IMGP9463

138 Argonauci Zachodniego Pacyfiku

książki, a powrócimy jeszcze raz do tej kwestii w ostatnim rozdziale.

Musimy pamiętać, że tu celem naszym jest jedynie wyrobienie sobie jasnego i plastycznego poglądu, czym są dla tubylców kosztowności Kula, a nie ich szczegółowy i wyczerpujący opis ani też podawanie precyzyjnej definicji. Porównanie z europejskimi klejnotami rodowymi i koronnymi miało na celu wskazanie, że ten typ własności nie jest jakimś całkowicie fantastycznym zwyczajem praktykowanym przez wyspiarzy Mórz Południowych, nie dającym się przenieść na nasze stosunki. Porównanie, jakie przeprowadziłem, nie jest bowiem oparte — i, ten punkt chciałbym szczególnie podkreślić — na czysto zewnętrznym powierzchownym pokrewieństwie. Działające tu siły psychiczne i społeczne są takie same, identyczna jest również postawa umysłowa, która powoduje, że przypisujemy taką samą wartość naszym klejnotom rodzinnym, ze względu na którą tubylcy Nowej Gwinei cenią swoje vaygu'a.

• IV

Wymiana tych dwóch rodzajów va/ygu^,a_i naramienników i naszyjników, stanowi, główny akt Kula. Wymiany nie dokonuje się w sposób dowolny, na chybił trafił, przy nadarzającej się sposobności, czy wedle czyjegoś widzimisię. Podlega ona ścisłym regułom i ograniczeniom. Jedna z tych reguł odnosi się do socjologicznego aspektu wymiany i orzeka, że transakcje Kula mogą być dokonywane tylko między partnerami. Człowiek, który należy do Kula —t a nie każdy mieszkaniec danego okręgu jest upoważniony do tego — może dokonywać wymiany tylko z pewną ograniczoną liczbą partnerów. Związek partnerski zawiązuje się w określony sposób, po wypełnieniu szeregu formalności i trwa całe życie.'Liczba partnerów zależy od rangi i znaczenia uczestnika. Zwykły członek plemienia na Trobriandach będzie miał zaledwie kilku partnerów, a wódz będzie miał ich setki. Nie istnieje żaden specjalny mechanizm, który by ograniczał uczestnictwo jednych a rozszerzał innych, ale dla każdego jest zupeł-

nie jasne, do jakiej liczby partnerów upoważnia go ranga i pozycja. Ponadto wskazówką będzie dla niego zawsze przykład jego niedalekich przodków. W innych plemionach, gdzie różnice rangi nie zaznaczają się tak wyraźnie, starszy człowiek posiadający pewną pozycję, czy też naczelnik osiedla lub wioski będzie także miał kilkuset wspólników, podczas gdy mężczyzna o pośledniejszym znaczeniu społecznym — zaledwie kilku.

Dwaj partnerzy Kula powinni dokonywać między sobą wymiany Kula, a ponadto wymieniać jeszcze od czasu do czasu inne podarki; zachowują się jak przyjaciele i mają szereg wzajemnych zobowiązań różnych w zależności od odległości dzielącej ich wioski oraz posiadanego stanowiska społecznego. Przeciętny mężczyzna ma w najbliższej okoliey kilku partnerów, z reguły rekrutujących się spośród jego powinowatych lub przyjaciół — pozostaje z nimi na ogół w bardzo przyjacielskich stosunkach. Partnerstwo w Kula jest jednym ze specyficznych więzów łączących dwóch osobników w stale stosunki wzajemnej wymiany darów i usług, tak charakterystyczne dla tych krajowców. Ponadto przeciętny człowiek dokonuje wymiany Kula z jednym lub dwoma wodzami ze swojego lub sąsiedniego okręgu. W takim wypadku będzie zobowiązany do udzielenia im pomocy i świadczenia różnych usług, do ofiarowywania im najcenniejszych vaygu’a, z chwilą gdy dotrą do jego rąk. Z drugiej strony, w zamian będzie oczekiwał od nich szczególnie łaskawego traktowania.

Natomiast partner z dalekich, zamorskich wysp jest gospodarzem, opiekunem i sprzymierzeńcem w obcym kraju, gdzie przybysz nie czuje się pewnie i będzie narażony na różne niebezpieczeństwa. Obecnie, chociaż to poczucie zagrożenia nadal się utrzymuje i krajowcy w obcym okręgu nigdy nie czują się bezpiecznie i swobodnie, niebezpieczeństwo to nabiera ćharakteru magicznego i jest raczej obawą'przed działaniem obcego czar o W-nictwa. W dawnych czasach niebezpieczeństwa miały o wiele bardziej konkretny charakter, partner przeto stanowił główną gwarancję bezpieczeństwa. Dziś, tak jak dawniej, partner dostarcza także żywności, ofiarowuje prezenty, a jego'dom, chociaż ni-