P1050194

34

Andrzej Bogusławski

Fjest tu symbolem prawdziwości, F— fałszu, VvF — dysjunkcji prawdy lub fałszu,

V na miejscu V vF nie jest realizowane. Założenia o F całego zdania badanego nie analizujemy, bowiem przeczenie w takim wypadku, poza zdaniami obejmującymi tylko jedną predykację, nie daje jednoznacznego wyniku w odniesieniu do poszczególnych zdań zanurzonych i w odniesieniu do całego tego zdania (może ono pozostać fałszywe, przy czym nie wiadomo, dzięki którym elementom składowym). Przykłady:

V/F: (7) X jest łysy.

w stosunku do (I) Syn Jana jest łysy. i (3) Syn Jana nie jest łysy., gdzie X = Syn Jana. V/V: (8) X jest synem Jana.

w stosunku do (1) i (3), gdzie X jest tym, o kim mowa w (1) i (3).

V/ V vF: (9) Jan coś je. w stosunku do

(10)    Jan je jabłko.

(11)    Jan nie je jabłka.

Również

(12)    Jan ma zawód. w stosunku do

(13)    Jan jest lekarzem.

(14)    Jan nie jest lekarzem.

VvF/F: (15) Jan włożył czapkę. w stosunku do

(16)    Jan próbował włożyć czapkę.

(17)    Jan nie próbował włożyć czapki.

Układ V vF/F ma miejsce wtedy, kiedy warunkiem koniecznym prawdziwości predykatu otrzymującego kwalifikację F (np. osiągnięcia dzięki własnej czynności stanu okrycia głowy) jest prawdziwość predykatu z nim połączonego (np. ukierunkowania czynnościowego, „próby”). Wówczas nie tylko odniesienie negacji przy całości do owego predykatu uzależnionego lub do obu, lecz również odniesienie jej do predykatu — warunku koniecznego, falsyfikuje (przy założeniu prawdziwości negacji) ów predykat uzależniony. W naszym przykładzie „próbowanie" jest warunkiem koniecznym osiągnięcia rezultatu czynności (w ścisłym sensie — nie w sensie przypadkowego następstwa jakiegoś zdarzenia, do czego włożył czapkę nie mole się odnosić). Inne przykłady:

(18)    Sędzia skazał Jana na trzy lata więzienia. w stosunku do

(19)    Sędzia podjął decyzję o skazaniu Jana na trzy lata więzienia.

(20)    Sędzia nie podjął decyzji o skazaniu Jana na trzy lata więzienia.

Tu warunkiem koniecznym skazania jest decyzja osoby o odpowiednich uprawnieniach.

(21)    Jan jest lekarzem. w stosunku do

(21)    Jan szkolił się na lekarza.

(22)    Jan nie szkolił się na lekarza.