Piotrowska inteligencja2

350 •'    ' ANNA PIÓTllOWSIĆA

.wionie, liczba elementów, ich- pozycja. Pokonanie’ cdukcji polega tu na wykryciu zasady podobieństwa.    • * •"

Zadania w podtoście „Matryce" oparte są na schemacie tostów analogii. .SchV^J mat ten zakłada — upraszczając — następującą’ zależność ogólną: „a"'pozostaje w takiej relacji do „b", jak „c" do' ,,d”, Zadaniem osoby badanej jest wykrywanie relacji zachodzącej pomiędzy dwoma pierwszymi elementami (edukcja relacji) i dobieranie, zgodnie z zasadą podobieństwa, do elementu trzeciego — elementu ostatniego brakującego (edukcja’ korelnlu). Cechami istotnymi są tu te same cechy, co w poprzednim podteścic.

Qstatnrm -podtestam jest -podtest „Taoo-logia", gdzie w każdym zadaniu podany jest wzorzec złożony z różnych figur geometrycznych, pomiędzy którymi' umieszczona jest kropka. Osoba badana ma spośród podanych różnych układów tych¹ samycli figur geometrycznych -wybrać taki, w którym można postawić kropkę lak,, niby znalazła się ona w takim samym umiejscowieniu wobec wszystkich figur geometrycznych, w jakim była we wzorcu. W tym podteście, podobnie jak w poprzednich, należy dokonać operacji edukcji relacji i korelatu.

W każdym z podtęstów zadania • ułożone są zgodnie ze wzrorrtem stopnia trudności, co zostało potwierdzone w badaniach nad różnymi narodowościami (Cattoil 1959; CaWcll 1971a); czas przeznaozony na wykonanie każdego z podtęstów jest ograniczony.    •    u

Rozumowaniem, -które należy wykorzystać przy rozwiązywaniu wszystkich zadań wchodzących w skład skali Cattclla, jest wnioskowanie indukcyjne (przez indukcję niezupełną) bądź wnioskowanie przez analogię. Wnioskowanie przcz'in-dukcję niezupełną to takię, „w którym wyprowadza się jako wniosek jakieś twierdzenie ogólne z przesłanek, które są Jego poszczególnymi przypadkami" (AJdu-kicwlcz 1959, s. ICO), czyli na podstawie spostrzeżenia, że pierwszy, drugi i kolejny przedmiot należący do danej klasy posiada pewną własność, stwierdza się, żc każr dy przedmiot z tej klasy posiada tę własność. We wnioskowaniu przez analogię ze s-postrzeioń, lż pierwszy, drugi i kolejny przedmiot posiada okrośloną własność, wnioskuje się, iż kolejny napotkany przedmiot tego roJzaju będzie również posiadał tę własność. ‘(Ziembiński 1977, ss. 191—198). .W zadaniach testu Cattclla z pierwszych kilku elementów wnioskuje się, jaka własność jest dla nich wspólna i zgodnie z tym wnioskiem dobiera się kolejny element.

Opisany „Test Niezaićżny Kulturowo” Cattclla posiada wysokie ładunki o_r W dużym stopniu obciążone tym czynnikiem są również testy polegające na grupowaniu liter bądź ^:cyfr, testy serii liter czy cyfr, a także niektóre testy analogii, jeśli użyte w nich słowa są proste i znane, a więc takie testy, które wymagają zastosowania wnioskowania indukcyjnego, i wnioskowania przez analogię. Tc dwa rodzaje rozumowania,, jak wynika, z powyższych rozważań, stanowią w koncepcji Cattclla istotę inteligencji płynnej. /

Należy również dodać, że wysokie ładunki czynnika o, uzyskują w analizie czynnikowej • testy .pamięciowe. Fakt ten jest zgodny-z koncepcją Cattclla, len wyjaśnienie go. wymagałoby szerszego przedstawienia tez teorii.    - • •

- POMIAR INTELIGENCJI SKRYSTALIZOWANEJ

Inteligencja- skrystalizowana przejawia się w testach mierzących zdolności wer-₍balnc, numeryczne, tachnicznc, społeczne, rozumowania sylogistyczncgo. Zdolności "te są w koncepcji Cattclla -definiowane jedynie operacyjnie, poprzez wskazanie testów, które uzyskały wysokie lad-unki o_c w analizie czynnikowej i o których z dotychczasowych badań wiadomo, żc -mierzą takie, a nic inne zdolności.

