Obraz31

i. Pojęcie osobowości i jej rozwój

Jednoznaczne zdefiniowanie pojęcia osobowości jest bardzo trudne. Istnieje wiele koncepcji osobowości i wiele różnorodnych jej definicji.

Pytanie, na które próbują odpowiedzieć uczeni zajmujący się problematyką osobowości, dotyczy zrozumienia tego Jaki człowiek jest oraz w jaki sposób działa?

W zależności od przyjętych poglądów filozoficznych, jedni uważają osobowość za nadrzędną instancję dynamizującą i ukierunkowującą działanie, inni ujmują ją jako zespół podmiotowych, głównie psychicznych, warunków działania.

Niektóre koncepcje osobowości uwypuklają znaczenie wpływów wrodzonych dla kształtowania się struktury osobowości. Na przeciwległym biegunie znajdują się teorie wskazujące rolę czynników środowiskowych jako wyznaczników osobowości.

Rozwój psychiczny jest to proces, ciąg przeobrażeń dokonujących się w psychicznym funkcjonowaniu człowieka.

W rozwoju psychicznym, a więc i w rozwoju osobowości, można wyróżnić kilka faz. Pierwszą z nich, trwającą od okresu narodzin do czasu osiągnięcia dorosłości, cechują zmiany intensywne. Polegają one na dynamicznym jjjjńbywaniu coraz to nowych jakości (wiedzy, sprawności, umiejętności, cech, postaw, nawyków itp.).

faza druga obejmuje okres życia od zakończenia rozwoju intensywnego, a więc od osiągnięcia dorosłości, do momentu pojawienia się zmian regresywnych, charakterystycznych dla okresu starzenia się. W fazie tej zaczyna się wyraźnie spadek tempa i ilości osiągania nowych jakości rozwojowych na rzecz utrwalania i rozbudowy tego, co zostało nabyte w fazie pierwszej. Rozwój W fazie drugiej staje się ekstensywny. Zdobycze okresu rozwoju intensywnego ulegają utrwaleniu i - mówiąc obrazowo - poszerzeniu.

Dla trzeciej i ostatniej zarazem fazy rozwoju osobowości jako typowe można wskazać zmiany regresywne, dolegające na stopniowym, lecz nieubłaganie postępującym, zakłóceniu - a nawet rozpadzie - większości unkcji psychicznych. Obserwując to zjawisko mówić można o zmianach w psychice i osobowości, •charakterystycznych dla okresu starzenia się, wieku senioralnego czy starczego.

Czynniki wpływające na kształtowanie się osobowości człowieka

)sobowość rozwija się w trakcie życia jednostki. Nie jest więc ukształtowana z chwilą narodzin dziecka, dnieją jedynie wrodzone zadatki anatomiczno-fizjologiczne, wpływające na dalszy rozwój, ale nie określające q ściśle.

9

łowiek od urodzenia nawiązuje kontakty ze środowiskiem społecznym, co wpływa w decydujący sposób na ształtowanie się osobowości. Poznaje świat, rozwija swe zdolności i zainteresowania, kształtuje potrzeby postawy - wchodząc ze środowiskiem w aktywny kontakt. Aktywność ta ma istotny i ukierunkowany wpływ i rozwój osobowości.

ktywność własna

ktywność jednostki wywodzi się z jej wrodzonej zdolności do czynnego zaspokajania potrzeb. Już od dzesnego dzieciństwa człowiek reaguje aktywnie na bodźce płynące ze środowiska. Aktywność człowieka /znaczona jest zarówno przez biologiczne właściwości organizmu, jak również przez uwarunkowania ołeczne. W zależności od cech temperamentalnych jednostka może podejmować działania w określony dla ;bie sposób. Percepcja otaczającego świata uwarunkowana jest zarówno tym, jaki jest świat, jak i tym, w jaki -jcyficznie indywidualny - sposób jednostka może go odzwierciedlać i włączać w zakres swego doświadczenia znawczego. Świat otaczający człowieka wyznacza w pewnym sensie zakres jego aktywności. Zjawisko to jest •dziej wyraźne w odniesieniu do małego dziecka, uzależnionego fizycznie od otoczenia.

miarę dorastania człowiek poszerza swój świat i wzbogaca swoją psychikę. Każdy człowiek modyfikuje iziałujące nań wpływy zewnętrzne. Przyczynia się tym samym do biegu zdarzeń.

rastający człowiek, także w oparciu o własną aktywność, zdobywa coraz nowe doświadczenia, wchodzi oraz bardziej różnorodne interakcje z różnymi ludźmi, podejmuje złożone zadania, pełni coraz bardziej