zmienna losowa. Inaczej jest ze zmiennymi niezależnymi. Ich wartości możemy przewidzieć w takim sensie, że sami je ustalamy. Jeżeli bowiem chcemy dowiedzieć się, czy oceny zależą od płci, to musimy stworzyć takie warunki dla naszego badania, aby w grupie uczniów, których oceny chcemy poznać, było tyle samo dziewczynek i chłopców. Gdybyśmy bowiem tego warunku nie zabezpieczyli, mogłoby się tak zdarzyć, że zbadalibyśmy zdecydowaną większość chłopców i nasze badanie nie miałoby jakiegokolwiek sensu, mielibyśmy bowiem do czynienia ze stałą, a nie zmienną. A jak już wiemy, badamy tylko