(

■■ IńfmlHBMWjWtoiMi 10 ........• ......... "'    nr'

rtUu**-

Ią

Zdolności werbalne

W testach mierzących zdolności werbalne osoba badana musi. wykazać .się nie tytko znajomości;) znaczenia slow, umiejętności;) ich użycia w_: różnych kontekstach, ale także szeroką wiedzą z zakresu dorobku kulturowego naszej cywilizacji, umiejętnością przewidywania konsekwencji pewnych faktów, dostrzegania • ich historycznych uwarunkowań. Czynnik ten bywa też nazywany. wiedzą ogólną (Horn 19G7).

Stosowane tu techniki są bardzo różnorodne; należą do nich przede wszystkim testy słownikowe, testy przysłów i sentencji, testy analogii słownych, synonimów i antonimów, a także testy wiedzy.

W testach słownikowych zadaniem osoby badanej jest wybieranie, spośród podanych, słowa o znaczeniu takim samym lub podobnym do slowa-hasla, np.:

Negacja — a) opór, b) odmowa, c) sprzeczność, d) zaprzeczenie.

W testach przysłów i sentencji osoba badana ma odnaleźć wśród kilku danych możliwości taką sentencję lub przysłowie, które ma to samo lub prawie to samo tłuczenie, co podane, rrp.    . .

Obiecujemy zgodnie z naszymi nadziejami, a dotrzymujemy zgodnie z naszymi obawami.

a)    winniśmy dotrzymywać obietnic nie dla swych obaw, lecz dla swych nadziei;

b)    człowiek jest bardziej ostrożny w swych czynach, niż w swych obietnicach;

c)    nie należy obiecywać tego, czego nie możemy dotrzymać.

W testach analogii słownych należy bądź do pary elementów dobrać spośród podanych drugą parę, bądź — częściej — dobrać brakujący element w jednej i par, np.;

ptak — piosenka; a) ryba — woda

b) człowiek — list    _

C) pianista — pianino    -—

d) koń — rancho    '

lub; ulica — samochód; powietrze — ?

a) samolot, b) ptak, c) latawice, d) żagiel, c) chmura.

W testach synonimów czy antonimów należy do podanego slcrwa .dobrać synonim bądź antonim na podaną literę, np.

bies — d . . . lub wesoły — s . . .

Testy wiedzy zawierają pytania podobne do tych, jakie znajdują się w podlejcie „Rozumienie" w skali Wcchslera, np.

Co to jest konstytucja?

Dlaczego ludzie głusi od urodzenia najczęściej nic umieją mówić?

Testy mierzące zdolności werbalne obciążone są w najwyższym stopniu ładunkami inteligencji skrystalizowanej (od 0.Ś3 w testach analogii do 0,68 w tellach słownikowych) i jednocześnie stosunkowo niskimi ładunkami inteligencji płynnej (od 0,08 w testach słownikowych do 0,37 w testach analogii).

.    Zdolności numeryczne

Osoba posiadająca zdolności numeryczne powinna wykazać się umiejętnością tybkiego i bezbłędnego wykonywania podstawowych działań; dodawania, odejmowania, mnożenia i dzielenia. W teslach umieszczone są więc różnorodne zadania wymagające zastosowania tych podstawowych działań, a także obliczania • ułamków, procentów itp. Czasem stosuje się też testy, w których należy bez do-, ibdncgo obliczania ocenić, które z podanych rozwiązań jest właściwe, np.: