IMGP9465

142 Argonauci Zachodniego Pacyfiku

więc, że zupełnie poprawnie możemy mówić o okólnej wymianie Kula, o pierścieniu czy kręgu przesuwających się przedmiotów (por. mapa Vj.

Wioski znajdujące się w obrębie tego pierścienia zajmują ściśle określone względem siebie pozycje, tak że każda jest albo po stronie naramienników, albo naszyjników w stosunku do drugiej-

Przechodzimy teraz do innej reguły Kula, posiadającej najistotniejsze znaczenie. Jak już wyjaśniliśmy gdzie indziej, „naramienniki i naszyjniki z muszli wędrują zawsze w swoich określonych kierunkach po kręgu i nie bywają nigdy, w żadnych okolicznościach, wymieniane w odwrotnym, niewłaściwym kierunku. Nigdy się też one nie zatrzymują. W pierwszej chwili może się to wydawać nieprawdopodobne, niemniej faktem jest, że nikt nigdy nie przetrzymuje kosztowności Kula przez dłuższy okres czasu. W rzeczywistości na całym obszarze Wysp Trobrianda znajduje się zaledwie kilka szczególnie pięknych naramienników i naszyjników z muszli stanowiących czyjąś trwałą własność jako klejnoty rodzinne i stanowiących zupełnie odrębną klasę przedmiotów raz na zawsze wyłączonych z transakcji wymiennych Kula. „Własność” w Kula jest zatem zupełnie specyficzną kategorią ekonomiczną. Człowiek uczestniczący w Kula nigdy nie przetrzymuje dłużej danego przedmiotu niż, powiedzmy, rok czy dwa. A już to zyskuje mu opinię skąpca i dlatego pewne okręgi mają szczególnie złą opinię „powolnych” czyli „trudnych” w wymianie Kula. Z drugiej strony, przez ręce każdego człowieka w ciągu jego życia przechodzi ogromna liczba tych przedmiotów, nad którymi sprawuje opiekę i których posiadaniem cieszy się przez pewien czas. Posiadanie ich prawie nigdy nie łączy się z użytkowaniem, a nad okresowym właścicielem ciąży obowiązek przekazania ich w niedługim czasie któremuś z partnerów. Ale z tytułu tej czasowej własności spływa na niego wiele sławy — może on pokazywać ów przedmiot, opowiadać, jak go uzyskał i komu zamierza go ofiarować. Wszystko* to stanowi jeden z ulubionych- tematów rozmów i plotek, w których omawia się i roztrząsa posunięcia w Kula wodzów i zwykłych plemieńców w czasie wymiany Kula oraz sławę, jaką to dałoTak więc każdy przedmiot porusza się tylko w jednym kierunku, nigdy nie powraca, nigdy nie bywa zatrzymany na stałe, a okres obiegu wokół całego pierścienia wynosi od dwóch do dziesięciu lat. '

Ta cecha Kula jest, być .może, najbardziej godna uwagi, ponieważ stwarza nowy typ własności, a z przedmiotów Kula zupełnie odrębną i swoistą kategorię. Obecnie możemy powrócić do porównania, jakie przeprowadziliśmy między vaygu’a (kosztownościami kiriwińskimi) a europejskimi klejnotami rodzinnymi. Porównanie to załamuje się w jednym punkcie: tego rodzaju stała własność, trwałe powiązanie z dziedzicznymi godnościami, rangą czy z określoną rodziną w wypadku europejskich przedmiotów jest jedną z ich głównych cech. W tym właśnie punkcie przedmioty Kula różnią się od klejnotów rodzinnych, przypominają one natomiast inny rodzaj spotykanych u nas wartościowych obiektów takich, jak trofea, odznaczenia i medale, puchary sportowe oraz inne przedmioty pozostające tylko przez pewien czas w rękach strony zwycięskiej ■— grupy czy jednostki. Chociaż posiadane bywają tylko chwilowo i nigdy nie mają utylitarnego znaczenia, ich okresowi właściciele czerpią wiele przyjemności z samego faktu, że są upoważnieni do tego posiadania.

I tutaj znowu należy podkreślić, że podobieństwo to nie jest tylko powierzchowne i zewnętrzne, ale wynika z niemal takiej samej postawy umysłowej, będącej wynikiem bardzo podobnych warunków społecznych. Podobieństwo to sięga tak daleko, że i w wypadku Kula odnaleźć możemy również element dumy, jaką rodzi świadomość własnej zasługi, i moment ten jest właśnie głównym źródłem zadowolenia i przyjemności, jaką odczuwa człowiek czy grupa będąca w posiadaniu danego trofeum. Sukces w Kula przypisywany jest specjalnej, osobistej sile, związanej przede wszystkim z posiadaniem mocy magicznych i to właśnie

⁴ Ten i. .następne, cytaty zaczerpnięte są z wstępnego artykułu autora poświęconego Kula, który ukazał się w czasopiśmie „Man”, w lipcu 1920, pt. Kula; Tiie Circulating Exchange of Valuabies m the Archipelagoes oj Eastern New Guinea, s. 100.