P1050278

O związkach semantycznych miedzy halką a morałem

111

gg!

jest z punktu widzenia wilka: Ta bajka odnosi się do ludzi, których słowom nie odpowiadają czyny. b) podstępny RPW:

Rybak grający na flecie (II). Rybak zarzuca złowionym i wyrzuconym na brzeg rybom, iż tańczą wtedy, gdy on już przestał grać. Jest to wyraźne szyderstwo — ryby tańczą nie z własnej woli. Morał jednak jakby nie zauważa, iż słowa rybaka są szydercze: Bajka odnosi się do tych, którzy robią coś nie w porę.

Lis najedzony (24). Doradca mówi lisowi, który najadł się chleba ukrytego w dziupli i nie mógł się wydostać: „Pozostań tutaj tak długo, aż będziesz takim, jakim byłeś wchodząc tu". Rada ta jest drwiąca: zanim lis schudnie, pasterze przyjdą po swój chleb i zabiją lisa. Morał jednak stoi po stronie doradcy: Czas jest najlepszym lekarzem na wszystkie kłopoty.

Ślimaki (54), Bajka ta jest niemal powtórzeniem bajki 11.

Osioł i żaby (189, poi. 201). Osioł narzeka, bo wpadł w błoto. Żaby czynią mu wymówki tłumacząc, iż one same siedzą w błocie o wiele dłużej niż on i milczą. Wymówki te są drwiną, gdyż żabom nie jest źle w błocie. Jednakże morał odpowiada drwiącej wersji żab: [Tę bajkę można odnieść do człowieka małodusznego, którego zniechęcają najmniejsze przykrości, podczas gdy inni muszą spokojnie znosić o wiele cięższe].

Tutaj też można zaliczyć bajkę Handlarz posągów (99, poi. 101). c) amoralny lub potępiony RPW:

Słowik i jastrząb (4). Jastrząb to drapieżnik i ciemięzca. Jeśli schwytał słowika, nie znaczy to, że postąpił zgodnie z prawem. Morał jednakże głosi: Najgłupsi są ci, którzy te nadziei większych korzyści porzucają to, co mają w garści.

Zeus, Prometeusz, Atena i Momos (100. poi. 102). O Momosie mówi się od samego początku, że z zazdrości niesprawiedliwie ocenia to, co stworzył Zeus, Prometeusz i Atena. Co więcej, za szkalowanie Zeus wypędza go z Olimpu. Tym niemniej morał przedstawia punkt widzenia Momosa: Nic nie jest tak doskonale, aby nie podlegało naganie.

Zeus i żółw (106, poi. 198). Żółw, który ceni swój dom, w zasadzie ma prawo, by jego punkt widzenia był przedstawiony w morale. Jednakże Zeus karze go właśnie za ten punkt widzenia. Dlatego czytelnik jest zaskoczony, gdy w morale żółw występuje jako reprezentant punktu widzenia: Tak wielu ludzi woli raczej skromnie mieszkać u siebie, aniżeli korzystać z cudzego przepychu.

4.3. Reprezentant punktu widzenia a postać tematyczna

Pojęcie reprezentanta punktu widzenia pozwala w pewnym stopniu przewidywać, która z postaci bajki będzie postacią tematyczną. W zasadzie można byłoby oczekiwać, iż postacią tematyczną będzie główny bohater opowiadania⁸. Jednakże w pewnych bajkach niespodziewanie, na pierwszy rzut oka, wyjaśnia się, iż postacią tematyczną nic jest wcale główny bohater opowiadania. Fakt ten można wytłumaczyć w następujący sposób. Tematyczna postać bajki zazwyczaj nie jest reprezentantem

* Pojęcie głównego bohatera uważamy za intuicyjnie zrozumiale. Dla bajki to pojęcie można, jak się wydaje, zdefiniować formalnie.