P1050206

Presupozycje a negacjo ®31 •id

pozycji jako tego, co odpowiada w określony sposób testowi negacji; nie byłby więc identyczny z takim dictum tematycznym — presupozyeją, jak „bycie mężczyzną" w czasowniku ożenić się.

Zuber dostrzegając swoistość elementu „wiedzy” w żałować określa go jako prcsupozycję, przy czym stara się jednak utrzymać w mocy znane kryteria nega-cyjne. Koncesję na rzecz normalności (83) uzupełnia on obserwacją, że zdanie przyczynowe w (83) (dowodzące braku implikacji „wiedzy” w zdaniu nadrzędnym, ponieważ całość nie jest kontradyktoryczna) ma szczególny charakter, nierele-wantny — jak należy rozumieć — dla kwalifikacji „wiedzy” z punktu widzenia pojęcia presupozycji. Mianowicie jest to zdanie de dieto, a nie de re, zdanie mówiące jedynie o niemożliwości logicznej żalu⁷.

Jednakże rozróżnienie przywołane przez Zubera nie może zlikwidować odrębności „wiedzy” w czasowniku żałować wobec presupozycji płci w ożenić się i wobec innych analogicznych wypadków oraz jej podobieństwa do zwykłych implikacji ze względu na wpływ przeczenia.

Przede wszystkim wyjaśnianie negacji wyrażeń za pomocą negacji innych wyrażeń przez nie implikowanych, ale najoczywiściej nie presuponowanych, jest rzeczą całkowicie normalną, zwłaszcza w wypadku generalizacji, por.

(90)    To nie jest pies, bo to nie jest zwierzę.

(91)    Jan nie jest lekarzem, bo Jan w ogóle nie ma zawodu.

Zawieszenie implikacji pojęcia ogólnego w takich zdaniach jest absolutnie identyczne z tym, jakie zachodzi w zdaniach z frazą przyczynową de re typu:

(92)    Jan nie jest lekarzem, bo nikt nie zadbał o to, by mu dać wykształcenie.

Jeżeli więc uznajemy objęcie negacją „zawodu” przy nie jest lekarzem na podstawie obserwacji absolutnie normalnych zdań zarówno typu (92) jak i typu (91), to nie ma powodu odmawiać tego atrybutu „sądowi” przy nie żałuje, skoro godzimy się przypisać taką samą normalność (83), jaką przypisujemy (91).

Trzeba w związku z tym zauważyć, że można znaleźć przykłady zdań z zaprzeczonym żałować i frazą przyczynową de re, w których obecność „sądu” nie jest bynajmniej przesądzona; por.

(93)    Bill does not regret that Mary is a nuń because he has been constantly misin-formed about her.

gdzie przyczyną mogą być błędne wyobrażenia Billa zarówno na temat przynależności Mary do zakonu, jak i innych jej cech.

Jest oczywiście prawdą, że normalnie zdania przyczynowe odnoszą się przy (nie) żałować do komponentu „niezadowolenia”, jak w przykładzie Zubera:

(94)    Bill does not regret that Mary is a nun because he is a stoic⁸.

a interpretacja zdania (93) musi być dokonywana przez wybór jednej z wyłączających się możliwości, w tym możliwości sprowadzającej się do sytuacji (83). Ale do wyjaśnienia tego wystarczy przyjęcie, że „sąd” należy do dictum tematycznego; nie ma konieczności wyłączania go spod wpływu negacji. Jest bowiem ogólną

¹ Op. cli., s. 8. ⁸ Ibidem.