P1040409

UWAGI ARCHEOLOGA DO HISTORII ŚREDNIOWIECZNEJ KAMIENICY GDAŃSKIEJ

249

Rębkowski M. 2001 a, s. 516-519). Absurdem jest więc sądzić, by Gdańsk, niezwykle dynamicznie rozwijający się już przed połową XIV wieku, miał przez kolejne 200 lat pozostawać miastem drewnianym. Nawet jeśli trudno jest wskazać konkretne przykłady średniowiecznych murowanych budynków mieszkalnych, to przecież brak dowodu nie jest jeszcze dowodem braku.

Pierwsze wzmianki źródłowe o gdańskich kamienicach mamy z roku 1356, 138I. 1382. Równie rzadkie wzmianki o murowanych ścianach sąsiedzkich odnoszą się do roku 1358, 1375, 1390, 1398'. Wśród najstarszych murów odsłoniętych dotychczas w trakcie badań archeologicznych tylko nieliczne możemy datować na przełom XIV i XV w. i datowanie to nie jest zbyt pewne. Ale już w 1. połowie XV w. domy murowane są w Gdańsku powszechne.

W wyniku wykopalisk prowadzonych przy ulicy Powroźniczej stwierdzono, że najstarszy murowany budynek zajmujący frontową część działki Powroźnicza 6 powstał zapewne na przełomie w. XIV i XV, a niewiele później, bo w 1. połowie XV wieku, kamienice nr 1-4 i 7. Najpóźniej, ale jeszcze w tym samym stuleciu, ukształtował się ostatecznie budynek nr 5, poprzez wstawienie murowanej ściany tylnej pomiędzy istniejące wcześniej mury magistralne sąsiadów.^{1 2} Do końca XV wieku wzniesiono leż na większości działek międzysąsicd/kic mury podwórzowe, co wynika nie tylko z kontekstu archeologicznego, ale i dendrochronologii (Polak Z., w druku)³.

W dzielnicy „świętojańskiej" miejska zabudowa murowana mogła się pojawić dopiero po jej przyłączeniu do obszaru Głównego Miasta, a więc w praktyce nie wcześniej jak w połowie

XIV wieku. W trakcie badań prowadzonych pomiędzy ulicami Szeroka, Szklary i Świętojańska odsłonięto pozostałości kilku kamienic średniowiecznych. Iłyć może jeszcze na przełomie XIV i XV w. wzniesiono najstarszy budynek Szklary 1, kamieniczkę zajmująca południową część działki Szklary 4 i dom z Szerokiej 112. W 1. połowie XV na objętym badaniami obszarze pr/.y ulicy .Szklary istniało zapewne już sześć kamieniczek. Możliwe jednak, że wszystkie miały murowaną jedynie kondygnację dolną, a kolejną wykonano w konstrukcji szkieletowej. Domy oznaczone numerami 1-3 później rozebrano aż do fundamentów, na których wzniesiono nowe budynki z materiału rozbiórkowego, który -jak wiele na to wskazuje - pozyskiwano z rozbieranego zamku krzyżackiego (Polak 2002, s. 92-97). W świetle wykopalisk prowadzonych aktualnie na terenie pozamkowym, zasadnicza akcja rozbiórkowa została tam zakończona z końcem XV wieku, tak też należałoby więc datować wspomniane kamienice. Razem z nimi powstał zapewne też dom o dolnej kondygnacji murowanej i górnej szkieletowej na działce Szeroka 114 (Polak Z. 2004, s. 92).

Znane dotychczas relikty kamienic średniowiecznych są więc młodsze, niż wzmianki

0    nich w źródłach pisanych. 1 nie może to dziwić. Najstarszych kamienic powinniśmy się bowiem spodziewać tam, gdzie mieszkali najbogatsi, a więc przede wszystkim przy Długim Targu

1    ulicy Długiej. Warto natomiast poświęcić więcej uwagi faktowi, że wszystkie wymienione budynki wzniesione zostały w systemie murów sąsiedzkich.

Granica między działkami własnościowymi rozumiana była w średniowiecznej praktyce

1

   Informacje te zawdzięczam Pani Zofii Maciakowskiej, która łaskawie udostępniła mi swoją przygotowywaną do druku dysertację Kształtowanie się przestrzeni miejskiej Głównego Miasta w Gdańsku do początku XV w.

2

   Badania architektoniczne prowadził mgr inż. arch Jacek Gzowski. Gołembnik A. et al. 2003.

3

   Za efekt pomyłki musimy więc uznać powoływanie się przez Piotra Kordubę na informację zaczerpniętą ze strony internetowej Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, iż najstarsze mury odsłonięte przy Powroiniczej datowane są na wiek XVI. Korduba P. 2005, przypis 13 na s. 76.