Dubois Miley Praca socjalna jako zawód użyteczny rozdz 1 (16)

56 B. DuBois, K. K. Miley

ktur społecznych. Układ taki zmusza pracowników socjalnych do reagowania na problemy w strukturach instytucjonalnych przez dokonywanie poprawy czy też reformy warunków społecznych z zastosowaniem strategii działań i zmian społecznych.

Gdy praca socjalna postrzegana jest jako coś oddzielonego od społeczeństwa, interakcja między zawodem pracownika socjalnego a społeczeństwem jest niewielka lub wręcz żadna. Dzieje się tak w praktyce typu klinicznego, nastawionej na leczenie poszczególnych jednostek zamiast na zmiany o charakterze społecznym. Przy tak neutralnej postawie pracownicy socjalni nie podejmują żadnych wysiłków na rzecz reformowania czy też zmieniania społeczeństwa.

Wreszcie, układ pomiędzy pracą socjalną a społeczeństwem ustanawiający pracę społeczną w roli pośrednika między klientami a ich środowskiem jest wcieleniem perspektywy ekologicznej. Jest to teoretyczny punkt widzenia, kładący nacisk na kontekst socjalny funkcjonowania społecznego. Pracownik socjalny, jako pośrednik, ingeruje w stosunki między klientami — jednostkami, rodzinami, grupami, instytucjami, a nawet społecznościami — a ich otoczeniem społecznym.

Chociaż istnieją różnice między tymi czterema układami, nie można jednoznacznie powiedzieć, że któryś z nich jest lepszy niż inny. Raczej jest tak, że każdy wnosi coś innego do praktyki pracy socjalnej. W trakcie interwencji, pracownicy socjalni mogą występować w roli czynników społecznych lub też reformatorów; społecznych: Gdy odbiorcy usług nastawieni są do wewnątrz, postrzegają źródło swoich problemów w samych sobie i prosi się ich, by adaptowali się do istniejących warunków społecznych, zniechęcając ich przy tym do podejmowania prób zmiany tychże warunków, jest to strategia kontroli społecznej. Z drugiej zaś strony, gdy ludzie nastawieni są na zewnątrz, na zrozumienie okoliczności natury społecznej i na bezpośrednią konformację z warunkami społecznymi w celu ich zmiany, jest to strategia nastawiona na zmianę społeczną (Longres, 1981, s. 59)

Praca socjalna jako instrument w rękach społeczeństwa, służący do socjalizacji jednostek, to położenie nacisku na kontrolę społeczną, co sugeruje, że dobro publiczne jest ważniejsze niż potrzeby jednostki. I gdy reformatorzy społeczni częstokroć nakłaniają uprawiających zawód pracownika socjalnego do reagowania na problemy poprzez próby działali na rzecz poprawy warunków społecznych, podejście radykalne może doprowadzić do alienacji potencjalnych sprzymierzeńców i zablokowania wysiłków na rzecz zmian. Dalej, podczas gdy niektórzy pracownicy socjalni mogą angażować się wyłącznie w interwencje typu terapeutycznego i przyjmować „postawę neutralną” wobec społeczeństwa, postawa taka nie wydaje się być zgodna z dążeniem do sprawiedliwości społecznej, którego oczekuje się od przedstawicieli tego zawodu. Rola pośrednika wydaje się być najlepszym przybliżeniem konceptualizacji pracy socjalnej jako procesu wzmacniania (empowering) czy też inaczej partnerstwa na rzecz planowanej zmiany, która nastąpić może zarówno w poszczególnych ludziach, jak i w całym społeczeństwie. Co więcej, rozumienie tych podstawowych zasad partnerstwa i wzmacniania (empowerment) może zmienić sposób wykonywania kontroli społecznej i wprowadzania zmian.

Patrząc w przyszłość

Praca socjalna jest jednym z kilku zawodów wykonywanych w ramach opieki społecznej. Jednakże, historycznie rzecz ujmując, praca socjalna była uważana za główną profesję wykonującą mandat opieki społecznej. Odróżnienie pracowników socjalnych od wspomnianych wyżej przedstawicieli innych zawodów jest sprawą skomplikowaną ze względu na tendencję do identyfikowania (z tą pierwszą) każdej osoby pracującej w szeroko pojętej opiece społecznej. Zatem osoby reprezentujące różne poziomy wykształcenia, wyszkolenia czy też kompetencji mogą być uważane przez opinię publiczną za pracowników socjalnych, a nawet same mogą się identyfikować z „wykonywaniem pracy socjalnej”. W rzeczywistości zawód pracownika socjalnego wymaga szczególnego wykształcenia teoretycznego i praktycznego, które pozwala uprawiającym go osobom uzyskać wiedzę, umiejętności oraz podstawy, jeśli idzie o wartości mające fundamentalne znaczenie w praktycznej pracy socjalnej.

Przygotowanie do prowadzenia praktyki zawodowej wymaga zrozumienia natury ludzkiej i potrzeb społecznych, opanowania umiejętności ułatwiających dokonywanie zmian oraz zasymilowania wartości obowiązujących w pracy socjalnej. Klienci dotknięci problemami natury osobistej lub społecznej angażują się w kontakty z pracownikami socjalnymi, aby poprawić swoje funkcjonowanie społeczne poprzez układ partnerski na rzecz zaplanowanej zmiany. Profesjonalni pracownicy socjalni są upoważnieni przez społeczeństwo do wykonywania mandatu opieki społecznej. Cel nadrzędny, misja zawodu pracownika socjalnego, a także cele cząstkowe oraz zadania określają zachowania, postawy i umiejętności potrzebne do wprowadzania zmian. [...]