I w odmianach czasu smak jest 16

W5TI-P

* * *

Próba artystycznego wartościowania poezji baroku jest trudna. Jej walory mają charakter różnorodny. Niekiedy jest to kunszt wyraźnie uchwytny, czasem nadmiar użytych środków artystycznych sygnalizuje nową poetykę: bogactwo i świadome nagromadzenie różnego rodzaju ozdobników czy swoiście stosowanych zabiegów retorycznych. A niekiedy walory tych wierszy, mimo zgrzebnej szaty stylistycznej. ukazują tak interesujący fragment rzeczywistości, że już to samo nobilituje je p<xl względem artystycznym. Poezja ta jest bardzo nierówna. Obok utworów wybitnych artystycznie, wyróżniających się doskonałą polszczyzną, nie brak wierszy świadczących o obniżeniu się poziomu życia literackiego, szczególnie w drugiej połowic XVII stulecia. Wojny, najazdy, dezintegracja środowisk kulturalnych nie pozostały bez wpływał na poezję. W niektórych utworach można zaobserwować wyraźny powrót do średniowiecznego wierszowania. Naturalnie nie dotyczy to twórców, którzy doskonalili język poetycki z talentem i wytrwałością. Do nich, obok poetów wczesnego baroku, należeli: W. Potocki, J. A. Morsztyn. Z. Morsztyn, Sl. H. Lubomirski. Na tle nieco słabszej pod względem artystycznym poezji czasów Zygmunta III, Władysława IV, Jana Kazimierza czy wreszcie Jana Sobieskiego błyszczą szczególnym blaskiem kunsztowne liryki autora Lutni i Kanikuły czy świetne wiersze 2 Ogrodu t Moraliów Potockiego.

Antologia zawiera utwory w języku polskim, co nie znaczy, że poezja czasów baroku przestała być twórczością dwujęzyczną.

W zbiorze średniowiecznej poezji trudno p<łminąć twórczość łacińską, gdyż jest ona znakomitym świadectwem ówczesnej mentalności. zawiera bogactwa) szczegółów z życia polskiego, stanowi odbicie wielu i najrozmaitszych -potrzeb i zainteresowań ludzi wieków średnich. W antologii poezji renesansowej, wydanej w niniejszej serii, rezygnacja z ukazania w pełni dorobku poetyckiego tamtych czasów, wyrażonego w^r obu językach: doskonałej humanistycznej łacinie i w^r coraz doskonalszej polszczyzn ic, była podyktowana wyłącznic względami edytorskimi. Łacińska poezja renesansu w pełni bowiem zasługuje na ukazanie jej polskiemu czytelnikowi.

W baroku jest inaczej. Polszczyzna w poezji zdecydowanie przeważa, i to zarówno pod względem poziomu artystycznego, jak i liczby zachowanych zabytków. Polskojęzyczna twórczość baroku jest tak bogata, tak wszechstronnie ukazuje i naświetla życie, zdarzenia, ludzi i ich sprawy, że poprzestanie na wyborze jej tekstów wyłącznic nic powoduje zubożenia poetyckiego pejzażu epoki. Wiersze Macieja Kazimierza Sarbiewskicgo, największego poety pol-sko-łaeińskiego, uwzględniono w przekładach poetów XVll-wiccznych.

Nie uwzględniono w niniejszym wyborze również poezji makaronicznej. choć i ona nosi znamiona epoki. Trudności w jej odbiorze i popularny charakter obecnego wydania przesądził)¹ o wyeliminowaniu tych utworów.

W antologii poezji polskiego baroku znalazło się bardzo wiele utworów, które są bądź tłumaczeniami wierszy poetów^r antycznych lub nowożytnych, bądź parafrazami tekstów cudzych. Pominięcie ich zniekształciłoby obraz poezji, która powitała w' epoce nie znającej pojęcia oryginalności, nie mówiąc o prawach autorskich. W „immanentnej poetyce” czasów baroku manifestowanie znajomości poezji wieków* poprzednich lub współczesnej twórczości europejskiej było wykładnikiem kunsztu, a stopień nasycenia obcymi elementami poetyckimi świadczył o oczytaniu i swobodzie korzystania / tradycji A warto przypomnieć, że w końcowych dziesięcioleciach XVI wieku i w pierwszej połowie XVII wieku związki Rzeczypospolitej z kulturą Europy były dość ścisłe. Zachowały się liczne dokumenty, świadczące o ożywionych kontaktach kulturowych, zwłaszcza o podróżach dyplomatów, uczonych, poetów. Następstwem tych związków były inspiracje

21