Mi�o�� i poznanie

\

kiedy późniejsi myśliciele zależni od Augustyna, np. Nicolas Ma-lebranche, logicy z Port-Royal i inni, zainteresowanie i uwagę nazywają „naturalną modlitwą duszy”, którą odróżniają od modlitwy do Boga. Także tu słowo „modlitwa” zawiera w sobie nie tylko sens jakiejś subiektywnej ludzkiej duchowej czynności, lecz [także] współprzeżywanie odpowiedzi, która leży w „samoprezentowaniu” i „samootwarciu” potraktowanego z zainteresowaniem i miłością przedmiotu - analogicznie [do] starej, od Grzegorza z Nyssy pochodzącej definicji (religijnej) modlitwy, że jest to „poufna rozmowa duszy z Bogiem”. Nie mniej głęboko Blaise Pascal w swych Myślach i swej wnikliwej Rozmowie o namiętnościach miłości zużytkował i kontynuował Augustyński tok myślowy.

Wraz z wzrastającym odsunięciem idei Augustyna i nauki jego szkoły w średniowiecznym rozwoju, całkowicie załamują się próby zdobycia nowego ujęcia stosunków poznania i miłości [na podstawie] chrześcijańskiego podstawowego doświadczenia. Dopiero r e-n e s a n s w nauce Giordano Bruno o heroicznej miłości świata, w podobnej nauce u Telesia, Campanelli, Vivesa i wreszcie w Spinozy amor intellectualis Dei rozwija nowy typ ujęcia: porusza się on wewnątrz granic światopoglądu, który Wilhelm Dilthey charakteryzuje jako „dynamiczny panteizm”. Lecz nie z nim, tylko z takimi wzniosłymi śladami wglądu augustynizmu czysto rzeczowe badanie wielkich pytań, które zamierzam przedstawić gdzie indziej, wykazywać będzie pewną harmonię¹⁶.

Przeł. MARIA MAŁGORZATA BARANOWSKA

(Kraków)

i

¹⁶ Por. do tego moje opracowanie „O istocie filozofii” (1917) w książce „Vom Ewigen im Menschen” (1921) [wyd. polskie w przekładzie Adama Węgrzeckiego w: M. Scheler, Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, PWN, Warszawa 1987, s. 241-303], następnie mającą się ukazać moją pracę Entwicklungsstufen der