IMG�70

Paradygmat edukacji podmiotowej robiący swoistą karierę w naszym demokratycznym już społeczeństwie koncentruje się na osobie ucznia. To dla niego szkoła ma się stać z instytucji formalnie edukującej środowiskiem wychowawczym. To uczeń ma być stymulowany przez nauczyciela do samorozwoju, myślenia innowacyjnego, pobudzany do twórczych postaw. Tylko czy dokonają tego nauczyciele, wobec których lawinowo rosną wymagania, a z problemami muszą radzić sobie sami?

KONDYCJA ZAWODOWA NAUCZYCIELI

JOLANTA CZABAN

Powszechnie przyjmuje się, że praca stanowi główny rodzaj aktywności życiowej człowieka. Umożliwia mu m.in. zabezpieczenie bytowe, rozwój zawodowy i osobisty, nawiązanie różnorodnych relacji koleżeńskich.

Praca powinna dawać nie tylko pieniądze, ale także satysfakcję. Tymczasem coraz częściej słyszy się narzekania na to, gdzie się pracuje, co się robi, ile czasu spędzamy w pracy lub z kim musimy pracować. Nieraz praca staje się źródłem przygnębienia, niepokoju, stresu, niezadowolenia, permanentnego zmęczenia czy nawet chorób somatycznych. Według J. Santorskiego, jeżeli w pracy: • stawia się wysokie wymagania przy niejasnych kryteriach oceny, czyli cokolwiek się zrobi, będzie źle;

i istnieje presja, by zrobić jak najwięcej w jak najkrótszym czasie;

• brakuje reguł, które dawałyby poczucie sprawiedliwości w zespole;

• nie ma wizji rozwoju pracowników;

• pracownik jest zmuszany do wykonywania rzeczy sprzecznych z jego systemem wartości¹

to taką pracę można określić mianem toksycznej.

Kłopoty w pracy powodujące dolegliwości psychiczne, jak i fizyczne są problemem nie tylko indywidualnych pracowników, lecz również pracodawców. W znacznym stopniu przyczyniają się bowiem do zmniejszania się jakości wykonywanej pracy i zwiększania się ilości zwolnień lekarskich, bądź innych form unikania pracy. Niezadowolenie z pracy² tuż obok nadciśnienia, palenia papierosów, podwyższonego poziomu cholesterolu czy cukrzycy jest najczęstszą przyczyną ataków serca u ludzi poniżej pięćdziesiątego roku życia. Dostrzeżono również związek pomiędzy ilością nagłych chorób układu krążenia (zawały, wylewy) a czasem ich występowania. Statystycznie najwięcej tego typu przypadków ma miejsce w poniedziałki między godziną ósmą a dziewiątą. W USA określa się to mianem syndromu czarnego poniedziałku³.

Postępujące zmiany gospodarcze, ekonomiczne wpływają na zmianę rynku pracy prawie na całym świecie. Do tej pory dominująca etatowa struktura zatrudnienia, zapewniająca bezpieczeństwo przetrwania - odchodzi w przeszłość. Środowisko pracy przestaje być jak dawniej stabilne i przewidywalne. Szacuje się, że do końca tego stulecia mniej niż połowa zatrudnionych pracować będzie w pełnym wymiarze godzin dla jednego pracodawcy. Resztę stanowić będą pracownicy sezonowi, kontraktowi lub zatrudnieni tylko na część etatu -tacy, którzy sami odpowiedzialni będą za planowanie i kształtowanie swej kariery zawodowej, a następnie emerytury⁴.

Życie zaczyna nabierać wprost zawrotnego tempa. Świadczy o tym m.in. coraz krótszy odstęp czasu między odkryciem naukowym a jego zastosowaniem w praktyce. Wiele

25

Nowa Szkoła 8/2002

1

   Wywiad J. Tomczuka zamieszczony w „Gazecie Wyborczej " z 18.04. 2001 r.: Pożytki z gdybania o pracy - rozmowa z J. Santorskim, psychologiem społecznym.

2

   Dossey L.: Meaning and Medicine: Lesson from a Do-ctor’s Tales of Breakthrough and Healing. New York 1991, Bantam Books.

3

   Work in America-. Raport of a Special Task Force to the Secretary of Health, Education. and Welfare. Cambridge, MIT Press, 1973.

4

   Reinhold B.B. Toksyczna praca. Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1998, s. 13.